Ο κριτικός γραμματισμός στη σχολική πράξη: Η διδασκαλία του ειδησεογραφικού λόγου στη Β΄ Λυκείου Δούκα Ανθίππη Υπ. Δρ. Γλωσσολογίας Πανεπιστημίου Πατρών anthi_ithaki@yahoo.gr Τριμελής συμβουλευτική επιτροπή: Αργύρης Αρχάκης, Καθηγητής Ανάλυσης Λόγου και Κοινωνιογλωσσολογίας Άννα Φτερνιάτη, Επίκουρη Καθηγήτρια στο αντικείμενο Διδακτική Γλωσσικών Μαθημάτων Δημήτρης Παπαζαχαρίου, Αναπληρωτής Καθηγητής Διαλεκτολογίας και Φωνητικής Πάτρα, 12 Δεκεμβρίου 2016

Σκοπός και αναγκαιότητα της παρουσίασης […] να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τη σημασία του λόγου για τη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή, ώστε να μετέχουν στα κοινά είτε ως πομποί είτε ως δέκτες του λόγου με κριτική και υπεύθυνη στάση (βλ. σχετικά Οδηγίες διδασκαλίας για τη Νεοελληνική Γλώσσα, 2002-2003: 103). […] διαμόρφωση μαθητών/τριών οι οποίοι ως μελλοντικοί πολίτες θα είναι σε θέση να ανταποκρίνονται με κριτικά αντανακλαστικά στις διαρκώς μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες (Εφημερίς της Κυβερνήσεως, Τεύχος Δεύτερο, Αρ. Φύλλου 1562, 2011: 21052). […] μέσω των γλωσσικών μαθημάτων πρέπει να δίνεται η δυνατότητα να καλλιεργηθεί ο τομέας των αξιών, της κριτικής στάσης απέναντι στην κοινωνία και στον κόσμο τόσο στις διάφορες διαστάσεις του όσο και στις διάφορες κοινωνικές τάσεις και οπτικές (Εφημερίς της Κυβερνήσεως, Τεύχος Δεύτερο, 21052-3).

Σκοπός και αναγκαιότητα της παρουσίασης Να αποκτήσουν κριτική στάση απέναντι στα μέσα ενημέρωσης. Ειδικότερα, να ασκηθούν στη διάκριση του γεγονότος από το σχόλιο σε μια είδηση, ώστε να εξοικειωθούν με την αποκωδικοποίηση και ερμηνεία των πληροφοριών τις οποίες δέχονται από τον Τύπο και τα άλλα μέσα ενημέρωσης (Οδηγίες διδασκαλίας, 2002-2003: 127˙ Τσολάκης κ.ά.: 10). Να διαμορφώνουν ως δέκτες μια κριτική στάση απέναντι στα μηνύματα/ ειδήσεις που δέχονται, είτε πρόκειται για τη δημοσιογραφική είδηση είτε (πρόκειται) για κάθε άλλη πληροφόρηση (Οδηγίες διδασκαλίας, 2002-2003: 127˙ Τσολάκης κ.ά.: 13). [….] να καταστούν οι μαθητές υποψιασμένοι δέκτες αλλά και αποτελεσματικοί πομποί μιας είδησης (Οδηγίες διδασκαλίας, 2002- 2003: 127˙ Τσολάκης κ.ά.: 13).

Κριτικός γραμματισμός Critical Literacy Κριτική γλωσσική επίγνωση Critical Language Awareness

Διδακτική προσέγγιση: Το μοντέλο των πολυγραμματισμών (multiliteracies) Τοποθετημένη Πρακτική (Situated Practice) Ανοιχτή Διδασκαλία (Overt Instruction) Κριτική Πλαισίωση (Critical Framing) Μετασχηματισμένη Πρακτική (Transformed Practice)

Ενότητα Νοrman Atlantic

Διδακτικοί Στόχοι Θα εντοπίσουμε τα γλωσσικά στοιχεία (γραμματικά, συντακτικά και λεξιλογικά) που εκφράζουν την άποψη του/της δημοσιογράφου. Θα εξετάσουμε τις κατηγορίες των αξιολογικών σχολίων στον ειδησεογραφικό λόγο. Θα εντοπίσουμε τον στόχο της ειδησεογραφικής αξιολόγησης. Θα διερευνήσουμε δηλαδή, σε ποια πρόσωπα και όψεις των γεγονότων δίνει έμφαση ο/η δημοσιογράφος μέσω της αξιολόγησης. Θα εξετάσουμε τους λόγους για τους οποίους ο/η δημοσιογράφος επιλέγει να αξιολογήσει συγκεκριμένα πρόσωπα και γεγονότα στο ειδησεογραφικό κείμενο.

Παρουσίαση του Προτεινόμενου Διδακτικού Υλικού Τοποθετημένη πρακτική Οι μαθητές/τριες στην καθημερινότητά τους έρχονται σε επαφή με κείμενα του ειδησεογραφικού λόγου σε έντυπη ή/ και διαδικτυακή μορφή. Προτρέπουμε τους/τις μαθητές/τριες να αναζητήσουν και να επεξεργαστούν ειδησεογραφικά κείμενα που πραγματεύονται θέματα της επικαιρότητας, τα οποία προσελκύουν το ενδιαφέρον τους.

Παρουσίαση του Προτεινόμενου Διδακτικού Υλικού

Παρουσίαση του Προτεινόμενου Διδακτικού Υλικού Τα γλωσσικά συστατικά στοιχεία μέσω των οποίων τοποθετείται σ’ αυτό το κείμενο η δημοσιογράφος ως προς τα αναφερόμενα πρόσωπα και γεγονότα είναι τα εξής: μεταφορική χρήση της γλώσσας επίθετα δείκτες σύζευξης

Παρουσίαση του Προτεινόμενου Διδακτικού Υλικού Κριτική πλαισίωση

Παρουσίαση του Προτεινόμενου Διδακτικού Υλικού Κριτική πλαισίωση

Παρουσίαση του Προτεινόμενου Διδακτικού Υλικού Κριτική πλαισίωση Ακόμα, οι όψεις των γεγονότων αξιολογούνται ως μη αναμενόμενες, καθώς οι περιστάσεις που περιγράφονται αξιολογούνται ως απρόσμενες. Σε αυτό το πλαίσιο, ο/η δημοσιογράφος επιθυμεί να προσελκύσει το ενδιαφέρον των αναγνωστών καθώς επισημαίνει το απροσδόκητο και άρα το αξιοσημείωτο των αναφερόμενων γεγονότων. Ο/η δημοσιογράφος αξιολογεί θετικά ή αρνητικά τα γεγονότα και τα πρόσωπα που παρουσιάζει στο κείμενο του/της. Με αυτό τον τρόπο, εκφράζει την έγκριση ή απόρριψή του/της γι’ αυτά τα γεγονότα και πρόσωπα, ενώ ταυτόχρονα επιθυμεί να προκαλέσει συγκεκριμένα συναισθήματα στους αναγνώστες. Μέσω των θετικών και αρνητικών αξιολογήσεων ο/η δημοσιογράφος δίνει έμφαση με τέτοιο τρόπο στα γεγονότα, ώστε οι αναγνώστες να υιοθετήσουν την υποκειμενική οπτική που προβάλλει ο ίδιος/η ίδια στο κείμενο. Η ειδησεογραφική αξιολόγηση, αλλά και η έμφαση που δίνεται σε ορισμένα πρόσωπα και γεγονότα μέσω της αξιολόγησης αυτής, αναδεικνύουν συγκεκριμένες απόψεις και θέσεις. Ο/η δημοσιογράφος δηλαδή, προβάλλει μέσω της αξιολόγησης την υποκειμενική του οπτική, υιοθετώντας συγκεκριμένες απόψεις για τα γεγονότα και τα πρόσωπα που παρουσιάζει στο κείμενό του/της.

Παρουσίαση του Προτεινόμενου Διδακτικού Υλικού Κριτική πλαισίωση

Παρουσίαση του Προτεινόμενου Διδακτικού Υλικού Κριτική πλαισίωση Ο/η δημοσιογράφος, μέσω της αξιολόγησης, αφενός εστιάζει σε ορισμένα γεγονότα και πρόσωπα και αφετέρου επιδιώκει να αναδείξει συγκεκριμένες θέσεις και απόψεις (δικές του ή της εφημερίδας για την οποία εργάζεται). Με άλλα λόγια, η έμφαση που δίνεται στα πρόσωπα και τα γεγονότα καθορίζεται από τις απόψεις που επιδιώκει να αναδείξει ο/η δημοσιογράφος στο κείμενό του. Συνεπώς, διαφορετικοί δημοσιογράφοι και κατ’ επέκταση διαφορετικές εφημερίδες είναι δυνατό να πραγματεύονται το ίδιο θέμα της επικαιρότητας με εντελώς διαφορετικό τρόπο.

Παρουσίαση του Προτεινόμενου Διδακτικού Υλικού Μετασχηματισμένη πρακτική

Παρουσίαση του Προτεινόμενου Διδακτικού Υλικού Μετασχηματισμένη πρακτική

 Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας! 