Διαμόρφωση και σύγκρουση αξιών Παραδείγματα Η φύση των αξιών Πολιτισμικές αξίες Θρησκευτικές αξίες Προσωπικές αξίες Επαγγελματικές αξίες Συγκρούσεις αξιών

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ (1/3) Ο κύριος Χ έχει εργαστεί σε ένα γηροκομείο για τρία χρόνια. Πρόσφατα προσλήφθηκε καινούργια διευθύντρια της Νοσηλευτικής υπηρεσίας, ένα άτομο ικανό που θέλει όλοι και όλα να είναι οργανωμένα. Για παράδειγμα, επιμένει ότι όλοι οι ασθενείς πρέπει να παίρνουν το μπάνιο τους πριν από το πρωινό γεύμα αν και ορισμένοι θα προτιμούσαν να περιμένουν για μετά. Οι ασθενείς αναφέρουν στο κο Χ ότι είναι δυστυχείς με το νέο μέτρο. Ο κος Χ κατανοεί την άποψη των ασθενών αλλά φοβάται ότι η νέα διευθύντρια θα θεωρήσει ότι είναι απείθαρχος εάν αμφισβητήσει το νέο μέτρο. Ο κος Χ έχει ανάγκη τη δουλειά του για να συντηρήσει την οικογένειά του.

Η κα Χ είναι προϊσταμένη νοσηλεύτρια νοσοκομείου μια μικρής πόλης. Το νοσοκομείο παρέχει υπηρεσίες σε πολλές οικογένειες που αποκτούν παιδιά. Παρόλο που οι νοσηλευτικές υπηρεσίες είναι επαρκείς για φυσιολογικούς τοκετούς και τη φροντίδα τελειόμηνων νεογνών, οι υπηρεσίες για επείγουσες μαιευτικές περιπτώσεις και πρόωρα νεογνά είναι περιορισμένες. Η κα Χ επιθυμεί να κατανείμει την πλειονότητα των νοσηλευτικών πόρων, που είναι στην ευθύνη της, στην παροχή ποιοτικότερης φροντίδας στις μητέρες που είναι σε σοβαρότατη κατάσταση και στα νεογνά με χαμηλό βάρος γέννησης. Ωστόσο, η διοίκηση του νοσοκομείου απορρίπτει την πρόταση της. Επίσης, λόγω της γενικότερης κακής οικονομικής κατάστασης στην πόλη, η διοίκηση πιστεύει ότι το νοσοκομείο πρέπει να παρέχει φροντίδα σε αυτούς που είναι υγιέστεροι επειδή μπορούν να επιστρέψουν γρηγορότερα στην εργασία τους και να συνεισφέρουν στην οικονομία της κοινότητας. Ωστόσο, η κα Χ δεν νιώθει άνετα με αυτή την απόφαση. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ (2/3)

Από την κα Χ ζητήθηκε να βοηθήσει σε μια έκτρωση. Η ασθενής είναι μια νέα ανύπαντρη γυναίκα η οποία προσήλθε στο νοσοκομείο χωρίς να συνοδεύεται από μέλος της οικογένειάς ή φίλο. Η κα Χ δεν επιθυμεί να βοηθήσει στη διαδικασία γιατί σύμφωνα με τις θρησκευτικές της πεποιθήσεις η έκτρωση θεωρείται ανθρωποκτονία και δεν είναι επιτρεπτή. Για το λόγο αυτό, ενημερώνει το γιατρό ότι θα στείλει κάποιον άλλο νοσηλευτή για τον βοηθήσει. Ωστόσο, ο γιατρός θέλει να ξεκινήσει τη διαδικασία άμεσα και θύμωσε πολύ όταν η κα Χ αρνήθηκε να τον βοηθήσει και την απείλησε ότι θα το αναφέρει στην προϊσταμένη της. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ (3/3)

Σχετικά με τα παραδείγματα Κάθε νοσηλευτής αναλαμβάνει αναρίθμητες αποφάσεις σχετικά με τη φροντίδα των ασθενών Κάθε απόφαση απαιτεί να μελετήσει ο νοσηλευτής τις πληροφορίες που σχετίζονται με το σύστημα αξιών του ασθενούς προκειμένου να καθορίσει πως θα παρασχεθεί η καλύτερη φροντίδα Οι πληροφορίες μπορούν να ληφθούν από πολλές πηγές (το φάκελο υγείας, τα ευρήματα των διαγνωστικών εξετάσεων, τη νοσηλευτική αξιολόγηση και το ιστορικό του ασθενούς)

Ωστόσο, μόνο οι πληροφορίες δεν μπορούν να βοηθήσουν το νοσηλευτή να αποφασίσει τι πρέπει να κάνει για να παρέχει ηθική φροντίδα στον ασθενή Για να αποφασιστεί τι είναι ηθικά σωστό για τη νοσηλευτική φροντίδα πρέπει, να ληφθούν υπόψη οι πληροφορίες μέσα στο πλαίσιο και το περιεχόμενο των αξιών

Η φύση των αξιών (1/2) Οι αξίες συχνά αναδύονται από τις ανάγκες ή τις επιθυμίες Οι αξίες μπορούν εύκολα να αναγνωριστούν στις εμπειρίες της καθημερινής ζωής ενός ατόμου και μπορούν να συναχθούν από τη λεκτική και μη λεκτική συμπεριφορά του Επίσης, μπορούν να εκφραστούν με το λόγο ή με τα πρότυπα συμπεριφοράς που το ατόμου υποστηρίζει ή προσπαθεί να διατηρήσει Ορισμένες αξίες είναι πιο σημαντικές από άλλες και τίθενται σε προτεραιότητα μέσα στο σύστημα αξιών ενός ατόμου

Η διαχρονική ιεράρχηση αυτών των αξιών συνήθως είναι αρκετά σταθερή αλλά ορισμένες αξίες πιθανόν να αντικαταστήσουν άλλες ιεραρχικά υψηλότερες Όταν μια αξία αποτελεί μέρος του συστήματος αξιών ενός ατόμου, θα πρέπει να έχει τη δύναμη να κινητοποιεί τις επιλογές του Δυστυχώς, τα άτομα συχνά δεν γνωρίζουν τις αξίες που κινητοποιούν τις επιλογές και τις αποφάσεις τους και επομένως το πρώτο βήμα στην λήψη ηθικών αποφάσεων θα πρέπει να είναι η κατανόηση των αξιών του ατόμου Οι αξίες μπορεί να είναι μη ηθικής ή ηθικής φύσεως Η φύση των αξιών (2/2)

Αξίες μη ηθικής φύσεως Δεν βασίζεται σε ηθικές θεωρήσεις και τα σημαντικά ηθικά συμφέροντα των ανθρώπων Το ύφος και η ευπρέπεια λόγου χάρη είναι αξίες που σχετίζεται με τις προσωπικές προτιμήσεις, τις πεποιθήσεις ή την προσωπική αισθητική Στο παράδειγμα της περιπτώσεως 1, η προϊσταμένη εκτιμά περισσότερο την οργάνωση και την πρακτική του μπάνιου των ασθενών παρά την επιλογή του χρόνου από τον ίδιο τον ασθενή

Αξίες ηθικής φύσεως Πηγάζουν από τα σημαντικά ηθικά συμφέροντα που έχουν οι άνθρωποι και θεωρούν σημαντικά θέματα όπως η ζωή, η ελευθερία και το αυτεξούσιο, η ευημερία και η ευεξία Η ηθική σχετίζεται κατά μεγάλο μέρος με τις διαδικασίες που χρησιμοποιούνται για να αποδοθούν αξίες στις ανθρώπινες ενέργειες, συμπεριφορές ή στα χαρακτηριστικά ιδρυμάτων και χαρακτήρων Στο παράδειγμα της περίπτωσης 3, η κα Χ εκτιμά την προστασία της ζωής των εμβρύων. Η συνέχιση της κύησης δεν είναι ηθικά ορθό για την κα Χ γιατί είναι μια ενέργεια που αφαιρεί την ανθρώπινη ζωή

Πολιτισμικές αξίες (1/3) Οι αξίες που είναι αποδεκτές και επικρατούν σε συγκεκριμένη πολιτισμική ομάδα Λειτουργούν σε σύνδεση με τα συστήματα πεποιθήσεων και δίνουν νόημα και αξία στην ύπαρξη και τις εμπειρίες της ομάδας Είναι πιθανόν να ορίζουν τις αποδεκτές και τις μη αποδεκτές συμπεριφορές των μελών της ομάδας Όλες οι κουλτούρες έχουν κάποιο ηθικό σύστημα, καθώς και ηθικές αξίες και πεποιθήσεις για το τι συνιστά σωστή και λάθος συμπεριφορά

Πολιτισμικές αξίες (2/3) Ωστόσο, διαφέρει ανάμεσα στις διαφορετικές κουλτούρες, ακόμη και μέσα στην ίδια κουλτούρα, το τι είναι αυτοί οι κανόνες και οι αρχές, πως ορίζονται και ερμηνεύονται όταν εφαρμόζονται και ποιος τις εφαρμόζει Κάθε κουλτούρα έχει αξίες και πεποιθήσεις σχετικά με την υγεία και την αρρώστια Ορισμένες κουλτούρες όπως η αγγλο-αμερικανική, δίνουν μεγάλη αξία στην κυριαρχία των ατόμων και στο δικαίωμά τους να κάνουν επιλογές για τη ζωή τους χωρίς την παρέμβαση άλλων Άλλες κουλτούρες, όπως η ελληνική και η ιταλική, δίνουν μεγάλη αξία στην οικογένεια, στη συλλογική και κοινωνική λήψη αποφάσεων

Πολιτισμικές αξίες (3/3) Είναι επιτακτική η ανάγκη να κατανοούν οι νοσηλευτές τη φύση των πολιτισμικών διαφορών και ομοιοτήτων και πως οι διαφορετικές πολιτισμικές αξίες μπορούν να επηρεάσουν τις στάσεις, τις πεποιθήσεις, τις πρακτικές φροντίδας Για παράδειγμα σε ορισμένες κουλτούρες ο θάνατος των ηλικιωμένων φαίνεται να είναι αδικαιολόγητος ενώ σε ορισμένες πιο σύγχρονες κουλτούρες ο θάνατος των ηλικιωμένων θεωρείται αναμενόμενος Οι νοσηλευτές πρέπει να γνωρίζουν ότι οι ηθικοί κανόνες και οι αρχές μιας κουλτούρας πρέπει να εφαρμόζονται κατάλληλα, αξιόπιστα και σε όλους τους ανθρώπους

Θρησκευτικές αξίες (1/2) Είναι το προϊόν της κουλτούρας και της ιστορίας Ορισμένοι δέχθηκαν την επιρροή και άλλοι συνεχίζουν να έχουν μια θρησκευτική πίστη καθ όλη τη διάρκεια της ζωής τους Οι αξίες που αποκτήθηκαν στο πλαίσιο της θρησκείας είναι πολύ ισχυρές και διαρκείς Μπορεί να λειτουργούν στο άτομο ασυνείδητα Αυτό συμβαίνει γιατί είναι συνήθως πολύ βαθιά χαραγμένες στη μνήμη και τις εμπειρίες του ατόμου

Θρησκευτικές αξίες (2/2) Στο παράδειγμα της περίπτωσης 3, η κα Χ εκφράζει τη σπουδαιότητα των αξιών της θρησκείας της με την απόφασή της να μη βοηθήσει το γιατρό στην έκτρωση Ο ιουδαϊσμός περιλαμβάνει μια ποικιλία διαφορετικών θρησκευτικών πεποιθήσεων που δίνουν νόημα στη στάση και τις ενέργειες του ατόμου προς τους άλλους Ο ισλαμισμός απαιτεί από τους οπαδούς του να υποτάσσουν τον εαυτό τους στη θέληση του Αλλάχ σε όλα τα ζητήματα της ζωής τους

Προσωπικές αξίες Αφορούν τις πεποιθήσεις, τις στάσεις, τα πρότυπα και τα ιδανικά του ατόμου που καθοδηγούν τη συμπεριφορά και το πως το άτομο βιώνει τη ζωή Ένας νοσηλευτής πιθανόν να δίνει αξία στη καθαριότητα (μη ηθική αξία) και στην τιμιότητα (ηθική αξία) Οι προσωπικές αξίες είναι σημαντικές για το νοσηλευτή αφού επηρεάζουν το είδος της κριτικής που ασκεί Ο κάθε νοσηλευτής έχει ένα προσωπικό σύστημα αξιών το οποίο επηρεάζεται από την κουλτούρα του, τη θρησκεία, τις πολιτικές πεποιθήσεις, την εκπαίδευση και τις εμπειρίες της ζωής Κάθε άτομο θέτει προτεραιότητες διαφορετικές στις αξίες του, με βάση το σύστημα πεποιθήσεων και την ιεράρχηση των αξιών

Επαγγελματικές αξίες Είναι συμφωνημένα πρότυπα που υποστηρίζονται από μια επαγγελματική ομάδα Επαγγελματικές αξίες στη νοσηλευτική είναι εκείνες που προάγονται από τους επαγγελματικούς κώδικες ηθικής, τους επαγγελματικούς κώδικες συμπεριφοράς Οι νοσηλευτές μαθαίνουν για τις επαγγελματικές αξίες τόσο από την επίσημη διδασκαλία όσο και από την ανεπίσημη παρατήρηση Ορισμένες επαγγελματικές αξίες της νοσηλευτικής είναι μη ηθικής φύσεως (καθαριότητα) ενώ άλλες είναι σαφώς ηθικής φύσεως (ακεραιότητα, δικαιοσύνη) Οι επαγγελματικές αξίες διατυπώνονται με σαφήνεια από τον Διεθνή Κώδικα των Νοσηλευτών

Συγκρούσεις αξιών (1/2) Οι αξίες τόσο οι μη ηθικής όσο και οι ηθικής φύσεως μπορούν εύκολα να περιέλθουν σε σύγκρουση μεταξύ τους (προσωπικές-επαγγελματικές-πολιτισμικές), καθώς και με τα δικαιώματα των ασθενών και τα επαγγελματικά καθήκοντα Η αξία των νοσηλευτών να κάνουν καλό πιθανόν να συγκρούεται με το δικαίωμα των ασθενών να έχουν επιλογές (ηλικιωμένοι-προσωπική ελευθερία = να κινούνται ελέυθερα # νοσοκομείο-ασφάλεια των ασθενών = κάγκελα στο κρεβάτι) Ο νοσηλευτής πρέπει πρώτα απ όλα να αναγνωρίσει τις εμπλεκόμενες αξίες, την ισχύ και σχετικότητα των δικαιωμάτων

Συγκρούσεις αξιών (2/2) Στη συνέχεια, ο νοσηλευτής αποφασίζει με βάση τη σπουδαιότητα των αξιών και των δικαιωμάτων που απαιτούν μεγαλύτερο σεβασμό Όταν εμπλέκονται ηθικές αξίες, δικαιώματα και καθήκοντα, η επίλυση της σύγκρουσης αξιών είναι πολύπλοκη και ορισμένες φορές περιπλέκει τη διαδικασία λήψης των αποφάσεων Στο παράδειγμα 1, αποδίδει αξία στην επιλογή των ασθενών του (που συγκρούονται με εκείνες του προϊσταμένου) Στο παράδειγμα 2, βιώνει σύγκρουση αξιών με τις κατευθύνσεις της διοίκησης του νοσοκομείου σχετικά με τη κατανομή του νοσηλευτικού προσωπικού