ΙIΙ. Ένταξη του μετανάστη και πολιτικές μετανάστευσης 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος Διάγραμμα ύλης 1. Ένταξη του μετανάστη στη χώρα υποδοχής 1.1 Οικονομική 1.2 Κοινωνική 2. Μεταναστευτικές πολιτικές 2.1 Των κρατών υποδοχής 2.2 Των κρατών αποστολής 3. Ευπαθείς ομάδες 3.1 Η δεύτερη γενιά 3.2 Οι γυναίκες _____________________________________________ Βιβλιογραφία: Μουσούρου, Μετανάστευση και μεταναστευτική πολιτική, σελ. 67-121 & 125-200 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

Ένταξη στη χώρα υποδοχής 1.1 Οικονομική 1.1.1 Οι «κύκλοι» της κινητικότητας Το Νεοκλασικό μοντέλο κυκλικής εξισορρόπησης Το εργατικό δυναμικό έλκεται προς περιοχές όπου η ζήτηση εργασίας είναι υψηλότερη από την προσφορά Διότι η αμοιβή εργασίας είναι υψηλότερη εκεί απ’ ότι σε περιοχές όπου η προσφορά εργασίας υπερκαλύπτει τη ζήτηση Έχει ως αποτέλεσμα την εξισορρόπηση προσφοράς και ζήτησης εργασίας και στην χώρα αποστολής και στη χώρα υποδοχής, καθώς και την εξίσωση της αμοιβής Η οποία με τη σειρά της στερεί το κίνητρο περαιτέρω μετακίνησης Λόγοι που δεν επιβεβαιώνεται στην πράξη Ελλιπής πληροφόρηση για τις συνθήκες της αγοράς εργασίας σε άλλες περιοχές Προϋπόθεση ή ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων Κινητικότητα εξαρτάται και από άλλες παραμέτρους (λ.χ. πολιτικές) και υπόκειται σε ρυθμίσεις από τα κράτη αποστολής και υποδοχής που δεν υπακούουν στους κανόνες της αγοράς. Η Νεοκλασική εξήγηση της μετανάστευσης ίσως να μην είναι σωστή 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

Ένταξη στη χώρα υποδοχής 1.1 Οικονομική 1.1.2 Συνέπειες για τη χώρα προέλευσης Οφέλη Μείωση της ανεργίας και των κοινωνικών εντάσεων Εισροή κεφαλαίων με τη μορφή εμβασμάτων Περιορισμός κατανάλωσης (αλλά αύξηση) Μετατροπή αγροτών σε βιομηχανικούς εργάτες Αύξηση του γεωργικού κλήρου για τους εναπομείναντες Ζημίες Μεταβολές στη δημογραφική πυραμίδα και τη δυναμικότητα του πληθυσμού Απώλεια εργατικής δύναμης στην παραγωγή της οποίας έχει επενδυθεί κεφάλαιο – brain drain Καθυστέρηση της εκβιομηχάνισης της χώρας Έλλειψη προσωπικού Άνοδος αμοιβών μειώνει την προθυμία επένδυσης ξένων κεφαλαίων Οι παλιννοστούντες επενδύουν στον τριτογενή τομέα και όχι στη βιομηχανία Ισοζύγιο πληρωμών 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

Ένταξη στη χώρα υποδοχής 1.1 Οικονομική 1.1.2 Συνέπειες για τη χώρα υποδοχής Οφέλη (άμεσα) Αύξηση του πληθυσμού και κυρίως του ενεργού Κάλυψη των αναγκών της αγοράς εργασίας  αύξηση παραγωγής  οικονομική μεγέθυνση Χαμήλωμα των αμοιβών  σταθερότητα τιμών (αντιπληθωριστική τάση) Διατήρηση στη ζωή μικρών επιχειρήσεων με ένταση εργασίας, οι οποίες δε μπορούν να εκσυγχρονιστούν 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

Ένταξη στη χώρα υποδοχής 1.1 Οικονομική 1.1.2 Συνέπειες για τη χώρα υποδοχής Ζημίες (μεσοπρόθεσμα) Η ενίσχυση της δημογραφικής πυραμίδας περιορίζεται μέσα στο χρόνο (κυρίως με την οικογενειακή επανένωση) Οικονομικά ασθενέστεροι: δεν εισφέρουν αλλά λαμβάνουν από το σύστημα πρόνοιας Δημιουργία υποδομής ένταξής τους (οικιστικά, εκπαιδευτικά, επιμορφωτικά, γλωσσικά) ώστε να αποφευχθεί η περιθωριοποίηση Αν δεν ακολουθηθεί πολιτική ένταξης, αντίστοιχο κόστος για Φύλαξη των συνόρων Καταπολέμηση της εγκληματικότητας Αντιμετώπιση κοινής γνώμης και εκδηλώσεων ρατσισμού Ι 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

Ένταξη στη χώρα υποδοχής 1.2 Κοινωνική 1.2.1 Συνέπειες για τη χώρα υποδοχής Οι μετανάστες για 2 τουλάχιστον γενιές είναι η ομάδα με τη χειρότερη εργασία και κοινωνική θέση (υποπρολεταριάτο) Αλλά οι χειρονακτικές εργασίες τις οποίες κυρίως αναλαμβάνουν μειώνονται λόγω της τεχνολογίας ή θα ακολουθήσουν ανοδική επαγγελματική κινητικότητα ή θα παλιννοστήσουν Παράλληλα η προσφορά εργασίας από τους μετανάστες ρίχνει τις αμοιβές στους συγκεκριμένους τομείς Διασπά την ενότητα και το δυναμισμό του εργατικού συνδικαλισμού  Τους εχθρεύονται οι ντόπιοι ανειδίκευτοι και ημι-ειδικευμένοι εργάτες, οι οποίοι όμως θεωρούν δικαιωματικά εαυτούς καλύτερους (ή καλλιεργούν αυτήν την εικόνα) Τα ΜΜΕ  Η κοινωνία συνολικά  Οι μετανάστες αντιμετωπίζοντας προβλήματα ένταξης στην κοινωνία του κράτους υποδοχής και εξίσωσης προς τους ημεδαπούς, στρέφονται προς τους ομοεθνείς (και δίκτυα αντί συνδικάτων) για στήριξη και ανάπτυξη κοινωνικής ζωής, δημιουργώντας εθνικές μειονότητες Ι 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

Ένταξη στη χώρα υποδοχής 1.2 Κοινωνική 1.2.2 Συνέπειες για τη χώρα αποστολής/ Ελλάδα Η εκροή Διευκόλυνση του προβλήματος της ανεργίας Αύξηση των εισοδημάτων των χαμηλών τάξεων Αύξηση μισθών, καθώς μείωση προσφοράς εργασίας Εμβάσματα εξωτερικού Ροπή προς τον αλόγιστο καταναλωτισμό Αύξηση γεωργικού κλήρου, αλλά εξαφάνιση ανθρώπινου δυναμικού Η παλιννόστηση Μεσοπρόθεσμη αύξηση ανεργίας και επιβάρυνση του συστήματος πρόνοιας Εμπλουτισμός σε «εκπαιδευμένο» εργατικό δυναμικό το οποίο όμως ασχολείται-επενδύει κυρίως στον 3γενή τομέα και όχι στη βιομηχανία Επαναφορά «αλλοτινών» εθνικών χαρακτηριστικών και ξένων χαμηλού επιπέδου Ι 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

1.Ένταξη στη χώρα υποδοχής ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Χώρα προέλευσης Χώρα υποδοχής Θετικές Αρνητικές Δημογραφικές Γήρανση Αλλαγή του ηλικιακού ΜΟ (ελάχιστη) Ετερόκλητος πληθυσμός Οικονομικές Πτώση ανεργίας Αύξηση γης Αύξηση μισθών Οικ συρρίκνωση Brain Drain ΑΞΕ μπορεί να μειωθούν Μείωση μισθών + αύξηση κατανάλωσης = οικονομική μεγέθυνση Χρήση «κοινών» αγαθών χωρίς συμμετοχή (φόροι-εισφορές) Κόστος ένταξης – αποκλεισμού Κοινωνικές Ειρήνευση πιέσεων + ποιότητα Επαφή με άλλους πολιτισμούς Κοινωνική ερήμωση –μακροπρόθεσμα Επαφή με πολιτισμούς Βελτίωση της θέσης των εξειδικευμένων εργαζομένων και γυναικών Ανάγκη ένταξης Χειροτέρευση μη εξειδικευμένων εργατών Ι 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

2.Μεταναστευτική πολιτική 2.1 Χωρών υποδοχής 2.1.1 Χώρες που αναγνωρίζουν τη «μονιμότητα» της μετανάστευσης Χώρες με πολιτική αφομοίωσης των μεταναστών: ΗΠΑ, Καναδάς Δημιουργία συνθηκών ζύμωσης με τους ημεδαπούς (melting pot) και προβολής μιας ενιαίας (αγγλοσαξονικής) κουλτούρας Η ενότητα δε βασίζεται σε περασμένες κοινές εμπειρίες αλλά στην επιδίωξη κοινών ιδανικών και συμφερόντων Επιδιώκεται η σταδιακή απώλεια των εθνοτικών χαρακτηριστικών Πολιτική ίσων ευκαιριών  Η 3η γενιά είναι ομαλά εντεταγμένη Ι 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

2.Μεταναστευτική πολιτική 2.1 Χωρών υποδοχής 2.1.1 Χώρες που αναγνωρίζουν τη «μονιμότητα» της μετανάστευσης Χώρες με πολιτική ένταξης των μεταναστών: δεν επιδιώκεται η εξάλειψη των εθνοτικών χαρακτηριστικών αλλά η αρμονική τους συνύπαρξη με αυτά της κοινωνίας υποδοχής – διμερής προσπάθεια Σε επίπεδο ατομικό (individualism): Γαλλία Ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις Πολιτικές ένταξης (εκμάθηση γλώσσας, επαγγελματική κατάρτιση κτλ) Χαλαροί όροι αναγνώρισης πολιτικών δικαιωμάτων και κτήσης της ιθαγένειας ΑΛΛΑ άρνηση ιδιαιτεροτήτων Σε επίπεδο εθνικής/εθνοτικής ομάδας (communautarism): ΗΒ Αναγνώριση ιδιαιτεροτήτων των ομάδων Συμμετοχή της ομάδας σε επίπεδο τοπικό / κοινοτικό Αναγνώριση δικαιωμάτων υπέρ της ομάδας Ι 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

2.Μεταναστευτική πολιτική 2.1 Χωρών υποδοχής 2.1.1 Χώρες που αναγνωρίζουν τη «μονιμότητα» της μετανάστευσης Χώρες με πολιτική πολύ-πολιτισμικότητας : Αυστραλία, Σουηδία Πλήρης ανοχή της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας Ενίσχυση της αμοιβαίας κατανόησης και ανοχής Φιλελεύθεροι κανόνες για την κτήση ιθαγένειας Αναγνώριση λοιπών δικαιωμάτων (συνδικαλιστικά, εκλογικά, κτλ) σε σύντομο διάστημα Ι 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

2.Μεταναστευτική πολιτική 2.1 Χωρών υποδοχής 2.1.2 Χώρες που αρνούνται τη «μονιμότητα» της μετανάστευσης Χώρες με πολιτική μη αφομοίωσης: Γερμανία, Ελβετία Με άξονα την προσωρινότητα και την εναλλαγή (rotation) Άδεια διαμονής περιορισμένου χρόνου, η οποία συνδέεται με άδεια εργασίας Πολιτογράφηση ύστερα από την παρέλευση μεγάλου χρονικού διαστήματος (10ετίας) και με την προϋπόθεση πλήρωσης προϋποθέσεων: γλωσσικών, οικονομικών, κ.α. Εναλλαγή: μη ανανέωση της άδειας παραμονής για τον απαραίτητο χρόνο (10 έτη) πλην εξαιρετικών περιπτώσεων Ι 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

2.Μεταναστευτική πολιτική 2.2 Χωρών αποστολής Για τη διευκόλυνση της μετανάστευσης Σύναψη διμερών συμβάσεων με χώρες υποδοχής για είσοδο – διαμονή, κ.ο.κ. Ενημέρωση και προετοιμασία για τη χώρα υποδοχής (ΧΕΝ) Μεταφορά ασφαλιστικών παροχών και δικαιωμάτων (δι/πολυμερείς συμβάσεις) Για την ενίσχυση των δεσμών κέντρου – διασποράς Ενημέρωση του κέντρου για τη διασπορά και αντίστροφα Επαφή με τη σύγχρονη πολιτισμική πραγματικότητα Στο εθνικό κέντρο Στη χώρα υποδοχής Καλλιέργεια της γλώσσας (ζήτημα «ημίγλωσσων» παιδιών 2ης γενιάς Επαφή με το εκπαιδευτικό σύστημα (βιβλία προσαρμοσμένα στις παραστάσεις των μεταναστών – απόδημων - ομογενών) Ι 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

2.Μεταναστευτική πολιτική 2.2 Χωρών αποστολής Για την παλιννόστηση Οικονομικά κίνητρα (χαμηλότοκα δάνεια, προτεραιότητα για χρηματοδοτήσεις, κ.ο.κ) Φορολογικά κίνητρα Επιδόματα Διευκόλυνση στην εύρεση εργασίας Ασφαλιστική κάλυψη (δι/πολυμερείς συμβάσεις) Ιδιαίτερα μέτρα για τους μαθητές Ι 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

2.Μεταναστευτική πολιτική Push Pull Τεχνητός επηρεασμός Δημογραφικοί λόγοι Αύξηση του πληθυσμού ((0-1,5% στην ΕΕ, ενώ 2,7% στην Τουρκία και 3,4% στην Αλγερία Μείωση του πληθυσμού (ΕΕ15 10% 1995-2050)  ΑΕΠ/κεφαλή θα μειωθεί ως το 2050 : ΗΠΑ 10%, ΕΕ 18% (με Λισσαβόνα), Ιαπωνία 23% + Κατάρρευση ασφαλιστικού : 5/1  3,3-2,4/1 Γεωγραφική εγγύτητα Σχέσεις ιστορικές, κουλτούρας, ΓΛΩΣΣΑΣ Οικονομικοί λόγοι Υψηλή ανεργία ή/και χαμηλό εισόδημα (2.000 euros ΕΕ, 125 Pakistan) + 2/3 υψηλότερο από τη χώρα προέλευσης Υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης, εξειδίκευση, δομική ανεργία, αλλαγές στη δομή της εργασίας Διμερείς συμφωνίες μεταξύ κρατών Κοινωνικοί λόγοι Σημαντικές κοινωνικές ανισότητες Ανεπτυγμένα προνοιακά συστήματα Δίκτυα Ι 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος 3. Ευπαθείς ομάδες 3.1. Η δεύτερη γενιά Ελλιπής κοινωνική ένταξη στη χώρα υποδοχής ΑΛΛΑ και απουσία επαφής με τη χώρα προέλευσης Ημιγλωσσία (γραπτά υποδοχής, προφορικά προέλευσης) Άμεση επικοινωνία με τους ημεδαπούς οι οποίοι είναι σε καλύτερη οικονομική & κοινωνική κατάσταση ΑΛΛΑ αδυναμία εξομοίωσης Υποβολή/προσπάθεια αφομοίωσης των νέων ιδεών και διάσταση με τις παραδόσεις της χώρας προέλευσης και με τους γονείς  Πιο επιρρεπής στην εγκληματικότητα Ι 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος 3. Ευπαθείς ομάδες 3.2. Γυναίκες μετανάστριες Double handicap: εθνοτικές και έμφυλες διακρίσεις κατά των γυναικών Γυναίκες εργαζόμενες Τομείς (επιρρεπείς στη μαύρη εργασία + κακομεταχείριση): υπηρεσίες ιδιωτικής φροντίδας Υπηρεσίες καθαρισμού Τομέας τουρισμού και εστίασης Γυναίκες από οικογενειακή επανένωση Αποκομμένες από την κοινωνία υποδοχής – εξαρτώμενες από τον άντρα Σεξουαλική εκμετάλλευση, σωματεμπορία, trafficking Ι 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος

Επίμετρο: Λόγοι αποτυχίας των μεταναστευτικών πολιτικών Η υλοποίηση κάθε πολιτικής προϋποθέτει Σύλληψη/σχεδιασμό: γίνεται καθυστερημένα για σύντομα αποτελέσματα Ορισμός ομάδων – αποδεκτών: ομάδες ετερόκλητες και δεδομένα λίγα Εφαρμογή: διάσπαρτη σε διάφορες υπηρεσίες: κοινωνικές, αστυνομικές Αξιολόγηση: επιλογή ομάδων και ΔΕΙΚΤΩΝ πολύ λεπτή Διαχείριση της αλλαγής ΌΜΩΣ Τα δεδομένα αλλάζουν πιο γρήγορα από τις λύσεις Δεδομένα περίπλοκα δεν επιτρέπουν ουσιαστικό διάλογο Οι κοινωνίες είναι φύσει συντηρητικές Θέμα επιρρεπές σε πολιτική εκμετάλλευση – σίγουρα υπάρχουν χαμένοι Αντικρουόμενες επιλογές Να έρθουν; Πόσοι; Ποιοι; Για πόσο; ++ Δυσκολία ελέγχου Έλλειψη ατράνταχτων οικονομικών επιχειρημάτων Ι 10/4/2018 Βασίλης Γ. Χατζόπουλος, Καθηγητής, Δικηγόρος