Δικομματισμός και εκσυγχρονισμός 1881-1897

Κυβερνήσεις Χαρίλαου Τρικούπη 1882-1895 3 Μαρτίου 1882 – 19 Απριλίου 1885 9 Μαΐου 1886 – 24 Οκτωβρίου 1890 10 Ιουνίου 1892 – 3 Μαΐου 1893 30 Οκτωβρίου 1893 – 12 Ιανουαρίου 1895

Η ανορθωτική προσπάθεια του Χ. Τρικούπη: ανάπτυξη χερσαίων επικοινωνιών Δημιουργία σιδηροδρομικού δικτύου: για τις ανάγκες μιας μικρής αγροτικής οικονομίας χρειαζόταν φτηνό και γρήγορο δίκτυο → σύστημα γραμμής στενού πλάτους. Παράλληλα,ήταν απαραίτητη η σύνδεση της Ελλάδας με το ευρωπαϊκό δίκτυο και τη γραμμή Βερολίνου-Βαγδάτης, αλλά και η δυνατότητα μεταφοράς στρατευμάτων στα βόρεια σύνορα → ευρεία γραμμή. Επομένως, προέκυψε το διττό σιδηροδρομικό δίκτυο → στενή χάραξη της γραμμής (πχ Πελοπόννησος) και ευρεία χάραξη της γραμμής Πειραιά – Αθήνας – βορείων συνόρων. Ανάπτυξη οδικού δικτύου: στις αρχές της δεκαετίας του 1880, το οδικό δίκτυο είναι περιορισμένο (700 χλμ). Το 1882, για τις ανάγκες της οδοποιίας αυξάνονται οι δασμοί. Από το 1882 έως το 1893 κατασκευάζονται 1.300 χλμ περίπου εθνικοί δρόμοι και άλλα τόσα επαρχιακοί και κοινοτικοί.

Η ανορθωτική προσπάθεια του Χ. Τρικούπη Αποξήρανση της λίμνης Κωπαΐδας: το έργο είχε ξεκινήσει από το 1844, αλλά είχε ανασταλεί. Το 1882 ο Τρικούπης ενέκρινε σύμβαση με γαλλική εταιρεία και το έργο προχώρησε. Τα αποστραγγιστικά έργα ολοκληρώθηκαν το 1886, αλλά τα επόμενα χρόνια η λίμνη πλημμύρισε. Νέα έργα ξεκίνησαν από αγγλική εταιρεία και η λίμνη αποξηράνθηκε οριστικά μόλις το 1931 και δημιουργήθηκαν περίπου 240.000 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης. Διάνοιξη της Διώρυγας του Ισθμού της Κορίνθου: η προσπάθεια είχε ξεκινήσει το 1869 και το 1881 ο Κουμουνδούρος παραχώρησε την κατασκευή του έργου στον Ούγγρο στρατηγό Στέφανο Τυρρ. Τα εγκαίνια έγιναν το 1882 και το έργο ολοκληρώθηκε το 1893

Αναμόρφωση του στρατεύματος Ανεφοδιασμός του στρατού και του στόλου. Βελτίωση της οργάνωσης και εκπαίδευσης του στρατού: ίδρυση σχολής Υπαξιωματικών και Δοκίμων (1884) και αναδιοργάνωση της σχολής Ευελπίδων (1882). Μετεκπαίδευση αξιωματικών στο εξωτερικό. Μετάκληση γαλλικής οργανωτικής και εκπαιδευτικής αποστολής για την οργάνωση του στρατού (υπό τον Βοσσέρ) του ναυτικού (υπό τον Λεζέν). Παραγγελία θωρηκτών «Ύδρα», «Σπέτσαι» και «Ψαρά» → η Ελλάδα αποκτά θαλάσσια υπεροπλία έναντι της oθωμανικής αυτοκρατορίας.

Εκσυγχρονισμός δημόσιας δίοίκησης Δημιουργία αξιόπιστης και μόνιμης δημόσιας διοίκησης: (α) απαγόρευση διορισμού δημοσίων υπαλλήλων στον τόπο καταγωγής τους προκειμένου να αντιμετωπισθούν φαινόμενα ευνοιοκρατίας, και (β) ψήφιση νόμου «περί μονιμότητος και προσόντων των δημοσίων υπαλλήλων» → θέσπιση αυστηρότερων κριτηρίων επιλογής και διαφάνειας των διαδικασιών. Αλλαγές στην εκλογική νομοθεσία: (α) περιόρισε τον αριθμό των βουλευτών στο ελάχιστο όριο που προέβλεπε το σύνταγμα του 1864 (δηλαδή τους 150), και (β) μετέβαλε την έκταση της εκλογικής περιφέρειας, που από «στενή» (επαρχία) έγινε «ευρεία» (νομός). Με την αλλαγή αυτή ο Τρικούπης ήλπιζε ότι θα διέβρωνε τα παραδοσιακά επαρχιακά πολιτικά δίκτυα, θα αντιμετώπιζε αποτελεσματικά το σύστημα των πελατειακών σχέσεων και κατ’ επέκταση θα έδινε τη δυνατότητα σε προσωπικότητες με ευρύτερη απήχηση να εκλέγονται από ένα διευρυμένο εκλογικό σώμα. Με το νέο εκλογικό νόμο διεξήχθησαν δύο εκλογικές αναμετρήσεις, το 1887 και το 1890.

Εξωτερική πολιτική Τρικούπη Ο Τρικούπης υιοθετεί μια πιο ρεαλιστική εξωτερική πολιτική σε σχέση με τους προκατόχους του: έχοντας πλήρη συναίσθηση της στρατιωτικής αδυναμίας της χώρας και της οικονομικής της κατάστασης, προτάσσει την ανάγκη οικονομικής ανόρθωσης και στρατιωτικής προετοιμασίας του «τυχοδιωκτικού» τρόπου άσκησης της εθνικής πολιτικής. Αναγνωρίζοντας ότι τα σλαβικά κράτη της Βαλκανικής συνιστούσαν τη μεγαλύτερη απειλή για τα ελληνικά συμφέροντα και ότι ενδεχόμενη διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας στη δεδομένη χρονική συγκυρία θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των Σλάβων, ο Τρικούπης (α) επιδιώκει τη βελτίωση των σχέσεων της Ελλάδας με την οθωμανική αυτοκρατορία, (β) αποφεύγει την πρόταση της Σερβίας και του Μαυροβουνίου για τη δημιουργία μιας βαλκανικής συνεννόησης με αντιτουρκικό χαρακτήρα, και (γ) επιδιώκει τη βελτίωση των σχέσεων της Ελλάδας με τη Βρετανία ως αντίρροπο στα πανσλαβικά σχέδια της Ρωσίας.

Η άνοδος του Θεόδωρου Δηλιγιάννη 1883-1885 Έως τα τέλη του 1883, ο Τρικούπης εφαρμόζει το πρόγραμμά του χωρίς σημαντική αντίσταση από την αντιπολίτευση λόγω κυρίως της κακής κατάστασης της υγείας του Κουμουνδούρου. Ο τελευταίος πεθαίνει το Φεβρουάριο του 1883 και τον διεδέχεται τον Οκτώβριο του ίδιου έτους ο Θ. Δηλιγιάννης. Την ίδια περίοδο, η διεθνής οικονομική ύφεση οδηγεί τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες στην απόφαση να υψώσουν προστατευτικά δασμολόγια προκειμένου να προασπίσουν τις οικονομίες τους → σημαντική πτώση στις εξαγωγές των ελληνικών αγροτικών προϊόντων και ιδιαίτερα της σταφίδας, που συνιστούσε το μισό σε αξία των εξαγωγών της χώρας. Παράλληλα, για την κάλυψη των δανείων, ο Τρικούπης αυξάνει τους έμμεσους φόρους (φορολογία καπνού, πετρελαίου, ποτών, κλπ). Η επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών στις σταφιδοπαραγωγούς επαρχίες και τις πόλεις έδωσαν την ευκαιρία στον Δηλιγιάννη να καρπωθεί τη λαϊκή δυσαρέσκεια («κάτω οι φόροι»). 1885: ο Τρικούπης λαμβάνει από τον Γεώργιο τη διάλυση της Βουλής και προκηρύσσει εκλογές. Ο Δηλιγιάννης κερδίζει την πλειοψηφία. 19 Απριλίου 1885 – 30 Απριλίου 1886: πρώτη κυβέρνηση Δηλιγιάννη.

Η Ελλάδα και το Ανατολικό ζήτημα 1885-1886 6 Σεπτεμβρίου 1885: η Βουλγαρία ενσωματώνει την Αν. Ρωμυλία → ανατροπή της ισορροπίας δυνάμεων στα Βαλκάνια εις βάρος της Σερβίας και της Ελλάδας. 13 Σεπτεμβρίου 1885: η κυβέρνηση Δηλιγιάννη, υπό την πίεση της κοινής γνώμης, κηρύσσει επιστράτευση διεκδικώντας την Ήπειρο και την Κρήτη. Οκτώβριος 1885: ο Γεώργιος καθιστά γνωστή στην ελληνική κυβέρνηση την αντίθεσή του σε μια πολιτική στρατιωτικής επέμβασης → τρεις υπουργοί της ελληνικής κυβέρνησης παραιτούνται. Νοέμβριος 1885: η Σερβία κηρύσσει τον πόλεμο στη Βουλγαρία, αλλά ηττάται και αναγκάζεται να συνθηκολογήσει (Μάιος 1886). 26 Απριλίου 1886: πέντε από τις έξι ευρωπαϊκές δυνάμεις (εκτός Γαλλίας) αποκλείουν με το στόλο τους τα ελληνικά παράλια προκειμένου να αναγκάσουν την ελληνική κυβέρνηση να κηρύξει αποστράτευση. 30 Απριλίου 1886: ο Γεώργιος διορίζει πρωθυπουργό τον Δημ. Βάλβη. 9 Μαΐου 1886: πρωθυπουργός ο Τρικούπης. 12 Μαΐου 1886: η κυβέρνηση Τρικούπη πραγματοποιεί τον στρατιωτικό αφοπλισμό.