Η τέχνη σε συνθήκες στέρησης ελευθερίας Βασιλόγιαννης Ανδρέας Τρουπή Βασιλική Ζντράβα Αδαμαντία Τσαγγαρά Σπυριδούλα Λαδά Μαρία Τσάφου Πέννυ Τζουμάρι Σελίνα

Η Τέχνη στα στρατόπεδα Η ζωή συνεχίστηκε στα στρατόπεδα αφού πάντα βρίσκει τον δρόμο της ακόμη και στις χειρότερες των συνθηκών. Για να παραμείνουν σε εγρήγορση, προικισμένα άτομα ανάμεσα στους κρατούμενους συγκρότησαν ομάδες μελέτης και δημιουργίας, ώστε να δημιουργηθεί μια πολιτιστική και κοινωνική ζωή: οργανώθηκαν μαθήματα μουσικής και εικαστικών τεχνών, θεατρικές παραστάσεις, αθλητικές εκδηλώσεις, συστάθηκε χορωδία και ορχήστρα.

Ιστορίες πίσω από την Τέχνη του Ολοκαυτώματος Karl Bodek και Kurt Conrad Löw, Μια άνοιξη (1941) Πρόκειται για μια συνεργασία μεταξύ των δύο καλλιτεχνών στο στρατόπεδο Γκουρς στη νότια Γαλλία, η οποία παρουσιάζει μια πεταλούδα πάνω σε συρματοπλέγματα, με μακρινή θέα τα βουνά στα ισπανικά σύνορα.Το έργο αντιπροσωπεύει την αυτοπροβολή των Bodek και Löw ενώ, εκφράζει τη θέλησή τους για επιβίωση και την ελπίδα τους για το μέλλον. Ο Kurt Löw, από τη Βιέννη, τελικά κατάφερε να αποδράσει στην Ελβετία, αλλά ο Bodek, από το Τσερνίβτσι, εστάλη στο Άουσβιτς, όπου και δολοφονήθηκε. «Ένας από αυτούς κατέληξε να παίξει τον ρόλο της πεταλούδας, ενώ ο άλλος δεν τα κατάφερε».

Pavel Fantl, Το τραγούδι τέλειωσε (1941-1944) Αυτό το έγχρωμο σχέδιο από τον Pavel Fantl είναι ένα από τα λίγα έργα που απεικονίζει τους ίδιους τους Ναζί. Ο καλλιτέχνης, γιατρός από την Πράγα γεννημένος το 1903, μπόρεσε να να το ζωγραφίσει στα κρυφά στο γκέτο του Τερέζιενσταντ, στην κατεχόμενη Τσεχοσλοβακία, χάρη σε έναν Τσέχο αστυνομικό που του έδωσε τα απαραίτητα υλικά. Απεικονίζεται ο Χίτλερ ως κλόουν, ενώ στο πάτωμα βρίσκεται ξεχαρβαλωμένο και μέσα στα αίματα το όργανο με το οποίο έπαιξε τις μελωδίες που εξαπάτησαν έναν ολόκληρο λαό. Ο επιμελητής εξαίρει την τόλμη να ασκήσει κριτική και την αίσθηση του χιούμορ λίγο πριν τον θάνατο του. Ο Fantl απελάθηκε μαζί με τη σύζυγο και το γιο του στο Άουσβιτς όπου και δολοφονήθηκαν από τους Ναζί τον Ιανουάριο του 1945. Το έργο διέσωσε ένας Τσέχος εργάτης ο οποίος το έκρυψε σε έναν τοίχο.

Felix Nussbaum, Ο πρόσφυγας (1939) Ο Nussbaum συνελήφθη αρχικά στο Βέλγιο το 1940 και, αφού δραπέτευσε, κρύφτηκε με τη σύζυγό του στις Βρυξέλλες. Στο έργο του αποτυπώνει την απομόνωση του περιπλανώμενου Γερμανού Εβραίου, με τον καλλιτέχνη να αναρωτιέται πού μπορεί να πάει για να ζήσει, να εργαστεί και να υπάρχει σε αυτόν τον κόσμο. Ο Nussbaum έστειλε το έργο στον πατέρα του στο Άμστερνταμ, ο οποίος δολοφονήθηκε στο Άουσβιτς το 1944. Το έργο πέρασε σε ιδιωτικά χέρια και αργότερα πωλήθηκε σε δημοπρασία. Ο Smerling θεωρεί ότι το έργο έχει διαχρονική και επίκαιρη αξία, αναφερόμενος στις σύγχρονες προσφυγικές κρίσεις. Ο Nussbaum δολοφονήθηκε στο Άουσβιτς το 1944, στην ηλικία των 39, μαζί με τη σύζυγό του.

Moritz Müller, Στέγες τον χειμώνα (1944) Ο Moritz Müller σπούδασε ζωγραφική στην Πράγα και αργότερα ίδρυσε έναν οίκο δημοπρασιών, την οποία αναγκάστηκε να κλείσει μετά τη ναζιστική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία. Φιλοτέχνησε πάνω από 500 έργα όσο έμεινε στο γκέτο Τερέζιενσταντ και στο συγκεκριμένο απεικονίζει τις χιονισμένες στέγες του Τερέζιενσταντ. Αν και το έργο είναι ειδυλλιακό, πίσω του κρύβει την φρίκη της ζωής στα γκέτο. Η χήρα ενός αυστριακού αξιωματικού αγόρασε μερικά από τα έργα του Müller και τα έκρυψε στο σπίτι της. Ο Müller δολοφονήθηκε στο Άουσβιτς το 1944.

Nelly Toll, Κορίτσια στο χωράφι (1943) Η Nelly Toll είναι η μόνη εν ζωή καλλιτέχνης και γεννήθηκε στο Λβιβ της Ουκρανίας. Το συγκεκριμένο έργο το ζωγράφισε στα οκτώ της χρόνια, ενώ κρυβόταν με την μητέρα της στο σπίτι μιας χριστιανικής οικογένειας. Μέσα από τα παιδικά της μάτια, η Toll απεικονίζει την ελευθερία που νοσταλγεί.

Bedrich Fritta, Πίσω πόρτα (1941-1944)

Leo Haas, Άφιξη μεταφοράς, 1942 Η αυτοδιοίκηση του γκέτο της Τερέζιενσταντ ανέθεσε στον Haas, ο οποίος επέζησε του πολέμου, να ετοιμάσει αρχιτεκτονικά σχέδια για τη διαχείριση της κατασκευής του. Παράλληλα όμως, αποτύπωσε με μελάνι μερικές πολύ συγκροτημένες και οργανωμένες αναπαραστάσεις της καθημερινότητας στο γκέτο, όπως στο συγκεκριμένο έργο. Όπως ο Nussbaum, έτσι και ο Haas χρησιμοποίησε το μοτίβο των αρπακτικών πουλιών, για να υποδηλώσει την δυσοίωνη παρουσία του θανάτου. Ζωγράφισε επίσης το γράμμα «V», σύμβολο της υπόγειας αντίστασης, στην κάτω αριστερή γωνία του έργου.

Charlotte Salomon, Αυτοπροσωπογραφία (1939-1941) Η Salomon γεννήθηκε στο Βερολίνο και μετά την «Νύχτα των Κρυστάλλων» κατέφυγε με τους παππούδες της στο κτήμα ενός εκατομμυριούχου Αμερικάνου, στην πόλη Βιλφράνς στη νότια Γαλλία. Εκεί, στην εξορίας της, συνέχισε να ζωγραφίζει. Η κίνηση και το χρώμα στο πρόσωπο υποδηλώνουν τις έντονες καλλιτεχνικές ανησυχίες και τον προβληματισμό της. Η Salomon συνελήφθη από την Γκεστάπο με τον σύζυγό της τον Σεπτέμβριο του 1943 και απελάθηκαν στο Άουσβιτς, όπου και δολοφονήθηκε. Εκείνη ήταν την εποχή ήταν πέντε μηνών έγκυος.

Αλληγορική βουτιά στη Νεκρά Θάλασσα Η Σίγκαλιτ Λάνταου είχε μαζέψει από το Άουσβιτς περίπου εκατό ζευγάρια παπούτσια θυμάτων του Άουσβιτς, τα οποία βούτηξε στη Νεκρά Θάλασσα. Το νερό της Νεκράς Θάλασσας κάλυψε τα παπούτσια με ένα παχύ στρώμα προστατευτικού άλατος. Μια συγκλονιστική αλληγορία για τη μεταθανάτια ζωή. Ένα τμήμα του έργου αυτού μπορούν να δουν οι επισκέπτες της έκθεσης στη γερμανική βουλή (27 Ιαν. -27 Φεβρ. 2015).

Άλλα έργα σε περίοδο πολέμων “3η Μαΐου 1808” του Φρανθίσκο Γκόγια Ο Ισπανός καλλιτέχνης Φρανσίσκο Γκόγια είναι ένας από τους πιο γνωστούς ζωγράφους στην ιστορία της τέχνης, ενώ την ίδια στιγμή είναι και ένας από τους πιο ταλαιπωρημένους από τον πόλεμο καλλιτέχνες. Έχοντας ζήσει από κοντά τη βιαιότητα και τη φρίκη του πολέμου, έχοντας δει με τα μάτια του γυναικόπαιδα να σκοτώνονται μπροστά του, δεν θα μπορούσε παρά να προσπαθήσει μέσα από το έργο του να μιλήσει για τα δεινά του πολέμου. Ο πίνακάς του “3η Μαΐου 1808” που πιθανολογείται ότι αποτελεί μέρος μίας σειράς τεσσάρων έργων, σύμφωνα με την ιστορικό τέχνης Κένεθ Κλαρκ είναι: “ο πρώτος μεγάλος πίνακας που μπορεί να χαρακτηριστεί επαναστατικός με κάθε έννοια της λέξης, στο ύφος, το αντικείμενο, και την πρόθεση”. Το θέμα του είναι η εκτέλεση Ισπανών από τον γαλλικό στρατό κατά τη διάρκεια της ισπανικής κατοχής του 1808.

 "Ο Πόλεμος" του Όττο Ντιξ Έχοντας ζήσει ο ίδιος τις ολέθριες επιπτώσεις του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, προσπαθεί μέσα από τα έργα του, να αποτινάξει τις οδυνηρές μνήμες την ίδια στιγμή που με τις τολμηρές και ωμές εικόνες του προσπαθεί να προβληματίσει και να ευαισθητοποιήσει. Έχοντας πολεμήσει και έχοντας τραυματιστεί σοβαρά πολλές φορές, θα περιγράψει τον πόλεμο ως έναν εφιάλτη και θα εμπνευστεί από αυτόν προκειμένου να παράξει τα 50 χαρακτικά του με τον τίτλο “Ο Πόλεμος”. Στα έργα του είναι φανερή η απόγνωση και η αγωνία των ανθρώπων, ενώ προσπαθεί να παρουσιάσει την εξαθλίωση του γερμανικού λαού κατά τα πρώτα χρόνια της δημοκρατίας της Βαϊμάρης, ασκώντας της οξεία κριτική.

Dance me to the end of love (1/2) Το φλεγόμενο βιολί– Dance me to the end of love (1/2) Tο «Dance me to the end of love» δεν είναι ένα τραγούδι γραμμένο για εραστές όπως νομίζουν όσοι ριγούν στο άκουσμά του… Το τραγούδι αυτό είναι ένα ξόρκι θανάτου. Ένα αληθινό αντίδοτο αγωνίας στο δηλητήριο της κτηνωδίας από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ένα βάλσαμο ανάμνησης στο μαρτύριο της φρίκης που έζησαν εκατομμύρια άνθρωποι, όλοι εκείνοι που εξοντώθηκαν στα κρεματόρια του ναζισμού. Είναι ποτισμένο από εκείνη τη φρικτή μυρωδιά της καμένης σάρκας, από τον παραλογισμό του ναζισμού –του ναζισμού που αναβιώνει σήμερα, γιατί η ιστορία επαναλαμβάνεται, όχι σαν φάρσα πια, αλλά σαν θέατρο του παραλόγου. Αυτό το τραγούδι είναι η φρίκη της απαίτησης να παίζουν μουσική, οι ίδιοι οι μελλοθάνατοι, στους διαδρόμους των στρατοπέδων, την ώρα που οι άλλοι περνούσαν μπροστά τους στην ουρά του Άουσβιτς, του Νταχάου, πηγαίνοντας από την ουρά της φρίκης, να θανατωθούν και να καούν στα κρεματόρια. Είναι όλα τα τελευταία βλέμματα που κοίταξαν τον κάθε Εβραίο μουσικό και το «φλεγόμενο βιολί» του, με την ιστορία ζωής, πόνου, που κουβαλούσε το καθένα απ’ αυτά, την ώρα που εκείνοι βάδιζαν προς το θάνατο, και την ίδια ώρα που ο συγκρατούμενός τους μουσικός υποχρεωνόταν από τους ναζί να παίζει κλασική μουσική στους διαδρόμους αυτής της γήινης κόλασης.

Dance me to the end of love (2/2) Το φλεγόμενο βιολί– Dance me to the end of love (2/2) Σύμφωνα με το δημιουργό του Leonard Cohen: «Είναι παράξενος ο τρόπος που γεννιέται ένα τραγούδι, κάθε τραγούδι έχει κάποιου είδους σπόρο, που κάποιος βάζει στο χέρι σου ή ο ίδιος ο κόσμος βάζει στο χέρι σου, και γι’ αυτό η διαδικασία είναι τόσο μυστήρια για το πώς γράφεται ένα τραγούδι. Όμως το συγκεκριμένο ήρθε για μένα απλά επειδή γνώριζα ή άκουγα ότι δίπλα στα κρεματόρια, σε κάποια στρατόπεδα θανάτου υπήρχε μία ομάδα μουσικών, που αποτελούνταν από ένα κουαρτέτο εγχόρδων, οι οποίοι υποχρεώνονταν να παίζουν κάθε φορά που εξελισσόταν η διαδικασία αυτής της φρίκης. Και αυτούς τους ανθρώπους που έπαιζαν, τους περίμενε η ίδια τρομακτική μοίρα. Και υποχρεώνονταν να παίζουν κλασική μουσική,την ώρα που οι συγκρατούμενοί τους θανατώνονταν και καίγονταν. Αυτή η μουσική λοιπόν το “χόρεψέ με στην ομορφιά σου με ένα φλεγόμενο βιολί” εννοεί συμβολικά σαν ομορφιά το τέλος της ύπαρξης, και το στοιχείο του πάθους που διέπει κάθε ολοκλήρωση. Όμως αυτή είναι η ίδια γλώσσα που χρησιμοποιούμε για την απόλυτη παράδοση στον αγαπημένο ή στην αγαπημένη μας, έτσι ώστε σ’ ένα τραγούδι να μην είναι σημαντικό εντέλει να γνωρίζει κανείς την απαρχή της γένεσής του, γιατί εάν και η ίδια η γλώσσα προέρχεται απ’ αυτή την γενεσιουργό πηγή πάθους, μπορεί να αγκαλιάσει οποιαδήποτε παθιασμένη ενέργεια».

Dance me to your beauty with a burning violin Dance me through the panic till I'm gathered safely in Lift me like an olive branch and be my homeward dove Dance me to the end of love Dance me to the end of love Oh, let me see your beauty when the witnesses are gone Let me feel you moving like they do in Babylon Show me slowly what I only know the limits of Dance me to the wedding now, dance me on and on Dance me very tenderly and dance me very long We're both of us beneath our love, we're both of us above Dance me to the end of love Dance me to the children who are asking to be born Dance me through the curtains that our kisses have outworn Raise a tent of shelter now, though every thread is torn Dance me to your beauty with a burning violin Dance me through the panic till I'm gathered safely in Touch me with your naked hand or touch me with your glove

Βιβλιογραφία http://www.parathyro.com/?p=32493 http://www.clickatlife.gr/culture/story/86229 http://www.dw.com/el/%CE%B6%CF%89%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AF%CE%B6%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82-%CF%84%CE%B7-%CF%86%CF%81%CE%AF%CE%BA%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%BA%CE%B1%CF%85%CF%84%CF%8E%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%82/g-18214843 https://kollectnews.org/2015/11/09/dance-me-to-the-end-of-love-%CE%B7-%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%80%CE%AF%CF%83%CF%89-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%BF-%CE%B5%CF%81%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%84/ http://www.pathfinder.gr/stories/3773393/o-polemos-mesa-apo-to-pinelo-kallitehnon/

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ