ΔΕΛΙΑ ΘΕΟΔΩΡΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΧΡΗΣΗ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ κος ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΑΝΤΑΡΑΚΗΣ ΔΕΛΙΑ ΘΕΟΔΩΡΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Στον ηλεκτρονικό και έντυπο τύπο όλοι έχουμε διαβάσει ή παρακολουθήσει ειδήσεις που αφορούν διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις της κοινής γνώμης κατά της χρήσης των πειραματόζωων στην έρευνα για ιατρικούς ή άλλους σκοπούς Στην παρούσα εργασία θα ασχοληθούμε με τα ερωτήματα βιοηθικής που προκύπτουν από την χρήση πειραματόζωων στην έρευνα, με τον παρακάτω τρόπο: Ορισμός βασικών εννοιών Ιστορική αναδρομή της χρήσης των ζώων στην έρευνα Υπάρχουσα νομοθεσία σε διεθνή και ελληνικό χώρο Εναλλακτικές μεθόδους Αποτύπωση απόψεων της κοινής γνώμης με τη χρήση ερωτηματολογίου Συμπεράσματα- προβληματισμοί

ΟΡΙΣΜΟΙ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ Ο όρος έρευνα αναφέρεται με μια εξειδικευμένη σημασία στη συστηματική, αντικειμενική και εξακριβωμένη αναζήτηση πληροφοριών προς επίλυση κάποιου προβλήματος. Σε γενικές γραμμές, η έρευνα αποτελεί πρωταρχικής σημασίας διαδικασία για την ανάδειξη, συγκρότηση και προαγωγή των επιστημών, όπου μέσω αυτών επιχειρείται ευρύτερα η βελτίωση των συνθηκών της ζωής των ανθρώπων Ο όρος πείραμα είναι η πρόκληση παρατήρησης κάτω από καθορισμένους όρους για την εξακρίβωση της αλήθειας μιας υπόθεσης, ενώ πειραματισμός είναι η συστηματική χρήση του πειράματος για την επαλήθευση μιας θεωρίας. Επομένως, το πείραμα αποτελεί τον θεμελιώδη λίθο για οποιαδήποτε επιστημονική εξέλιξη και πρόοδο, που σε συνδυασμό με την έρευνα επιβεβαιώνει ή απορρίπτει μια υπόθεση, ανακαλύπτει νέες αρχές, κανόνες, νέες μεθόδους, λύσεις και τρόπους αντιμετώπισης προβλημάτων ή ερμηνεύει φαινόμενα Η επιλογή των ζώων ερευνητικού ενδιαφέροντος προέκυψε από την ομοιότητα και την εξελικτική σχέση τους με τον άνθρωπο, έτσι ποντίκια, αρουραίοι, γουρούνια, κουνέλια, γάτες, σκύλοι, χιμπατζήδες θεωρούνται σε πολλές περιπτώσεις ιδανικά ερευνητικά αντικείμενα Η χρησιμοποίηση ζωικών προτύπων στην ιατρική έρευνα αποτελεί επιστημονική πρακτική που έχει συμβάλλει καθοριστικά στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων Η Έρευνα κρατώντας τη δάδα της γνώσης" (1896) από Olin Levi Warner . Βιβλιοθήκη Κογκρέσου Th. J. Building , Washington, DC

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Τα πειράματα στα ζώα διεξάγονται από αρχαιοτάτους χρόνους, οι αρχαίοι Έλληνες τεμάχιζαν ζώα για επιστημονικούς λόγους, πέρα των θρησκευτικών. Η ζωοτομία συνεχίστηκε καθ΄ όλη την διάρκεια της αρχαιότητας και της χριστιανικής εποχής και αντικατέστησε την ανθρώπινη ανατομία όταν η Καθολική εκκλησία απαγόρευσε τις νεκροψίες Οι πρώτες παρατηρήσεις από έρευνες σε ζώα, έγιναν από τον Ιπποκράτη και αργότερα τον Γαληνό προκειμένου να ορίσουν την ανθρώπινη ανατομία. Ο Γαληνός τεμάχισε την καρδιά πιθήκων, προβάτων, χοίρων αλλά όχι ανθρώπων Από το 1800 η επιστήμη και η ιατρική εξελίσσονται με γρήγορους ρυθμούς βασιζόμενες στα πειράματα ζώων, όπως αρουραίοι, χιμπατζήδες, σκύλοι, γάτες, πτηνά και ψυχρόαιμα Το 1831 ο φυσιολόγος Marshall Hall προτείνει ποιες αρχές πρέπει να διέπουν τους πειραματισμούς σε ζώα Το 1876 η Μεγάλη Βρετανία είναι η πρώτη χώρα που εφάρμοσε νομοθεσία για την προστασία των πειραματόζωων Το 1959 οι William Russell και Rex Burch δημοσίευσαν την εργασία τους “The principles of Humane Experimental Technique”, ( Οι αρχές της μη βάναυσης πειραματικής τεχνικής), όπου προτείνουν τις βασικές αρχές που πρέπει να εφαρμόζονται στην χρήση των ζώων στην έρευνα: Replacement, Refinement, Reduction (ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ- ΜΕΙΩΣΗ- ΒΕΛΤΙΩΣΗ), γνωστή ως θεωρία των 3Rs

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Η χώρα μας ως μέλος της Ε.Ε. με το Π.Δ. 160/91 περί «Προστασίας των ζώων που χρησιμοποιούνται για πειραματικούς και άλλους επιστημονικούς σκοπούς» έχει εναρμονίσει την νομοθεσία της και έχει εντάξει τόσο την Οδηγία 86/609/ΕΟΚ όσο και την σύσταση της επιτροπής σύμφωνα με την οδηγία 2007/526/ΕΚ με την οποία αποτυπώνονται οι προϋποθέσεις για την παροχή στέγης και φροντίδας σε πειραματόζωα Το Π.Δ. ορίζει εξουσιοδοτημένα πρόσωπα που μπορούν να υποβάλλουν αιτήσεις για πειράματα σε σπονδυλωτά ζώα, καθώς και τα αρμόδια ελεγκτικά όργανα δηλαδή το Υπουργείο Γεωργίας Είναι σαφές από την νομοθεσία ότι η διενέργεια πειραμάτων θα πρέπει να γίνεται σε εγκεκριμένες για τον σκοπό αυτό εγκαταστάσεις και από εξειδικευμένα για το σκοπό αυτό άτομα Οι κύριοι στόχοι και θέματα που θίγονται στη σχετική νομοθεσία αφορούν σε: Μείωση στο ελάχιστο του αριθμού των ζώων που χρησιμοποιούνται για πειραματικούς σκοπούς Κατάλληλη φροντίδα και μέριμνα σε ότι αφορά την υγεία και την ευζωία των πειραματόζωων Αποφυγή της άσκοπης επανάληψης πειραμάτων κ.α. Η οδηγία 2010/63/ΕΕ περί προστασίας των ζώων που χρησιμοποιούνται για επιστημονικούς σκοπούς εντάσσει για πρώτη φορά στη νομοθεσία της Ε.Ε., τις 3 αρχές των Russell & Brunch και θεωρείται πάγια νομική απαίτηση σε ότι αφορά όλες τις πτυχές της φροντίδας και της χρήσης ζώων στον τομέα αυτό

ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΑ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ Τα πειραματόζωα αποτελούν ένα ισχυρό πειραματικό μοντέλο: είναι βιολογικά «όμοια» με τους ανθρώπους, π.χ. ο χιμπατζής έχει κατά 99% ταυτόσημο DNA με τον άνθρωπο ενώ η ομολογία του ποντικιού αγγίζει το 98% Έχουν μικρότερο κύκλο ζωής σε σχέση με τους ανθρώπους με αποτέλεσμα να μπορούν να μελετηθούν καθ’ όλη την διάρκεια του κύκλου και για πολλές γενεές Χαρακτηριστικά παραδείγματα της χρήσης των πειραματόζωων στην ιατρική έρευνα είναι: HIV/AIDS: συνεχίζουν να μελετούν πως ο ιός HIV λειτουργεί σε ένα ομόλογο ιό στους πιθήκους ενώ μερικά είδη πιθήκων φέρουν τον ιό χωρίς να είναι θανατηφόρος για αυτούς Καρκίνος: μεταμόσχευση ανθρώπινων καρκινικών όγκων σε ανοσοκατεσταλμένα ποντίκια χωρίς αυτά να τους απορρίπτουν, με αποτέλεσμα να γίνεται εφικτή η μελέτη του καρκίνου χωρίς το ρίσκο απώλειας ανθρώπινης ζωής. Σημαντικές μελέτες σε ποντίκια έχουν δείξει ότι το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να ενεργοποιηθεί από γενετικά τροποποιημένους όγκους, γεγονός που ενισχύει τις ελπίδες ότι η γονιδιακή θεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην καταπολέμηση του καρκίνου Εμβόλια: στις αρχές του 20ου αιώνα οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν εκχυλίσματα από την σπονδυλική στήλη μικρού αγοριού που πέθανε από πολιομυελίτιδα για να μεταφέρουν την ασθένεια σε πιθήκους. Η μετάδοση της ασθένειας από πίθηκο σε πίθηκο δημιούργησε ένα πολύ σημαντικό μοντέλο για την μελέτη της πολιομυελίτιδας, με αποτέλεσμα στα μέσα του ίδιου αιώνα κυκλοφόρησαν και χρησιμοποιήθηκαν ευρέως τα εμβόλια της ασθένειας Αντιβιοτικά: η χρήση της πενικιλίνης εφαρμόστηκε μετά από χορήγηση θανατηφόρας δόσης στρεπτόκοκκου σε ποντίκια, στα μολυσμένα ποντίκια δόθηκε πενικιλίνη και επιβίωσαν ενώ τα υπόλοιπα απεβίωσαν. Βασιζόμενοι στο πείραμα η ιατρική κοινότητα απέδειξε την αξία και εφάρμοσε την χρήση της πενικιλίνης ως ένα δραστικό αντιβιοτικό που σώζει χιλιάδες ζωές

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ 5η και 7η έκθεση της επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σχετικά με τις στατιστικές για τον αριθμό των ζώων που χρησιμοποιούνται για πειραματικούς και άλλους επιστημονικούς σκοπούς στα κράτη μέλη της ευρωπαϊκής ένωσης. Ο σκοπός της έκθεσης είναι να παρουσιάσει τα στατιστικά στοιχεία όσον αφορά τον αριθμό των ζώων που χρησιμοποιήθηκαν για επιστημονικούς σκοπούς στα κράτη μέλη της ευρωπαϊκής ένωσης 5η ‘Έκθεση- Διάγραμμα 2.1 (έτος ) 7η Έκθεση- Διάγραμμα 2 (έτος 2011) Η σημαντικότερη αλλαγή από το 2008 είναι ότι ο αριθμός των ζώων που χρησιμοποιούνται για έρευνα και ανάπτυξη στο πλαίσιο της ιατρικής, της οδοντιατρικής και της κτηνιατρικής σημείωσε πτώση, όπως συνέβη μεταξύ του 2005 και του 2008. Εν προκειμένω μειώθηκε από ποσοστό 22,8% σε 18,8% (όσον αφορά τους απόλυτους αριθμούς, η μείωση ανήλθε σε 575 518 ζώα). Η κατηγορία των ψαριών σημείωσε πτώση κατά 62 000 και η κατηγορία «λοιπά πτηνά» κατά 41 500 , ενώ το ποσοστό των ζώων που χρησιμοποιήθηκαν για βασική βιολογική έρευνα αυξήθηκε κατακόρυφα από 38% σε 46% (715 519 ζώα). Τόσο η βασική βιολογική έρευνα όσο και η έρευνα και ανάπτυξη στην ιατρική και την κτηνιατρική είναι οι τομείς στους οποίους χρησιμοποιείται μακράν ο μεγαλύτερος αριθμός ζώων για πειραματικούς σκοπούς στην ΕΕ.

7η έκθεση της επιτροπής προς το συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σχετικά με τις στατιστικές για τον αριθμό των ζώων που χρησιμοποιούνται για πειραματικούς και άλλους επιστημονικούς σκοπούς στα κράτη μέλη της ευρωπαϊκής ένωσης Ο σκοπός της έκθεσης είναι να παρουσιάσει τα στατιστικά στοιχεία όσον αφορά τον αριθμό των ζώων που χρησιμοποιήθηκαν για επιστημονικούς σκοπούς στα κράτη μέλη της ευρωπαϊκής ένωσης Σύγκριση ανά 3τία μεταξύ των αναλογιών κατηγοριών ζώων που χρησιμοποιήθηκαν το 1996 έως το 2011 Κατηγορία ειδών 1996 1999 2002 2005 2008 2011 Τρωκτικά- κουνέλια (%) 81,3 86,9 78 77,5 82,2 80 Ψυχρόαιμα ζώα (%) 12,9 6,6 15,4 15 9,6 12,4 Πτηνά (%) 4,7 5 5,4 6,4 5,9 Άρτιο- Περιττοδάκτυλα (%) 1,2 1,1 1,4 Τα ποσοστά των τρωκτικών και των κουνελιών παρουσιάζουν κάποιες διακυμάνσεις, αλλά παραμένουν κοντά στο 80%. Όσον αφορά την αναλογία των ψυχρόαιμων ζώων που χρησιμοποιήθηκαν το 1996, το 2002, το 2005 και το 2008, τα ποσοστά τους κυμάνθηκαν μεταξύ 9,6 και 15%.

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ 16 ΝΟΜΠΕΛΙΣΤΩΝ ΚΑΙ 149 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Η πρωτοβουλία Ευρωπαίων πολιτών Stop Vivisection με 1.730.000 ευρωπαίους πολίτες που την έχουν υπογράψει, απαιτεί από την Κομισιόν «να ακυρώσει την οδηγία 2010/63/EU για την προστασία των ζώων που χρησιμοποιούνται για επιστημονικούς σκοπούς, και να παρουσιάσει νέα πρόταση που καταργεί τους πειραματισμούς σε ζώα και καθιστά υποχρεωτική τη χρήση [...] δεδομένων που σχετίζονται άμεσα με το ανθρώπινο είδος» Όμως με ανοιχτή επιστολή που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα TIMES του Λονδίνου, 16 διακεκριμένοι επιστήμονες ζητούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αγνοήσει το αίτημα της πρωτοβουλίας των ευρωπαίων πολιτών και διευκρινίζουν ότι δεν επιθυμούν «....να συνεχιστεί για πάντα η χρήση των ζώων στην έρευνα...» και ότι «....η ερευνητική κοινότητα είναι προσηλωμένη στην αναζήτηση ερευνητικών μοντέλων, παρόλα αυτά δεν έχουμε φτάσει ακόμα σε αυτό το σημείο....» Η Κομισιόν δηλώνει πως «...η πλήρης αντικατάσταση των δοκιμών σε ζώα είναι σήμερα αδύνατη, δεδομένης της ανάγκης διασφάλισης ενός υψηλού επιπέδου προστασίας για την υγεία του ανθρώπου, των ζώων καθώς και για το περιβάλλον...». Η Ε.Ε. δηλώνει «ότι συμμερίζεται την πεποίθηση της πρωτοβουλίας πολιτών ότι οι δοκιμές σε ζώα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά και υποστηρίζει ότι αυτός είναι ο απώτερος στόχος της νομοθεσίας»

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πιστοποίησης Εναλλακτικών Μεθόδων (ECVAM) έχει επικυρώσει 12 εναλλακτικές μεθόδους ελέγχου σκευασμάτων που προηγουμένως διεξάγονταν σε πειραματόζωα. Οι εναλλακτικές μέθοδοι ευοδώθηκαν από τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζουν σε σχέση με την χρήση πειραμάτων σε ζώα Ηθικά και οικονομικά Χώρος μελέτης απαιτεί λιγότερο χρόνο και προσωπικό Δυνατότητα μαζικών μετρήσεων σε μικρό χρονικό διάστημα χάρη στην βελτίωση της τεχνολογίας Μεγαλύτερη δυνατότητα τυποποιημένων μετρήσεων Η καλλιέργεια ιστών που προέρχονται από ανθρώπους ή ζώα και έχουν ληφθεί από βιοψίες, νεκροψίες και χειρουργικές επεμβάσεις, από φυτά, αυγά, πλακούντες και ασπόνδυλα. Σε πολλές μελέτες μοριακού τύπου τα πειράματα σε μη ζώντες ζωικούς ιστούς και κύτταρα (in vitro systems) είναι η πλέον συνηθισμένη μέθοδος Πειράματα σε φυτά, μικροοργανισμούς ή έμβρυα ζώων όπως η μέθοδος AMES που χρησιμοποιεί το βακτηρίδιο της σαλμονέλας για να ελέγξει την τοξικότητα ουσιών και το Lal test που διερευνά την ύπαρξη πυρετογόνων ιδιοτήτων σε φάρμακα και άλλες χημικές ουσίες. Η καλλιέργεια οργάνων και μοναδικών κυττάρων που προέρχονται από υγιείς ή άρρωστους ιστούς και δη του ανθρώπου, δίνουν σαφή και ακριβή αποτελέσματα Εpiderm test,δέρμα που περισσεύει από χειρουργικές επεμβάσεις ή δωρητές οργάνων, μπορεί να επιβεβαιώσει την πρόκληση ερεθισμών ή δερματικών αλλοιώσεων από μία χημική ουσία Ανοσολογικές τεχνικές (in vitro) είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς στην παραγωγή εμβολίων και στην διάγνωση παθήσεων σχετικά με την λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Αναφέρεται η μέθοδος ELISA η οποία αντικατέστησε την τεχνική της εμμέσου αιμοσυγκολήσεως με χρήση ερυθρών αιμοσφαιρίων προβάτου στην διάγνωση της εχινοκκοκίασης

Οι δοκιμές φαρμάκων και ιατρικών τεχνικών σε ποντίκια-πειραματόζωα δημιουργούν ερωτήματα βιοηθικής: από τη μια πλευρά, οι κοινωνίες έχουν αποκομίσει σημαντικά οφέλη ως προς τη δημόσια υγεία και από την άλλη ζώα υποβάλλονται σε πειράματα που συχνά είναι επώδυνα οι εμπνευστές του Human Brain Project αναπτύσσουν ένα εικονικό ποντίκι το οποίο θα αποτελεί ακριβές ψηφιακό αντίγραφο του πραγματικού τρωκτικού με στόχο οι ιατρικές και φαρμακευτικές έρευνες μελλοντικά να διενεργούνται χωρίς να εμπλέκονται πραγματικά ζώα. Μέχρι σήμερα, η ομάδα έχει καταφέρει να χαρτογραφήσει 200.000 νευρώνες στον εγκέφαλο του ποντικιού και να τους συνδέσει με συγκεκριμένα σημεία του σώματος που τους ενεργοποιούν, βέβαια, ο δρόμος είναι μακρύς καθώς ο εγκέφαλος των ποντικιών έχει περίπου 75 εκατομμύρια νευρώνες.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗΣ ΑΠΟΨΕΩΝ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ Δημιουργία ερωτηματολογίου: 10 ερωτήσεις Σκοπός του ερωτηματολογίου είναι: η αποτύπωση των απόψεων της κοινής γνώμης και η χρησιμοποίησή τους ως ένα «στιγμιότυπο» που αφορά, ζητήματα βιοηθικής από την χρήση πειραματόζωων Χρησιμοποίηση εργαλείων ανάπτυξης : φόρμες Google Διανομή του ερωτηματολογίου: Ηλεκτρονικά (Facebook και προώθηση μέσω e- mail) Χρονική διάρκεια καταγραφής απόψεων: 6 ημέρες Συνολικές απαντήσεις: 162 (από όλη την Ελλάδα αλλά όχι ομοιόμορφα κατανεμημένες γεωγραφικά, περισσότερες απαντήσεις από την περιοχή της Πάτρας)

Το Ερωτηματολόγιο

Το Ερωτηματολόγιο

Το Ερωτηματολόγιο

Φύλο - ηλικία- επίπεδο εκπαίδευσης ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η διαφορά φύλου ανδρών γυναικών είναι μικρή, το κύριο ποσοστό απαντήσεων 60% έδωσαν οι ηλικίες από 15-45, πάνω από 70% είναι το ποσοστό των κατόχων πανεπιστημιακού πτυχίου ή μεταπτυχιακού και άνω

ΓΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΩΝ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Πάνω από το 60% του δείγματος κυμαινόταν μεταξύ αρκετά και πολύ καλή ενημέρωση για την χρήση των πειραματόζωων στην έρευνα και συμφώνησε με την χρήση τους σε ποσοστό 71%

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ Παρότι το δείγμα μας δεν έχει κάποια ειδικότερη γνώση των εναλλακτικών μεθόδων για την αποφυγή χρησιμοποίησης των ζώων ωστόσο έχει εμπιστοσύνη στην επιστήμη και θεωρεί ότι θα μπορεί στο μέλλον να αντικατασταθεί η χρήση τους με ισχυρό ποσοστό 74% και τέλος πολύ υψηλό είναι το ποσοστό του δείγματος, 88%, που συμφωνεί με το ερώτημα ότι η χρήση πειραματόζωων στην έρευνα εγείρει θέματα βιοηθικής

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΒΙΟΗΘΙΚΗΣ Το δείγμα μας απάντησε ότι προφανώς και υπάρχουν θέματα Βιοηθικής και στα οποία δεν αναφερθήκαμε αναλυτικά γιατί μας ενδιέφερε η τάση, η αποτύπωση μιας μικρής χρονικής περιόδου και μιας ομάδων ατόμων και θεωρεί ότι πρέπει να απαγορευτεί η χρήση πειραματόζωων στην έρευνα καθώς άλλωστε έχουμε αναφέρει ότι θεωρεί ότι η εξέλιξη της επιστήμης θα τα αντικαταστήσει

ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΗΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Στην επιλογή 2 απαντήσεων, που αφορά την υπάρχουσα νομοθεσία το 71% ενδιαφέρετε ώστε να μην υπάρχει ανώφελος πόνος στα ζώα και το 49% ενδιαφέρετε ώστε να μειωθεί στο ελάχιστο ο απαραίτητος αριθμός των πειραματόζωων μιας έρευνας

Η ΗΘΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ Η ΑΡΧΗ ΤΩΝ 3rs(Replacement, refinement, reduction) 3R Αφορά Περιλαμβάνει ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Την υιοθέτηση μεθόδων που δεν χρησιμοποιούν ζωικά πρότυπα, σε περιπτώσεις που είναι εφικτή η επίτευξη του ίδιου επιστημονικού στόχου Τεχνικές invivo (φυλογενετικά κατώτεροι οργανισμοί, έντομα- μαλάκια- αμφίβια) ΒΕΛΤΙΩΣΗ Την βελτιστοποίηση των χρησιμοποιούμενων μεθόδων, με στόχο την μείωση του πόνου ή στρες και την βελτιστοποίηση των συνθηκών διαβίωσης των πειραματόζωων Συνθήκες στέγασης ζώων Εμπλουτισμός περιβάλλοντος διαβίωσης Χρησιμοποίηση αναλγητικών, αναισθητικών Έγκαιρη αναγνώριση τελικού σταδίου, μέθοδοι ευθανασίας ανάλογα με τις βλάβες που έχουν προκληθεί ΜΕΙΩΣΗ Τις μεθόδους που επιτρέπουν την απόκτηση αντίστοιχου ποσού πληροφορίας από μικρότερο αριθμό πειραματόζωων Αποφυγή πειραμάτων που έχουν ήδη γίνει Πιλοτικός πειραματισμός Χρησιμοποίηση άλλων μεθόδων πειραματισμού που αντικαθιστούν την χρησιμοποίηση ζώων

ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΒΙΟΗΘΙΚΗΣ Ο σημερινός πολιτισμός αποδίδει ηθική σπουδαιότητα στα ζώα και θεωρείται τελικά ότι και τα ζώα έχουν δικαιώματα από τα οποία πηγάζουν και τα καθήκοντά μας για την προστασία τους Η χρησιμοποίηση ζώων εργαστηρίου αποτελούσε και εξακολουθεί να αποτελεί σήμερα αντικείμενο αμφισβήτησης και αντιπαράθεσης μεταξύ των επιστημόνων και της κοινωνίας. Η αντιπαράθεση αυτή αφορά τόσο στην διαφορετική προσέγγιση της συγκεκριμένης πρακτικής όσο και στην αναγκαιότητά της (π.χ Descartes#Bentham) Ορισμένα ερωτήματα που προκύπτουν από τη χρήση των πειραματόζωων στην έρευνα μπορούν να αποτυπωθούν ως εξής: Μπορεί να δικαιολογηθεί ηθικά ο πειραματισμός σε ζώα ή σε όλα τα ζώα; Υπάρχουν προϋποθέσεις «ηθικής καταλληλότητας» για να θεωρούνται αποδεκτοί οι πειραματισμοί σε ζώα που αρχικά θεωρούμε ότι μπορούν να υποβληθούν σε τέτοιους; Υπάρχουν όρια στην «ανάλωση» πειραματόζωων ;

ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΒΙΟΗΘΙΚΗΣ Στις μέρες μας δεδομένου ότι η σύγχρονη κοινωνία αναγνωρίζει ολοένα και περισσότερο την ηθική υποχρέωσή της να σέβεται τα ζώα και το φυσικό περιβάλλον, η χρησιμοποίηση ζώων εργαστηρίου αποκτά εκτός από επιστημονική και εντονότερη ηθική διάσταση Οι βασικές αρχές για την λήψη αποφάσεων σε ηθικά ζητήματα (αυτονομία- μη βλάπτειν- να ωφελείς – δικαιοσύνη) στην περίπτωση των πειραματόζωων στην έρευνα τόσο στο ζήτημα του ωφελείν, του μη βλάπτειν όσο και της δικαιοσύνης έχουμε αναφέρει ότι η τήρηση της νομοθεσίας εγγυάται την σωστή μεταχείριση των ζώων κατά την διάρκεια του πειράματος αλλά και τα αποτελέσματα της έρευνας ωφελούν το ανθρώπινο είδος με ποικίλους τρόπους Στο ερώτημα της αυτονομίας, έχει καταστεί πλέον σαφές ότι η χρησιμοποίηση ζώων στην έρευνα θα πρέπει να ακολουθεί συγκεκριμένους νομοθετικούς, ηθικούς αλλά και επιστημονικούς κανόνες προκειμένου να διασφαλίζονται τόσο η φροντίδα και η ορθή μεταχείριση των ζώων όσο και η ποιότητα της επιτελούμενης έρευνας ( Άρθρο 36 του ΠΔ 56/2013 περί ερευνητικών πρωτοκόλλων)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ο τρόπος για να οικοδομηθεί η σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης και εκτίμησης μεταξύ του ερευνητή και του κοινωνικού συνόλου είναι να καταστεί σαφές από την ιατρική κοινότητα προς την κοινωνία ότι εφόσον η χρησιμοποίηση των ζώων είναι αναπόφευκτη αυτή θα γίνεται με βάση συγκεκριμένων νομοθετικών, επιστημονικών και ηθικών κριτηρίων Η χρήση ζώων, για επιστημονικούς σκοπούς, είναι αποδεκτή μόνο εφόσον μέσω αυτής αναμένεται συμβολή στην κατανόηση βασικών βιολογικών αρχών ή ανάπτυξη γνώσης η οποία θα ωφελήσει τους ανθρώπους ή τα ζώα. Ζώα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο αν δεν υπάρχουν άλλες εναλλακτικές λύσεις Η δημοσίευση σχετικών αποτελεσμάτων, ώστε να κοινοποιούνται σε όλους τους ενδιαφερόμενους καινούργιες τεχνικές ή εναλλακτικές, η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας και η αυστηρή τήρηση του κανόνα των 3Rs αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για τον ερευνητή που θέλει να εξασφαλίζει, κατά το δυνατόν, την ευζωία των πειραματοζώων που χρησιμοποιεί Εξαιρετικής σημασίας είναι η ανάπτυξη των εναλλακτικών μεθόδων στην έρευνα, οι οποίες χαρακτηρίζονται ηθικά υγιείς και λιγότερο κοστοβόρες και χρησιμοποιούνται σχεδόν σε όλους τους τομείς της ιατρικής έρευνας, όπως: Μαθηματικά μοντέλα μέσω των οποίων είναι δυνατή η προσομοίωση του κυκλοφορικού συστήματος, των πνευμόνων, των νεφρών και τα οποία επιτρέπουν να γίνονται πειράματα χωρίς την χρήση ζώων Σε μελέτες για την θεραπεία και πρόληψη του καρκίνου τα πειράματα σε ζώα για ένα μόνο υποκατάστατο χρειάζονται 4 με 8 χρόνια και κοστίζουν παραπάνω από 4000$, ενώ μικρής διάρκειας μελέτες χωρίς πειραματόζωα κοστίζουν από 200$ έως 4000$ και μπορούν να ολοκληρωθούν σε μέρες ή σε λίγους μήνες με την βοήθεια των Η/Υ Οι νόμοι, οι κανόνες και η υπευθυνότητα σίγουρα βοηθούν προς την κατεύθυνση της θυσίας των ζώων μόνο όταν δεν υπάρχει εναλλακτική λύση. Για να φτάσουμε όμως εκεί, απαιτείται ο κάθε ερευνητής αλλά και ο κάθε πολίτης να εμφορείται από αίσθημα σεβασμού προς τη ζωή – και όχι μόνο την ανθρώπινη

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Στο πλαίσιο αυτής της παρουσίασης των θεμάτων Βιοηθικής που προκύπτουν από την χρήση πειραματόζωων στην έρευνα, αναζητήσαμε εκείνα τα ερωτήματα που έφεραν σε ρήξη το κοινωνικό σύνολο με την επιστημονική κοινότητα, εκείνα τα στοιχεία που αναδεικνύουν πόσο σημαντική εξέλιξη είναι η ανάπτυξη εναλλακτικών μεθόδων σε τέτοιο βαθμό που θα αντικαταστήσει ίσως πλήρως την χρήση των πειραματόζωων και αποφασίσαμε να μην συμπεριλάβουμε τις περιπτώσεις όπου πειραματόζωο, είναι ο ίδιος ο άνθρωπος θεωρώντας ότι αυτή η πτυχή μας οδηγεί σε άλλα ηθικά διλήμματα Αναζητώντας πληροφορίες για το θέμα της εργασίας στην βιβλιογραφία, συγκεντρώνοντας τα απαραίτητα στοιχεία, αναλύοντας τα δεδομένα καταλήγουμε ότι η χρήση των πειραματόζωων στην έρευνα μπορεί να σταματήσει να αποτελεί πεδίο διαμάχης μεταξύ της κοινής γνώμης και της ερευνητικής ομάδας εάν σταδιακά εφαρμοστεί η αντικατάσταση των πειραματόζωων από τις εναλλακτικές μεθόδους . Ωστόσο έως ότου αυτό καταστεί εφικτό, η τήρηση της αρχής των 3Rs και η αυστηρή εφαρμογή της νομοθεσίας μπορεί να αποτελέσει κατά την γνώμη μας μια ικανοποιητική συνθήκη διευθέτησης των διλημμάτων που σας έχουμε παρουσιάσει ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ!

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!!