Υπευθ. μαθήματος : Ιωάννης Οικονομόπουλος Συνδιδάσκων: Ιωάννης Μπόσης Υγιεινή μαστού Οι παρουσιάσεις μαθημάτων αποτελούν βοήθημα παρακολούθησης των παραδόσεων και δεν υποκαθιστούν τη διδαχθείσα ύλη που είναι και η εξεταστέα Υπευθ. μαθήματος : Ιωάννης Οικονομόπουλος Συνδιδάσκων: Ιωάννης Μπόσης

ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΜΑΣΤΟΥ Θηλαίος πόρος (teat meatus) Γαλακτοφόρος κόλπος (cistern) Γαλακτοφόροι πόροι

Πρόσθια και οπίσθια μαστική φλέβα Σώμα μαστού, θηλή, μεσομάστια αύλακα. Φορβάδα : 2 Αγελάδα : 4 Μικρά μηρυκαστικά : 2 Χοίροι : 12-14 Πρόσθια και οπίσθια μαστική φλέβα

Η συνεχής έκκριση και αποθήκευση γάλακτος στον μαστό Γαλακτοφορία Η συνεχής έκκριση και αποθήκευση γάλακτος στον μαστό Επηρεάζεται: Υγιεινή του μαστού, Συνθήκες εκτροφής (διατροφή), Γενετικοί παράγοντες, Περιβαλλοντικοί παράγοντες (ο φόβος) και Ο χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ των αμέλξεων (λιγότερο δυνατό υπόλειμμα όταν μεσολαβούν 12 ώρες)

Υγιεινή γάλακτος Το γάλα που εκκρίνεται σε έναν υγιή μαστό είναι στείρο. Η μόλυνση επέρχεται στη συνέχεια.

Γενικά για μαστίτιδες Ορισμός Οδός μόλυνσης (ανιούσα / κατιούσα) Οδός μόλυνσης (ανιούσα / κατιούσα) Αιτιολογία Τύποι λοιμώξεων οξεία, υπεροξεία, χρόνια (διάρκειας άνω των 2 μηνών), υποκλινική (συχνότερη, τα συμπτώματα δεν αποκλείονται αλλά συνήθως είναι παροδικά ή λείπουν)

Μόλυνση του μαστού μπορεί να γίνει κατά τη διάρκεια αλλά και μεταξύ των αμέλξεων. Σημαντικός κίνδυνος είναι η παλινδρόμηση γάλακτος από ανεπαρκείς αμελκτικές μηχανές.

Σημαντικότατος ο καθαρισμός του μαστού και η τήρηση κανόνων υγιεινής. Αν απαιτηθεί καθαρισμός του μαστού, πρέπει να ακολουθήσει το στέγνωμά του με ατομικές χαρτοπετσέτες. Απολύμανση των σκευών.

Στάδιο 4: ατροφία του μαστού Στάδιο 3: βαριά κλινική μαστίτιδα Στάδιο 2: ήπια κλινική μαστίτιδα Στάδιο1: ανιούσα μόλυνση (υποκλινικό στάδιο)

Βακτηριακά αίτια μαστίτιδας (βάσει προέλευσης) Staph aureus , Strep agalactiae, Strep dysgalactiae Οξείες, χρόνιες ή υποκλινικές μαστίτιδες με απευθείας εντόπιση εντός και επί του μαστού, το πρώτο δεν ανταποκρίνεται καλά στη θεραπεία Str. uberis, E. coli Βακτήρια που προέρχονται συνήθως από μολυσμένο περιβάλλον (δεν εποικίζουν συνήθως το μαστό αλλά βρίσκονται σε οργανικά υποστρώματα του περιβάλλοντος) Συχνά εκδηλώνονται κλινικά Συνήθως καλή ανταπόκριση στη θεραπεία Τα κολοβακτηριοειδή είναι τα συχνότερα αίτια βαρειάς μαστίτιδας που προκαλεί σηψαιμία και θάνατο σε λίγες μέρες. Pseudomonas, Mycoplasma (προσοχή λοιμώδης αγαλαξία)

Βοοειδή Εκτός από το Mycoplasma που μεταδίδεται μεταξύ των ζώων και εγκαθίσταται στον μαστό αιματογενώς (κατιούσα λοίμωξη) σε όλες τις περιπτώσεις μαστίτιδας το αίτιο εισέρχεται λόγω τραύματος ή κακής χρήσης της αμελκτικής μηχανής ή της άμελξης γενικά (χέρια του χειριστή) Η στρωμνή είναι η σημαντικότερη πηγή μικροβίων. Έντομα και ακάρεα επιβαρύνουν.

Για τον έλεγχο υποκλινικής μαστίτιδας Θεωρείται δεδομένο ότι σε γαλακτοπαραγωγά κοπάδια τα ζώα έχουν υπ. μαστ. σε ποσοστό 15- 75% Εστιάζουμε στη μείωση gram θετικών κόκκων (αντιβιοτικά στα ασθενή ή σε όλα τα ζώα): Str. agalactiae, Str. dysgalactiae, Str. uberis, Staph. aureus. Ιδανικά η αγωγή γίνεται κατά την ξηρά περίοδο (ενδομαστικά)

Γενικά στα βοοειδή στόχος είναι αριθµός σωµατικών κυττάρων (αφορά κυρίως ουδετερόφιλα): < 250.000 σ.κ./ml (πάνω από αυτό το όριο το ζώο έχει τουλάχιστον 80% πιθανότητα να είναι μολυσμένο) Συχνότητα κλινικής μαστίτιδας : < 25 περιπτώσεις/100 αγελάδες/χρόνο Αριθµός ζώων που αποµακρύνονται εξαιτίας μαστίτιδας ή άλλων προβλημάτων του µαστού: < 5% ως προς το σύνολο των ζώων του κοπαδιού

Πρόβατο Συνήθως Staph aureus με γαγγραινώδη μαστίτιδα Streptococcus Escherichia coli Manheimia haemolytica Acronobacterium pyogenes

Αίγα Βακτήρια ομοίως με βοοειδή Mycoplasma mycoides συχνά υπό τη μορφή επιζωοτίας (λοιμώδης αγαλαξία) Μαστίτιδα (hard udder) σε συνδυασμό με αρθρίτιδα και εγκεφαλίτιδα (ιογενής αρθρίτιδα και εγκεφαλίτιδα ενήλικων αιγών) Μαστίτιδα και αναπνευστικά (προϊούσα πνευμονία από ρετροϊό)

Προσοχή αίγα Στο γάλα της αίγας το ποσοστό επιθηλιακών κυττάρων είναι υψηλό ιδίως σε προχωρημένο στάδιο της γαλουχίας Για τον λόγο αυτό η μέτρηση σωματικών κυττάρων στο γάλα δεν είναι αποκλειστικά συνδεδεμένη με την παρουσία σε αυτό ουδετερόφιλων πολυμ. κυττάρων ΑΣΚ > 1 000 000 κύτταρα/ml είναι σύνηθες φαινόμενο σε μη-μολυσμένες αίγες

Η πρόληψη βασίζεται στην αιτιολογία Μολυσµατικές πληγές λόγω τραυµατισµού Συστηματική μόλυνση Συνδυασµός των παραπάνω

Για τον λόγο αυτό η πρόληψη αποσκοπεί Στην αποφυγή πρόκλησης και μόλυνσης τραυμάτων Θέσεις ανάπαυσης Πυκνότητα ζώων Λειτουργία και χρήση αμελκτικής μηχανής Στον έλεγχο γενικών λοιμώξεων εμβολιασμός, ανάμειξη ζώων, μετακίνηση, κτλ

Έλεγχος γενικά Στην εκτροφή Στο εργαστήριο

Στην εκτροφή 1)Κλινική εξέταση του µαστού α) Επισκόπηση του µαστού β)Ψηλάφηση 2)Έλεγχος του πρώτου γάλακτος 3)∆οκιµή της Καλιφόρνιας 4)Χαρτάκι– δείκτης ελέγχου µαστών αγελάδας 5) Αγωγιµόµετρο (Συσκευή Draminski)

Χαρτάκι– δείκτης ελέγχου µαστών αγελάδας Χαρτάκι– δείκτης ελέγχου µαστών αγελάδας Γάλα υγιών ζώων: χρώµα βοθρίων κιτρινοπράσινο   -Γάλα ελαφρώς ασθενουσών ζώων: κυανοπράσινες µέχρι κυανές αποχρώσεις -Γάλα βαρέως ασθενουσών ζώων: πράσινες αποχρώσεις

Στην εκτροφή τεράστιας σημασίας είναι η Τήρηση αρχείου Ιστορικό μαστίτιδας (απομακρύνονται ζώα με συχνή υποτροπή) Ποσότητα παραγόμενου γάλακτος (μείωση συχνά είναι ένα πρώιμο σημάδι υποκλινικής μαστίτιδας) Αριθμός σωματικών κυττάρων

Στο εργαστήριο 1)Καταµέτρηση των σωµατικών κυττάρων µε το µικροσκόπιο 1)Καταµέτρηση των σωµατικών κυττάρων µε το µικροσκόπιο 2)Καταµέτρηση των σωµατικών κυττάρων µε το FOSSOMATIC

Έλεγχος και καταγραφή των σωµατικών κυττάρων FossoΜatic >400 000 σωμ κύτ/ml άρρωστα < 400 000 σωμ κύτ/ml υγιή

Γενικές αρχές Δεν νοείται έλεγχος που να βασίζεται μόνο σε εμβολιασμό και θεραπεία. Η λήψη μέτρων πρέπει να είναι συνεχής και όχι απόρροια κάποιου προβλήματος. Κύριος σκοπός πρέπει να είναι η με κάθε τρόπο αποφυγή έκθεσης του μαστού σε πηγές μόλυνσης.

Μέτρα πρόληψης Ισορροπημένη διατροφή και καλές συνθήκες διαβίωσης και άμελξης. Αυστηρή εφαρμογή κανόνων υγιεινής ιδίως σχετικά με την άμελξη. Συχνή αλλαγή της στρωμνής. Αποφυγή τραυματισμού της θηλής. Χρήση αμελκτικών μηχανών με προδιαγραφές. Επαγρύπνηση για την εντόπιση υποκλινικής μαστίτιδας. Έλεγχος εντόμων Τήρηση αρχείων

Διατροφή Σελήνιο και βιταµίνη Ε -Η συνολικός αριθµός των σωµατικών κυττάρων µειώνεται όταν αυξάνεται η συγκέντρωση Se στο πλάσµα. -Το Se συμβάλλει στην άµυνα του µαστικού αδένα σε περίπτωση μικροβιακής προσβολής του. -Η βιταµίνη Ε βελτιώνει τη λειτουργία των ουδετερόφιλων και των µακροφάγων. -H χορήγηση µεγάλης ποσότητας Se µειώνει την ανάγκη για βιταµίνη Ε και αντίστροφα.

Διαχείριση (διατροφή) Την πρώτη φάση της γαλακτικής περιόδου οι αγελάδες έχουν αυξηµένες ενεργειακές ανάγκες καταβολισµός σωµατικού λίπους ↓ αύξηση επιπέδου κετονοσωµάτων πρόκληση υπερκετοναιµίας (κλινικά εκδηλώνεται ως κέτωση)  η υπερκετοναιµία προκαλεί εξασθένιση της άµυνας του µαστού πρόκληση κλινικής και υποκλινικής µαστίτιδας.

Διαχείριση (επιλογή ζώων) Οι µαστοί µε ακανόνιστη διαµόρφωση είναι πολύ πιο επιρρεπείς στην προσβολή από µαστίτιδα σε σχέση µε τους συµµετρικούς µαστούς. Πιθανές μορφολογικές ανωμαλίες: - Σαρκώδης µαστός -Κρεµάµενος -Ασύµµετρος -Άνισες θηλές -Παχιές θηλές -Συµφυόµενες θηλές -Κωνοειδής θηλές -Οξείες θηλές

Έλεγχος / θεραπεία Εξέταση γάλακτος για πήγματα, μετά από κάθε άμελξη Εξέταση γάλακτος για πήγματα, μετά από κάθε άμελξη Χορήγηση αντιβιοτικών ενδομαστικά (πιό αποτελεσματικά κατά τη ξηρή περίοδο) – κορτιζόνη; Απομάκρυνση ζώων με συχνές υποτροπές

Ερωτήσεις αυτό-αξιολόγησης Πώς ονομάζεται η δομική λειτουργική μονάδα του μαστού. Ποια η πορεία του γάλακτος από τα κύτταρα παραγωγής τους έως τη θηλή του μαστού. Το γάλα παράγεται κατά τη γαλακτοφορία στο μαστό συνεχώς ή ανά διαστήματα 10-12 ωρών. Τι εννοούμε όταν λέμε καταμέτρηση σωματικών κυττάρων. Τι κύτταρα είναι αυτά, σε ποιο είδος ζώου δεν ισχύει η χρήση αυτής της μέτρησης ως δείκτης μαστίτιδας; Τι ονομάζουμε ανιούσα/κατιούσα/υποκλινική μαστίτιδα; Πώς γίνεται αντιληπτή η υποκλινική μαστίτιδα, πώς γίνεται ο έλεγχός της. Ποια τα συνήθη αίτια μαστίτιδας στην αγελάδα/στο πρόβατο/στην αίγα; Ποιες είναι οι συνήθεις υποκλινικές μαστίτιδες στα μηρυκαστικά; Σε τι μέτρα βασίζεται η πρόληψη της μαστίτιδας;