Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ Βιβλίο: Περιβαλλοντική Εκπαίδευση για το Αστικό Περιβάλλον (ISBN : 960-631-605-X Επιμέλεια ΠΑΥΛΙΔΟΥ ΙΩΑΝΝΑ (ΠΕ 06) –ΦΩΤΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ (ΠΕ17 01) Σχολική Μονάδα που υλοποιήθηκε το έργο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΟΡΓΑΝΗΣ - 1Ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΡΥΑΣ ΒΡΥΣΗΣ Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) Φορέας Λειτουργίας: Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού & Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) Φορέας Λειτουργίας: Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού & Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) Φορέας Λειτουργίας: Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού & Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 1

Πλαίσιο που υπάγεται η δράση Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Πλαίσιο που υπάγεται η δράση Το συγκεκριμένο βιβλίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από το σύνολο των εκπαιδευτικών της χώρας, που επιθυμούν να ασχοληθούν με προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για το αστικό περιβάλλον. Επίσης από τα μέλη των περιβαλλοντικών ομάδων, των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΚΠΕ) που επιθυμούν να σχεδιάσουν και να εντάξουν στην λειτουργία τους σχετικά προγράμματα για το αστικό περιβάλλον. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 2

Περίληψη της καινοτόμου δράσης Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Περίληψη της καινοτόμου δράσης Ο αστικός σχεδιασμός και η αειφόρος ανάπτυξη είναι ένα βιβλίο που σκοπό έχει να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς που επιθυμούν να ασχοληθούν με το αστικό περιβάλλον στην περιβαλλοντική εκπαίδευση. Το αστικό ή δομημένο περιβάλλον αποτελεί το ζωτικό χώρο ανάπτυξης και εξέλιξης των ανθρωπίνων κοινωνιών. Συνεπώς, η έννοια της αειφορίας και της αειφορικής ανάπτυξης πρωτίστως πρέπει να χαρακτηρίζει όλες τις πτυχές και τις λειτουργίες των πόλεων. Στο παρόν βιβλίο, μέσα από τη μελέτη των χαρακτηριστικών της αειφορίας και της μεταφοράς τους σε επίπεδο πόλεως ή γενικότερα του αστικού σχεδιασμού, επιδιώκεται η επιμόρφωση αρχικά των εκπαιδευτικών με την μεθοδολογία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, ενώ μέσα από τις δραστηριότητες του, προτείνεται η μεταφορά τους στο σχολικό περιβάλλον. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 3 3

Περίληψη της καινοτόμου δράσης Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Περίληψη της καινοτόμου δράσης Η θεματολογία των προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στην πρωτοβάθμια όσο και δευτεροβάθμια εκπαίδευση πλέον δεν πρέπει να περιορίζεται μονάχα στο φυσικό περιβάλλον. Τα μεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήματα δημιουργούνται στο ανθρωπογενές περιβάλλον και μάλιστα στο αστικό περιβάλλον. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση οφείλει να ασχοληθεί ενεργά με το αστικό περιβάλλον και να εμπλέξει τους μαθητές/τριες μέσα από ανάλογες δραστηριότητες σε ζητήματα αστικού σχεδιασμού. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 4 4

Περίληψη της καινοτόμου δράσης Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Περίληψη της καινοτόμου δράσης Το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε θεματικές ενότητες, που προσεγγίζουν τις αρχές της αειφορίας σε επίπεδο αστικού σχεδιασμού. Πιο συγκεκριμένα οι θεματικές του ενότητες είναι : Πόλη και αειφορία Πράσινο στην πόλη Μεταφορές – κυκλοφορία στην πόλη Κοινωνικός εξοπλισμός – Δίκτυα τεχνικής υποδομής Η κατοικία στην πόλη. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 5 5

Πώς προέκυψε η καινοτόμος δράση; Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Πώς προέκυψε η καινοτόμος δράση; Κατά την διάρκεια της σταδιοδρομίας μας, μας δόθηκε η δυνατότητα: Υλοποίησης προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, από τα οποία τα περισσότερα είχαν σχέση με το Αστικό Περιβάλλον και ειδικότερα των περιβαλλοντικών προβλημάτων στις πόλεις. Σχετικών επιμορφώσεων στην περιβαλλοντική εκπαίδευση (π.χ. από το Ε.Μ.Π., Κ.Π.Ε., κ.α.) Μεταπτυχιακής επιμόρφωσης στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο στην θεματική ενότητα : Εισαγωγή στο Φυσικό & Ανθρωπογενές Περιβάλλον Επιλογής διπλωματικής εργασίας στο πρόγραμμα Σπουδές στην Εκπαίδευση με τίτλο : Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Έντυπου Εκπαιδευτικού Υλικού για τον Αστικό Σχεδιασμό στα πλαίσια της Αειφόρου Ανάπτυξης. Το υλικό που δημιουργήθηκε με αφορμή την διπλωματική μας εργασία στο ΕΑΠ, πήρε την μορφή βιβλίου, εκδόθηκε, καταχωρήθηκε στο Ελληνικό Κέντρο ISBN: 960-631-605-X και στην Εθνική Βιβλιοθήκη, μοιράστηκε σε μορφή δωρεάς σε ορισμένες βιβλιοθήκες, ΚΠΕ και σχολεία. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 6

Πώς προέκυψε η καινοτόμος δράση; Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Πώς προέκυψε η καινοτόμος δράση; Η θεματολογία των προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης κινείται κυρίως γύρω από το φυσικό περιβάλλον. Δεν απουσιάζουν όμως και προγράμματα για τις ανθρώπινες δραστηριότητες γύρω από το αστικό περιβάλλον αν και αποτελούν μειοψηφική τάση. Η άποψη των συγγραφέων για τη θεματολογία των προγραμμάτων είναι ότι αυτή δεν πρέπει να περιορίζεται μονάχα στο φυσικό περιβάλλον. Τα μεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήματα δημιουργούνται στο ανθρωπογενές περιβάλλον και μάλιστα στο οικιστικό περιβάλλον. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση οφείλει να ασχοληθεί ενεργά με το αστικό περιβάλλον και να εμπλέξει τους μαθητές/τριες μέσα από ανάλογες δραστηριότητες σε ζητήματα αστικού σχεδιασμού. Χωρίς να αποτελεί υπερβολή, η περιβαλλοντική εκπαίδευση καταξιώνεται, όταν αναδεικνύει στρατηγικής σημασίας ζητήματα, όπως αυτά των πόλεων και όχι όταν κινείται σε επίπεδο φυσιολατρικό ή θαυμασμού της άγριας φύσης. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 7

Εφαρμογή της δράσης στο σχολικό πρόγραμμα ή στη σχολική κοινότητα Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Εφαρμογή της δράσης στο σχολικό πρόγραμμα ή στη σχολική κοινότητα Το βιβλίο απευθύνεται στους εκπαιδευτικούς που επιθυμούν να ασχοληθούν με προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης (ΠΕ) για το αστικό περιβάλλον. Αρχικά επιδιώκει την επιμόρφωσή τους στα χαρακτηριστικά της αειφορίας γενικά και της αειφορίας σε επίπεδο πόλεως ή γενικότερα του αστικού σχεδιασμού, για να νιώσουν ασφαλείς στην ανάληψη αντίστοιχων προγραμμάτων ΠΕ. Περιέχει επίσης προτάσεις και δραστηριότητες στο σχολικό περιβάλλον. ………….. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 8

Εφαρμογή της δράσης στο σχολικό πρόγραμμα ή στη σχολική κοινότητα Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Εφαρμογή της δράσης στο σχολικό πρόγραμμα ή στη σχολική κοινότητα Ειδικότεροι στόχοι του Βιβλίου είναι : Να προτείνουν εναλλακτικές μεθόδους σχεδιασμού για το αστικό περιβάλλον που ζουν οι μαθητές τους στα πλαίσια της αειφορίας (π.χ. αναπλάσεις περιοχών). Να δώσουν τη δυνατότητα έκφρασης στους μαθητές των αναγκών τους, της φαντασίας τους, για να διαμορφώσουν προτάσεις για το μέλλον της πόλης τους. Να καλλιεργήσει το σεβασμό σε αξίες της αειφορίας, της κοινωνικής συνοχής και της ευημερίας. Την ανάπτυξη περιβαλλοντικής συνείδησης, δια της ανάληψης δράσεων σε ζητήματα που άπτονται της προστασίας του αστικού περιβάλλοντος. ………….. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 9

Εφαρμογή της δράσης στο σχολικό πρόγραμμα ή στη σχολική κοινότητα Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Εφαρμογή της δράσης στο σχολικό πρόγραμμα ή στη σχολική κοινότητα Να δημιουργήσει συνθήκες υπέρβασης από μία καθαρή τεχνοκρατική αντίληψη για τον αστικό σχεδιασμό που κυριαρχεί. Να δώσει τη δυνατότητα προσφέροντας έντυπο εκπαιδευτικό υλικό για ανάπτυξη προγραμμάτων στο οικιστικό περιβάλλον. Να δώσει εναύσματα στους εκπαιδευτικούς και να συμβάλλει μακροπρόθεσμα στην ανάπτυξη στάσεων από την πλευρά των εφήβων (μαθητών) και αυριανών πολιτών απέναντι σε θέματα που αφορούν στον αστικό σχεδιασμό στα πλαίσια της αειφόρου ανάπτυξης των αστικών περιοχών. ………….. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 10

Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Τρόποι δυνατής διεύρυνσης της εφαρμογής και σε άλλους τομείς/αντικείμενα της σχολικής μονάδας Η ανάρτηση του βιβλίου στο επίσημο site του Υ.Π.Δ.Β.Μ.Θ. θα το κάνει προσιτό στο σύνολο των εκπαιδευτικών που επιθυμούν να ασχοληθούν με προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για το αστικό περιβάλλον. ………….. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 11

Γενικότερα συμπεράσματα Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γενικότερα συμπεράσματα Κάθε προσπάθεια διαχείρισης των περιβαλλοντικών προβλημάτων μέσω πολιτικών και νομοθετικών παρεμβάσεων αποδεικνύονται ανεπαρκείς και συχνά αναποτελεσματικές. Γίνεται φανερό ότι καμία σχεδιαζόμενη περιβαλλοντική πολιτική δεν έχει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, χωρίς την επαρκή και συνειδητή συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο κατά την εφαρμογή αναγκαίων δράσεων. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 12

Γενικότερα συμπεράσματα Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γενικότερα συμπεράσματα Η Περιβαλλοντική Αγωγή αναδεικνύεται ως ένα δραστικό μέσο για την επίτευξη της αφύπνισης και την αλλαγή του μονοδιάστατου τρόπου σκέψης του σημερινού ανθρώπου. Το σύγχρονο σχολείο καλείται να παίξει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση περιβαλλοντικά υπεύθυνων πολιτών με γνώσεις, αξίες και ικανότητες, για να συμμετέχουν ενεργά στο κοινωνικό και περιβαλλοντικό γίγνεσθαι. Κατά συνέπεια η ανάγκη για την ενσωμάτωση της Περιβαλλοντικής Αγωγής στο εκπαιδευτικό σύστημα κάθε χώρας συνιστά ένα σημαντικό βήμα συνεισφοράς στην αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης και την πραγμάτωση του ιδανικού της αειφορίας. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 13

Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Τεκμηρίωση της δράσης σε ότι αφορά τον καινοτόμο χαρακτήρα του υποβαλλόμενου έργου Ο καινοτομικός χαρακτήρας που προσπαθεί να εισάγει το συγκεκριμένο βιβλίο, συνίσταται στην: παραγωγή μιας νέας προσέγγισης στην εκπαιδευτική διαδικασία για τα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. εκπόνηση κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού ………….. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 14

Τεκμηρίωση της δράσης σε ότι αφορά την παιδαγωγική αξία του έργου Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Τεκμηρίωση της δράσης σε ότι αφορά την παιδαγωγική αξία του έργου Η παιδαγωγική αξία του συνίσταται στην: καλύτερη κατανόηση/εμβάθυνση της λειτουργίας των πόλεων και των χαρακτηριστικών της αειφορίας. ………….. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 15

Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Τεκμηρίωση της δράσης σε ότι αφορά τη συμβολή στη λειτουργία της σχολικής τάξης/μονάδας Συμπερασματικά η προτεινόμενο βιβλίο στόχο έχει να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς που επιθυμούν να ασχοληθούν με την περιβαλλοντική εκπαίδευση στο αστικό περιβάλλον. Το αστικό ή δομημένο περιβάλλον αποτελεί το ζωτικό χώρο ανάπτυξης και εξέλιξης των ανθρωπίνων κοινωνιών. Συνεπώς, η έννοια της αειφορίας και της αειφορικής ανάπτυξης πρωτίστως πρέπει να χαρακτηρίζει όλες τις πτυχές και τις λειτουργίες των πόλεων. Η έννοια της αειφόρου ή βιώσιμης πόλης δεν κινείται στο χώρο της ουτοπίας, αρκεί η περιβαλλοντική συνιστώσα να αποτελεί συστατικό στοιχείο του αστικού σχεδιασμού, να εξετάζεται η λειτουργία της πόλης ως ένα πραγματικό οικοσύστημα, δίνοντας ταυτόχρονα έμφαση στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. ………….. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 16

Βασικές Βιβλιογραφικές Αναφορές Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Βασικές Βιβλιογραφικές Αναφορές Αθανασάκης, Α., (1996) Οικολογία και Περιβάλλον, ΟΕΔΒ, Αθήνα. Αθανασάκης, Α., (1996) Οικοπεριβαλλοντική Παιδαγωγική, Δαρδανός, Αθήνα. Αθανασάκης, Α., Κουσουρής, Θ., (1999) Περιβάλλον και Οικολογία στην Εκπαίδευση, Δαρδανός, Αθήνα. Αθανασούλη – Ρογκάκου, Α., κ.α (1999) Σχεδιασμός Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις και Μέθοδοι Εκτίμησής τους, Τόμος Α’. Σχεδιασμός Πόλεων και Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις, ΕΑΠ, Πάτρα. Ανδρεαδάκης, Α., κ.α (1999) Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον – Τόμος Β2’. Το Ανθρωπογενές Περιβάλλον, ΕΑΠ, Πάτρα Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 17

Βασικές Βιβλιογραφικές Αναφορές Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Βασικές Βιβλιογραφικές Αναφορές Αραβαντινός, Α., κ.α. (1997) Πολεοδομικός σχεδιασμός – για μια βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού χώρου, Συμμετρία, Αθήνα. Αραβαντινός, Α., κ.α (1999) Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον – Τόμος Β1’. Το Ανθρωπογενές Περιβάλλον, ΕΑΠ, Πάτρα. Αραβαντινός, Α., κ.α (2004) Πόλη και Χώρος από τον 20ο στον 21ο αιώνα – Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Αθανάσιο Ι. Αραβαντινό.Ε.Μ.Π. Αθήνα Αραβαντινός, Α., - Κοσμάκη, Π., (1988) Υπαίθριοι χώροι στην πόλη, Ε.Μ.Π., Αθήνα. Αριανούτσου, Μ., κ.α (1999) Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον – Τόμος Α’. Το Φυσικό Περιβάλλον, ΕΑΠ, Πάτρα. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 18

Βασικές Βιβλιογραφικές Αναφορές Θεσμός Αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Βασικές Βιβλιογραφικές Αναφορές Greenpeace, (1997) Μεταφορές και περιβάλλον – κρίσιμα θέματα περιβάλλοντος, Για τα όρια της αυτοκίνησης και τη χρηματοδότηση του παραλόγου, Νεφέλη, Αθήνα. Greenpeace, (1997) Οι Βιώσιμες Πόλεις – κρίσιμα θέματα περιβάλλοντος, Νεφέλη, Αθήνα. Δήμου, Κ., (1999) Εμπειρίες και προβληματισμοί από την εφαρμογή προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Πρακτικά 1ο Πανελλήνιου Συνεδρίου για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Π.Ε.ΕΚ.Π.Ε. Ελληνική Εταιρεία για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, (2003) Πρακτικά Πανελλήνιου Συμποσίου - Σχεδιασμός και Παραγωγή Παιδαγωγικού Υλικού για τη Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Μποδοσάκη , Αθήνα. Ευθυμιόπουλος, Η., κ.α (2000) Η Βιώσιμή Πόλη, Στοχαστής, Αθήνα. Φορέας Λειτουργίας : Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ) 19