Η ΑΡΧΗ ΤΟΥΣ ΧΑΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΜΥΘΟ … Χρονολογία καθιέρωσης των Αγώνων θεωρείται το 776 π.Χ. στην Αρχαία Ολυμπία. Έκτοτε τελούνται ανά τετραετία επί έτη συνεχώς [776 π.Χ. – 393 π.Χ.]. Κατά τη μακραίωνη αυτή περίοδο διοργανώθηκαν συνολικά 293 Ολυμπιάδες. Οι Αγώνες διεξάγονταν το καλοκαίρι [Ιούλιο ή Αύγουστο], σε περίοδο πανσέληνου. Αρχικά διαρκούσαν μία μέρα, αργότερα δύο – τρεις και από το 472 π.Χ. πέντε μέρες. Το 393 μ.Χ. οι Ολυμπιακοί Αγώνες παύουν και τον επόμενο χρόνο καταργούνται με διάταγμα του Θεοδοσίου Α’.
Η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, έργο του Γάλλου Βαρώνου, Πιερ Ντε Κουμπερτέν, πραγματοποιήθηκε το 1896 [6-15 Απριλίου, σύμφωνα με το νέο ημερολόγιο] με αφετηρία την Αθήνα στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Από τότε οι Ολυμπιακοί Αγώνες διοργανώνονται κάθε 4 χρόνια σε διάφορες πόλεις του κόσμου και διαρκούν περίπου 15 ημέρες. Από το 1936, μεταφέρεται η Ολυμπιακή Φλόγα, ως σύμβολο ειρήνης, φιλίας και συναδέλφωσης των λαών. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες διακόπηκαν κατά τον Α’ και Β’ παγκόσμιο πόλεμο.
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΠΑΡΙΣΙ ( 1900 ) Α. ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ ( 1904) ΛΟΝΔΙΝΟ ( 1908 ) ΣΤΟΚΧΟΛΜΗ ( 1912 ) ΔΙΑΚΟΠΗ Α’ ΠΑΓΚ. ΠΟΛΕΜΟΣ ΑΜΒΕΡΣΑ ( 1920 ) ΠΑΡΙΣΙ ( 1924 ) ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ ( 1928 ) ΛΟΣ ΑΝΤΖΕΛΕΣ ( 1932 ) ΒΕΡΟΛΙΝΟ ( 1936 ) ΔΙΑΚΟΠΗ Β’ ΠΑΓΚ. ΠΟΛΕΜΟΣ ΛΟΝΔΙΝΟ ( 1948 ) ΕΛΣΙΝΚΙ ( 1952 ) ΜΕΛΒΟΥΡΝΗ ( 1956 ) ΡΩΜΗ ( 1960 ) ΤΟΚΙΟ ( 1964 ) ΜΕΞΙΚΟ ( 1968 ) ΜΟΝΑΧΟ ( 1972 ) ΜΟΝΤΡΕΑΛ ( 1976 ) ΜΟΣΧΑ ( 1980 ) ΛΟΣ ΑΝΤΖΕΛΕΣ ( 1984 ) ΣΕΟΥΛ ( 1988 ) ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ ( 1992 ) ΑΤΛΑΝΤΑ ( 1996 ) ΣΥΔΝΕΥ ( 2000 ) ΠΕΚΙΝΟ ( 2008 ) ΛΟΝΔΙΝΟ ( 2012 ) ΑΘΗΝΑ ( 1896 ) ΑΘΗΝΑ ( 2004 ) ΡΙΟ ΝΤΕ ΝΤΖΑΝΕΪΡΟ ( 2016 )
Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αρχαιότητα Α2 Γυμνασίου
Αγωνίσματα Τα αρχαία ολυμπιακά αγωνίσματα ήταν τα εξής: Αγώνες κηρύκων και σαλπιγκτών Ακόντιο Άλμα Δίσκος Δρόμος Ιππικά αγωνίσματα Παγκράτιο Πάλη Πένταθλο Πυγμαχία
Πυγμή Η πυγμή (πυγμαχία), ένα από τα παλαιότερα αθλήματα, συμπεριλήφθηκε στα ολυμπιακά αγωνίσματα στους 22 ους Ολυμπιακούς αγώνες της αρχαιότητας (688 π.Χ.) Η πυγμαχία πρωτοαναφέρεται στην Ιλιάδα, ως ένας από τους αγώνες που διοργανώθηκαν προς τιμήν του νεκρού Πατρόκλου, στους οποίους νίκησε ο Επειός, και στην Οδύσσεια στους αγώνες στο νησί των Φαιάκων. Στη μυθολογία ως ιδρυτής του αγωνίσματος αναφέρεται ο Απόλλωνας, ο οποίος νίκησε και σκότωσε το Φόρβαντα, έναν πυγμάχο που προκαλούσε τους ταξιδιώτες που περνούσαν από τους Δελφούς να αναμετρηθούν μαζί του.
Aγώνες κηρύκων και σαλπιγκτών Στην Ολυμπία διακρίνονταν, εκτός από τους αθλητές, οι κήρυκες και οι σαλπιγκτές. Αυτοί συμμετείχαν σε αγώνες που εισήχθησαν στην 96η Ολυμπιάδα, το 396 π.X., και οι νικητές είχαν προνομιακό ρόλο κατά την τέλεσή τους. Πιο συγκεκριμένα, επειδή πολλοί ικανοί κήρυκες και σαλπιγκτές διεκδικούσαν την τιμή να αναγγέλλουν τα αγωνίσματα και τους νικητές ή να σαλπίζουν στον ιππόδρομο, καθιερώθηκαν και γι' αυτούς αγώνες. Έτσι, όσοι νικούσαν αποκτούσαν το προνόμιο να σαλπίζουν και να ανακοινώνουν τους αθλητές κατά την Ολυμπιάδα.
Το αγώνισμα του ακοντίου Οι αρχαίοι Έλληνες φρόντιζαν να ασκούνται συχνά στη ρίψη του ακοντίου, αφού αυτό αποτελούσε το βασικό επιθετικό τους όπλο. Στην Ιλιάδα αναφέρεται ότι στις περιόδους ανάπαυλας από τις μάχες οι Αχαιοί έριχναν ακόντιο και δίσκο, ενώ στην Οδύσσεια πληροφορούμαστε ότι οι μνηστήρες της συζύγου του Οδυσσέα, Πηνελόπης, διασκέδαζαν ρίχνοντας ακόντιο και δίσκο σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο.
Άλμα Στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες το άλμα διεξαγόταν στο πλαίσιο κυρίως του πεντάθλου και σπανιότατα ως ξεχωριστό αγώνισμα. Δεν είναι γνωστό εάν το άλμα εις μήκος ήταν απλούν, διπλούν ή τριπλούν. Θεωρούνταν πάντως ιδιαίτερα επίπονο, επειδή απαιτούσε ταυτόχρονα συντονισμό των μελών του αθλητή και συγχρονισμό των κινήσεών του. Για αυτό και κατά καιρούς συνοδευόταν από έναν αυλητή, του οποίου οι ήχοι υπογράμμιζαν το ρυθμό και τη μουσική ροή ενός καλά εκτελεσμένου άλματος.
Δίσκος Ο δίσκος συγκαταλέγεται στα αγωνίσματα που η αφετηρία τους δε σχετίζεται με στρατιωτικά γυμνάσια ή αγροτικές εργασίες. Στην ελληνική μυθολογία, ο δίσκος έχει συνδεθεί με διαφόρους θανάτους από ατύχημα, όπως, για παράδειγμα, εκείνον του Υακίνθου τον οποίο ο φίλος του Απόλλωνας σκότωσε κατά λάθος με το δίσκο, όταν το φύσημα του Ζεφύρου τον έβγαλε από την πορεία του.
Αγώνας Δρόμου Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα αγωνίσματα. Τα παιδιά διδάσκονταν από μικρή ηλικία τις τεχνικές και τη φιλοσοφία του δρόμου και η συνεχής, καθημερινή άσκησή τους σε αυτόν αποτελούσε βασικό μέρος της αγωγής τους. Άλλωστε, και ο Πλάτων στους Νόμους του έχει τονίσει τη σημασία του αγωνίσματος στη γενικότερη προετοιμασία των νέων στον πόλεμο.
Ιππικοί Αγώνες Σύμφωνα με τη μυθολογία, η πρώτη αρματοδρομία έγινε ανάμεσα στον Πέλοπα και τον Οινόμαο, το βασιλιά της Πίσας (πόλη-κράτος κοντά στην Ολυμπία), και πραγματοποιήθηκε στην Ολυμπία. Τα ιππικά αγωνίσματα διεξάγονταν στον ιππόδρομο. Αν και αρχαίοι ιππόδρομοι δεν έχουν σωθεί, ο Παυσανίας μάς πληροφορεί ότι εκείνος της Ολυμπίας βρισκόταν νότια του σταδίου.
Παγκράτιο Το παγκράτιο ανήκε στην κατηγορία των βαρέων αγωνισμάτων και προστέθηκε στο ολυμπιακό πρόγραμμα για τους άνδρες το 648 π.Χ., στην 33η Ολυμπιάδα, και για τους παίδες το 200 π.Χ., στην 145η Ολυμπιάδα. Θεωρούνταν το πλέον ενδιαφέρον και επικίνδυνο αγώνισμα, αφού συνδύαζε όλα τα χτυπήματα της πυγμαχίας και τις λαβές της πάλης σε ένα θέαμα γρήγορων φάσεων και συχνών πτώσεων. Για τα σημερινά θεωρείται ιδιαίτερα βάρβαρο άθλημα, αφού πολλές φορές οι αθλητές κατέληγαν ανάπηροι ή και νεκροί. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε, πως οι Ολυμπιακοί αγώνες στην αρχαιότητα, προετοίμαζαν πολεμιστές – προστάτες της πόλης – κράτους.
Πάλη Πρόκειται για το παλαιότερο και πλέον διαδεδομένο άθλημα στον κόσμο. Η πρώτη περιγραφή του βρίσκεται στην Ιλιάδα, στους ταφικούς αγώνες που οργανώθηκαν προς τιμήν του Πατρόκλου, φίλου του Αχιλλέα, στους οποίους αναμετρήθηκαν ο Αίας ο Τελαμώνιος με τον Οδυσσέα. Η πάλη ως ανεξάρτητο αγώνισμα και ως μέρος του πεντάθλου εισήχθη στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 708 π.Χ., ενώ η πάλη παίδων καθιερώθηκε το 632 π.Χ.
Πένταθλο Το πένταθλο προστέθηκε το 708 π.Χ., στη 18η oλυμπιάδα, και αποτελούνταν από 5 αγωνίσματα: δίσκο, ακόντιο, άλμα, δρόμο και πάλη. Ο δρόμος και η πάλη ήταν και ξεχωριστά αγωνίσματα στους πανελλήνιους αγώνες, αλλά το άλμα, ο δίσκος και το ακόντιο διεξάγονταν μόνο ως μέρος του πεντάθλου. Σύμφωνα με τη μυθολογία, το πένταθλο καθιέρωσε ο Ιάσoνας. Συνδύασε τα πέντε αγωνίσματα και απένειμε το έπαθλο στο φίλο του Πηλέα. Η σειρά διεξαγωγής των πέντε αγωνισμάτων δεν είναι γνωστή. Πιθανότατα το πένταθλο να ξεκινούσε με το δρόμο ή με το άλμα. Το βέβαιο πάντως είναι ότι τελείωνε με την πάλη. Το πένταθλο, λόγω των διαφορετικών μορφών και απαιτήσεων των αθλημάτων, που άλλα απαιτούσαν δύναμη (πάλη), άλλα εκρηκτικότητα (άλμα), άλλα ταχύτητα (δρόμος) ή και συνδυασμό αυτών, δημιουργούσε ιδιαίτερα ισορροπημένα σώματα των αθλητών. Θα μπορούσαμε να πούμε πως οι πενταθλητές ήταν τα πρότυπα του σωματικού κάλλους.
Οι συμμετέχοντες Η συμμετοχή των αθλητών στους Ολυμπιακούς Αγώνες δεν ήταν ελεύθερη για όλους. Στους αγώνες αυτούς κατά την αρχαϊκή και κλασική εποχή, μόνο Έλληνες μπορούσαν να λάβουν μέρος. Από τη μητροπολιτική Ελλάδα αλλά και τις αποικίες Έλληνες κατέφθαναν για να παρακολουθήσουν ή να λάβουν μέρος στους αγώνες της Ολυμπίας διεκδικώντας το στεφάνι ελιάς. Μη Έλληνες (βάρβαροι), γυναίκες και δούλοι καθώς και ιερόσυλοι ή εγκληματίες αποκλείονταν από τους αγώνες. Βέβαια στον ίδιο χώρο, αυτόν της Ολυμπίας, κάθε τέσσερα χρόνια αλλά σε διαφορετική εποχή τελούνταν γυναικείοι αγώνες, τα Ηραία. Μετά τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου και την εξάπλωση του ελληνισμού στην ανατολή, ο αποκλεισμός των βαρβάρων έχασε ένα μεγάλο μέρος από τη σημασία του. Φαινόμενο άλλωστε της εποχής ήταν να θεωρούνται Έλληνες και αυτοί οι οποίοι είχαν δεχθεί την ελληνική παιδεία. Μετά τη ρωμαϊκή επικράτηση στους Ολυμπιακούς Αγώνες μετείχαν και Ρωμαίοι.
Οι ελλανοδίκες Αρμόδιοι και υπεύθυνοι για τη διεξαγωγή των αγώνων ήταν οι Ελλανοδίκες. Οι Ελλανοδίκες είχαν τη γενική εποπτεία των αγώνων και ήταν οι αποκλειστικοί κριτές όλων των αγωνιστικών εκδηλώσεων. Οι αποφάσεις τους ήταν σεβαστές και ανέκκλητες. Η αμεροληψία των ελλανοδικών και η σωστή κρίση και απονομή δικαιοσύνης είχαν ξεπεράσει τα σύνορα του ελληνικού κόσμου. Η Βουλή των Ηλείων είχε τη δυνατότητα να τιμωρήσει Ελλανοδίκη για λανθασμένη απόφαση, δεν είχε όμως το δικαίωμα να ακυρώσει την απόφασή του. Οι κριτές-ελλανοδίκες απένειμαν τα βραβεία και επέβαλλαν ποινές στους αθλητές σε περίπτωση μη τήρησης των κανονισμών. Οι ποινές ήταν σωματικές και χρηματικές. Από τα χρηματικά πρόστιμα των αθλητών ή πόλεων κατασκευάζονταν ορειχάλκινα αγάλματα του Δία (Ζάνες), τα οποία στήνονταν στην είσοδο του σταδίου. Οι Ζάνες έφεραν τα ονόματα των παραβατών στη βάση τους για να θυμίζουν στους αιώνες αυτούς που παρέβησαν το «ευ αγωνίζεσθαι». Έτσι οι Ζάνες χρησίμευαν σαν προειδοποίηση και σαν παράδειγμα προς αποφυγήν για όλους εκείνους οι οποίοι σκέπτονταν να αγωνιστούν χρησιμοποιώντας μεθόδους αντίθετες με την ιστορία της Ολυμπίας
Ο θεσμός της εκεχειρίας Η λέξη εκεχειρία σημαίνει διακοπή των εχθροπραξιών, ανακωχή. Ήταν ένας θεσμός που προέβλεπε την αναστολή των εχθροπραξιών για ένα καθορισμένο διάστημα το οποίο άρχιζε από την αναγγελία των Ολυμπιακών Αγώνων. Χάρη στο θεσμό αυτό το ιερό της Ολυμπίας απέκτησε τεράστιο κύρος και φήμη. Η εκεχειρία αρχικά διαρκούσε ένα μήνα και ονομαζόταν "ιερομηνία", αργότερα όμως η διάρκειά της ήταν τρεις ή έντεκα μήνες. Κατά την εκεχειρία σταματούσε κάθε εχθροπραξία και επιτρεπόταν ελεύθερα η πρόσβαση στη χώρα της Ήλιδας, που κηρυσσόταν ελεύθερη και απαραβίαστη. Επί πλέον όσοι επιθυμούσαν να παρακολουθήσουν ή να πάρουν μέρος στους αγώνες ήταν ελεύθεροι να περάσουν ακόμη και από χώρες με τις οποίες η πατρίδα τους βρισκόταν σε πόλεμο. Απαγορευόταν αυστηρά η είσοδος στην Ηλεία σε οποιονδήποτε οπλισμένο ή σε ομάδα στρατού. Ο θεσμός της εκεχειρίας ήταν μια πολιτική πράξη θεϊκής έμπνευσης. Μια πράξη η οποία έδινε στους Έλληνες μια καταπληκτική ευκαιρία να σταματήσουν τις εχθροπραξίες και να αναζητήσουν διπλωματικές λύσεις στις όποιες αντιθέσεις και τα προβλήματά τους. Στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες δεν ισχύει κάτι ανάλογο.
Για ανακεφαλαίωση: Για ανακεφαλαίωση: ΠΡΩΤΟ: Αποκλείονται από τους Ολυμπιακούς αγώνες οι σκλάβοι και οι βάρβαροι. ΔΕΥΤΕΡΟ: Αποκλείονται ακόμη φονιάδες, κακοποιοί, υπόδικοι και ανέντιμοι πολίτες. ΤΡΙΤΟ: Όλοι οι αθλητές προ των αγώνων όφειλαν να θυσιάσουν στα ιερά της Ολυμπίας και να δώσουν τον νόμιμο όρκο. Ο όρκος έλεγε πως ο αθλητής είναι ο αγαπημένος των θεών, αγωνίζεται τον αγώνα τον καλό και νικά μόνο με τη δύναμη και ποτέ με αντιαθλητικές ενέργειες και σκέψεις. ΤΕΤΑΡΤΟ: Όποιος αθλητής φτάνει αργά στο στάδιο διαγράφεται. ΠΕΜΠΤΟ: Απαγορεύεται στις γυναίκες να παρευρίσκονται στον αγωνιστικό χώρο καθ’ όλη τη διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων. ΕΚΤΟ: Κατά τη διάρκεια των αγώνων οι προπονητές απομακρύνονται των αθλητικών χώρων. ΕΒΔΟΜΟ: Απαγορεύεται στον αθλητή να σκοτώσει τον αντίπαλο. ΟΓΔΟΟ: Απαγορεύεται στον αθλητή να χρησιμοποιεί αντιαθλητικά τεχνάσματα και πονηριές εναντίον του αντιπάλου του. ΕΝΝΑΤΟ: Απαγορεύεται η δωροδοκία και ο εκφοβισμοί του αντιπάλου. ΔΕΚΑΤΟ: Όποιος προσπαθήσει να δωροδοκήσει την Ελλανόδικο Επιτροπή μαστιγώνεται δημοσίως. ΕΝΔΕΚΑΤΟ: Απαγορεύεται να αμφισβητηθεί δημοσίως η ετυμηγορία της Ελλανοδίκου Επιτροπής. ΔΩΔΕΚΑΤΟ: Ενστάσεις γίνονται δεκτές για την ετυμηγορία της Επιτροπής, αλλά τα έξοδα βαρύνουν τον ενάγοντα.
Ένα σύνολο κανόνων, που κοινοποιούνταν την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων, ρύθμιζε την οργάνωση των αγωνισμάτων. Βασικός περιορισμός αφορούσε τους μη Έλληνες, τους δούλους και τις γυναίκες, στους οποίους απαγορευόταν η συμμετοχή. Όσον αφορά τους αθλητές που επιθυμούσαν να συμμετάσχουν υποχρεούνταν να προσέλθουν στην Ήλιδα ένα μήνα πριν τους αγώνες και να προπονηθούν υπό την επίβλεψη των ελλανοδικών (κατά λέξη, των κριτών των Ελλήνων). Αυτό ήταν ένα είδος προκαταρκτικής ή δοκιμαστικής προπόνησης, κατά τη διάρκεια της οποίας οι κριτές ήταν ελεύθεροι να επιλέξουν όσους είχαν προπονηθεί καλά. Επίσης, οι αθλητές έπρεπε να αποδείξουν ότι προπονούνταν συστηματικά τους τελευταίους δέκα μήνες πριν τους αγώνες.
Με την άφιξή τους στην Ήλιδα οι αθλητές συνέχιζαν την προπόνηση. Εκεί υπήρχαν δύο Γυμνάσια που οι αθλητές μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για προπόνηση πριν τους αγώνες: ο Ξυστός για τους δρομείς και τους πενταθλητές και το Τετράγωνο για τους παλαιστές και τους πυγμάχους. Το Γυμνάσιο που προοριζόταν για την προπόνηση των παίδων ονομαζόταν Μαλθώ. Για την εκγύμναση των αθλητών στην Ήλιδα υπήρχε και μια παλαίστρα. Επιπλέον, ένα από τα κύρια καθήκοντα των ελλανοδικών ήταν να κρίνουν την ηλικία των αθλητών που θα συμμετείχαν στους αγώνες και ανάλογα με αυτή να τους κατατάξουν σε διαφορετικές ομάδες. Οι πολύ μικροί δε γίνονταν δεκτοί, ενώ όσοι είχαν ενηλικιωθεί μπορούσαν να συμμετέχουν στους αγώνες ανδρών και οι παίδες στα ειδικά αγωνίσματα που διεξάγονταν τη δεύτερη μέρα των αγώνων. Με την άφιξή τους στην Ήλιδα οι αθλητές συνέχιζαν την προπόνηση. Εκεί υπήρχαν δύο Γυμνάσια που οι αθλητές μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για προπόνηση πριν τους αγώνες: ο Ξυστός για τους δρομείς και τους πενταθλητές και το Τετράγωνο για τους παλαιστές και τους πυγμάχους. Το Γυμνάσιο που προοριζόταν για την προπόνηση των παίδων ονομαζόταν Μαλθώ. Για την εκγύμναση των αθλητών στην Ήλιδα υπήρχε και μια παλαίστρα. Επιπλέον, ένα από τα κύρια καθήκοντα των ελλανοδικών ήταν να κρίνουν την ηλικία των αθλητών που θα συμμετείχαν στους αγώνες και ανάλογα με αυτή να τους κατατάξουν σε διαφορετικές ομάδες. Οι πολύ μικροί δε γίνονταν δεκτοί, ενώ όσοι είχαν ενηλικιωθεί μπορούσαν να συμμετέχουν στους αγώνες ανδρών και οι παίδες στα ειδικά αγωνίσματα που διεξάγονταν τη δεύτερη μέρα των αγώνων.
Όσοι ήθελαν να λάβουν μέρος και γίνονταν δεκτοί δεν μπορούσαν να παραιτηθούν ή να αποσυρθούν. Επίσης, χάρη στον κανόνα της εφεδρείας, οι αθλητές που έμεναν χωρίς αντίπαλο είχαν το δικαίωμα να αγωνιστούν με το νικητή του δεύτερου γύρου. Έτσι λοιπόν ο έφεδρος, εκείνος που περίμενε, είχε την ευκαιρία να συμμετάσχει στους αγώνες. Οι ελλανοδίκες, συνεπικουρούμενοι από τους αλυτάρχες, επέβαλλαν σε όσους δεν υπάκουαν στους κανόνες ποινές, που περιλάμβαναν σωματική τιμωρία, χρηματικό πρόστιμο έως και αποκλεισμό από τους αγώνες. Οι σωματικές ποινές εκτελούνταν από τους ραβδούχους και τους μαστιγοφόρους. Αν ένας αθλητής δεν μπορούσε να πληρώσει το πρόστιμο, το κατέβαλλε η πόλη του, για να μην αποκλειστεί από τους αγώνες. Τα έσοδα από τα πρόστιμα χρησιμοποιούνταν για να κατασκευαστούν τα αγάλματα του Δία, οι Ζάνες, που τοποθετούνταν στο χώρο του ιερού. Όσοι ήθελαν να λάβουν μέρος και γίνονταν δεκτοί δεν μπορούσαν να παραιτηθούν ή να αποσυρθούν. Επίσης, χάρη στον κανόνα της εφεδρείας, οι αθλητές που έμεναν χωρίς αντίπαλο είχαν το δικαίωμα να αγωνιστούν με το νικητή του δεύτερου γύρου. Έτσι λοιπόν ο έφεδρος, εκείνος που περίμενε, είχε την ευκαιρία να συμμετάσχει στους αγώνες. Οι ελλανοδίκες, συνεπικουρούμενοι από τους αλυτάρχες, επέβαλλαν σε όσους δεν υπάκουαν στους κανόνες ποινές, που περιλάμβαναν σωματική τιμωρία, χρηματικό πρόστιμο έως και αποκλεισμό από τους αγώνες. Οι σωματικές ποινές εκτελούνταν από τους ραβδούχους και τους μαστιγοφόρους. Αν ένας αθλητής δεν μπορούσε να πληρώσει το πρόστιμο, το κατέβαλλε η πόλη του, για να μην αποκλειστεί από τους αγώνες. Τα έσοδα από τα πρόστιμα χρησιμοποιούνταν για να κατασκευαστούν τα αγάλματα του Δία, οι Ζάνες, που τοποθετούνταν στο χώρο του ιερού.
Κατά τη διάρκεια της Κλασικής περιόδου στους Ολυμπιακούς αγώνες μπορούσαν να συμμετέχουν όλοι οι Έλληνες, από διάφορες πόλεις-κράτη της κυρίως Ελλάδας και των αποικιών της, που εκτείνονταν από το Γιβραλτάρ και τη Μεγάλη Ελλάδα (Κάτω Ιταλία και Σικελία) έως τη Μαύρη Θάλασσα. Η συμμετοχή των δούλων και των "βαρβάρων" απαγορευόταν αυστηρά, όπως και όσων είχαν διαπράξει εγκλήματα ή είχαν κλέψει κάποιο ναό. Την Ελληνιστική περίοδο οι αγώνες έγιναν διεθνείς. Οι Έλληνες που συμμετείχαν ήταν κυρίως επαγγελματίες αθλητές που κατάγονταν από την Αντιόχεια στην Ανατολή έως την Αλεξάνδρεια στο Νότο και μετακινούνταν από πόλη σε πόλη για να κερδίσουν μεγάλα χρηματικά έπαθλα. Αργότερα, στη Ρωμαϊκή περίοδο, καθώς παρήκμαζε το αθλητικό πνεύμα, οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες αγωνίζονταν στην Ολυμπία, ενώ στους δούλους επιτρεπόταν να συμμετέχουν στους αγώνες που γίνονταν σε άλλες πόλεις.
Σύμφωνα μ' έναν πολύ αυστηρό κανόνα, εκτός του ότι απαγορευόταν η συμμετοχή γυναικών ως αθλητριών, απαγορευόταν ακόμη και η είσοδος στο Στάδιο των παντρεμένων γυναικών, οι οποίες δεν μπορούσαν έτσι να παρακολουθήσουν τ' αγωνίσματα. Αυτό διαρκούσε μόνο για την περίοδο των αγώνων. Στη μόνη γυναίκα που επιτρεπόταν η είσοδος ήταν η ιέρεια της Δήμητρας Χαμύνης, που παρακολουθούσε τους αγώνες καθισμένη στο βωμό της θεάς, απέναντι από τις θέσεις των κριτών. Στους Ρωμαϊκούς χρόνους αυτή την τιμητική θέση κατείχε η Ρήγιλλα, σύζυγος του Ηρώδη του Αττικού.
Αν μια γυναίκα τολμούσε να παραβεί το νόμο, η τιμωρία ήταν σκληρή: την έριχναν από το Τυπαίο όρος, όπως καταγράφει ο Παυσανίας. Η μόνη γυναίκα που κατάφερε να παραβεί το νόμο και να μείνει ατιμώρητη ήταν η Καλλιπάτειρα, κόρη, αδερφή και μητέρα ολυμπιονικών. Η Καλλιπάτειρα έδειξε ιδιαίτερη φροντίδα στην ανατροφή και την εκγύμναση του γιου της Πεισίδωρου, γι' αυτό η επιθυμία της ήταν να τον δει να αγωνίζεται στους αγώνες. Ντυμένη μ' αντρικά ρούχα μπήκε στο Στάδιο για να παρακολουθήσει το γιο της να τρέχει. Μετά τη νίκη εκείνου, στην προσπάθειά της να εισέλθει στο αγωνιστικό χώρο έπεσαν τα ρούχα της αποκαλύπτοντας το φύλο της. Οι ελλανοδίκες, ωστόσο, δεν την τιμώρησαν, τιμώντας έτσι τα μέλη της οικογένειάς της, που ήταν όλοι ολυμπιονίκες.
Παραδόξως, υπήρχαν ειδικοί αγώνες δρόμου για τις νέες κοπέλες, οι οποίοι γίνονταν στην Ολυμπία προς τιμήν της θεάς Ήρας κάθε τέσσερα χρόνια. Στα Ηραία, όπως ονομάζονταν, έπαιρναν μέρος νέες γυναίκες παρθένοι, που χωρίζονταν ηλικιακά σε κατηγορίες -κορασίδες, νεάνιδες και γυναίκες- ντυμένες με κοντό χιτώνα και έχοντας γυμνό το δεξί ώμο μέχρι το στήθος. Η νικήτρια στεφανωνόταν με κλαδί ελιάς, αποκτούσε το δικαίωμα να αναθέσει γλυπτή εικόνα με το όνομά της στο Ηραίο και της προσφερόταν μερίδιο από την αγελάδα που είχε θυσιαστεί στην Ήρα. Σύμφωνα με την παράδοση, οι αγώνες αυτοί είχαν καθιερωθεί είτε από την Ιπποδάμεια προς τιμήν του συζύγου της Πέλοπα και της νίκης του επί του πατέρα της Οινομάου είτε από τις δεκαέξι γυναίκες της Ήλιδας που ύφαιναν τον πέπλο της θεάς.
Στους Ολυμπιακούς αγώνες οι γυναίκες είχαν δικαίωμα συμμετοχής μόνο ως ιδιοκτήτριες στα ιππικά αγωνίσματα, όπου βραβευόταν ο ιδιοκτήτης του αλόγου και όχι ο αναβάτης. Χάρη σ' αυτόν το θεσμό, πολλές γυναίκες ανακηρύχθηκαν ολυμπιονίκες. Πρώτη γυναίκα ολυμπιονίκης υπήρξε η Κυνίσκα, κόρη του βασιλιά της Σπάρτης Aρχίδαμου, της οποίας τα άλογα νίκησαν στο τέθριππο (396 π.Χ.). Η Βελεστίχη από τη Μακεδονία, η Τιμαρέτα και η Θεοδότα από την Ηλεία νίκησαν επίσης σε ιππικά αγωνίσματα.
Πριν την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων κηρυσσόταν η εκεχειρία, κατά την οποία όλες οι ελληνικές πόλεις έπαυαν τις εχθροπραξίες για μια ορισμένη περίοδο. Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει ότι όταν επισκέφτηκε την Ολυμπία το 2ο αι. μ.Χ. είδε να φυλάσσεται στο ναό της Ήρας, μαζί με άλλα ιερά αντικείμενα, ο χάλκινος δίσκος, ο λεγόμενος του Ιφίτου, όπου είχε αναγραφεί το κείμενο της εκεχειρίας. Σύμφωνα με αυτό, οι περιοχές της Ήλιδας και της Ολυμπίας κηρύσσονταν ιερές και απαγορευόταν στο εξής η παρουσία στρατευμάτων στα χώματά τους.
Ο θεσμός της εκεχειρίας πρωτοκαθιερώθηκε με την αναδιοργάνωση των Αγώνων κατά τον 8ο αι. π.Χ. Υπεύθυνοι γι' αυτό θεωρούνται οι βασιλείς της Ηλείας, της Πίσας και της Σπάρτης, Ίφιτος, Κλεοσθένης και Λυκούργος αντίστοιχα, οι οποίοι σύναψαν συνθήκη με διαρκή ισχύ, τη λεγόμενη ιερή εκεχειρία. Ο αρχικός στόχος ήταν να σταματήσουν οι πόλεμοι ανάμεσα στους λαούς της Πελοποννήσου, ουσιαστικά όμως επρόκειτο για μία συνθήκη σεβαστή από όλους τους Έλληνες. Αρκετοί μελετητές συνδέουν την εκεχειρία των Αγώνων με ανάλογες περιπτώσεις, γνωστές κυρίως από τα ομηρικά έπη, όπου σταματούσαν οι εχθροπραξίες προκειμένου να περισυλλεγούν οι νεκροί του πολέμου, να ενταφιαστούν και να τελεστούν αγώνες προς τιμήν τους. Επρόκειτο για συνθήκη σεβαστή και από τις δύο πλευρές.
Η εκεχειρία αναγγελλόταν σε όλο τον ελληνικό κόσμο και υποχρέωνε τις πόλεις που συμμετείχαν με αθλητές στους Αγώνες και είχαν αποδεχτεί τις ιερές σπονδές να απέχουν από πολεμικές επιχειρήσεις κατά τη διάρκειά της. Η περίοδος αυτή διαρκούσε από ένα μήνα έως τρεις, όσο δηλαδή χρειαζόταν για τους αθλητές και τους επισκέπτες να φτάσουν ανενόχλητοι στο ιερό της Ολυμπίας, να παρακολουθήσουν τα αγωνίσματα και να επιστρέψουν στις πόλεις τους ασφαλείς. Χάρη στο θεσμό αυτό, οι Ολυμπιακοί Αγώνες κέρδισαν μεγάλη φήμη στις ελληνικές πόλεις. Η περιοχή μάλιστα της Ηλείας, όπου ανήκε η Ολυμπία, γνώρισε μεγάλα πλούτη και αύξηση του πληθυσμού της.
Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των ετών που διοργανώθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν έλειψαν και οι περιπτώσεις παραβίασης της ιερής εκεχειρίας. Το 420 π.Χ. η Σπάρτη αποκλείστηκε από τους Αγώνες με πρόστιμο μνων, επειδή επιτέθηκε στο Λέπρεο, ενώ το 362 π.Χ. οι Ηλείοι πολέμησαν εναντίον των Πισατών μέσα στον ίδιο το χώρο του ιερού. Συνοπτικά οι όροι της εκεχειρίας ήταν οι ακόλουθοι: Όλες οι εχθροπραξίες σταματούσαν, ενώ το κράτος των Ηλείων ανακηρυσσόταν ουδέτερο και προσβάσιμο σε όλους. Οι αθλητές και οι επισκέπτες από πόλεις που βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση μπορούσαν να ταξιδέψουν με ασφάλεια μέσα από εχθρικές περιοχές. Στρατός και όπλα απαγορεύονταν στα εδάφη της Ηλείας. Κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας αναστελλόταν η εκτέλεση θανατικής ποινής. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των ετών που διοργανώθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν έλειψαν και οι περιπτώσεις παραβίασης της ιερής εκεχειρίας. Το 420 π.Χ. η Σπάρτη αποκλείστηκε από τους Αγώνες με πρόστιμο μνων, επειδή επιτέθηκε στο Λέπρεο, ενώ το 362 π.Χ. οι Ηλείοι πολέμησαν εναντίον των Πισατών μέσα στον ίδιο το χώρο του ιερού. Συνοπτικά οι όροι της εκεχειρίας ήταν οι ακόλουθοι: Όλες οι εχθροπραξίες σταματούσαν, ενώ το κράτος των Ηλείων ανακηρυσσόταν ουδέτερο και προσβάσιμο σε όλους. Οι αθλητές και οι επισκέπτες από πόλεις που βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση μπορούσαν να ταξιδέψουν με ασφάλεια μέσα από εχθρικές περιοχές. Στρατός και όπλα απαγορεύονταν στα εδάφη της Ηλείας. Κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας αναστελλόταν η εκτέλεση θανατικής ποινής.
ΦΗΜΙΣΜΕΝΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΕΣ Ο πίνακας των αρχαίων Ελλήνων ολυμπιονικών είναι πολύ μεγάλος. Εμείς επιλέξαμε μερικούς από αυτούς, τους οποίους και θα σας παρουσιάσουμε.
Στην Πάλη Μίλων του Κρότωνος Ο πιο φημισμένος Ολυμπιονίκης στην πάλη ήταν ο Μίλων γιος του Διοτίμου από την μεγάλη Ελλάδα, με έξι νίκες (540/532/528/524/520/516 π.Χ.). Ήταν μαθητής του φιλοσόφου Πυθαγόρα. Υπάρχουν πολλές ιστορίες που αναφέρονται στην υπερφυσική δύναμη του Μίλωνα, την οποία απέκτησε σηκώνοντας κάθε μέρα ένα μοσχάρι, μέχρις ότου έγινε ταύρος. Λέγεται ότι σήκωσε ένα ταύρο στους ώμους του, τον οποίον αφού περιέφερε δύο γύρους στο στάδιο της Ολυμπίας, αργότερα τον έσφαξε και τον έφαγε μόνος του. Ήταν τέτοια η δύναμη του, που μπορούσε να ξεριζώσει τον κορμό ενός δένδρου. Όταν έγινε Ολυμπιονίκης και του έκαναν το άγαλμα του στην Ολυμπία, το σήκωσε και το τοποθέτησε στην βάση του, αν και ζύγιζε γύρω στα χίλια κιλά. Το τέλος του ήταν τραγικό. Μια μέρα που βρισκόταν στην εξοχή, πλησίον του Κρότωνα, είδε ένα κορμό δένδρου με σιδερένιες σφήνες καρφωμένες επάνω του. Όταν ο Μίλων προσπάθησε να τις βγάλει, τα χέρια του πιάστηκαν ανάμεσα τους και δεν μπορούσε να τα ελευθερώσει. Χωρίς καμία βοήθεια παρέμεινε εκεί, ώσπου τον κατασπάραξαν οι λύκοι.
Στο Παγκράτιο Αρραχίων της Φιγαλίας Ένα ηρωικό και συγχρόνως τραγικό γεγονός συνέβη στην Ολυμπία το 564 π.Χ., όταν ο παγκρατιαστής Αρραχίων από την Φιγαλεία πέθανε κατά την διάρκεια του αγώνος. Ο Αρραχίων βρισκόμενος σε δύσκολη θέση, όταν ο αντίπαλος του τον έπιασε με λαβή από τον λαιμό, κατόρθωσε να τον κάνει να παραιτηθεί (ο αντίπαλος ύψωσε το χέρι του), στρίβοντας το πόδι του, ενώ ο ίδιος πέθαινε. Αν και νεκρός, ο Αρραχίων ανακηρύχθηκε νικητής. Κέρδισε σε τρεις συνεχείς Ολυμπιάδες (572/568/564 π.Χ.).
Θεαγένης της Θάσου Ο Θεαγένης της Θάσου ήταν ένας από τους πιο φημισμένους παγκρατιαστές. Ήταν γιος ιερέως.Ο Θεαγένης νίκησε δυο φορές στην Ολυμπία, στην πυγμαχία το 480 π.Χ. και στο παγκράτιο το 476 π.Χ., καθώς και πολλές άλλες νίκες στα Πύθια, κλπ. Μετά τον θάνατο του, οι κάτοικοι της Θάσου του έκαναν άγαλμα και λέγεται ότι κάποιος που δεν μπορούσε να τον νικήσει εν ζωή, κτυπούσε το άγαλμα του κάθε βράδυ. Ένα βράδυ το άγαλμα έπεσε από την βάση του και τον σκότωσε. Οι κάτοικοι της Θάσου τότε αναγκασμένοι από τον νόμο, το πήραν και το πέταξαν στην θάλασσα. Μετά από αυτό το γεγονός έπεσε ανυδρία στην Θάσο και, ζητώντας την βοήθεια του μαντείου των Δελφών, έλαβαν τον χρησμό να φέρουν πίσω όλους τους εξόριστους. Οι κάτοικοι υπάκουσαν, αλλά η ανυδρία συνεχίζονταν και ζήτησαν την βοήθεια του μαντείου για δεύτερη φορά. Οι Δελφοί τότε τους είπαν, ότι ξέχασαν τον Θεαγένη. Όταν ψαράδες έπιασαν στα δίκτυα τους το άγαλμα και το έφεραν στην Θάσο, η ανυδρία σταμάτησε. Κατά την διάρκεια της μακράς αθλητικής σταδιοδρομίας του, ο Θεαγένης κέρδισε 1300 έπαθλα.
Πολυδάμας της Θεσσαλίας Ο Πολυδάμας, από την Σκοτούσα της Θεσσαλίας, ήταν ένας από τους πιο φημισμένους Ολυμπιονίκες (408 π.Χ.). Λέγεται ότι, σαν τον Ηρακλή, σκότωσε με τα χέρια του ένα λιοντάρι. Σύμφωνα με μια άλλη ιστορία, έπιασε τα πόδια ενός μαινόμενου ταύρου, ο οποίος στο τέλος κατάφερε να ξεφύγει, αφήνοντας την οπλή του ποδιού του στα χέρια του Πολυδάμα Σώστρατος της Σικυώνος Σώστρατος ο παγκρατιαστής, ο επονομαζόμενος Ακροχερσίτης (ακραίαι χείρες), από το ανορθόδοξο στυλ που χρησιμοποιούσε. Έπιανε τον αντίπαλο του από τα δάκτυλα, τα λύγιζε και δεν τα άφηνε, μέχρις ότου ο αντίπαλος του παραδοθεί. Κέρδισε σε τρεις συνεχείς Ολυμπιακούς αγώνες (364/360/356 π.Χ
Στην πυγμαχία Γλαύκος της Καρύστου Ο Γλαύκος από την Κάρυστο, ο οποίος νίκησε στον αγώνα πυγμαχίας στην Ολυμπία το 520 π.Χ., ήταν γιος του γεωργού Δήμυλου, ο οποίος είχε δει τον γιο του να χρησιμοποιεί το χέρι του σαν σφυρί, για να βάλει το υνί στο αλέτρι. Ο Γλαύκος προπονήθηκε για λίγο διάστημα πυγμάχος και πήγε στην Ολυμπία. Κατά την διάρκεια του αγώνος, χτυπήθηκε άσχημα από τον πεπειραμένο αντίπαλο του. Ο πατέρας του, ο οποίος παρακολουθούσε τον αγώνα από κοντά, βλέποντας τον γιο του σε άσχημη κατάσταση, του φώναξε: "γιε μου, δώσε την γροθιά του αρότρου". Ο Γλαύκος συγκεντρώνοντας όλη την δύναμη που του απέμενε, χρησιμοποιώντας το χέρι του σαν σφυρί, χτύπησε τον αντίπαλο του, ο οποίος έπεσε στο έδαφος αναίσθητος. Όταν ο Γλαύκος πέθανε, τον έθαψαν σε ένα μικρό νησί κοντά στην Κάρυστο, που σήμερα έχει το όνομα, νησί του Γλαύκου.
Διαγόρας της Ρόδου Ο πυγμάχος Διαγόρας της Ρόδου (464 π.Χ.) ανήκε σε αριστοκρατική οικογένεια και κατά την διάρκεια της ζωής του ήταν γνωστός σε όλη την Ελλάδα, ως το καλύτερο παράδειγμα αθλητού. Η τεχνική του ήταν μοναδική. Δεν προσπαθούσε να αποφύγει τα κτυπήματα του αντιπάλου του και πάντοτε τηρούσε σχολαστικά τους κανόνες της πυγμαχίας. Οι γιοι του έγιναν επίσης Ολυμπιονίκες και ήταν τυχερός να τους δει να κερδίζουν, ο ένας στην πυγμαχία και ο άλλος στο παγκράτιο.
Μελαγκόμας της Καρίας Ο πυγμάχος Μελαγκόμας της Καρίας, ο οποίος έγινε Ολυμπιονίκης το 49 μ.Χ., ήταν γνωστός σε όλη την Ελλάδα για τον ανορθόδοξο τρόπο της τεχνικής του στην πυγμαχία και για το εξαιρετικά ωραίο σώμα του και αρρενωπό πρόσωπο του. Είχε μεγάλη αντοχή, μπορούσε να παλεύει όλη την ημέρα χωρίς να κουράζεται. Είχε πολλές νίκες, ποτέ δεν πλήγωσε τον αντίπαλο του, πιστεύοντας ότι, το να πληγώνεις στους αγώνες ήταν έλλειψη γενναιότητας. Απέφευγε με επιδεξιότητα τα κτυπήματα του αντιπάλου του, ο οποίος εξουθενωμένος και απελπισμένος, παραδίδονταν. Ο Μελαγκόμας πέθανε σε νεαρά ηλικία.
Όρσιππος των Μεγάρων Ο Όρσιππος από τα Μέγαρα, νικητής του αγώνος δρόμου το 720 π.Χ., διακρίθηκε σαν ο πρώτος Έλληνας που έτρεξε γυμνός στην Ολυμπία και τον επαίνεσαν για την πράξη του.
Λάδας του Άργους Ο Λάδας του Άργους κέρδισε τον αγώνα του δολίχου το 460 π.Χ. Ήταν φημισμένος για το ελαφρύ του τρέξιμο. Λέγεται ότι τα πόδια του δεν άφηναν αχνάρια στο έδαφος
Λασθένης της Θήβας Ο Λασθένης της Θήβας ήταν νικητής του δολίχου το 404 π.Χ. Αγέας του Άργους Ένας άλλος φημισμένος δρομέας ήταν ο Αγέας από το Άργος, ο οποίος κέρδισε στην Ολυμπία το 328 π.Χ. Αμέσως μετά την νίκη του, έτρεξε στο Άργος για να τους δώσει τα καλά νέα, χωρίς να σταματήσει πουθενά.
Λεωνίδας της Ρόδου Ο Λεωνίδας της Ρόδου ήταν ο μόνος από τους αρχαίους Έλληνες αθλητές που κατόρθωσε να κερδίσει, σε τέσσαρες συνεχείς Ολυμπιάδες και στα τρία αγωνίσματα: τον δίαυλο, το στάδιο, και οπλίτη δρόμο (164/160/156/152 π.Χ.).
Άλλα αγωνίσματα Κυνίσκα της Σπάρτης Η Κυνίσκα, κόρη του βασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμου, ήταν η πρώτη γυναίκα που είχε εκτροφείο αλόγων και η πρώτη που κέρδισε δύο Ολυμπιακές νίκες στο τέθριππο (396, 392 π.Χ.).
Ηρόδωρος των Μεγάρων Ο Ηρόδωρος των Μεγάρων κέρδισε εννέα συνεχείς Ολυμπιάδες στο αγώνισμα της σάλπιγγας ( π.Χ.). Ο Ηρόδωρος ήταν ένας άνδρας τεραστίων διαστάσεων και στην εκστρατεία του Δημήτριου Πολιορκητού εναντίον του Άργους χρησιμοποίησε δύο σάλπιγγες συγχρόνως, εμψυχώνοντας τους στρατιώτες να νικήσουν.