ΤΑΞΗ: FAGALES Η τάξη αυτή περιλαμβάνει τις οικογένειες : 1. Fagaceae 2. Betulaceae

α. Οικογένεια Fagaceae 1. Γένος: Fagus 2. Γένος: Castanea 3. Γένος: Quercus

1. Γένος: Fagus 1α. Fagus sylvatica: Οξυά δασική 1β. Fagus orientalis Lipsky: Οξυά ανατολική 1γ. Fagus moesiaca (Maly Domin.) cz: Οξυά μοισιακή

ΚΥΡΙΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ FAGUS Δένδρα μόνοικα, ψηλά, φυλλοβόλα, με λείο φλοιό Φύλλα με κατ’ εναλλαγήν διάταξη, παρυφές λειόχειλες κυματιστές ή λεπτά οδοντωτές Άνθη μονογενή. Αρσενικά σε κεφάλαια (σφαιρικοί ίουλοι) που κρέμονται από λεπτό νηματοειδή ποδίσκο. Θηλυκά ανά δύο κεφαλιόμορφα διχάσια.

ΚΥΡΙΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ FAGUS Καρπός: Δίσπερμο ή τρίσπερμο κυπελλοφόρο κάρυο. Κύπελλο που ανοίγει κατά την ωρίμανση σε 4 βαλβίδες, ξυλώδες με βράκτια. Είδη σκιόφυτα που αποφεύγουν τα ασβεστολιθικά πετρώματα. Υπάρχουν 10 είδη στη β. Εύκρατη ζώνη Στην Ελλάδα υπάρχουν 3 είδη

Fagus silvatica Είναι δένδρο ψηλό, ευθύκορμο, με λεπτό ασπροκαστανό φλοιό και κόμη αρχικά κωνική αργότερα ωοειδή και τελικά θολωτή. Η δασική οξυά είναι ψυχρόβιο είδος που ευδοκιμεί σε νωπά χουμώδη μη ασβεστολιθικά εδάφη πλούσια σε ανόργανες ουσίες. Απαιτεί μεγάλη υγρασία αέρα και αντέχει στη σκιά περισσότερο απ' όλα τα πλατύφυλλα. Το συναντάμε στα βουνά των κεντρικών και Δυτικών περιοχών της Ελλάδος. Τα φύλλα είναι κατ' εναλλαγή δίσειρα, ωοειδώς ελλειψοειδή, οξυκόρυφα με μέγιστο πλάτος στη μέση ή στο κάτω μέρος, παρυφές ελαφρά κυματοειδείς με βάση αποστρογγυλεμένη και 5-9 ζεύγη νεύρων. Είναι φυτό μόνοικο με μονογενή άνθη. Τα αρσενικά εμφανίζονται κατά κίτρινα μέχρι κόκκινα κρεμάμενα κεφάλαια στις μασχάλες φύλλων των ετήσιων βλαστών, ενώ τα θηλυκά κατά όρθια βραχυπόδισχα κεφάλαια στην κορυφή των ετήσιων κλαδιών. Κατά κανόνα ανά δύο άνθη περιβάλλονται από τετραμερές περίβλημα. Οι οφθαλμοί είναι δίσειροι οξυκόρυφοι με πολλά λέπια. Ο καρπός είναι κυπελλοφόρο κάρυο και ωριμάζει τον πρώτο χρόνο. Ανά δύο και σπανιότερα ανά τρία τριγωνικά σπέρματα (κάρυα), περιβάλλονται από ξυλώδες κοντοπόδισκο κύπελλο (ποδίσκος το πολύ ίσος με το κύπελλο) που φέρει σουβλοειδή βράκτια και το οποίο το Σεπτέμβριο Οκτώβριο του ίδιου χρόνου με την άνθηση σχίζεται σε τέσσερα τμήματα (γλωχίνες) και απελευθερώνονται τα σπέρματα. Το ξύλο της οξυάς είναι υπόλευκο, συχνά με ερυθρό εγκάρδιο και προσβάλλεται εύκολα από μύκητες.

ΟΞΥΑ Η ΔΑΣΙΚΗ Κόμη: Αρχικά κωνική, τελικά πλατιά θολωτή Φύλλα: Ωοειδώς ελλειψοειδή, με βάση αποστρογγυλεμένη και παρυφές κυματοειδείς. Μέγιστο πλάτος στη μέση ή στο κάτω μισό. Αριθμός νεύρων 5-9. Άνθη: Αρσενικά κρεμάμενα. Θηλυκά όρθια κατά κεφάλαια. Καρπός: Δίσπερμο κυπελλοφόρο κάρυο. Ποδίσκος μήκους ίσος με το κύπελλο και βράκτια σουβλοειδή. Βιολ. Απαιτ: Ψυχρόβιο, σκιανθεκτικό. Γ. εξάπλωση: Στις Κ. και Δ. περιοχές της Ελλάδας

1α. Fagus sylvatica: Οξυά δασική

1α. Fagus sylvatica: Οξυά δασική

ΟΞΥΑ Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Κόμη: Τελικά πιο κωνικόμορφη Φύλλα: Επιμήκη ελλειψοειδή, ως αντίστροφα ωοειδή,με κορυφή οξεία και παρυφές οδοντωτές. Μέγιστο πλάτος στο πάνω μισό. Ζεύγη νεύρων 5-15. Άνθη: Αρσενικά κρεμάμενα. Θηλυκά όρθια κατά κεφάλαια. Καρπός: Δίσπερμο κυπελλοφόρο κάρυο. Ποδίσκος μήκους διπλάσιος του κυπέλλου. Βιολ. Απαιτ: Πιο θερμόβιο, σκιανθεκτικό. Γ. εξάπλωση: Στις ανατολικές περιοχές της Ελλάδας Παρουσιάζει μεγαλύτερη πρεμνοβλαστικότητα.

1β. Fagus orientalis Lipsky: Οξυά ανατολική

1β. Fagus orientalis Lipsky: Οξυά ανατολική

ΟΞΥΑ Η ΜΟΙΣΙΑΚΗ Εμφανίζει χαρακτηριστικά και των 2 προηγούμενων ειδών Το μήκος του ποδίσκου είναι ίσο με το μήκος του κυπέλλου. Διαφορές ως προς τα βράκτια που εμφανίζονται στο κύπελλο, μας δίδουν 2 μορφές: F. moesiaca f. spatulolepis F. moesiaca f. tainiolepis

1γ. Fagus moesiaca (Maly Domin.) cz: Οξυά μοισιακή

1γ. Fagus moesiaca (Maly Domin.) cz: Οξυά μοισιακή

2. Γένος: Castanea 2α. Castanea sativa: Καστανιά η κοινή

Castanea sativa (Μόνοικο) Δένδρο: ψηλό (20-25μ.) ευθύκορμο με ισχυρά κλαδιά, πλατιά κόμη, Φύλλα: κατ' εναλλαγή δίσειρα, απλά αδιαίρετα, πλατιά λογχοειδή, οξυκόρυφα, με παρυφές έντονα πριονωτές Οφθαλμοί: εμφανείς, οξυκόρυφοι, ωοειδείς, κοκκινοκαστανωποί, τοποθετημένοι σε σπειροειδή διάταξη, ελαφρά τριχωτοί ή γυμνοί καλυπτόμενοι από 2-3 λέπια. Άνθη: Μονογενή. Τα αρσενικά και θηλυκά συνυπάρχουν σε ένα μακρύ άξονα που κυριαρχούν τα αρσενικά και στη βάση του διακρίνονται τα θηλυκά. Καρπός: κυπελλοφόρο κάρυο. Τα σπέρματα είναι κάρυα, καστανά, φαγώσιμα, με δερματώδες περίβλημα, ανά 2-3 καλύπτονται από ακανθώδες κύπελλο, (σαν αχινός) που ανοίγει σε 4 μέρη μετά την ωρίμανση για να απελευθερωθούν τα σπέρματα.

Castanea sativa Βιολογικές απαιτήσεις: εδάφη βαθιά, νωπά, χαλαρά σε χούμο, άργιλο, φώσφορο και κάλιο, όξινα-ουδέτερα (εκτός ασβεστολιθικών) Ζει κατά μέσο όρο 500 χρόνια ενώ σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνά τα 1100. βραδυαξής την πρώτη 10ετία και ταχυαυξής στη συνέχεια. ημισκιόφυτο είδος με αισθησία σε πρώιμους και όψιμους παγετούς. Ζώνη φυτοδιάπλασης: Castanetum Πολλαπλασιάζεται με σπέρματα και έχει μεγάλη πρεμνοβλαστηκότητα.

Castanea sativa Το ξύλο της καστανιάς είναι πλούσιο σε τανίνες, ανθεκτικά σε μύκητες και έντομα, μέτρια βαρύ, (σχετικά μαλακό) με εγκάρδιο χρυσοκαστανό και σομφό ανοιχτό καστανό. πλούσιο σε δεψικές ουσίες (τανίνη Χρησιμοποιείται στην επιπλοποιία, παρκέ, πελεκητή ξυλεία κλπ. Οι συστάδες που καλλιεργούνται και ο καρπός τους αποτελεί το κύριο αντικείμενο εκμετάλλευσης ονομάζονται κασταναριά, ενώ εκείνων που αντικείμενο εκμετάλλευσης είναι το ξύλο, καστανωτά. Η καστανιά προσβάλλεται από τον μύκητα Endothia parasitica που σε ορισμένες περιοχές και χώρες την έχει εξαφανίσει, γιατί η καταπολέμηση του είναι τόσο δύσκολη που πρακτικά θεωρείται αδύνατη.

2α. Castanea sativa: Καστανιά η κοινή