«Έθιμα του Πάσχα από την Ήπειρο» 17/4/17 Βίκυ Ζιώγα Β΄1 Θρησκευτικά Β’ Γυμνασίου Υπεύθυνος Καθηγητής: Γ. Καπετανάκης. «Έθιμα του Πάσχα από την Ήπειρο»

Έθιμα καθ’ όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα Οι προετοιμασίες για τον εορτασμό του Πάσχα ξεκινούσαν πριν την Μ. Εβδομάδα με τον καθαρισμό του σπιτιού και το ασβέστωμα της αυλής . Το Σάββατο του Λαζάρου οι κάτοικοι των χωριών της Ηπείρου πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και έλεγαν τα κάλαντα του Λαζάρου, κρατώντας ένα καλάθι (σπόρτα), που ήταν στολισμένο με λουλούδια και κουδούνια και ο σπιτονοικοκύρης τους φίλευε με αυγά. Τη Μεγάλη Πέμπτη, από το πρωί οι γυναίκες ζύμωναν τσουρέκια και έβαφαν τα αυγά. Το πρώτο βαμμένο αυγό που  έβγαζαν από την κατσαρόλα το τοποθετούσαν στο εικονοστάσι και το φύλαγαν εκεί  μέχρι το επόμενο Πάσχα. Το αυγό αυτό ήταν κάτι σαν φυλαχτό για το σπίτι τα χωράφια και τα ζώα. Το αυγό της προηγούμενης χρονιάς θάβονταν στα χωράφια ή στα μαντριά πιστεύοντας ότι έτσι  τα «γεννήματα» της γης ή των ζώων θα είναι πολλά. Το βράδυ της Ανάστασης οι νοικοκυραίοι γυρνώντας από την εκκλησία και πριν μπουν στο σπίτι σταύρωναν την εξώπορτα με το Άγιο Φως και μετά άναβαν το καντήλι  έτσι ώστε να μπορέσουν να κρατήσουν το Άγιο Φως όλο το χρόνο στο σπίτι. Πατροπαράδοτο γεύμα της Κυριακής του Πάσχα ήταν  το σουβλιστό αρνί. Όμως παραδοσιακή θεωρούταν η γάστρα στην οποία έψηναν το πασχαλινό κρέας. Συνήθιζαν επίσης να φτιάχνουν πολλών ειδών πίτες. Ακόμα ένα παραδοσιακό ηπειρώτικο φαγητό, ήταν η συκωταριά με σπανάκι στη γάστρα το οποίο το έτρωγαν αντί για μαγειρίτσα. Σε πολλά χωριά μαζεύονταν οι χωριανοί στις πλατείες ή στις αλάνες έψηναν, έτρωγαν, έπιναν και γλεντούσαν όλοι μαζί.   Οι πασχαλινές εθιμικές και λατρευτικές εκδηλώσεις ολοκληρώνονταν την Κυριακή του Πάσχα με τον Εσπερινό της Αγάπης. Στα χωριά που πολιούχος είναι ο Αγ. Γεώργιος συνήθισαν επίσης, να κάνουν γλέντια τα οποία διαρκούσαν μέχρι την Τρίτη μέρα του Πάσχα.

Κάψιμο του Ιούδα Στην Άρτα το Μεγάλο Σάββατο, γύρω στις 10 το πρωί, με το χτύπημα της καμπάνας που αναγγέλλει την πρώτη Ανάσταση, οι ενορίτες σπάνε κεραμικά, γυάλινα και πήλινα σκεύη, για να ξορκίσουν το κακό. Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου στην Αγία Θεοδώρα αναβιώνει το έθιμο του καψίματος του Ιούδα. Από το πρωί οι νέοι της ενορίας συγκεντρώνουν ρούχα και το μεσημέρι στο πηγάδι της εκκλησίας φτιάχνουν το ομοίωμα του Ιούδα, το κρεμούν σε κρεμάλα και το βράδυ στην Ανάσταση ανάβουν φωτιά, για να καεί. Παράλληλα στον ουρανό της πόλης αφήνονται πολύχρωμα φωτεινά αερόστατα, που συμβολίζουν την άνοδο της ψυχής στον ουρανό.

Διαβολοπάζαρο Στην Πρέβεζα αναβιώνει το έθιμο της πρώτης Ανάστασης στο Σαϊτάν Παζάρ, στο γραφικό λιθόστρωτο δρομάκι στην καρδιά της πόλης. Πρόκειται για έθιμο που έρχεται από την Τουρκοκρατία και τηρούν οι καταστηματάρχες, για να στείλουν το χαρούμενο μήνυμα. Μόλις ο ιερέας του μητροπολιτικού ναού του Αγίου Χαραλάμπους σημάνει την πρώτη Ανάσταση, οι ήχοι των κροτίδων διαπερνούν την πόλη, ενώ αμέτρητα πήλινα κανάτια σπάζουν στο πλακόστρωτο του Σαϊτάν. Από γενιά σε γενιά το έθιμο μεταφέρθηκε από την εποχή της τουρκοκρατίας έως σήμερα. Τότε οι σκλαβωμένοι Πρεβεζιανοί έφτιαχναν μόνοι τους κροτίδες, για να κρατήσουν μακριά τους Τούρκους τις άγιες ημέρες του Πάσχα.

Ο «νεκρός» Ζαφείρης Την Κυριακή του Πάσχα και καθόλη τη διάρκεια της Άνοιξης στην Ήπειρο αλλά και σε κάποια μέρη της Μακεδονίας αναβιώνει το έθιμο του Ζαφείρη. Το όνομα δεν είναι σταθερό και μπορεί και να συναντηθεί ως Μαγιόπουλο ή ακόμα  και Φουσκοδέντρι. Το έθιμο αυτό είναι ουσιαστικά ένα παιδικό παιχνίδι και την αναβίωση του. Το παιδί που έχει το ρόλο του Ζαφείρη παριστάνει το νεκρό, ενώ τα υπόλοιπα μαζεύουν λουλούδια και φύλλα. Τον στολίζουν και παράλληλα τον μοιρολογούν κρατώντας στα χέρια τους καλάμια αντί για λαμπάδες. Στο τέλος του μοιρολογιού, όλα τα παιδιά μαζί φωνάζουν «Σήκου Ζαφείρη, Σήκου!» και ο «νεκρός» ανασταίνεται από το στολισμένο με λουλούδια κρεβάτι του και τα κυνηγά φωνάζοντας και γελώντας. Αλίμονο στον άτυχο που θα πιάσει ο αναστημένος Ζαφείρης, γιατί θα είναι ο «νεκρός» της επόμενης χρονιάς ή του επόμενου γύρου.

Τραγούδι στους νεκρόυς    Στο χωριό Γηρομέρι Φιλιατών το έθιμο απαιτεί οργανοπαίκτες στους τάφους, τη Δευτέρα του Πάσχα. Πρόκειται για το μοναδικό ταφικό έθιμο στην Ελλάδα, που έχει ρίζες στις αρχές του 18ου αιώνα.    Κάτοικοι και συγγενείς νεκρών, πηγαίνουν μαζί με κλαρίνα, ντέφια, λαούτα και ακορντεόν, αμέσως μετά τη θεία λειτουργία στον ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής, στο νεκροταφείο πάνω από τους τάφους. Εκεί γίνεται «παραγγελία» για τον νεκρό, να ακουστεί πάνω από τον τάφο του, το αγαπημένο τραγούδι του όσο ήταν στη ζωή. Οι μουσικοί ήχοι σπάζουν τη νεκρική σιωπή και οι ζωντανοί γιορτάζουν τη Λαμπρή, με τους δικούς τους ανθρώπους που έφυγαν. Στη συνέχεια, όλοι όσοι βρίσκονται στο νεκροταφείο, στήνουν γλέντι με παραδοσιακά τραγούδια. Στο νεκροταφείο η κάθε οικογένεια έχει και τα παιδιά μαζί, ώστε το έθιμο, να συνεχίζεται από γενιά σε γενιά.

Καγκελάρης Οι Παπαδάτες, ένα από τα λίγα αρχοντοχώρια του νομού Πρέβεζας, ευτύχησαν να κληρονομήσουν από τους προγόνους, ανάμεσα σε μια πλουσιότατη λαϊκή παράδοση κι ένα από τα πιο σημαντικά λαϊκά δρώμενα της περιοχής τον « Καγκελάρη». Ο Καγκελάρης, σαν εκδήλωση, είναι ένα σύνολο από δημοτικά τραγούδια, μερικά από τα οποία αποτελούν αριστουργήματα της δημοτικής μας ποίησης, τα οποίας τραγουδιούνταν και χορεύονταν μαζί, στο Μεσοχώρι, από την Κυριακή του Πάσχα μέχρι την Παρασκευή της Διακαινησίμου παλιότερα και σήμερα τις τρεις πρώτες μέρες του Πάσχα και την Παρασκευή. Στον Καγκελάρη, ο χορός και το τραγούδι( ο ρυθμός και ο λόγος) επιστρατεύτηκαν εκάστοτε από τους κατοίκους προκειμένου να εκφράσουν, τις εύσημες εκείνες ημέρες, ένα πλήθος από ανθρώπινα συναισθήματα για τα μεγάλα γεγονότα της ανθρώπινης ζωής: την αίσθηση του θείου, τη φύση, τη γέννηση και τη φθορά, την αγωνία, τον πόνο, την ελπίδα, την αγάπη και το θάνατο. Ο « Καγκελάρης» , που είναι ένα είδος χορού με ιδιόμορφο χαρακτήρα  και θυμίζει σούστα, έχει και ιεράρχηση για τους χορευτές: πρώτα οι γέροι, και ακολουθούν οι άνδρες, οι νέοι, οι γριές, οι παντρεμένες, οι αρραβωνιασμένες, οι ελεύθερες γυναίκες, οι νέες, το κορίτσια και τα παιδιά. 

Πηγές http://www.artinews.gr/%CE%BB%CE%B1%CE%BC%CF%80%CF%81%CE%B9%CE%AC%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B1-%CE%AD%CE%B8%CE%B9%CE%BC%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B7%CF%80%CE%B5%CE%AF%CF%81%CE%BF%CF%85.html http://room5.trivago.gr/405-ithi-ethima-pasxa-ellada-taxidi/ http://www.ipirotikos.gr/Ethima.htm#%CE%A0%CE%AC%CF%83%CF%87%CE%B1 http://air.news.gr/cov/fv/fvtia_b1.jpg https://opyrros.wordpress.com/tag/%CE%B5%CE%B8%CE%B9%CE%BC%CE%B1-%CF%80%CE%AC%CF%83%CF%87%CE%B1-%CE%AE%CF%80%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%BF%CF%82/