Συμβουλευτική Ψυχολογία Μάθημα Συμβουλευτική Ψυχολογία Μάθημα 11ο Διαταραχές στην λήψη της τροφής This presentation demonstrates the new capabilities of PowerPoint and it is best viewed in Slide Show. These slides are designed to give you great ideas for the presentations you’ll create in PowerPoint 2010! For more sample templates, click the File tab, and then on the New tab, click Sample Templates. Γαλανάκης Μιχάλης PhD, Εργασιακός Ψυχολόγος galanakismichael@hotmail.com

Η Μαρία είναι 15 ετών και πηγαίνει σχολείο. Ντροπαλή, μέτρια μαθήτρια, με λίγες καλές φίλες και ήρεμη όσον αφορά τις δραστηριότητες της.

Κάποια στιγμή οι γονεις της αλλάζουν δουλειά και μετακομίζουν Κάποια στιγμή οι γονεις της αλλάζουν δουλειά και μετακομίζουν. Αναγκαστική λοιπόν αλλαγή περίβαλλοντος και για την ίδια. Νέο σχολείο, νέοι φίλοι, νέοι καθηγητές νέες προκλήσεις.

Η αλλαγή σχολικού και όχι μόνο περιβάλλοντος δεν ήταν εύκολη για την Μαρία. Για την ακρίβεια είναι η πιο δύσκολη πρόκληση ζωής μέχρι την συγκεκριμένη στιγμή. Αδύναμη και με χαμηλή αυτοεκτίμηση δυσκολεύεται να κατανοήσει το πλαίσιο και να κάνει νέους φίλους. Ξαφνικά αρχίζουν να της φταίνε όλα, να αναπολεί το παρελθόν και να έχει κακή διάθεση.

Ένα από τα πράγματα που της φταίνε αν και δεν την πείραζε παλιά είναι το σώμα της. Της φαίνεται ότι είναι παχιά και άσχημη. Ότι διαφέρει σημαντικά από τον μέσο όρο και του άλλους. Φαντασιώνεται έναν εαυτό αδύνατο και ελκυστικό.

Είναι πεπεισμένη ότι αν χάσει κάποια περιττά κιλά και αρχίζει να γυμνάζεται συστηματικά ότι θα αλλάξει άρδην η εικόνα και η ζωή της. Θα είναι πιο αρεστή, θα γνωρίσε νέους φίλους, θα είναι αποδεκτή και ο έρωτας θα της χτυπήσει την πόρτα.

Ξαφνικά η προσπάθεια της ενταντικοποιήθηκε Ξαφνικά η προσπάθεια της ενταντικοποιήθηκε. Ξεκίνησε να γυμνάζεται 3 φορές την εβδομάδα, μετά κάθε μέρα, μετά δυο φορές την ημέρα και τελικά μετά από κάθε γεύμα για να το κάψει. Έβαλε στην δίαιτα της μπρόκολα, μαρούλια και καρότα και σύντομα έτρωγε μόνο αυτά και τίποτα άλλο, ενδεχομένως και ωμά για καλύτερη απορρόφηση και λιγότερες θερμίδες. Άρχιζε να βλέπει το σώμα της να αλλάζει και της άρεσε. Περισσότερο όμως της άρεσε η αίσθηση του ελέγχου στην ζωή της που δεν είχε ποτέ στο παρελθόν. Ανέβαινε στην ζυγαριά, έβλεπε τα κιλά να μειώνονται και ηδονίζονταν βάζοντας συνεχώς νέους στόχους όλο και πιο απαιτητικούς. Στο τέλος έγινε εμμονική. Δεν σκεφτόταν τίποτα άλλο. Όλη η ενέργεια της ήταν σε αυτό το σκοπό.

Αυτό που δεν μπόρεσε να αντιληφθει ήταν ότι από τα πολλά κιλά έφτασε στο ιδανικό αλλά το ξεπέρασε. Και από μια προσπάθεια να φτιάξει το σώμα της και την υγεία της τελικά κατάφερε το αντίθετο. Δηλαδή αρρώστησε. Τα μαλλιά της άρχισαν να πέφτουν. Το δέρμα της ξεράθηκε και άρχισε να ξεφλουδίζει ή να βγάζει ερεθισμούς. Άρχισε να έχει κρυάδες ή και υποθερμία. Το χειρότερο ήταν ότι όταν κοιταζόταν στον καθρέπτη έβλεπε ότι είναι παχιά ή ότι πάχυνε από την τελευταία φορά που κοιτάχθηκε. Οι γονείς της ανησύχησαν και την πήγαν σε παθολόγο. Του είπε ότι θα σταματούσε την υπερπροσπάθεια. Δεν το έκανε. Μια μέρα πήγε για τρέξιμο και χωρίς να ζοριστεί πολύ σωριάστηκε στο έδαφος με ένα μικρό καρδιακό επεισόδιο

Ποια ήταν η διάγνωση; Το καρδιακό επεισόδιο το έπαθε στα 15. Ήταν 1,70 ΄’υψος και 41 κιλά. Αφού ξεπέρασε το καρδιακό επεισόδιο εισήχθη σε νευρολογική κλινική. Ποια ήταν η διάγνωση;

Νευρική Ανορεξία Μπήκε σε ομάδα υποστήριξης Μπήκε σε πρόγραμμα διατροφής Κανονίστηκε να βλέπει θεραπευτή 2 φορές την εβδομάδα και Κάποια στιγμή μετά από έναν μήνα άρχισε πάλι να μπορεί να καταναλώνει κανονικές ποσότητες φαγητού Βγήκε από την κλινική 8 μήνες μετά

Είναι ίσως η πιο θανατηφόρα ψυχική νόσος. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η ανορεξία, η βουλιμία και οι υπόλοιπες διαταραχές στην λήψη της τροφής μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και στον θάνατο. Σίγουρα επηρεάζουν την ψυχική και σωματική υγεία και θεωρούνται ψυχικές νόσοι κατά DSM 5. Είναι ίσως η πιο θανατηφόρα ψυχική νόσος.

Τα νούμερα είναι σοκαριστικά. Ζούμε σε έναν κόσμο για αδύνατους. Τα νούμερα είναι σοκαριστικά. Ζούμε σε έναν κόσμο για αδύνατους. Οτιδήποτε εκτός νόρμας είναι παθολογικό και γίνεται αντικείμενο ρατσισμού. 42% των μαθητριών 1ης – 3ης Δημοτικού θέλουν να αδυνατίσουν.

81% των παιδιών ηλικίας 10 ετών φοβούνται μήπως θεωρηθούν ή γίνουν χονδροί. Μολονότι οι διαταραχές στην λήψη της τροφής σχετίζονται με το σώμα και την βιολογία θεωρούνται και αντιμετωπίζονται σαν ασθένειες του μυαλού.

½ έφηβες και 13 έφηβους έχουν χρησιμοποιήσει κάποια δραστική μέθοδο γρήγορης απώλειας βάρους όπως είναι οι λιποδιαλύτες, η νηστεία, η αφαγία, το κάπνισμα, η εθελούσια πρόκληση εμετού, καθαρτικά φάρμακα, πολύπλοκες δίαιτες, ωμοφαγία, χορτοφαγία, Κυτώση.

Οι διαταραχές στην λήψη της τροφής εμφανίζονται σε ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού. Σε μια έρευνα του 2016 φάνηκε ότι 20εκ γυναίκες και 10 εκ άνδρες έχουν διαγνωστεί με κάποια διαταραχή στην λήψη της τροφής κάποια στιγμή στην ζωή τους στην Αμερική

3 κύριες κατηγορίες διαταραχών στην λήψη της τροφής Ανορεξία Βουλιμία Τσιμπολόγημα / Ευκαιριακή άμετρη κατανάλωση / Επεισοδιακή Πολυφαγία

Ψυχογενής ανορεξία: Μια διαταραχή στην λήψη της τροφής κατα τήν οποία το άτομο (συνήθως νέα γυναίκα) απέχει από το φαγητό και επιβάλλει στον εαυτό του μια δίαιτα πείνας μολονότι είναι εμφανώς λιπόβαρο (περίπου 15% ή και περισσότερο με βάση το Δείκτη μάζας σώματος)

Άτομο που πάσχει από ψυχογενή ανορεξία και, παρόλη την έκδηλη απίσχανση, πιστεύει ότι είναι “χοντρή”. Από τους: Carson & Butcher (1992), σελ. 244.

Αλλαγή της πραγματικής εικόνας μιας γυναίκας μέσω αναμορφωτικών φακών Αλλαγή της πραγματικής εικόνας μιας γυναίκας μέσω αναμορφωτικών φακών. Το άτομο μπορεί να αλλάξει την πραγματική του εικόνα (αριστερή φωτογραφία), σε 20% πιο αδύνατη (μεσαία φωτογραφία), και μέχρι 20% πιο χοντρή (δεξιά φωτογραφία). Χαρακτηριστικά, τα άτομα με νευρική ανορεξία, όταν τους ζητηθεί να δείξουν σε ποια εικόνα ανήκουν, νομίζουν ότι αναγνωρίζουν τον εαυτό τους στη δεξιά εικόνα.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΝΕΥΡΟΓΕΝΟΥΣ ΑΝΟΡΕΞΙΑΣ Κύρια συμπτώματα: Απώλεια βάρους Συνεχής μείωση της πρόσληψης τροφής   Τα κύρια συμπτώματα συνοδεύονται από: α. Καταθλιπτικά συμπτώματα (καταθλιπτική διάθεση, αϋπνία, κοινωνική απόσυρση, ευερεθιστότητα και μειωμένο ενδιαφέρον για σεξουαλική δραστηριότητα) β. Ψυχαναγκαστικά/καταναγκαστικά συμπτώματα Αυτά έχουν σχέση με την πρόσληψη της τροφής (όπως κατανάλωση μόνο συγκεκριμένων τροφών) γ. Σωματικά συμπτώματα (υπόταση, υποθερμία, ξηρότητα δέρματος, βραδυκαρδία, κιτρίνισμα του δέρματος, περιφερικό οίδημα, διαταραχή λειτουργίας διαφόρων οργάνων του σώματος, σοβαρές διαταραχές του μεταβολισμού, αμηνόρροια, και άλλα)

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΑΤΑ DSM-IV ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΤΡΟΦΗΣ   Άρνηση του ατόμου να διατηρήσει το βάρος του σώματος στο ή πάνω από ένα ελάχιστο φυσιολογικό βάρος για την ηλικία και το ύψος του (π.χ., απώλεια βάρους που οδηγεί στη διατήρηση βάρους του σώματος κάτω του 85% από το αναμενόμενο ή αδυναμία να κερδίσει αναμενόμενο βάρος στη διάρκεια της περιόδου ανάπτυξης, που οδηγεί σε βάρος σώματος κάτω του 85% από το αναμενόμενο). Έντονος φόβος του ατόμου μήπως πάρει βάρος ή γίνει παχύ, ακόμα κι όταν το βάρος του είναι κάτω από το κανονικό. Διαταραχή στον τρόπο που κανείς βιώνει το βάρος ή το σχήμα του σώματός του, αδικαιολόγητη επιρροή του σωματικού βάρους ή σχήματος στην εκτίμηση του εαυτού ή άρνηση της σοβαρότητας του παρόντος χαμηλού σωματικού βάρους. Σε γυναίκες μετά την έναρξη της περιόδου, αμηνόρροια, δηλ. απουσία τουλάχιστον τριών διαδοχικών εμμηνορρυσιών. (Μια γυναίκα θεωρείται ότι έχει αμηνόρροια εάν οι περίοδοί της έρχονται μόνο μετά χορήγηση ορμονών, π.χ. οιστρογόνων). Προσδιορίστε Τύπο: Περιοριστικός Τύπος: κατά τη διάρκεια του παρόντος επεισοδίου Ψυχογενούς Ανορεξίας, το άτομο δεν έχει εμπλακεί συστηματικά σε συμπεριφορά υπερφαγίας ή κάθαρσης (δηλ. προκλητό έμετο ή κακή χρήση καθαρτικών, διουρητικών ή ενεμάτων). Τύπος Υπερφαγίας/Κάθαρσης: κατά τη διάρκεια του παρόντος επεισοδίου Ψυχογενούς Ανορεξίας το άτομο έχει εμπλακεί συστηματικά σε συμπεριφορά υπερφαγίας ή κάθαρσης (δηλ. προκλητό έμετο ή κακή χρήση καθαρτικών, διουρητικών ή ενεμάτων).

Απόσυρση: αναφέρεται στον συνδυασμό χαμηλοθερμιδικής δίαιτας με υπερβολική άσκηση και ενέργειες εκκαθάρισης/εξαγνισμού του οργανισμού όπως είναι η πρόκληση εμετού ή η χρήση καθαρτικών.

Επεισοδιακή Πολυφαγία: περιλαμβάνει επεισόδια άκρατου τσιμπολογήματος συνδυασμένα με επεισόδια άκρατης απόσυρσης.

Συμπτώματα στην Φυσιολογία του σώματος Μείωση καρδιακών παλμών Απώλεια οστικής πυκνότητας Κόπωση Ατροφία μυών και έκκριση γαλακτικού οξέως Απώλεια μαλιών – αλωπεκία Αφυδάτωση Μείωση δείκτη μάζας σώματος Το κύριο χαρακτηριστικό είναι η ενσυνείδητη απροθυμία του ατόμου να διατηρήσει δείκτη μάζας σώματος κανονικό ή πάνω από το κανονικό.

Η ψυχογενής ανορεξία ακριβώς επειδή συνοδεύεται από τα προηγούμενα συμπτώματα είναι η ψυχική νόσος με την υψηλότερη θνησιμότητα σε σχέση με τις υπόλοιπες ψυχολογικές διαταραχές

Η Κατάθλιψη, η σχιζοφρένεια και άλλες διαταραχές μπορεί να συνδέονται με θνησιμότητα αλλά όχι πρωτογενώς. Μόνο μέσω δευτερευουσών συμπεριφορών. Αντιθέτως η ψυχογενής ανορεξία οδηγεί από μόνη της πρωτογενώς σε θνησιμότητα

Το έτερον ήμισυ των διαταραχών λήψης της τροφής είναι η ψυχογενής βουλιμία. Η διάγνωση της είναι εξαιρετικά δύσκολη γιατί το άτομο εμφανίζει υπερφαγία και αφαγία διαδοχικά

Ψυχογενής βουλιμία: μια διαταραχή στην λήψη της τροφής κατά την οποία το άτομο εναλλάσει περιόδους άκρατης κατανάλωσης τροφών, συνήθως υψηλής θερμιδικής αξίας με την τάση για εμετό ή και εξαγνισμό του σώματος και περιόδους μεγάλης νηστείας/αφαγίας.

Ο βουλιμικός ασθενής δεν έχει ορατά σημάδια όπως ο ανορεξικός αλλά με τον τρόπο που προσλαμβάνει την τροφή δημιουργεί μεγάλες ζημιές στο σώμα του. Συγκεκριμένα στα συμπτώματα συμπεριλαμβάνονται: φλεγμονές στο στόμα και στον οισοφάγο, κηλίδες και φθορά στα δόντια, αρρυθμίες/ταχυπαλμίες, μη τακτικές κενώσεις (δυσκοιλιότητα – ευκοίλια), πανγκρεατίτιδα, έλκη στομάχου, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, καρκίνος, πολύποδες.

Η Επεισοδιακή πολυφαγία είναι η Τρίτη κατηγορία διαταραχών πρόσληψης της τροφής κατά DSM 5. Αναφέρεται σε σημαντική υπερφαγία που ακολουθείται από στρες, αδυναμία αυτοελέγχου, αηδία, ενοχές ακόμη και αν δεν έχουμε πρόκληση εμετού ή κάθαρση του σώματος.

Ποια είναι τα αίτια των διαταραχών λήψης τροφής; Παλαιότερα πιστεύαμε ότι αναπτύσσονται στην βάση τραυματικών εμπειριών ή σεξουαλικής παρενόχλησης κατά την παιδική ηλικία.

Σήμερα γνωρίζουμε 4 βασικούς πυλώνες ως προς την αιτιολογία των διαταραχών στην λήψη της τροφής Χαμηλή αυτοεκτίμηση Ανάγκη για διατήρηση τέλειας εικόνας Διάψευση προσδοκιών Υπερβολική ενασχόληση σχετικά με την γνώμη των άλλων

Επίσης τα δημογραφικά στοιχεία φαίνεται να παίζουν ρόλο Επίσης τα δημογραφικά στοιχεία φαίνεται να παίζουν ρόλο. Συγκεκριμένα στις ΗΠΑ η ψυχογενής ανορεξία εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα σε λευκές γυναίκες, συνήθως υψηλού κοινωνικοοικονομικού και μορφωτικού επιπέδου ηλικίας 12-30.

Παλαιότερα υπήρχε η πεποίθηση ότι οι διαταραχές λήψης της τροφής είναι γυναικεία υπόθεση. Πλέον βλέπουμε τα ποσοστά των ανδρών που εμφανίζουν συμπτώματα. 10-20% των ασθενών είναι πλέον άνδρες σε σύγκριση με το 1% το 1980. Πιθανές αιτίες είναι η αλλαγή των προτύπων, η ανάγκη να αρέσεις, η τάση προς το κοινωνικά επιθυμητό και τα πρότυπα.

Δηλαδή τα πολιτισμικά πρότυπα, η εποχή, το πλαίσιο κτλ. Εκτός λοιπόν από τον ψυχολογικό και τον δημογραφικό παράγοντα, υπάρχει και επενεργεί δραστικά και ο κοινωνικός παράγοντας. Δηλαδή τα πολιτισμικά πρότυπα, η εποχή, το πλαίσιο κτλ.

Διαφορετικά ήταν τα πρότυπα σε σχέση με το αδύνατο, το σέξυ, το ελκυστικό το 1700, το 1920, το 2017........

Αυτά ωστόσο αφορούν περισσότερο τον δυτικό κόσμο. Γενικά η μόδα, η τηλεόραση, ο κινηματογράφος, ο τύπος προβάλλουν συγκεκριμένα πρότυπα ιδεατού σωματότυπου δημιουργώντας επιπρόσθετη πίεση στους ανθρώπους σχετικά με το πως να αποδεχθούν τον εαυτό τους. Αυτά ωστόσο αφορούν περισσότερο τον δυτικό κόσμο. Π.χ. Το γυμνασμένο πρότυπο (body building) δεν προβάλλεται στις Αφρικανικές χώρες.

25% αύξηση πλαστικών εγχειρήσεων με σαφείς σκοπούς την ομοιότητα σε συγκεκριμένα πρότυπα

Είναι πολύ κοινή σε περιπτώσεις ανθρώπων που θέλουν να μοιάσουν σε ένα πρότυπο διασήμου. Διαταραχή δυσμορφικού σώματος: Είναι μια ψυχολογική νόσος που επικεντρώνεται στην εμμονή ενός ατόμου με τα φυσικά του σωματικά ελαττώματα είτε αυτά είναι πραγματικά είτε φαντασιακά είτε υπερμενθυμένα

Ένα κοινό σύμπτωμα είναι το συνεχές κοίταγμα στον καθρέπτη Είναι κοινό γνώρισμα και φαίνεται να αποτελεί την βάση για τις διαταραχές λήψης της τροφής. Διαταραχή ψυχαναγκαστικής Νεύρωσης: Μια διαταραχή με κύριο χαρακτηριστικό τις ανεπιθύμητες και ανεξέλεγκτες επαναλληπτικές σκέψεις σχετικά με κάτι που στο τέλος καταλήγουν εμμονές. Π.χ. Είμαι παχύς, είμαι κοντός, δεν πρέπει να τρώω γλυκά κτλ. Ένα κοινό σύμπτωμα είναι το συνεχές κοίταγμα στον καθρέπτη

Χαρακτηριστικά συμπτώματα ατόμων με Διαταραχή δυσμορφικού σώματος: Υπερβολική άσκηση Υπερβολικός καλλωπισμός και ενασχόληση με το σώμα και το πρόσωπο Υπερβολική συχνότητα καλλωπιστικών θεραπειών και διαδικασιών Κριτική διάθεση και αίσθημα ανικανοποίητου με την εξ. Εμφάνιση Φόβος ασχήμιας και απόκλισης από την νόρμα Άγχος και κατάθλιψη Αποφυγή κοινωνικών συναναστροφών Φόβος για κριτική σχετικά την εμφάνιση και απόρριψη.

Γενικά η απόκλιση μεταξύ πραγματικής εικόνας σώματος με την εικόνα που το άτομο έχει στο μυαλό του για το σώματου είναι κοινη σε όλες της διαταραχές λήψης της τροφής. Σύνδρομο μυικής δυσμορφίας: Είναι μια διαταραχή που εμφανίζεται κυρίως σε αθλητές και εκφράζεται μέσω εμμονής για την αύξηση του μυικού όγκου. Σχετίζεται με την λήψη στεροειδών και αναβολικών, την άκρατη κατανάλωση πρωτεϊνης και σκευασμάτων, την χρήση λιποδιαλυτών χωρίς έγκριση του ΕΟΦ και τελικά τον κίνδυνο για την υγεία του ατόμου. Χαρακτηριστικό σύμπτωμα η αίσθηησ ότι έχω μείνει αγύμναστος ενώ είμαι τούμπανο. Και εδώ υπάρχει ιδεοψυχαναγκασμός.

Εκτός από τους ψυχολογικούς, τους δημογραφικούς και τους κοινωνικούς παράγοντες που αναλύσαμε, υπάρχουν και ισχυροί βιολογικοί νευρολογικοί παράγοντες. Π.χ. Η έρευνα έχει δείξει ότι σε ασθενείς με ανορεξία ή βουλιμία υπάρχει ανωμαλία ως προς την έκκριση σροτονίνης και ντοπαμίνης.

Γενικά στο μεταιχμιακό σύστημα οι ασθενείς με διαταραχές στην λήψη της τροφής έχουν περισσότερους υποδοχείς ντοπαμίνης. Η ντοπαμίνη είναι η ορμόνη που καθορίζει το αίσθημα της πείνας και του κορεσμού.

Τελευταίος παράγοντας είναι η κληρονομικότητα καθώς έρευνες έδειξαν πολλαπλάσια ποσοστά εμφάνισης των διαταραχών αν έχεις κάποιο συγγενή με συναφή νόσο.

Η έρευνα πλέον στρέφεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες και στοιχεία δυναμικής της οικογένειας καθώς φαίνεται ότι αυτά επηρεάζουν τον τρόπο σκέψης μας το πως αντιλαμβανόμαστε και αποδεχόμαστε τον εαυτό μας κτλ. Στρεφόμαστε δηλαδή σε μια λύση – αντιμετώπιση μέσω εκπαίδευσης και διαπαιδαγώγησης.

Ίσως επειδή η διαπαιδαγώγηση και η μάθηση παίζουν σημαντικό ρόλο στις διαταραχές λήψης της τροφής αυτό να εξηγεί το γιατί οι συμπεριφορικές γνωσιακές παρεμβάσεις έχουν καλύτερο αποτέλεσμα ως προς την θεραπεία της νόσου.

ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΤΡΟΦΗΣ   ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΤΡΟΦΗΣ εκπαίδευση στην υγιεινή διατροφή σωματική άσκηση πληροφόρηση για τα προβλήματα που προκαλούν οι αυξομειώσεις του βάρους στην υγεία ενίσχυση της αυτοεικόνας και αυτοεκτίμησης του ατόμου εντοπισμός της σχέσης μεταξύ συναισθηματικής διάθεσης και λήψης τροφής (μετά από ένα στρεσσογόνο γεγονός ακολουθεί βουλιμικό επεισόδιο ή νευρική ανορεξία) εκπαίδευση στην επίλυση διαπροσωπικών προβλημάτων και συγκρούσεων με εποικοδομητικούς τρόπους

Ευχαριστώ για την συμμετοχή σας Μάθημα 11ο Συμβουλευτική Ψυχολογία Γαλανάκης Μιχάλης PhD, Εργασιακός Ψυχολόγος galanakismichael@hotmail.com