ΠΜΣ Δίκαιο της ΕΕ Οικονομική και Νομισματική Ένωση Μανώλης Περάκης ΠΜΣ Δίκαιο της ΕΕ Οικονομική και Νομισματική Ένωση Μανώλης Περάκης Ιστορική εξέλιξη Πηγές κανόνων Θεμελιώδεις αρχές

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΝΕ Η ΟΝΕ είναι αποτέλεσμα βαθμιαίας οικονομικής ολοκλήρωσης και συνεπώς δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Η διαχείριση της ΟΝΕ έχει προορισμό να στηρίξει τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και το υψηλό επίπεδο απασχόλησης με κατάλληλη χάραξη οικονομικής και νομισματικής πολιτικής. Αυτό συνεπάγεται τρεις βασικές οικονομικές δράσεις: (i) εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής με στόχο τη σταθερότητα των τιμών (ii) συντονισμός των οικονομικών πολιτικών των κρατών μελών (iii) διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της ενιαίας αγοράς.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΝΕ 1) Υπάρχει μεγαλύτερος ανταγωνισμός. 2) Ο δανεισμός είναι ευκολότερος και φτηνότερος. 3) Οι μετακινήσεις είναι ευκολότερες και φτηνότερες. 4) Χαμηλότερα επιτόκια σημαίνει περισσότερες επενδύσεις. 5) Η οικονομική σταθερότητα ενθαρρύνει τον μακροπρόθεσμο προγραμματισμό. 6) Η νομισματική σταθερότητα ευνοεί το διασυνοριακό εμπόριο. 7) Τα κράτη θωρακίζονται έναντι νομισματικών κρίσεων ή επιθέσεων.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΝΕ - Σύνοδος Κορυφής της Χάγης (1969) Ομάδα Werner -> πλήρης ΟΝΕ εντός 10 ετών. Οι διεθνείς συγκυρίες ακυρώνουν το εγχείρημα. - Σύνοδος Κορυφής του Παρισιού (1972) «Φίδι στη σήραγγα». Οι διεθνείς συγκυρίες ακυρώνουν το εγχείρημα και το περιορίζουν στη «ζώνη του Μάρκου».

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΝΕ - Σύνοδος Κορυφής των Βρυξελλών (1978) Δημιουργία «Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος». Κεντρικές ισοτιμίες έναντι της ευρωπαϊκής νομισματικής μονάδας (ECU). Μέσα σε μια δεκαετία το ΕΝΣ συνέβαλε σημαντικά στη μείωση της μεταβλητότητας των συναλλαγματικών ισοτιμιών. 1) η ευελιξία του συστήματος, σε συνδυασμό με 2) την πολιτική αποφασιστικότητα για οικονομική σύγκλιση, πέτυχαν μια διατηρήσιμη συναλλαγματική σταθερότητα.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΝΕ Με την έγκριση του προγράμματος της ενιαίας αγοράς το 1985 (Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη), έγινε ολοένα εμφανέστερο ότι τα πλεονεκτήματα της εσωτερικής αγοράς δεν θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν πλήρως όσο διαιωνιζόταν το σχετικά υψηλό συναλλακτικό κόστος. Επιπλέον, πολλοί οικονομολόγοι καυτηρίαζαν εκείνο που αποκαλούσαν «ανέφικτο τρίγωνο»: η ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων, η συναλλαγματική σταθερότητα και οι ανεξάρτητες νομισματικές πολιτικές είναι μακροπρόθεσμα ασύμβατες.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΝΕ Το 1988 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ανόβερου συγκρότησε την «Επιτροπή Jacques Delors». H έκθεση της επιτροπής (1989) πρότεινε τη δημιουργία της ΟΝΕ σε τρία στάδια. Η έκθεση υιοθετήθηκε από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992). Στάδιο 1: (1990-1993): απελευθέρωση κίνησης κεφαλαίων μεταξύ των κρατών μελών.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΝΕ Στάδιο 2: (1994-1998): σύγκλιση των οικονομικών πολιτικών και ενίσχυση της συνεργασίας ανάμεσα στις κεντρικές τράπεζες των κρατών μελών, οι οποίες θα γίνουν ανεξάρτητες κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου. Στάδιο 3: (1999-αορίστως): βαθμιαία καθιέρωση του ευρώ ως ενιαίου νομίσματος των κρατών μελών και υλοποίηση κοινής νομισματικής πολιτικής υπό την αιγίδα της ΕΚΤ. (Positive spillover effect)

ΠΗΓΕΣ ΚΑΝΟΝΩΝ ΤΗΣ ΟΝΕ - (Μη δεσμευτικές πια) Αποφάσεις των ευρωπαϊκών συνόδων κορυφής της Χάγης (1969), του Παρισιού (1972), των Βρυξελλών (1978), του Ανόβερου (1988), της Μαδρίτης και του Στρασβούργου (αμφότερες το 1989) και του Μάαστριχτ (1991-1992). - Άρθρα 3 § 4 και 13 ΣΕΕ, και άρθρα 119-144, 219 και 282-284 ΣΛΕΕ.

ΠΗΓΕΣ ΚΑΝΟΝΩΝ ΤΗΣ ΟΝΕ Πρωτόκολλα συνημμένα στη ΣΛΕΕ: 12 (διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος και μακροοικονομικών ανισορροπιών), 13 (κριτήρια σύγκλισης), 15 (ρήτρες εξαίρεσης για το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Δανία), 4 (Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών και Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα), και 14 (Ευρωομάδα). Παράγωγο δίκαιο (επιπλέον από ΕΚΤ). Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι (νομικά μη δεσμευτικές) Συστάσεις, Ανακοινώσεις, Κατευθυντήριες Γραμμές).

ΠΗΓΕΣ ΚΑΝΟΝΩΝ ΤΗΣ ΟΝΕ Νομοθετική αρμοδιότητα Ένωσης: - (Ιδιαίτερης φύσης) συντονιστική στην οικονομική πολιτική (άρθρο 5 § 1 ΣΛΕΕ) - Αποκλειστική στη νομισματική πολιτική αλλά μόνο για τα ΚΜ με ευρώ (άρθρο 3 § 1 ΣΛΕΕ).

ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΗΣ ΟΝΕ Γενικές: - Δοτή αρμοδιότητα (άρθρο 5 § 1 ΣΕΕ) και Αναλογικότητα (άρθρο 5 § 4 ΣΕΕ) Ειδικές για ΟΝΕ: Η (μη αναστρέψιμη) μεταβίβαση εθνικών νομισματικών αρμοδιοτήτων - H εγκαθίδρυση κεντρικής τράπεζας της ΕΕ. - Η ανεξαρτησία των εθνικών κεντρικών τραπεζών. - Η πολυμερής εποπτεία [121 ΣΛΕΕ].   - Η δημοσιονομική πειθαρχία [126 ΣΛΕΕ].

ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΗΣ ΟΝΕ - Η απαγόρευση παροχής από την ΕΚΤ και τις εθνικές ΚΤ πιστωτικών διευκολύνσεων ή έμμεσης χρηματοδότησης μέσω της αγοράς χρεογράφων, προς ενωσιακά και εθνικά όργανα [123 ΣΛΕΕ]. - Η απαγόρευση της προνομιακής πρόσβασης των κεντρικών κυβερνήσεων και των εθνικών δημοσίων αρχών στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα [124 ΣΛΕΕ].   - Η ρήτρα αποκλεισμού της ευθύνης της ΕΕ και των κρατών μελών για υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν κεντρικές κυβερνήσεις και εν γένει δημόσιοι φορείς των κρατών μελών [“no bail-out” clause, 125 ΣΛΕΕ].

Η ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ Ο πληθωρισμός ορίζεται ως μια γενική ή ευρείας βάσης άνοδος των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών για παρατεταμένη χρονική περίοδο, η οποία έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της αξίας του χρήματος και, κατ’ επέκταση, της αγοραστικής του δύναμης. Ο αποπληθωρισμός συχνά ορίζεται ως το αντίθετο του πληθωρισμού, δηλαδή ως μια κατάσταση κατά την οποία το συνολικό επίπεδο των τιμών μειώνεται για παρατεταμένη χρονική περίοδο.

Η ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ Οφέλη της σταθερότητας των τιμών: 1) Οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές είναι σε θέση να λαμβάνουν ορθότερες καταναλωτικές και επενδυτικές αποφάσεις (όπως προσλήψεις / απολύσεις, αυξήσεις / μειώσεις μισθών, κλπ). 2) Μειώνονται τα ασφάλιστρα κινδύνου και άρα τα ονομαστικά επιτόκια, αυξάνοντας τα κίνητρα για επενδύσεις και δημιουργώντας έτσι θέσεις εργασίας.

Η ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ 3) Σε ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού παρατηρείται η συσσώρευση αποθεμάτων πραγματικών αγαθών, αφού διατηρούν καλύτερα την αξία τους από ό,τι το χρήμα ή ορισμένα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία, ενώ με τον πληθωρισμό ακόμη και οι αποταμιεύσεις στην τράπεζα χάνουν την αξία τους. Ωστόσο, αυτό δεν αποτελεί αποδοτική επενδυτική απόφαση και παρακωλύει την οικονομική ανάπτυξη και την αύξηση του πραγματικού εισοδήματος (και υπόκεινται και σε κίνδυνο κλοπής).

Η ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ 4) Οι στρεβλώσεις στη φορολογία και τις ασφαλιστικές εισφορές οξύνονται από τον πληθωρισμό ή τον αποπληθωρισμό. Για παράδειγμα, οι μισθολογικές αυξήσεις που αποσκοπούν στην αποζημίωση των εργαζομένων για ενδεχόμενη άνοδο του πληθωρισμού έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση του φορολογικού συντελεστή των εργαζομένων.

Η ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ 5) Η σταθερότητα των τιμών αποτρέπει την εκδήλωση των σημαντικών οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών προβλημάτων που συνδέονται με την αυθαίρετη αναδιανομή πλούτου και εισοδήματος, η οποία παρατηρείται σε περιόδους πληθωρισμού και αποπληθωρισμού. Η άνοδος του πληθωρισμού συνεπάγεται μείωση της πραγματικής αξίας των ονομαστικών απαιτήσεων. Ο πλούτος, δηλαδή, μεταβιβάζεται αυθαίρετα από τους δανειστές (ή αποταμιευτές) στους δανειζόμενους, καθώς το χρήμα με το οποίο τελικά αποπληρώνεται ένα δάνειο επιτρέπει την αγορά λιγότερων αγαθών από ό,τι αναμενόταν κατά την περίοδο σύναψης του δανείου.