Τα χαρακτηριστικά της κοινωνίας της ενημέρωσης ΙΙ Η Θεματολογία ΤΜΗΜΑ ΕΜΜΕ, ΠΜΣ «ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΜΜΕ», ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΝΕΑ ΜΕΣΑ» ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ Τα χαρακτηριστικά της κοινωνίας της ενημέρωσης ΙΙ Η Θεματολογία Καθηγητής Γιώργος Πλειός

O ορισμός της θεματολογίας (Agenda Setting)/1 Το κοινό ανταποκρίνεται όχι στα πραγματικά γεγονότα, αλλά στα γεγονότα που προσλαμβάνει από τα ΜΜΕ Τα ΜΜΕ δεν μας λένε τι να σκεφτούμε (ή να κάνουμε) αλλά για ποια ζητήματα - Καθορίζουν τη θεματολογία – την υπεροχή (salience) ενός θέματος Υπάρχουν 3 θεματολογίες/ τρία στάδια - Η θεματολογία των μέσων (Media Agenda) Πλαισίωση (framing) Ιεράρχιση (priming) - Η δημόσια θεματολογία (Public Agenda) - Η πολιτική θεματολογία (Political Agenda) McCombs Shaw

Ορισμός της θεματολογίας (Agenda setting theory)/2

Ορισμός της θεματολογίας (Agenda setting theory)/3 Τα ΜΜΕ αποδίδουν προσοχή σε πρόσωπα και θεάματα ΗΠΑ 1995, Αποκάλυψη για καπνοβιομηχανίες ή Watergate Ελλάδα 1987, αποκάλυψη σκανδάλου Κοσκωτά ή 1996, η αμφισβήτηση στα Ίμια Ο καθορισμός ξεκινά με την αναρρίχηση ενός θέματος Γιατί ένα θέμα αναρριχάται? Η κοινωνιολογία των ειδήσεων Ο ρόλος της δημοκρατίας και της κοινωνίας πολιτών Ο ρόλος της θυροφύλαξης – πρακτορείων ειδήσεων

Τι είναι το θέμα?/1 Gobb & Elder (1972) Dearing & Rogers Meier (1994) “Σύγκρουση 2 ή περισσότερων ομάδων επί διαδικαστικών ή ουσιαστικών ζητημάτων» Dearing & Rogers «Οτιδήποτε αποτελεί επίδικο ζήτημα αντιπαράθεσης» «Ένα κοινωνικό πρόβλημα που τυγχάνει κάλυψης από τα ΜΜΕ» Meier (1994) Θέματα διπλής όψεως (two sided) (συγκρουσιακά) Θρησκευτικά, αμβλώσεις, δικαιώματα μειονοτήτων κ.ά. Μονής όψεως Μόλυνση περιβάλλοντος, ασφαλής οδήγησης, καταπολέμηση ναρκωτικών & αλκοολισμού κ.ά.) Smith & Tatalovich (2003) Συστημικά ή δημοφιλή (της καθημερινότητας) Θεσμικά (διακυβέρνησης) (οι αρχές ζητούν την προσοχή του κοινού) Οι αρχές επιδιώκουν την μετατόπιση της προσοχής από τα θεσμικά στα συστημικά Οι δημοσιογράφοι επιδιώκουν την μετατόπιση της προσοχής από τα συστημικά στα θεσμικά

Τι είναι το θέμα?/2 Κριτικές επισημάνσεις Τι προϋποθέτει ο καθορισμός της θεματολογίας Ανταγωνιστική δημόσια σφαίρα Κοινωνία πολιτών Καθορισμός απόψεων και όχι μόνο θεμάτων (Cultivation Analysis) Παραδοχές Μεθοδολογία

Πως κατασκευάζεται η θεματολογία Σε έξι φάσεις (Severin& Tankard) Ο Τύπος προβάλει ορισμένα γεγονότα και τα κάνει δημόσια Για να προσελκύσει την προσοχή του κοινού τα θέματα απαιτούν προσεκτική μεταχείριση Τα γεγονότα που είναι στο επίκεντρο της προσοχής πρέπει να πλαισιώνονται για να γίνουν κατανοητά Ο τρόπος που χρησιμοποιείται η γλώσσα από τα μέσα μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο μετάδοσης του προβλήματος Τα μέσα συνδέουν τα προβαλλόμενα γεγονότα με πιο εύκολους συμβολισμούς ώστε να γίνουν πιο κατανοητά από το κοινό Η επεξεργασία της της θεματολογίας επιταχύνεται μέσω των καθοδηγητών της κοινής γνώμης

Τι είναι το θέμα?/3 Θέματα: Δεν είναι Οργανώνονται σε ομάδες/τυπολογία Άπειρα Αυτονόητα Χαοτικά Απρόβλεπτα Οργανώνονται σε ομάδες/τυπολογία

Ανασυγκρότηση της έννοιας «θεματολογία» /1 Η σταθερότητα των θεμάτων Η πρακτική των μέσων Fiske (1992): «θεματικές περιοχές» van Dijk (1985) «θεματική δομή του λόγου» (thematic structure) Διάκριση ανάμεσα σε Ειδησεογραφικές ιστορίες (stories) Θεματικές κατηγορίες ή θέματα (issues) Το παράδειγμα του «φοριαμού»

Ανασυγκρότηση της έννοιας «θεματολογία» /1 Το παράδειγμα του φωριαμού

Ανασυγκρότηση της έννοιας «θεματολογία» /2 Η τυπολογία θεμάτων οι κοινωνικές σχέσεις και συμπεριφορές, οργανώσεις, θεσμοί κ.λπ., όπως κατανοούνται, διακρίνονται και οργανώνονται μέσω της γλώσσας και εντός ενός ορισμένου κοινωνικού και πολιτισμικού πλαισίου Οι θεματικές κατηγορίες (τυπολογία) δεν είναι τόσο τα επιμέρους θέματα, όσο η θεσμική τους οργάνωση – κοινωνικά (υπο)συστήματα) (Parsons) ή κοινωνικά πεδία (Bourdieu) Είναι κοινωνικά κατασκευασμένες

Ανασυγκρότηση της έννοιας «θεματολογία» /3 Παράγοντες Η εποχή (πολιτιστικό πλαίσιο) Η Ιδεολογία Το θεωρητικό παράδειγμα για την κοινωνία Το μέσο

Το πολιτιστικό πλαίσιο Πρώιμη νεωτερικότητα/1 «Μεγάλα θέματα» (οικονομικά, πολιτικά κ.λπ.) «Καθαρά» θέματα (οικονομικά, πολιτικά κ.λπ.) Σταθερά πλαίσια – «Μεγάλες αφηγήσεις» Έθνος Δημοκρατία/Σοσιαλισμός/ κ.λπ. Οικονομική ανάπτυξη Ηθική

Το πολιτιστικό πλαίσιο Πρώιμη νεωτερικότητα/2 Valley Spirit 1859 Sunday Pictorial 1915

Το πολιτιστικό πλαίσιο Πρώιμη νεωτερικότητα/3 Pravda 1939 Καθημερινή 1954

Το πολιτιστικό πλαίσιο Πρώιμη νεωτερικότητα/4 Walter Lippmann (Κοινή γνώμη 1922) Πολεμικές ειδήσεις Γενικές ειδήσεις (διεθνείς, έγκλημα, πολιτικά, διάφορα) Ειδικές ειδήσεις (επιχειρηματικές, αθλητικά, κοινωνικά) Στην πραγματικότητα Δημόσια σφαίρα (πολεμικές, εξωτερικές, πολιτικές, αθλητικά) Ιδιωτική σφαίρα (επιχειρηματικές) Καθημερινότητα: Penny Press (έγκλημα, διάφορα, κοινωνικά)

Το πολιτιστικό πλαίσιο Ύστερη νεωτερικότητα/1 Συνυπάρχουν (ή επικρατούν) «Μικρά» θέματα (καθημερινότητας) «Μικτά θέματα» (οικονομία, πολιτική, ηθική κ.λπ.) Η «ανθρώπινη διάσταση» Συνεπώς μεγαλύτερη τυπολογία Υπάρχει πλέον σταθερή τυπολογία θεμάτων?

Το πολιτιστικό πλαίσιο Ύστερη νεωτερικότητα/2 The Sunday Times 2012 The Guardian 2012

Το πολιτιστικό πλαίσιο Ύστερη νεωτερικότητα/2 Το πολιτιστικό πλαίσιο Ύστερη νεωτερικότητα/2 Τα Νέα 2006 Η Καθημερινή 2009

Μερικά tips Εικόνες Σχέση πλήρους – κενού Περισσότερες Μεγαλύτερες Έγχρωμες Φωτογραφίες Σχέση πλήρους – κενού

Η ιδεολογία/1 Κάθε ιδεολογία οργανώνει τον κόσμο με βάση ορισμένο επεξηγηματικό σχήμα Συντηρητισμός: έθνος, οικογένεια, τοπική κοινωνία (community), η ιεραρχία, παράδοση κ.ά. Φιλελευθερισμός: άτομο, δικαιώματά, ελευθερία, αγορά Κομμουνισμός: βάση (τάξεις) – εποικοδόμημα (πολιτική, πολιτισμός) / εσωτερική – διεθνής επικαιρότητα Αντίστοιχη οργάνωση των γεγονότων σε θεματολογικές κατηγορίες Έγκλημα: παρέκκλιση, εθνορατσισμός ή ταξική ανισότητα?

Η ιδεολογία/2 Τα Νέα 1967 Απογευματινή 1970

Η ιδεολογία/3 Η Καθημερινή 2015 Σκάϊ 2012 Ριζοσπάστης 2002

Το θεωρητικό παράδειγμα/1 Η Κοινωνική Θεωρία ως εργαστήριο κατασκευής θεωρητικών παραδειγμάτων Οι τρεις σχολές Ο ρόλος των εθνικών – πολιτισμικών διαφορών Το θεωρητικό παράδειγμα του Δομικού Λειτουργισμού Οικονομία Πολιτική Κοινωνία (θεσμοί) Πολιτισμός

Το θεωρητικό παράδειγμα και η θεματολογία Οικονομικά Πολιτικά Κοινωνικά Πολιτισμικά

Το μέσο/1 Χωρο-χρονικοί περιορισμοί Ρηματικοί περιορισμοί Οι περιορισμοί της παραγωγής

Το μέσο/2 Οι περιορισμοί της κατανάλωσης

Το μέσο/3 Κάθε μέσο διαθέτει ορισμένα τεχνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά Αυτό καθορίζει τον ορισμό των θεμάτων Δεν διευκρινίζεται από McCombs & Shaw Doris Graber – για τον Τύπο (1981) Οι αναγνώστες διαλέγουν περιοχές κοντά στην πρώτη σελίδα Τα γραφικά προσελκύουν τη προσοχή Το μέγεθος επηρεάζει την προσοχή Τα ρηματικά χαρακτηριστικά επηρεάζουν όταν δεν υπάρχει πολιτική γνώση – ενδιαφέρον Π.χ. Tabloid, ενημερωδιασκεδαστικές εκπομπές (Λαζόπουλος) Υπάρχει διαφορά παλιών – νέων μέσων Agenda setting περισσότερο σε Τύπο και online εκδόσεις Μεγαλύτερη σχέση agenda setting – κοινού στον Τύπο Στα νέα μέσα μεγαλύτερη εξατομίκευση της θεματολογίας

Το μέσο/4 Althaus & Tewksburry: Στο διαδίκτυο κυριαρχούν οι τίτλοι με banner Στα παραδοσιακά μέσα: Διευρυμένη μονοθεματικότητα (κυριαρχία ενός θέματος αλλά θίγονται πολλές όψεις Π.χ. Πόλεμος Ιράκ (συγκρούσεις, πολιτική, πολιτιστικά ζητήματα κ.λπ.) Ειδικά στις κυριακάτικες εκδόσεις Μεγαλύτερο το agenda setting effect όταν έγχρωμος ο TV δέκτης Τα ρηματικά – τεχνικά στοιχεία παίζουν ρόλο όταν είναι ίδιο το περιεχόμενο Όταν είναι διαφορετικό παίζει ρόλο το ίδιο το περιεχόμενο Στα νέα μέσα είναι μικρότερο το agenda setting effect

Η θεματολογία στην κοινωνία της ενημέρωσης /1 Διευρύνονται τα όρια της θεματολογίας Πολλαπλασιασμός θεμάτων και ειδησεογραφικών ιστοριών Θεματικά μέσα Γενικός κανόνας: ευχάριστη πληροφόρηση «Αποσυναρμολόγηση του φοριαμού» Αποδόμηση των ιδιαίτερων θεματολογικών κατηγοριών Πλήθος θεματολογικών κατηγοριών

Η θεματολογία στην κοινωνία της ενημέρωσης /2

Ερωτήσεις?