Δυνάμεις που διαμορφώνουν την επιφάνεια της Γης

Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι δυνάμεις που διαμορφώνουν την επιφάνεια της Γης; Οι δυνάμεις που διαμορφώνουν την επιφάνεια της Γης, διακρίνονται σε: ● ενδογενείς ● εξωγενείς

Α. ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΗΣ ΓΗΣ (ΕΝΔΟΓΕΝΕΙΣ)

Ποιες δυνάμεις λέγονται ενδογενείς; Ενδογενείς λέγονται οι δυνάμεις που ξεκινούν από το εσωτερικό της Γης.

Πού οφείλονται οι ενδογενείς δυνάμεις; Οι ενδογενείς δυνάμεις οφείλονται στις κινήσεις των λιθοσφαιρικών πλακών.

Ποια είναι τα αποτελέσματα των ενδογενών δυνάμεων στην επιφάνεια της Γης; ● Η δημιουργία των ηπείρων ● Η δημιουργία των ωκεανών ● Οι κινήσεις των ηπείρων ● Η αλλαγή των ηπείρων με την πάροδο του χρόνου ● Οι σεισμοί ● Οι εκρήξεις των ηφαιστείων ● Η γένεση και η καταστροφή των βουνών ● Η δημιουργία νησιωτικών αλυσίδων ● Η δημιουργία θερμών κηλίδων

Τι συμβαίνει όταν πλησιάζουν μεταξύ τους δύο πλάκες που έχουν ηπειρωτικό φλοιό; ● Οι πλάκες συγκρούονται μεταξύ τους. Στα πετρώματα που βρίσκονται στις περιοχές σύγκρουσης ασκούνται τεράστιες δυνάμεις. ● Ορισμένα πετρώματα ανυψώνονται και σχηματίζονται οροσειρές. Με αυτόν τον τρόπο σχηματίζονται π.χ. τα Ιμαλάϊα, από τη σύγκρουση της Ινδοαυστραλιανής πλάκας με την Ευρασιατική πλάκα. ● Παρατηρούνται ισχυροί σεισμοί. ● Από τα ανοίγματα μεταξύ των πετρωμάτων βγαίνει μάγμα (λάβα) και αέρια, δηλαδή δημιουργούνται ηφαίστεια στην ξηρά.

Τι συμβαίνει όταν πλησιάζουν μεταξύ τους μια πλάκα που έχει ωκεάνιο φλοιό και μια πλάκα που έχει ηπειρωτικό φλοιό; ● Οι πλάκες συγκρούονται μεταξύ τους. Η πλάκα με τον ωκεάνιο φλοιό βυθίζεται κάτω από αυτή με τον ηπειρωτικό φλοιό, τήκεται και μετατρέπεται σε μάγμα, οπότε καταστρέφεται φλοιός. ● Στα πετρώματα που βρίσκονται στις περιοχές σύγκρουσης ασκούνται τεράστιες δυνάμεις. Έτσι ορισμένα πετρώματα ανυψώνονται και σχηματίζονται οροσειρές. Έτσι σχηματίστηκαν π.χ. οι Άλπεις από τη σύγκρουση της Αφρικανικής πλάκας με την Ευρασιατική. ● Παρατηρούνται ισχυροί σεισμοί. ● Από τα ανοίγματα μεταξύ των πετρωμάτων βγαίνει μάγμα (λάβα) και αέρια, δηλαδή δημιουργούνται ηφαίστεια στην ξηρά ή υποθαλάσσια. ● Από τα υποθαλάσσια ηφαίστεια σχηματίζονται νησιά. Έτσι σχηματίστηκαν π.χ. τα νησιά που αποτελούν το ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου (Κως, Νίσυρος, Σαντορίνη, Μήλος, Μέθανα, Σουσάκι).

Τι συμβαίνει όταν πλησιάζουν μεταξύ τους στο μέσο των ωκεανών δύο πλάκες που έχουν ωκεάνιο φλοιό; ● Οι πλάκες συγκρούονται μεταξύ τους. Η μία πλάκα βυθίζεται κάτω από την άλλη, τήκεται και μετατρέπεται σε μάγμα, οπότε καταστρέφεται φλοιός. ● Από τα ανοίγματα μεταξύ των πετρωμάτων βγαίνει μάγμα (λάβα) και αέρια, και έτσι δημιουργείται αλυσίδα από υποθαλάσσια ηφαίστεια. ● Η λάβα πήζει και στερεοποιείται στον πυθμένα. Από τη συσσώρευση στερεοποιημένης λάβας δημιουργούνται υποθαλάσσια όρη. ● Όταν η στερεοποιημένη λάβα φτάνει στην επιφάνεια του ωκεανού δημιουργούνται ηφαιστειακά νησιά. Έτσι σχηματίζονται οι μεγάλες νησιωτικές αλυσίδες ή νησιωτικά τόξα. Με αυτόν τον τρόπο σχηματίστηκαν π.χ. τα νησιά του Σολομώντα στον Ειρηνικό ωκεανό. ● Παρατηρούνται ισχυροί σεισμοί που πολλές φορές προκαλούν τεράστια κύματα που λέγονται τσουνάμι.

Τι συμβαίνει όταν απομακρύνονται μεταξύ τους στο μέσο των ωκεανών δύο πλάκες που έχουν ωκεάνιο φλοιό; ● Καθώς οι πλάκες απομακρύνονται, δημιουργείται ρήγμα στο φλοιό της Γης. Από το ρήγμα βγαίνει μάγμα (λάβα) και αέρια, οπότε δημιουργείται μια αλυσίδα από υποθαλάσσια ηφαίστεια. ● Καθώς η λάβα πήζει σχηματίζεται ωκεάνιος φλοιός. ● Σχηματίζονται ανυψώσεις του βυθού σαν οροσειρές που λέγονται μεσοωκεάνιες ράχες, επειδή σχηματίζονται στο μέσο των ωκεανών. ● Σε μερικά σημεία των μεσοωκεάνιων ραχών σχηματίζονται μεγαλύτερα υψώματα, δηλαδή υποθαλάσσια όρη. ● Όταν η στερεοποιημένη λάβα φτάνει στην επιφάνεια του ωκεανού, δημιουργούνται ηφαιστειακά νησιά. Έτσι σχηματίζεται π.χ. η Ισλανδία, πάνω στη μεσοωκεάνια ράχη του Ατλαντικού, μεταξύ Ευρασιατικής και Βορειοαμερικανικής πλάκας. ● Παρατηρούνται ασθενείς ως μέτριοι σεισμοί.

Τι συμβαίνει όταν δύο πλάκες κινούνται παράλληλα η μία με την άλλη; ● Παρατηρούνται ισχυροί σεισμοί.

Τι συμβαίνει όταν μία στήλη μάγματος από το εσωτερικό της Γης ανεβαίνει μέχρι το μέσον μιας λιθοσφαιρικής πλάκας κάτω από έναν ωκεανό; ● Η στήλη μάγματος δημιουργεί υποθαλάσσιο ηφαίστειο. Η λάβα πήζει και στερεοποιείται στον πυθμένα. ● Από τη συσσώρευση στερεοποιημένης λάβας δημιουργείται υποθαλάσσιο όρος. ● Όταν η στερεοποιημένη λάβα φτάνει στην επιφάνεια του ωκεανού σχηματίζεται νησί. ● Καθώς η πλάκα κινείται αργά, η στήλη βρίσκει διέξοδο σε άλλο κοντινό σημείο, δημιουργώντας ένα ακόμη ηφαίστειο, ένα ακόμη υποθαλάσσιο όρος, ένα ακόμη νησί, … Με τον καιρό σχηματίζεται αλυσίδα από ηφαιστειακά νησιά στο μέσο της πλάκας, που λέγονται θερμές κηλίδες.

Τι λέγεται σεισμός; Σεισμός λέγεται η στιγμιαία δόνηση (τράνταγμα) του εδάφους.

Πώς γεννιούνται οι σεισμοί; Λόγω της κίνησης των λιθοσφαιρικών πλακών, για μεγάλα χρονικά διαστήματα συσσωρεύεται ενέργεια σε ορισμένες περιοχές της λιθόσφαιρας. Κατά διαστήματα τα πετρώματα σπάνε ή κάμπτονται ή μετακινούνται. Από αυτά δημιουργούνται κύματα, που διαδίδονται στην επιφάνεια της Γης, και το έδαφος στιγμιαία τραντάζεται, δηλαδή δημιουργείται σεισμός. Επίσης συχνά σεισμοί προηγούνται ή συνοδεύουν τις εκρήξεις των ηφαιστείων.

Ποιες αλλαγές προκαλούν οι ισχυροί σεισμοί στην επιφάνεια του εδάφους; Οι ισχυροί σεισμοί προκαλούν: ● ρωγμές στο έδαφος, ● κινήσεις πετρωμάτων και μεγάλων βράχων, ● κατολισθήσεις, κ.α.

Ποια είναι τα δυσάρεστα αποτελέσματα των σεισμών για τους ανθρώπους; Οι σεισμοί προκαλούν: ● απώλειες ανθρώπινων ζωών, ● καταστροφές στα έργα των ανθρώπων.

Σε ποιες περιοχές της Γης παρατηρούνται οι περισσότεροι σεισμοί και τα περισσότερα ηφαίστεια; Οι περισσότεροι σεισμοί και τα περισσότερα ηφαίστεια παρατηρούνται στις περιοχές που βρίσκονται κοντά στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών.

Β. ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ (ΕΞΩΓΕΝΕΙΣ)

Ποιες δυνάμεις λέγονται εξωγενείς; Εξωγενείς δυνάμεις λέγονται οι δυνάμεις που αναπτύσσονται πάνω στην επιφάνεια της Γης.

Ποιες είναι οι εξωγενείς δυνάμεις; Οι εξωγενείς δυνάμεις είναι: ● ο άνεμος, ● το νερό, ● οι μεταβολές της θερμοκρασίας.

Ποια είναι τα αποτελέσματα των εξωγενών δυνάμεων στην επιφάνεια της Γης; Οι εξωγενείς δυνάμεις: ● θρυμματίζουν βράχια (αποσάθρωση) ● ξεγυμνώνουν και λειαίνουν επιφάνειες (διάβρωση) ● ανοίγουν στοές (διάβρωση, αποσάθρωση) ● μεταφέρουν υλικά από ένα μέρος σε άλλο, και αφήνουν υλικά σε άλλους τόπους (απόθεση) Με τη δράση των παραπάνω δυνάμεων αλλάζει το τοπίο στην επιφάνεια της Γης.