Νεοελληνική μεταπολεμική ποίηση: α΄ και β΄ μεταπολεμική γενιά ΕΥ, VIII Δρ. Δέσποινα Παπαστάθη Τμήμα Φιλολογίας Φιλοσοφική Σχολή Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων ακαδημαϊκό έτος: 2016-2017 Νεοελληνική μεταπολεμική ποίηση: α΄ και β΄ μεταπολεμική γενιά ΕΥ, VIII «Όρια και τάσεις της α΄ μεταπολεμικής γενιάς»

Ληξιαρχικά δεδομένα α΄ μεταπολεμικής γενιάς Αλέξανδρος Αργυρίου: α) ημερομηνία γέννησης: 1916-1928/29: πρόκειται για ποιητές που καθορίζονται από τα γεγονότα του β΄ παγκόσμιου πολέμου, διαμορφώθηκαν πνευματικά στα χρόνια της κατοχής και αυτά τα χρόνια δρουν στο έργο τους ως τραυματικές εμπειρίες. β) εμφάνιση στα γράμματα: 1944-1955 με ποιητική συλλογή. Γ. Π. Σαββίδης: α) ημερομηνία γέννησης: 1918-1928 β) εμφάνιση στα γράμματα: μετά το 1940

Ποιητικές τάσεις της α΄ μεταπολεμικής γενιάς α) Κοινωνική ποίηση της δοκιμασίας β) «Νέο-υπερρεαλιστική» ή μεταπολεμική υπερρεαλιστική ποίηση γ) Υπαρξιακή - μεταφυσική ποίηση

Κοινωνική ποίηση της δοκιμασίας Οι ποιητές που εντάσσονται στην τάση αυτή αντλούν τις εμπειρίες τους από την Κατοχή και τον Εμφύλιο αλλά και τα τραυματικά γεγονότα της μετεμφυλιακής περιόδου. Τη χρονική αυτή περίοδο (Κατοχή και Εμφύλιος) όντας στην πλειοψηφία τους έφηβοι διαμορφώνουν την προσωπικότητά τους και την ιδεολογική τους συγκρότηση υπό το κράτος συγκλονιστικών γεγονότων για την τύχη της χώρας αλλά και της ανθρωπότητας. Η γενιά αυτή μετουσίωσε το δράμα του πολέμου σε αγώνα ή τουλάχιστον αυτό επεδίωξε. Χαρακτηριστικό της γραφής των ποιητών που τοποθετούνται στην τάση αυτή είναι η αγωνιστική διάθεση, η ανάγκη τους να προβάλλουν τα οράματά τους για έναν κόσμο καλύτερο, αλλά και η απογοήτευση που βίωσαν εξαιτίας της διάψευσης των ελπίδων τους. Οι ιστορικές συνθήκες δημιούργησαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για ενδοσκόπηση και διερεύνηση των αιτιών που οδήγησαν την ανθρωπότητα στην καταστροφή. Εκπρόσωποι: Μανόλης Αναγνωστάκης, Άρης Αλεξάνδρου, Τάκης Σινόπουλος, Γιώργης Παυλόπουλος, Μιχάλης Κατσαρός, Κλείτος Κύρου, Γιώργης Σαράντης, Δημήτρης Δούκαρης, Τίτος Πατρίκιος, Δημήτρης Χριστοδούλου, κα. Για τον όρο «ποίηση της ήττας» μπορεί κανείς να δει τα επιχειρήματα του Βύρωνα Λεοντάρη: Βύρων Λεοντάρης, Η ποίηση της ήττας, Έρασμος, Αθήνα 1983.

Νέο-υπερρεαλιστική ποίηση Οι ποιητές της τάσης αυτής αν και δεν επηρεάζονται φανερά τουλάχιστον από τις ιδεολογικές διαμάχες της εποχής τους, εκφράζουν το δράμα που εκτυλισσόταν γύρω τους. Υπόστρωμα στην ποίηση της τάσης είναι η κατοχική και η μετακατοχική περίοδος, απαλλαγμένη ωστόσο από το στοιχείο της επικαιρότητας. Ιδιαίτερο εκφραστικό στοιχείο της τάσης είναι η αφομοίωση του υπερρεαλισμού του Μεσοπολέμου. Πρότυπά τους είναι ο Εγγονόπουλος, ο Εμπειρίκος, και εν μέρει ο Ελύτης ως προς τον τρόπο γραφής. Οι βασικές διαφορές με τους υπερρεαλιστές του μεσοπολέμου συνίστανται στη γλώσσα και τα θέματα. Αν στόχος του μεσοπολεμικού υπερρεαλιστή ήταν ο γλωσσικός εντυπωσιασμός, τα γλωσσικά πυροτεχνήματα, ο μεταπολεμικός υπερρεαλιστής επηρεασμένος από τη δεινή πραγματικότητα δε χρησιμοποιεί τη γλώσσα για να προκαλέσει έκπληξη αλλά για να συλλάβει και να εκφράσει τον γύρω του εφιάλτη, καθώς το παράλογο είναι ο μόνος τρόπος για να μιλήσεις για μια παράλογη ανθρωπιστικά εποχή. Επίσης, οι μεσοπολεμικοί υπερρεαλιστές είναι κατά βάση αισιόδοξοι, μια αισιοδοξία που εξανεμίζεται στη μεταπολεμική υπερρεαλιστική ποίηση, όπου εκφράζεται μια τραγική αίσθηση της ζωής. Εκπρόσωποι: Νάνος Βαλαωρίτης, Μίλτος Σαχτούρης, Ελένη Βακαλό, Έκτωρ Κακναβάτος, Δ.Π. Παπαδίτσας, Ε.Χ. Γονατάς, κα.)

Υπαρξιακή ποίηση Οι ποιητές που ανήκουν στην τάση αυτή δε φαίνονται να έχουν κοινωνικά και πολιτικά ενδιαφέροντα. Διακρίνονται από μεταφυσική αγωνία, που εκφράζει το άγχος του μοναχικού ατόμου μπροστά στο πρόβλημα της ζωής και του θανάτου, της καθημερινής φθοράς, της ύπαρξης ή ανυπαρξίας του Θεού, τον έρωτα ως επώδυνο βίωμα. Εκπρόσωποι: Όλγα Βότση, Γιώργης Κότσιρας, Μηνάς Δημάκης, Σταύρος Βαβούρης, κα.

Ενδεικτική βιβλιογραφία Αργυρίου Αλέξανδρος, «Εισαγωγή», στον τόμο: Η ελληνική ποίηση. Ανθολογία – Γραμματολογία, επιμέλεια: Αλέξανδρος Αργυρίου, Σοκόλης, Αθήνα 2000, σ. 7-29. -, «Το πνεύμα της πρώτης μεταπολεμικής ποιητικής μας γενιάς», στον τόμο: Η ελληνική ποίηση. Ανθολογία – Γραμματολογία, επιμέλεια: Αλέξανδρος Αργυρίου, Σοκόλης, Αθήνα 2000, σ. 621. -, «Πολιτικά και αισθητικά συμφραζόμενα», στον τόμο: Η ελληνική ποίηση. Ανθολογία – Γραμματολογία, επιμέλεια: Αλέξανδρος Αργυρίου, Σοκόλης, Αθήνα 2000, σ. 622-623. -, «Τρεις ποιητές και ένας κύκλος», στον τόμο: Η ελληνική ποίηση. Ανθολογία – Γραμματολογία, επιμέλεια: Αλέξανδρος Αργυρίου, Σοκόλης, Αθήνα 2000, σ. 623. Ζήρας Αλέξης, «Όρια και ορισμοί στην ποίηση της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς», στον τόμο: Η ελληνική ποίηση. Ανθολογία – Γραμματολογία, επιμέλεια: Αλέξανδρος Αργυρίου, Σοκόλης, Αθήνα 2000, σ. 627-629. Καστρινάκη Αγγέλα, Η λογοτεχνία στην ταραγμένη δεκαετία 1940-1950, Πόλις, Αθήνα 2003. Κεχαγιόγλου Γιώργος, «Θεματογραφία της πρώτης μεταπολεμικής ποιητικής γενιάς», στον τόμο: Η ελληνική ποίηση. Ανθολογία – Γραμματολογία, επιμέλεια: Αλέξανδρος Αργυρίου, Σοκόλης, Αθήνα 2000, σ. 630-633. Μαρωνίτης Δ.Ν., Ποιητική και Πολιτική Ηθική. Πρώτη Μεταπολεμική Γενιά. Αλεξάνδρου-Αναγνωστάκης-Πατρίκιος, Κέδρος, Αθήνα 1984, σ. 7-30. Μέντη Δώρα, Μεταπολεμική πολιτική ποίηση. Ιδεολογία και ποιητική, Κέδρος, Αθήνα 1995. Μερακλής Μ.Γ., «Γλώσσα-μορφή της πρώτης μεταπολεμικής ποιητικής γενιάς», στον τόμο: Η ελληνική ποίηση. Ανθολογία – Γραμματολογία, επιμέλεια: Αλέξανδρος Αργυρίου, Σοκόλης, Αθήνα 2000, σ. 641-643. Μπελεζίνης Αντρέας, «Γλώσσα-μορφή της πρώτης μεταπολεμικής ποιητικής γενιάς», στον τόμο: Η ελληνική ποίηση. Ανθολογία – Γραμματολογία, επιμέλεια: Αλέξανδρος Αργυρίου, Σοκόλης, Αθήνα 2000, σ. 633-640. Σαββίδης Γ.Π., «Το στίγμα της πρώτης μεταπολεμικής ποιητικής γενιάς», στον τόμο: Η ελληνική ποίηση. Ανθολογία – Γραμματολογία, επιμέλεια: Αλέξανδρος Αργυρίου, Σοκόλης, Αθήνα 2000, σ. 624-627.