56.3% ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ SOCIETY FOR THE PROMOTION OF MENTAL HEALTH IN EPIRUS Η ΚΙΝΗΤΗ ΜΟΝΑΔΑ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ-ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ: ΔΕΚΑΕΤΗΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Περιτογιάννης Β.1, Μανθοπούλου Θ.1, Γιώτη Π.1, Γκόγκου Α.1, Μεντή Ν.1, Τραγουδάρα Χ.1, Μαυρέας Β.2 1Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Ιωαννίνων-Θεσπρωτίας, Εταιρεία Προαγωγής Ψυχικής Υγείας Ηπείρου, Ιωάννινα 2Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιατρική Σχολή, Ψυχιατρική Κλινική, Ιωάννινα Εισαγωγή: Σε όλο τον κόσμο οι απομακρυσμένες από τα αστικά κέντρα περιοχές της επαρχίας δεν λαμβάνουν την απαιτούμενη φροντίδα υγείας. Ομοίως οι περιοχές της επαρχίας στις χώρες της Νότιας Ευρώπης και στην Ελλάδα υπολείπονται της ενδεδειγμένης φροντίδας ψυχικής υγείας, για λόγους αποστάσεων, κοινωνικοοικονομικών δυσχερειών και έλλειψης κατάλληλων υπηρεσιών. Σκοπός: Ο σκοπός της μελέτης είναι η παρουσίαση του έργου δεκαετίας μιας κοινοτικής υπηρεσίας ψυχικής υγείας που δραστηριοποιείται σε περιοχές της επαρχίας της Ηπείρου, της Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας των νομών Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας (ΚΜΨΥ Ι-Θ). Μέθοδος: Η ΚΜΨΥ Ι-Θ παρέχει υπηρεσίες σε ένα πληθυσμό αδρά εκτιμώμενο στις 100000, σε περιοχές της υπαίθρου των δύο νομών, έκτασης περίπου 5000 τ.χλμ. Πρόκειται για υπηρεσία χαμηλού κόστους, καθώς χρησιμοποιεί τις υποδομές της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ). Τα στοιχεία που παρουσιάζονται ανακτήθηκαν από την ηλεκτρονική βάση δεδομένων της ΚΜΨΥ Ι-Θ. Αποτελέσματα: Σήμερα η προσέλευση των ασθενών γίνεται κυρίως με δική τους πρωτοβουλία ή μετά από προτροπή της οικογένειας (60%), ενώ οι παραπομπές από τους επαγγελματίες της ΠΦΥ είναι 29%. Στα δύο πρώτα χρόνια λειτουργίας τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 21% και 41,3% αντίστοιχα (Pearson Chi-Square 144.682; df 2; p=0.000). Κατά την πρώτη διετία οι νοσηλείες των ασθενών που παρακολουθούσε η υπηρεσία μας μειώθηκαν κατά 30,4%, ενώ στην πενταετία το ποσοστό συστηματικής παρακολούθησης των ψυχωτικών ασθενών έφτασε το 67,2%. Πιο πρόσφατα μελετήθηκε η χρόνια χορήγηση βενζοδιαζεπινών σε ασθενείς με ψυχωτικές διαταραχές και βρέθηκε πως μια σημαντική μειοψηφία (39%), λαμβάνουν χρονίως βενζοδιαζεπίνες. Για ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών (28%) η φροντίδα παρέχεται με κατ’ οίκον επισκέψεις και αυτό σχετίστηκε με την ηλικία των ασθενών: όσο μεγαλύτερη η ηλικία, τόσο πιο πιθανή η κατ’ οίκον φροντίδα. Στην παρούσα φάση παρακολουθούνται συστηματικά 293 ασθενείς και σχεδόν οι μισοί (49,5%) είναι ηλικιωμένοι. Συνολικά το 29.7% των ασθενών είναι ≥75 ετών. Συζήτηση: Η αύξηση των περιπτώσεων ασθενών που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες της ΚΜΨΥ Ι-Θ με δική τους πρωτοβουλία, μπορεί να ερμηνευτεί ως αποδοχή της υπηρεσίας από τον πληθυσμό της περιοχής ευθύνης, αποτέλεσμα της επιτυχούς ενσωμάτωσης στην ΠΦΥ. Η επιτυχής ενσωμάτωση ίσως συνεισφέρει στη μείωση του στίγματος και έτσι οι ασθενείς προσέρχονται αυτοβούλως σε μια τοπική υπηρεσία ψυχικής υγείας. Μια δεύτερη ερμηνεία θα μπορούσε να είναι η οικονομική κρίση που αποτρέπει τους ασθενείς από την αναζήτηση θεραπείας στον αναπτυγμένο ιδιωτικό τομέα της περιοχής. Οι προκλήσεις που αναδύονται για το μέλλον έχουν να κάνουν με τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού της ΚΜΨΥ Ι-Θ, μια και ο αριθμός των εξυπηρετούμενων ασθενών υπερβαίνει το διεθνώς προτεινόμενο όριο. Εξάλλου οι δυσκολίες για τους επαγγελματίες υγείας που εργάζονται στην επαρχία είναι γνωστές και καταγεγραμμένες. Μια άλλη πρόκληση είναι η γήρανση του πληθυσμού των περιοχών αυτών, που επιβάλλει διαρκή εκπαίδευση σε ψυχογηριατρικά θέματα. Συμπεράσματα: Έπειτα από 10 χρόνια λειτουργίας η ενσωμάτωση της ΚΜΨΥ Ι-Θ στην ΠΦΥ είναι ικανοποιητική και η συνεισφορά της στην ψυχική υγεία της περιοχής είναι αξιόλογη. Στη χώρα μας υπάρχουν αρκετές ΚΜΨΥ που καλύπτουν τις ανάγκες περιοχών της επαρχίας και ορισμένων νησιών. Λόγω του χαμηλού κόστους, το μοντέλο αυτό παροχής φροντίδας ψυχικής υγείας είναι ιδιαίτερα σημαντικό στη σημερινή εποχή της συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης και της διαρκούς μείωσης των διαθέσιμων πόρων. Πίνακας: Χαρακτηριστικά των ασθενών που παρακολουθούνται συστηματικά από την ΚΜΨΥ Ι-Θ (n=293) Φύλο (γυναίκες) 56.3% Ηλικία (μέσος όρος, SD) 63, 17.36 Διαγνώσεις Συναισθηματικές διαταραχές Σχιζοφρένεια και συναφείς ψυχώσεις Οργανικές ψυχικές διαταραχές Αγχώδεις διαταραχές Άλλες διαταραχές Ηλικιωμένοι Κατ’ οίκον επισκέψεις % 29% 27,3% 13,7% 16% 14% 49.5% (μέση ηλικία 77.5 έτη) 28% Η περιοχή της Ηπείρου Με πράσινο χρώμα διακρίνεται η περιοχή ευθύνης της ΚΜΨΥ Ι-Θ (περιοχές της επαρχίας των νομών Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας) Με λευκό χρώμα διακρίνονται οι περιοχές των νομών Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας που δεν καλύπτονται από την ΚΜΨΥ Ι-Θ Με γκρι χρώμα διακρίνονται οι άλλοι νομοί της Ηπείρου 1. Peritogiannis V, Mavreas V. Community mental health teams in Greece: The paradigm of Mobile Mental Health Units. Archives of Hellenic Medicine 2014; 31: 71-6. 2. Peritogiannis V, Mantas C, Alexiou D, Fotopoulou V, Mouka V, Hyphantis T. The contribution of a mobile mental health unit in the promotion of primary mental health in rural areas in Greece: a two-year follow-up. Eur Psychiatry 2011; 26: 425-7. 3. Peritogiannis V, Tatsioni A, Manthopoulou T, Mavreas V. Mental healthcare for older adults in rural Greece. Int Psychogeriatrics 2016; 4: 698-700