Η Ελλάδα στο μεταίχμιο δύο αιώνων
Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του : ίδρυση «Εθνικής Εταιρείας» από ένα μικρό αριθμό νέων αξιωματικών, που αποσκοπούσαν στην ανόρθωση του στρατού και την προώθηση των εθνικών διεκδικήσεων της Ελλάδας, θεωρώντας ότι η πολιτική ηγεσία δεν ήταν σε θέση να προωθήσει τους εθνικούς στόχους. Από το 1896 δέχεται στους κόπλους της και μη στρατιωτικούς και επεκτείνεται σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Πρόεδρός της ορίστηκε ο καθηγητής ιστορίας και μετέπειτα πρωθυπουργός Σπυρίδων Λάμπρος. 1894: ίδρυση «Εθνικής Εταιρείας» από ένα μικρό αριθμό νέων αξιωματικών, που αποσκοπούσαν στην ανόρθωση του στρατού και την προώθηση των εθνικών διεκδικήσεων της Ελλάδας, θεωρώντας ότι η πολιτική ηγεσία δεν ήταν σε θέση να προωθήσει τους εθνικούς στόχους. Από το 1896 δέχεται στους κόπλους της και μη στρατιωτικούς και επεκτείνεται σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Πρόεδρός της ορίστηκε ο καθηγητής ιστορίας και μετέπειτα πρωθυπουργός Σπυρίδων Λάμπρος : Κρητική επανάσταση : Κρητική επανάσταση. Φεβρουάριος 1897: αποστολή ελληνικού εκστρατευτικού σώματος στην Κρήτη. Ο συνταγματάρχης Τιμολέων Βάσσος αποβιβάζεται στο νησί και κηρύσσει την κατάληψη της Κρήτης στο όνομα του βασιλιά των Ελλήνων. Παράλληλα, η «Εθνική Εταιρεία» πρoωθεί αντάρτικα σώματα στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία και ο κύριος όγκος του ελληνικού στρατού αναπτύσσεται στη γραμμή Λάρισσας – Τρικάλων. Φεβρουάριος 1897: αποστολή ελληνικού εκστρατευτικού σώματος στην Κρήτη. Ο συνταγματάρχης Τιμολέων Βάσσος αποβιβάζεται στο νησί και κηρύσσει την κατάληψη της Κρήτης στο όνομα του βασιλιά των Ελλήνων. Παράλληλα, η «Εθνική Εταιρεία» πρoωθεί αντάρτικα σώματα στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία και ο κύριος όγκος του ελληνικού στρατού αναπτύσσεται στη γραμμή Λάρισσας – Τρικάλων.
Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του Μαρτίου 1897: ο διάδοχος Κωνσταντίνος αναχωρεί για τα σύνορα και αναλαμβάνει την αρχιστρατηγία των εκεί συγκεντρωμένων δυνάμεων. 15 Μαρτίου 1897: ο διάδοχος Κωνσταντίνος αναχωρεί για τα σύνορα και αναλαμβάνει την αρχιστρατηγία των εκεί συγκεντρωμένων δυνάμεων. 25 Μαρτίου 1897: οι Μεγάλες Δυνάμεις προειδοποιούν τους εμπόλεμους ότι ο επιτιθέμενος θα αναγκαζόταν να χρεωθεί τις συνέπειες. 25 Μαρτίου 1897: οι Μεγάλες Δυνάμεις προειδοποιούν τους εμπόλεμους ότι ο επιτιθέμενος θα αναγκαζόταν να χρεωθεί τις συνέπειες Μαρτίου 1897: ένοπλοι άτακτοι της «Εθνικής Εταιρείας», που είχαν ακολουθήσει τον ελληνικό στρατό, περνούν τα σύνορα. Δύο μέρες αργότερα διαλύονται από τον οθωμανικό στρατό και αναγκάζονται να οπισθοχωρήσουν στο ελληνικό έδαφος Μαρτίου 1897: ένοπλοι άτακτοι της «Εθνικής Εταιρείας», που είχαν ακολουθήσει τον ελληνικό στρατό, περνούν τα σύνορα. Δύο μέρες αργότερα διαλύονται από τον οθωμανικό στρατό και αναγκάζονται να οπισθοχωρήσουν στο ελληνικό έδαφος. 5 Απριλίου 1897: η Πύλη, έχοντας εξασφαλίσει την ουδετερότητα της Σερβίας, της Βουλγαρίας και του Μαυροβουνίου, διακότει της σχέσεις με την Ελλάδα → έναρξη πολεμικών επιχειρήσεων. Έως τις αρχές Μαΐου, ο τουρκικός στρατός προωθείται έως τα πρόθυρα της Λαμίας. Η περαιτέρω προέλασή του σταματάει ύστερα από παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων. 5 Απριλίου 1897: η Πύλη, έχοντας εξασφαλίσει την ουδετερότητα της Σερβίας, της Βουλγαρίας και του Μαυροβουνίου, διακότει της σχέσεις με την Ελλάδα → έναρξη πολεμικών επιχειρήσεων. Έως τις αρχές Μαΐου, ο τουρκικός στρατός προωθείται έως τα πρόθυρα της Λαμίας. Η περαιτέρω προέλασή του σταματάει ύστερα από παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων. 7 Μαΐου 1897: σύναψη ανακωχής. 7 Μαΐου 1897: σύναψη ανακωχής.
Συνθήκη Κωνσταντινουπόλεως 6 Σεπτεμβρίου 1897 Οι συνομιλίες για την υπογραφή ειρήνης διήρκησαν από το Μάιο έως το Σεπτέμβριο του Οι προκαταρκτικοί όροι της συνθήκης (6 Σεπτεμβρίου 1897) υπογράφτηκαν από τις Μεγάλες Δυνάμεις από τη μια πλευρά και την οθωμανική αυτοκρατορία από την άλλη. Η Ελλάδα είχε εμπιστευθεί τις τύχες της στις Μεγάλες Δυνάμεις και δεν συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις. Οι συνομιλίες για την υπογραφή ειρήνης διήρκησαν από το Μάιο έως το Σεπτέμβριο του Οι προκαταρκτικοί όροι της συνθήκης (6 Σεπτεμβρίου 1897) υπογράφτηκαν από τις Μεγάλες Δυνάμεις από τη μια πλευρά και την οθωμανική αυτοκρατορία από την άλλη. Η Ελλάδα είχε εμπιστευθεί τις τύχες της στις Μεγάλες Δυνάμεις και δεν συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις. Χάραξη νέων συνόρων: αν και η Πύλη ήθελε την επιστροφή στα σύνορα του 1880, ύστερα από την πίεση των Μεγάλων Δυνάμεων απέκτησε μόλις μια σειρά στρατηγικών υψωμάτων στο ύψος των παλαιότερων συνόρων. Χάραξη νέων συνόρων: αν και η Πύλη ήθελε την επιστροφή στα σύνορα του 1880, ύστερα από την πίεση των Μεγάλων Δυνάμεων απέκτησε μόλις μια σειρά στρατηγικών υψωμάτων στο ύψος των παλαιότερων συνόρων. Η Ελλάδα αναγκάζεται να καταβάλει 4 εκ. λίρες στην Πύλη ως πολεμική αποζημίωση. Η Ελλάδα αναγκάζεται να καταβάλει 4 εκ. λίρες στην Πύλη ως πολεμική αποζημίωση. Η συνθήκη αναφέρεται στην ανάγκη συγκρότησης μιας Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής από τους εκπροσώπους των 6 μεσολαβητριών Δυνάμεων, η οποία θα αναλάμβανε να εισπράττει και να διαθέτει τις αναγκαίες προσόδους για την εξυπηρέτηση του ελληνικού δημόσιου χρέους, αλλά και του νέου δανείου, που θα έπρεπε να συναφθεί για την καταβολή της πολεμικής αποζημίωσης. Η συνθήκη αναφέρεται στην ανάγκη συγκρότησης μιας Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής από τους εκπροσώπους των 6 μεσολαβητριών Δυνάμεων, η οποία θα αναλάμβανε να εισπράττει και να διαθέτει τις αναγκαίες προσόδους για την εξυπηρέτηση του ελληνικού δημόσιου χρέους, αλλά και του νέου δανείου, που θα έπρεπε να συναφθεί για την καταβολή της πολεμικής αποζημίωσης.
Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος 1893: ο Τρικούπης κηρύσσει την πτώχευση του ελληνικού κράτους και την αδυναμία του να εξυπηρετήσει το εξωτερικό χρέος. Οι επιτροπές ξένων ομολογιούχων πιέζουν την ελληνική κυβέρνηση να συμμετάσχουν σε έναν ανεξάρτητο οργανισμό, που θα αναλάμβανε, παρεμβαίνοντας ουσιαστικά στα οικονομικά του κράτους, να ελέγχει τα έσοδά του και να συγκεντρώνει τα απαραίτητα ποσά για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους. 1893: ο Τρικούπης κηρύσσει την πτώχευση του ελληνικού κράτους και την αδυναμία του να εξυπηρετήσει το εξωτερικό χρέος. Οι επιτροπές ξένων ομολογιούχων πιέζουν την ελληνική κυβέρνηση να συμμετάσχουν σε έναν ανεξάρτητο οργανισμό, που θα αναλάμβανε, παρεμβαίνοντας ουσιαστικά στα οικονομικά του κράτους, να ελέγχει τα έσοδά του και να συγκεντρώνει τα απαραίτητα ποσά για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους. 1896: η άρνηση της ελληνικής κυβέρνησης να δεχθεί τα αιτήματα των ξένων ομολογιούχων οδηγεί στην οριστική διακοπή των συνομιλιών. 1896: η άρνηση της ελληνικής κυβέρνησης να δεχθεί τα αιτήματα των ξένων ομολογιούχων οδηγεί στην οριστική διακοπή των συνομιλιών. 1897: η Ελλάδα αναγκάζεται να συνάψει νέο δάνειο για την πληρωμή της πολεμικής αποζημίωσης στην οθωμανική αυτοκρατορία. Για να γίνει αυτό, όμως, θα έπρεπε να ρυθμισθεί προηγουμένως το ζήτημα των παλαιότερων δανείων και να τεθούν νέες ασφαλέστερες εγγυήσεις. 1897: η Ελλάδα αναγκάζεται να συνάψει νέο δάνειο για την πληρωμή της πολεμικής αποζημίωσης στην οθωμανική αυτοκρατορία. Για να γίνει αυτό, όμως, θα έπρεπε να ρυθμισθεί προηγουμένως το ζήτημα των παλαιότερων δανείων και να τεθούν νέες ασφαλέστερες εγγυήσεις.
Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος Οκτώβριος 1897: φθάνουν στην Αθήνα έξι εκπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων προκειμένου να μελετήσουν την οικονομική και δημοσιονομική κατάσταση του ελληνικού κράτους και να συντάξουν νόμο βάσει του οποίου θα λειτουργούσε ο έλεγχος. Οκτώβριος 1897: φθάνουν στην Αθήνα έξι εκπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων προκειμένου να μελετήσουν την οικονομική και δημοσιονομική κατάσταση του ελληνικού κράτους και να συντάξουν νόμο βάσει του οποίου θα λειτουργούσε ο έλεγχος. Ιανουάριος 1897: η Επιτροπή καταθέτει σχέδιο νόμου, που αναφερόταν στην οργάνωση του ελέγχου και το διακανονισμό του ελληνικού χρέους. Ιανουάριος 1897: η Επιτροπή καταθέτει σχέδιο νόμου, που αναφερόταν στην οργάνωση του ελέγχου και το διακανονισμό του ελληνικού χρέους. Φεβρουάριος 1897: Ο νόμος, αφού εγκρίθηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις, ψηφίζεται από την ελληνική Βουλή. Φεβρουάριος 1897: Ο νόμος, αφού εγκρίθηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις, ψηφίζεται από την ελληνική Βουλή. Απρίλιος 1897: έναρξη λειτουργίας Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου. Τα δημόσια έσοδα, τα οποία παραχωρήθηκαν στη ΔΟΕ, ήταν μια σειρά από κρατικά μονοπώλεια (άλατος, πετρελαίου, σιτηρών, παιγνιοχάρτων, κ.α.), καθώς και ορισμένοι φόροι και οι τελωνειακοί δασμοί του Πειραιά. Απρίλιος 1897: έναρξη λειτουργίας Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου. Τα δημόσια έσοδα, τα οποία παραχωρήθηκαν στη ΔΟΕ, ήταν μια σειρά από κρατικά μονοπώλεια (άλατος, πετρελαίου, σιτηρών, παιγνιοχάρτων, κ.α.), καθώς και ορισμένοι φόροι και οι τελωνειακοί δασμοί του Πειραιά.
Πολιτικές εξελίξεις και διεθνείς σχέσεις Αμφισβήτηση θεσμού βασιλείας. Αμφισβήτηση θεσμού βασιλείας. Δικομματισμός: Δηλιγιαννικό και τέως Τρικουπικό (με αρχηγό τον Γ. Θεοτόκη) Κόμμα. Μετά τη δολοφονία του Δηλιγιάννη, το 1905, την ηγεσία του κόμματός θα διεκδικήσουν οι Δ. Ράλλης και Κ. Μαυρομιχάλης. Δίπλα στα δύο μεγάλα κόμματα αναπτύσσονται τα κόμματα των Αλ. Ζαΐμη και Δ. Ράλλη. Από το 1897 έως και το 1909 θα σχηματισθούν πάνω από 10 κυβερνήσεις. Δικομματισμός: Δηλιγιαννικό και τέως Τρικουπικό (με αρχηγό τον Γ. Θεοτόκη) Κόμμα. Μετά τη δολοφονία του Δηλιγιάννη, το 1905, την ηγεσία του κόμματός θα διεκδικήσουν οι Δ. Ράλλης και Κ. Μαυρομιχάλης. Δίπλα στα δύο μεγάλα κόμματα αναπτύσσονται τα κόμματα των Αλ. Ζαΐμη και Δ. Ράλλη. Από το 1897 έως και το 1909 θα σχηματισθούν πάνω από 10 κυβερνήσεις. 1907: φοβούμενος τη συγκρότηση ενός τριμερούς μετώπου από τις Αυστρία, Γερμανία και Τουρκία, η κυβέρνηση Θεοτόκη πρότεινε στη Γαλλία και τη Βρετανία την ένταξη της Ελλάδας στη «Μεσογειακή Ένωση» ως συμμαχικής ναυτικής δύναμης. Η στρατιωτική κατάσταση της Ελλάδας, όμως, ώθησε τις δύο δυνάμεις να απορρίψουν την ελληνική πρόταση 1907: φοβούμενος τη συγκρότηση ενός τριμερούς μετώπου από τις Αυστρία, Γερμανία και Τουρκία, η κυβέρνηση Θεοτόκη πρότεινε στη Γαλλία και τη Βρετανία την ένταξη της Ελλάδας στη «Μεσογειακή Ένωση» ως συμμαχικής ναυτικής δύναμης. Η στρατιωτική κατάσταση της Ελλάδας, όμως, ώθησε τις δύο δυνάμεις να απορρίψουν την ελληνική πρόταση 1908: απόπειρα ελληνογερμανικής προσέγγισης. 1908: απόπειρα ελληνογερμανικής προσέγγισης.
Αναδιοργάνωση του στρατού Ιδρύεται το Γενικό Αρχηγείο Στρατού υπό τη διοίκηση του διαδόχου Κωνσταντίνου. Ιδρύεται το Γενικό Αρχηγείο Στρατού υπό τη διοίκηση του διαδόχου Κωνσταντίνου. Ιδρύεται το Ταμείο Εθνικού Στόλου, στο οποίο μεταβιβάζονται όλα τα κληροδοτήματα (πχ Αβέρωφ) και τα έσοδα από ορισμένα ναυτικά τέλη. Το 1906 παραγγέλθηκαν 8 αντιτορπιλικά και το 1908 το θωρηκτό «Αβέρωφ» Ιδρύεται το Ταμείο Εθνικού Στόλου, στο οποίο μεταβιβάζονται όλα τα κληροδοτήματα (πχ Αβέρωφ) και τα έσοδα από ορισμένα ναυτικά τέλη. Το 1906 παραγγέλθηκαν 8 αντιτορπιλικά και το 1908 το θωρηκτό «Αβέρωφ» Δημιουργείται το Σώμα των Γενικών Επιτελών από αξιωματικούς μετεκπαιδευμένους στο εξωτερικό. Δημιουργείται το Σώμα των Γενικών Επιτελών από αξιωματικούς μετεκπαιδευμένους στο εξωτερικό. Εκσυγχρονίζονται τα σχέδια επιστράτευσης. Εκσυγχρονίζονται τα σχέδια επιστράτευσης. Ιδρύεται Ταμείο Εθνικής Αμύνης. Ιδρύεται Ταμείο Εθνικής Αμύνης. Εγκρίνεται ο νέος οργανισμός του στρατού, που προέβλεπε σε περίπτωση επιστράτευσης την κινητοποίηση μάχιμης δύναμης ανδρών. Εγκρίνεται ο νέος οργανισμός του στρατού, που προέβλεπε σε περίπτωση επιστράτευσης την κινητοποίηση μάχιμης δύναμης ανδρών. Ξεκινά πρόγραμμα προπαρασκευής και εξοπλισμού. Ξεκινά πρόγραμμα προπαρασκευής και εξοπλισμού.
Το «Σχέδιο Φουρνιέ» (1907) Ο Έλληνας πρωθυπουργός, Γ. Θεοτόκης, προτείνει στη Γαλλία να αναλάβουν Γάλλοι αξιωματικοί την αναδιοργάνωση του ελληνικού ναυτικού. Η γαλλική κυβέρνηση στέλνει στην Αθήνα το ναύαρχο Φουρνιέ για να μελετήσει τη δυνατότητα αναδιοργάνωσης του ελληνικού ναυτικού κάτω από τη γαλλική επίβλεψη και οικονομική ενίσχυση. Ο Φουρνιέ υποβάλλει υπόμνημα σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα, βάσει της γεωγραφικής της θέσης, των στρατηγικών συνθηκών και της οικονομικής της κατάστασης, θα έπρεπε να συγκροτήσει ένα μικρό και ευέλικτο στολίσκο από τορπιλάκατους και υποβρύχια, που θα υποστηρίζονταν από μικρά, καλά εξοπλισμένα αντιτορπιλικά και καταδρομικά («σχέδιο Φουρνιέ»). Στην περίπτωση αυτή, η Βρετανία και η Γαλλία θα απέβλεπαν στην αξιοποίηση της ελληνικής συμμαχικής συνδρομής. Ο Έλληνας πρωθυπουργός, Γ. Θεοτόκης, προτείνει στη Γαλλία να αναλάβουν Γάλλοι αξιωματικοί την αναδιοργάνωση του ελληνικού ναυτικού. Η γαλλική κυβέρνηση στέλνει στην Αθήνα το ναύαρχο Φουρνιέ για να μελετήσει τη δυνατότητα αναδιοργάνωσης του ελληνικού ναυτικού κάτω από τη γαλλική επίβλεψη και οικονομική ενίσχυση. Ο Φουρνιέ υποβάλλει υπόμνημα σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα, βάσει της γεωγραφικής της θέσης, των στρατηγικών συνθηκών και της οικονομικής της κατάστασης, θα έπρεπε να συγκροτήσει ένα μικρό και ευέλικτο στολίσκο από τορπιλάκατους και υποβρύχια, που θα υποστηρίζονταν από μικρά, καλά εξοπλισμένα αντιτορπιλικά και καταδρομικά («σχέδιο Φουρνιέ»). Στην περίπτωση αυτή, η Βρετανία και η Γαλλία θα απέβλεπαν στην αξιοποίηση της ελληνικής συμμαχικής συνδρομής. Ωστόσο, το γαλλικό σχέδιο προσέκρουσε σε αντιδράσεις → η αναγωγή του εθνικού στόλου σε μέσο επικουρικής συνδρομής για τις αγγλογαλλικές δυνάμεις προκάλεσε την έντονη αντίδραση της ηγεσίας του ελληνικού ναυτικού, αλλά και της κοινής γνώμης. Έτσι, ο Θεοτόκης προτίμησε να διαφυλάξει την ανεξαρτησία των ελληνικών ναυτικών δυνάμεων και απέρριψε το «σχέδιο Φουρνιέ». Ωστόσο, το γαλλικό σχέδιο προσέκρουσε σε αντιδράσεις → η αναγωγή του εθνικού στόλου σε μέσο επικουρικής συνδρομής για τις αγγλογαλλικές δυνάμεις προκάλεσε την έντονη αντίδραση της ηγεσίας του ελληνικού ναυτικού, αλλά και της κοινής γνώμης. Έτσι, ο Θεοτόκης προτίμησε να διαφυλάξει την ανεξαρτησία των ελληνικών ναυτικών δυνάμεων και απέρριψε το «σχέδιο Φουρνιέ».