1 27 ο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας της Επιστήμης των Οπωροκηπευτικών, 28 Σεπτ.-1 Οκτ. 2015, Βόλος Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΛΙΠΑΝΤΙΚΩΝ ΕΠΕΜΒΑΣΕΩΝ ΣΕ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΥΣ ΤΩΝ ΚΑΡΠΩΝ, ΤΗ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΚΑΡΟΤΕΝΟΕΙΔΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑΣ ‘ΜΕΡΛΙΝ΄ Γ.-Κ. Φάσκο1, Ι. Θεριός2, Ι. Μαντζούτσος1, Χρ. Χατζησαββίδης3, Ν. Τσαπάρα1, Β. Χουλιάρας1, Ν. Μαλισιόβας1 1Kατεύθυνση Φυτικής Παραγωγής, Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας και Τεχνολογίας Τροφίμων και Διατροφής, ΤΕΙ Ηπείρου, 47100 Κωστακιοί Άρτα 2Εργαστήριο Δενδροκομίας, Τμήμα Γεωπονίας, Α.Π.Θ., 54124 Θεσσαλονίκη 3Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, 68200 Ορεστιάδα ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Την υψηλότερη απόδοση έδωσαν οι επεμβάσεις Ν+ΕΦ και N+C (υψηλότερη καρπόδεση και μειωμένη καρπόπτωση), το μεγαλύτερο μέσο βάρος καρπών οι επεμβάσεις N+C και Ν+Β, ενώ το υψηλότερο ποσοστό χυμού παρατηρήθηκε στην επέμβαση Ν+ΕΦ (Πίν. 1). Σε όλες τις επεμβάσεις με λίπανση οι καρποί ξεπέρασαν το δείκτη ωρίμανσης 7.0 στα τέλη Νοεμβρίου. Η υψηλότερη τιμή του δείκτη καταγράφηκε στην επέμβαση Ν+Β. Οι επεμβάσεις Ν+ΕΦ και N+C προκάλεσαν σημαντική αύξηση της συγκέντρωσης των καροτενοειδών στο φλοιό και τους χυμοφόρους ασκούς των καρπών (Πίν. 2). Η υψηλότερη συγκέντρωση Mg, Fe, Zn, Mn στα φύλλα καταγράφηκε στην επέμβαση Ν+C, ενώ η υψηλότερη συγκέντρωση Κ παρατηρήθηκε στις επεμβάσεις Ν+ΕΦ και N+B (Πίν. 3). Η υψηλότερη συγκέντρωση Ca βρέθηκε στις επεμβάσεις Ν+ΕΦ και N, ενώ η υψηλότερη συγκέντρωση Β βρέθηκε στην επέμβαση Ν+Β. Παρατηρήθηκε θετική συσχέτιση της απόδοσης και του δείκτη ωρίμανσης με τις συγκεντρώσεις των Κ, Μg, Fe, Zn, Mn και Β, ενώ αρνητική ήταν η συσχέτιση μεταξύ του δείκτη ωρίμανσης και των συγκεντρώσεων Ν και Ca (Πίν. 4). ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Συνιστάται η εφαρμογή διαφυλλικών ψεκασμών με εμπορικά σκευάσματα που προέρχονται από εκχυλίσματα φυκών, καθώς και η εφαρμογή σύνθετων λιπασμάτων συμπληρωματικά της βασικής λίπανσης, δυο μέρες μετά το πέρας της περιόδου άνθησης, για αύξηση της απόδοσης και της συγκέντρωσης των καροτενοειδών στους καρπούς και τη βελτίωση της θρεπτικής κατάστασης των δένδρων της πορτοκαλιάς ‘Mέρλιν’. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η σωστή, έγκαιρη, οικονομική και με βάση τους κώδικες ορθής γεωργικής πρακτικής λίπανση έχει ευνοϊκές επιδράσεις στην απόδοση, ωρίμανση και φυτοϋγειονομική κατάσταση των εσπεριδoειδών. Η εφαρμογή σκευασμάτων που προέρχονται από φύκη επέδρασε θετικά στην απόδοση, την ωρίμανση και την θρεπτική κατάσταση διαφόρων καρποφόρων δέντρων όπως ακτινίδιο (Chouliaras κ.ά., 1997), ελιά (Chouliaras κ.ά., 2011) και εσπεριδοειδή (Fornes κ.ά., 2002). Τα σκευάσματα αυτά θεωρούνται βιο-ορμόνες, περιέχουν ανόργανα στοιχεία επιπλέον των θεμελιωδών, πλήθος αντιοξειδωτικών ουσιών, αμινοξέα, ολιγοσακχαρίτες, καθώς και ολιγονουκλεοτιδικές αλυσίδες (Williams κ.ά., 1981, Whapman κ.ά., 1993, Di Fan, 2010). Τα βασικά και θεμελιώδη απαραίτητα ανόργανα στοιχεία παίζουν σημαντικό ρόλο στη φυσιολογία του φυτού, αποτελούν συστατικά δομικών στοιχείων του κυττάρου, μερικά από αυτά δρουν καταλυτικά, ενώ συμβάλλουν και στην ολοκλήρωση της βλαστικής και καρπικής περιόδου των φυτών στη διάρκεια του έτους προάγοντας λειτουργίες όπως κυτταρική διαίρεση, βιοσύνθεση πρωτεϊνών και ωρίμανση των καρπών. Σκοπός του πειράματος ήταν η μελέτη της επίδρασης διαφόρων λιπαντικών επεμβάσεων στην απόδοση, την ωρίμανση και τη θρεπτική κατάσταση των δέντρων της ποικιλίας ομφαλοφόρων πορτοκαλιών ‘Μέρλιν’ (‘Washington Navel’). ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Μελετήθηκαν δένδρα πορτοκαλιάς (ποικ. Μέρλιν), ηλικίας 25 ετών, εμβολιασμένα στο υποκείμενο νεραντζιά, σε εμπορικό οπωρώνα στην περιοχή της Άρτας. Χρησιμοποιήθηκαν πέντε (5) δένδρα–επαναλήψεις ανά επέμβαση. Οι λιπαντικές επεμβάσεις που εφαρμόστηκαν ήταν οι εξής: α) Μάρτυρας χωρίς λίπανση (Μ), β) Θειική αμμωνία (Ν) γ) Θειική αμμωνία + Βόρακας (Ν+Β) δ) Θειική αμμωνία + ΕΦ (εμπορικό εκχύλισμα του φύκους Ascophyllum nodosum) (N + ΕΦ) ε) Θειική αμμωνία + Complesal (σύνθετο, κοκκώδες λίπασμα 12-8-16-3(Mg)+Fe+Zn+B, Compo) (Ν+C). Σε όλες τις επεμβάσεις, η θειική αμμωνία εφαρμόστηκε από το έδαφος σε μία δόση (1,2 kg/δένδρο), 30 μέρες πριν την έναρξη της ανθοφορίας, και ο βόρακας εφαρμόστηκε από το έδαφος 10 μέρες πριν την έναρξη της ανθοφορίας. Το ΕΦ (0,5% v/v) χορηγήθηκε διαφυλλικά, και το Complesal (0,75 kg/δένδρο) εφαρμόστηκε από εδάφους, δύο μέρες μετά την πλήρη πτώση των πετάλων. Οι παράμετροι που εξετάστηκαν στο τέλος του πειράματος: α) Η απόδοση και το μέσο βάρος των καρπών, η χυμοπεριεκτικότητα, η συγκέντρωση των διαλυτών στερεών συστατικών (Δ.Σ.Σ.) και η οξύτητα του χυμού των καρπών, β) η συγκέντρωση των καροτενοειδών φλαβοξανθίνη, φλαβοξανθίνη, β-καροτένιο, ζεαξανθίνη, λουτεϊνη, β-κρυπτοξανθίνη στον φλοιό των καρπών και στους χυμοφόρους ασκούς, γ) η συγκέντρωση των ανόργανων στοιχείων Ν, K, Ca, Mg, Fe, Μn, Ζn και Β στα φύλλα. Η στατιστική ανάλυση έγινε με τη μέθοδο ΑΝΟVA για 5 επεμβάσεις x 5 επαναλήψεις. Οι τιμές που συνοδεύονται από διαφορετικά γράμματα στους πίνακες, είναι στατιστικά σημαντικές σύμφωνα με τη δοκιμή Duncan για P<0,05. Πίνακας 1. Η επίδραση λιπαντικών επεμβάσεων στην απόδοση, το μέσο βάρος των καρπών, το ποσοστό χυμού, τα Δ.Σ.Σ., την οξύτητα και το λόγο Δ.Σ.Σ./ οξύτητα (δείκτης ωρίμανσης) της ποικιλίας πορτοκαλιάς ‘Μέρλιν’ Πίνακας 2. Η επίδραση λιπαντικών επεμβάσεων στη συγκέντρωση των καροτενοειδών (μg/g N.B.) στον φλοιό και τους χυμοφόρους ασκούς της ποικιλίας πορτοκαλιάς ‘Μέρλιν’ Επέμβαση Απόδοση (kg/δένδρo) Μέσο βάρος (g) Ποσοστό χυμού (%) Δ.Σ.Σ. Οξύτητα ΔΣΣ/ οξύτητα Μάρτυρας 59,3 a 194,25 a 39,2 ab 11,2 1,76 6,36 Ν 78,8 b 216,29 b 37,9 a 11,3 1,58 7,15 Ν+Β 88,9 c 230,32 b 39,0 ab 11,4 1,45 7,86 Ν+ΕΦ 97,5 d 219,44 b 41,2 b 11,5 1,62 7,10 N+C 95,1 d 230,34 b 39,6 ab 11,7 1,60 7,31 Φλοιός καρπών Επέμβαση Βιολα- ξανθίνη Φλαβο- β- καροτένιο Ζεα- β-κρυπτο- Λουτεϊνη Μάρτυρας 58,9 70,9 66,8 70,5 40,1 70,8 Ν 73,9 87,8 76,3 77,9 46,9 86,8 Ν+Β 75,8 91,2 77,6 86,4 52,3 88,6 Ν+EΦ 82,9 98,9 84,5 87,2 51,7 89,6 N+C 76,1 91,5 77,8 88,2 53,8 104,3 Χυμοφόροι ασκοί 27,9 32,8 32,4 30,2 25,9 34,2 39,9 40,7 41,2 37,9 33,2 48,9 33,6 39,8 31,4 32,3 41,5 Ν+ΕΦ 48,6 45,8 49,3 46,8 47,9 39,7 Πίνακας 4. Η συσχέτιση της συγκέντρωσης ανόργανων στοιχείων στα φύλλα με την απόδοση και το δείκτη ωρίμανσης των πορτοκαλιών ‘Μέρλιν’ Πίνακας 3. Η επίδραση λιπαντικών επεμβάσεων στη συγκέντρωση των ανόργανων στοιχείων α) (%) Ν, K, Ca, Mg και β) (μg/g) Fe, Mn, Zn και Β στα φύλλα της ποικιλίας πορτοκαλιάς ‘Μέρλιν’ Απόδοση Δείκτης ωρίμανσης N 0,711* -0,394 Κ 0,848** 0,628* Ca 0,380 -0,478 Mg 0,819** 0,630* Fe 0,942** 0,444 Zn 0,709* 0,423 Mn 0,712* 0,681* B 0,486 0,792** Επεμβάσεις N K Ca Mg Fe Zn Mn B Μάρτυρας 1,61 a 0,94 a 2,69 a 0,18 a 81 a 14,0 a 15,0 a 31,9 b 1,89 b 1,03 a 2,97 b 0,19 a 89 b 14,6 a 16,4 bc 27,7 a N+B 1,78 b 1,32 c 2,82 ab 0,23 b 15,0 b 16,0 ab 41,3 d N+ΕΦ 1,83 b 1,44 c 2,94 b 0,22 b 99 c 16,5 b 16,5 bc 36,8 c N+C 1,87 b 1,17 b 2,72 ab 0,26 c 96 bc 17,6 b 17,5 c 33,7 b ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Britton, G.B. 1991. Carotenoids. In: Day, PM and Harborne, JB (Eds.). Methods in Plant Biochemistry. Vol. 7. Terpenoids. p. 473-515. Academic Press. Chouliaras, V., Gerasopoulos, D. and Lionakis, S. 1997. Effects of seaweed extract on fruit growth, weight and maturation of ‘Hayward’ kiwifruit. Acta Horticulturae 444: 486-491. Chouliaras V., Therios I., Chatzisavvidis Ch., Kouropalatis Th, and I. Mantzoutsos, 2011. Organic fertilization treatments on productivity, skin carotenoids and nutritional status of ’Kalamon’ table olives. Olivebioteq 2011, 31 October – 4 November, Chania, Vol. 2 : 465-470. Fornes F., Sanchez-Perales M. and Guardiola J.L. 2002. Effect of a seaweed extract on the productivity of Clementine mandarin and Navelina orange. Botanica Marina 45: 486-489. Whapman, C.A., Blunden, G, Jenkins, T. and Hankins, S.D. 1993. Significance of betains in the increased chlorophyll content of plants treated with seaweed extract. J. Appl. Phycol. 5: 231-234. Williams, D.C., Brain, K.R., Blunden, G., Wildgooss, P.B, Jewers, K. 1981. Plant growth regulatory substances in commercial seaweed extracts. Proceedings of the 8th International Seaweed Symposium. Fogg, G.E. and Jones, E.W. (Eds.). Marine Science Laboratories, Vol. 2: 760-763.