ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΕΥΑΛΩΤΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΑΝΑΠΗΡΑ ΑΤΟΜΑ Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Οικονόμου Κατερίνα Εαρινό εξάμηνο

ΑΝΑΠΗΡΙΑ  Είναι μια κατάσταση που είτε υπάρχει εκ γενετής, είτε είναι επίκτητη.  Είναι μια λειτουργική βλάβη, που δυσκολεύει ουσιαστικά τη ζωή του αναπήρου.  Είναι συνέπεια βλάβης, των λειτουργιών ή της ανάπτυξης, ή τραυματικών επιδράσεων των συστημάτων στάσης ή κίνησης.  Ο κοινωνικός περίγυρος αντιδρά αρνητικά στην εμφάνιση του ανθρώπου που βρίσκεται σε συνθήκες αναπηρίας.

ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ Ο.Η.Ε  «Ανάπηρο θεωρείται οποιοσδήποτε άτομο που δεν μπορεί να εξασφαλίσει μόνο του όλες ή ένα μέρος από τις ανάγκες μιας φυσιολογικής ατομικής ή και κοινωνικής ζωής, λόγω κάποιου εκ γενετής ή επίκτητου σωματικού ή διανοητικού μειονεκτήματος».  Συνεπώς, η μειονεξία του ανάπηρου άσχετα από τη μορφή και το χρόνο που εκδηλώνεται, προκαλεί μερική ή ολική απώλεια της ικανότητας του ατόμου να καλύπτει τις ανάγκες του.

ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΥΓΕΙΑΣ  Υπάρχουν δύο βασικά ‘’ανταγωνιστικά’’ πλαίσια αντίληψης και ανάλυσης της αναπηρίας, σχεδιασμένα από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ):  Το αρχικό ICIDH (International Classification of Impairments, Disabilities and Handicaps= Διεθνής κατάταξη βλαβών, αναπηριών και μειονεξιών ) και  Το πιο πρόσφατο ICIDH – 2 (International Classification of Impairments, Activities and Participation= Διεθνής κατάταξη βλαβών, δραστηριοτήτων και συμμετοχής ).

Με βάση την πρώτη ταξινόμηση (ICIDH) η αναπηρία αποτελείται από τρία ξεχωριστά, αλλά αλληλοσυνδεόμενα μέρη:  Βλάβη (impairment) = οποιαδήποτε απώλεια ή ανωμαλία ψυχολογικής, φυσιολογικής ή ανατομικής δομής ή λειτουργίας.  Αναπηρία (disability) = Οποιοσδήποτε περιορισμός ή έλλειψη (που προκύπτει από μια βλάβη) ικανότητας προς εκτέλεση μιας δραστηριότητας κατά τον τρόπο ή μέσα στο φάσμα δραστηριοτήτων που θεωρείται ομαλό για ένα ανθρώπινο ον.  Μειονεξία (handicap) = Ένα μειονέκτημα για ένα δεδομένο άτομο, που προκύπτει από μια βλάβη ή αναπηρία, που περιορίζει ή εμποδίζει την εκπλήρωση ενός ρόλου που είναι ομαλός (ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και κοινωνικούς και πολιτιστικούς παράγοντες) για το άτομο αυτό.

ΑΝΩΜΑΛΙΑ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΒΛΑΒΕΣΑΝΑΠΗΡΙΕΣΜΕΙΟΝΕΞΙΕΣ

Με βάση τη δεύτερη ταξινόμηση (ICIDH-2) η αναπηρία αποτελεί έναν ευρύτερο όρο, που καλύπτει τρεις επιμέρους διαστάσεις του :  Σωματικές δομές και λειτουργίες = η διάσταση του σώματος συνδέεται με μια βλάβη ή με μια απώλεια ή ανωμαλία της σωματικής δομής ή με μια φυσιολογική ή ψυχολογική λειτουργία π.χ. απώλεια νεφρού.  Ατομικές Δραστηριότητες = η δραστηριότητα είναι η φύση και η έκταση της λειτουργικότητας σε ατομικό επίπεδο. Οι δραστηριότητες μπορούν να μειωθούν στη φύση τους, στη διάρκεια ή στην ποιότητά τους, π.χ. αυτοεξυπηρέτηση, διατηρώντας την εργασία.  Συμμετοχή στην κοινωνία = αναφέρεται στη φύση και στην έκταση της συμμετοχής του ατόμου σε καθημερινές καταστάσεις που έχουν σχέση με δραστηριότητες και άλλους παράγοντες. Η συμμετοχή είναι δυνατό να περιοριστεί στη φύση της, στη διάρκεια και στην ποιότητά της, π.χ. συμμετοχή σε δραστηριότητες της κοινότητας, όπου ζει το άτομο, απόκτηση άδειας οδήγησης, κλπ.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ: Α. ΠΕΡΙΒΑΝΤΟΛΛΟΓΙΚΟΙ Β. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ (ανωμαλία/ αρρώστια) ΒΛΑΒΗΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣΥΜΜΕΤΟΧΗ

1. ΑΤΟΜΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ: ΒΙΟΪΑΤΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ  Το βιοϊατρικό (biomedical model) αντιλαμβάνεται την αναπηρία ως ‘’βλάβη’’ και προτείνει την αποκατάστασή της ή τουλάχιστον την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεών της σε επίπεδο ‘’περιορισμού της δραστηριότητας’’. Η όλη αντίληψη του μοντέλου γίνεται αντιληπτή ως μια πορεία από την ενεργή παθογένεια στην αναπηρία.

ΤΟ ΒΙΟΪΑΤΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ  Η αναπηρία πηγάζει από φυσικά και εντελώς ελεγχόμενα αίτια, αντιλαμβάνοντας την τελευταία ως ‘’βλάβη’’ και προτείνοντας την αποκατάστασή της ή τουλάχιστον την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεών της σε επίπεδο ‘’περιορισμού της δραστηριότητας’’.  Προϋποθέτει ότι υπάρχει ένα αντικειμενικό κριτήριο ορισμού της αναπηρίας, το οποίο συνιστά αξιόπιστο εργαλείο για τη συλλογή πληροφοριών και δεδομένων. Αντικειμενικό ως προς το ό,τι απομονώνει και απλοποιεί την εν λόγω κατάσταση αναπηρίας, ως μια φόρμα, που στηρίζεται κατ’ εξοχήν σε επιστημονική ιατρική έρευνα.

ΤΟ ΒΙΟΪΑΤΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΒΛΑΒΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΑΝΑΠΗΡΙΑ (ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ) ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ

ΤΟ ΒΙΟΪΑΤΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ  Τα άτομα με αναπηρίες καθορίζονται από την ασθένεια ή τη φυσική κατάστασή τους.  Η αναπηρία θεωρείται ως μεμονωμένο πρόβλημα.  Ένα άτομο με αναπηρία εξαρτάται και χρειάζεται θεραπεία ή φροντίδα.  Δικαιολογεί ο τρόπος με τον οποίο τα άτομα με αναπηρίες έχουν αποκλειστεί συστηματικά από την κοινωνία.  Το άτομο με αναπηρίες είναι το πρόβλημα, όχι η κοινωνία.  οι επιλογές για το άτομο περιορίζονται στις επιλογές που παρέχονται και που εγκρίνονται με τη «βοήθεια» του εμπειρογνώμονα.

Διεθνής ταξινόμηση σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας το  Η ταξινόμηση κάνει τις ακόλουθες διακρίσεις:  Η εξασθένιση είναι «οποιαδήποτε απώλεια ή ανωμαλία της ψυχολογικής, φυσιολογικής ή ανατομικής δομής ή λειτουργίας».  Η αναπηρία είναι «οποιαδήποτε περιορισμός ή έλλειψη (ως αποτέλεσμα μιας εξασθένισης) δυνατότητας να εκτελεσθεί μια δραστηριότητα με τον τρόπο ή τα μέσα που θεωρείται κανονικά για έναν άνθρωπο».

Διάγραμμα του βιοϊατρικού μοντέλου

Το βιοϊατρικό μοντέλο εστιάζει σε αυτό που ένα πρόσωπο δεν μπορεί να κάνει:  Εξασθένιση  Ένας χρήστης αναπηρικής καρέκλας  Ένα άτομο με προβλήματα όρασης  Ένα άτομο με έναν επίκτητο τραυματισμό εγκεφάλου  Αναπηρία  Δεν μπορεί να ανεβεί σκαλοπάτια ή να περπατήσει στα καταστήματα  Δεν μπορεί να διαβάσει τις πληροφορίες στο «τυποποιημένο μέγεθος» μιας εκτύπωσης  Δεν μπορεί να μιλήσει τόσο γρήγορα όσο οι άλλοι άνθρωποι

2. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ – ΠΕΡΙΒΑΝΤΟΛΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ : ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ - δεκαετία '60 και '70  Βαρύτητα δίνεται στις επιπτώσεις των απαιτήσεων της κοινωνίας και του περιβάλλοντος, αντιμετωπίζοντας την αναπηρία ως στίγμα μιας κοινωνικά οριζόμενης ομάδας.  Αντί να ψάχνει για προσωπικά χαρακτηριστικά του αναπήρου, εστιάζεται κυρίως στην κοινότητα και την κοινωνία, στα πλαίσια της οποίας διαβιούν τα άτομα.  Ιδιαίτερη έμφαση αποδίδεται στους άγραφους κανόνες, αξίες ή στερεότυπα, παρά στην ανικανότητα του ατόμου να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της κοινωνίας, γεγονός που οδηγεί αναπόφευκτα στην αναπηρία.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ  Τα χαρακτηριστικά της αναπηρίας προσδιορίζονται όχι από τη βλάβη ή τον λειτουργικό περιορισμό, αλλά από το κοινωνικό περιβάλλον, που αποτυγχάνει να προσαρμοστεί στις ανάγκες και προσδοκίες των πολιτών με αναπηρίες.  Τονίζεται ιδιαίτερα η δυναμική και η πολυπλοκότητα του φαινομένου, οι οποίες περιλαμβάνουν το στίγμα, την προκατάληψη και τη διάκριση, στοιχεία δηλαδή τα οποία το βιοϊατρικό μοντέλο αγνοεί ή απορρίπτει τελείως.

Οι εναλλακτικοί ορισμοί της εξασθένισης και της αναπηρίας  Η εξασθένιση είναι ο λειτουργικός περιορισμός μέσα στο άτομο που προκαλείται από τη φυσική, διανοητική ή αισθητήρια εξασθένιση.  Η αναπηρία είναι η απώλεια ή ο περιορισμός των ευκαιριών να συμμετέχει ένα άτομο στην κανονική ζωή μιας κοινότητας σε ένα ίσο επίπεδο με άλλα άτομα λόγω των φυσικών και κοινωνικών εμποδίων (Barnes, 1994:2).

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ  Η αναπηρία δεν θεωρείται πλέον ως μεμονωμένο πρόβλημα αλλά ως κοινωνικό ζήτημα που προκαλείται από τις πολιτικές, τις πρακτικές, ή/και το περιβάλλον.  Π.Χ. ένας χρήστης αναπηρικής καρέκλας μπορεί να έχει μια φυσική εξασθένιση αλλά η απουσία μιας κεκλιμένης ράμπας είναι ο λόγος που του αποτρέπει την πρόσβαση σε ένα κτήριο.  Το απρόσιτο περιβάλλον είναι ο παράγοντας της ανικανότητας.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ  Η μετακίνηση των ατόμων με αναπηρίες θεωρεί ότι η «αντιμετώπιση» στο πρόβλημα της αναπηρίας βρίσκεται στην αναδιάρθρωση της κοινωνίας.  Θεωρείται ότι ο επιτεύξιμος στόχος είναι προς όφελος όλων.  Το μεμονωμένο μειονέκτημα των ατόμων με αναπηρίες οφείλεται σε μια σύνθετη μορφή θεσμικής διάκρισης τόσο σε θεμελιώδεις δομές στην κοινωνία μας όσο σε ρατσισμό ή και σε «φόβο προς το διαφορετικό».

Το κοινωνικό μοντέλο εστιάζει στο να απελευθερώσει την κοινωνία από τα εμπόδια, παρά στη «φροντίδα των ανθρώπων με αναπηρίες:

Το βιοϊατρικό μοντέλο σε σχέση με το κοινωνικό μοντέλο:  Ιατρικό πρότυπο  Η αναπηρία είναι μια «προσωπική τραγωδία»  Η αναπηρία είναι ένα προσωπικό πρόβλημα  Η Ιατρική φροντίδα είναι η «θεραπεία»  Κυριαρχία των ειδημόνων  Κοινωνικό πρότυπο  Η αναπηρία είναι η εμπειρία της κοινωνικής κατοχής  Η αναπηρία είναι ένα κοινωνικό πρόβλημα  Οι ομάδες και τα συστήματα αυτοβοήθειας ωφελούν τα άτομα με αναπηρίες πάρα πολύ  Προσωπική και συλλογική ευθύνη

Το βιοϊατρικό μοντέλο σε σχέση με το κοινωνικό μοντέλο:  Ιατρικό πρότυπο  Η εμπειρία υπάρχει σε (καταρτισμένους) επαγγελματίες  Το άτομο με αναπηρίες πρέπει να προσαρμοστεί  Τα άτομα με αναπηρίες έχουν μια μεμονωμένη ταυτότητα  Τα άτομα με αναπηρίες χρειάζονται φροντίδα  Κοινωνικό πρότυπο  Η εμπειρία είναι η πείρα των ατόμων με αναπηρίες  Το άτομο με αναπηρίες πρέπει να επιβεβαιωθεί  Τα άτομα με αναπηρίες έχουν μια συλλογική ταυτότητα  Τα άτομα με αναπηρίες έχουν δικαιώματα

Το βιοϊατρικό μοντέλο σε σχέση με το κοινωνικό μοντέλο:  Ιατρικό πρότυπο  Οι επαγγελματίες έχουν τον έλεγχο  Η αναπηρία είναι ένα ζήτημα πολιτικής  Μεμονωμένες προσαρμογές  Κοινωνικό πρότυπο  Τα άτομα με αναπηρίες πρέπει να κάνουν τις επιλογές τους  Η αναπηρία είναι ένα πολιτικό ζήτημα  Κοινωνική αλλαγή

3. ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ – ΙΑΤΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ  Βασίζεται στη σύνθεση των δύο παραπάνω μοντέλων, αξιοποιώντας και τις δύο διαφορετικές οπτικές της αναπηρίας.  Παρέχει κατ’ αυτόν τον τρόπο μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση, καθώς διαπραγματεύεται το ζήτημα από ιατρική, ατομική και κοινωνική σκοπιά.

ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ – ΙΑΤΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ  Σκοπός: προσπάθειες να μειωθούν οι απαιτήσεις στη διαδικασία της αναπηρίας. Ορισμένες από τις εκδοχές που παρουσιάζονται προς αυτό το σκοπό περιλαμβάνουν :  τις προσαρμογές στη δραστηριότητα,  τις τροποποιήσεις στο περιβάλλον,  την ενίσχυση της ψυχολογικής κατάστασης και  την εξωτερική υποστήριξη.  Βαρύτητα: στις ικανότητες που διαθέτει το άτομο και στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος.

ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ – ΙΑΤΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ  Το κοινωνικό – ιατρικό μοντέλο έγκειται στην παροχή μιας πιο ισορροπημένης και σφαιρικής οπτικής των εξίσου σημαντικών τομέων του ατόμου και της κοινωνίας – περιβάλλοντος.  Επεκτείνει τις παραδοσιακές επιδημιολογικές, ιατρικές και προνοιακές θεωρίες πέρα από τη φύση καθ’ αυτή της αναπηρίας, και εστιάζεται στα λειτουργικά αποτελέσματα.  Αποδεικνύει ότι η αναπηρία είναι ένα διεπιστημονικό φαινόμενο, στο οποίο έχουν λόγο όχι μόνο οι ιατροί, οι ψυχολόγοι και οι θεραπευτές, αλλά και οι αρχιτέκτονες, οι πολιτικοί μηχανικοί και άλλοι.

ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ – ΙΑΤΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ  ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ & ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΖΗΤΗΣΗ  ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΟΜΗΜΕΝΟ, ΦΥΣΙΚΟ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ  ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ & ΤΡΟΠΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ  ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ  ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΒΛΑΒΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΑΝΑΠΗΡΙΑ  (ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ) ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ) ΑΤΟΜΟ : ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ  ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ & ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ  ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ & ΑΛΛΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ  ΑΛΛΑΓΗ ΤΡΟΠΟΥ ΖΩΗΣ & ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

Ταξινόμηση αναπηριών  Ως προς το χρόνο εκδήλωσης: Α. σε εκείνες με τις οποίες γεννιέται το βρέφος (συγγενείς αναπηρίες) και Β. σε εκείνες που μπορούν να προκληθούν σε κάποια χρονική στιγμή από κληρονομική αιτία, ασθένεια ή ατύχημα.

Αίτια αναπηριών  Συγγενείς Αναπηρίες: - Κληρονομικότητα - Η κακή διατροφή - Η έλλειψη κατάλληλης φροντίδας - Οι παρενέργειες από φάρμακα - Οι τραυματισμοί κατά τον τοκετό  Επίκτητες Αναπηρίες: - Εργατικά και τροχαία ατυχήματα - Ανίατες ασθένειες, π.χ. μηνιγγίτιδα, πολιομυελίτιδα κλπ.

Είδη Αναπηριών 1. Κινητικές ή Σωματικές 2. Αισθητηριακές 3. Νοητικές – Γνωστικές 4. Συναισθηματικές  Συχνά η αναπηρία σε ένα τομέα λειτουργικότητας του ατόμου έχει επιπτώσεις και στους άλλους τομείς (περιπτώσεις πολυαναπηρίας).

Μορφές και Κατηγορίες Αναπηρίας 1. Κώφωση ή βαρηκοΐα. 2. Προβλήματα όρασης. 3. Κινητικά προβλήματα. 4. Εγκεφαλική παράλυση. 5. Νοητική καθυστέρηση. 6. Άλλες αναπηρίες και Χρόνιες παθήσεις.

1. Κώφωση ή βαρηκοΐα  Τα άτομα με προβλήματα κώφωσης δεν είναι απαραίτητο να έχουν ανικανότητα ομιλίας.  Σήμερα δεν χρησιμοποιείται ο όρος «κωφάλαλοι».  Με ειδική εκπαίδευση, άτομα με προβλήματα ακοής μπορούν να μιλούν.

2. Προβλήματα όρασης  Τυφλά άτομα: με οπτική οξύτητα μικρότερη από το 1/20 της φυσιολογικής.  Κύρια αίτια:  Βρέφη και μικρά παιδιά: κληρονομικές, μολυσματικές και λοιμώδεις ασθένειες.  Ενήλικες: ατυχήματα  Υπερήλικες: εκφυλιστικές οπτικές αλλοιώσεις και ασθένειες, όπως ο διαβήτης.

3. Κινητικά προβλήματα  Όσοι έχουν κάποια αναπηρία που τους εμποδίζει, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, να κινούνται.  Ημιπληγικοί  Παραπληγικοί και τετραπληγικοί: ολική παράλυση των κάτω άκρων ή έχουν ακρωτηριασμένα και τα δύο άκρα.  Αύξηση λόγω των πολλών αυτοκινητιστικών ατυχημάτων και των ατυχημάτων μοτοσυκλετών.

4. Εγκεφαλική παράλυση  Βλάβη του εγκεφάλου.  Κύρια αιτία: ο πρόωρος τοκετός.  Άλλες αιτίες: παρατεταμένος και δύσκολος τοκετός, η ασφυξία, η τραυματική βλάβη του εγκεφάλου στη διάρκεια του τοκετού.  Η πιο συχνή μορφή της είναι η σπαστική (65%).

5. Νοητική καθυστέρηση  Οφείλεται σε ανωμαλίες κατά το στάδιο ανάπτυξης του εμβρύου ή σε εξωγενείς βλάβες: - Οργανικές βλάβες στον εγκέφαλο ή ορμονικές ανωμαλίες στη διάρκεια της κύησης - Η πρόωρη γέννηση ή η καθυστέρησή της - Ασθένειες της εγκύου: ερυθρά, σύφιλη, διαβήτης, λήψη ναρκωτικών, κάπνισμα, κακή διατροφή, έλλειψη βιταμινών

Ταξινόμηση των νοητικά καθυστερημένων παιδιών με βάση το δείκτη νοημοσύνη τους (ειδικό τεστ ευφυΐας των Stanford-Binet-ψυχολογικές μετρήσεις) 1. Ιδιώτες, με Δ.Ν. 19 και κάτω: Δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν και χρειάζονται διαρκής φροντίδα. 2. Βαριά καθυστερημένα, με Δ.Ν. μεταξύ 35-20, με πολύ περιορισμένες δυνατότητες για αυτοεξυπηρέτηση και σχεδόν διαρκή φροντίδα. 3. Μέτρια καθυστερημένα, με Δ.Ν. μεταξύ Θεωρούνται ικανά να αυτοεξυπηρετούνται μετά από ειδική διαδικασία – ασκήσιμα.

Ταξινόμηση των νοητικά καθυστερημένων παιδιών με βάση το δείκτη νοημοσύνη τους (ειδικό τεστ ευφυΐας των Stanford-Binet-ψυχολογικές μετρήσεις) 4. Μέτρια καθυστερημένα με Δ.Ν. μεταξύ Έχουν την ικανότητα να εκπαιδευτούν σε ανάγνωση και γραφή ή να εργάζονται σε προστατευμένα εργαστήρια, σε απλές διαδικασίες ρουτίνας. 5. Οριακή καθυστέρηση με Δ.Ν. μεταξύ Μπορούν να εκπαιδευτούν και να απασχολούνται σε εργαστήρια, εκτελώντας εργασίες για τις οποίες δεν απαιτούνται σύνθετες διαδικασίες.

Άλλες αναπηρίες και χρόνιες παθήσεις  Επιληπτικοί (επιληπτική νόσος-επιληπτική κρίση)  Χανσενικοί  Άτομα πάσχοντα από νεφρική ανεπάρκεια  Πάσχοντες από μεσογειακή αναιμία) ή συγγενή αιμορραγική διάθεση (αιμορροφυλία)  Πάσχοντες από θαλασσαιμία (μεσογειακή αναιμία) ή συγγενή αιμορραγική διάθεση (αιμορροφυλία)   Άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 1 ή ινσουλινοεξαρτώμενα  Άτομα με χρόνιες παθήσεις-σωματικές βλάβες- κατάκοιτοι  Άτομα με βαριές αναπηρίες ποσοστού 67% και πάνω. Ανήκουν σε διαφορετικές κατηγορίες σωματικά, διανοητική και συναισθηματικά αναπήρων (ανασφάλιστους ηλικιωμένους άνω των 60 ετών και ψυχασθενείς-βαριά αναπήρους 60 ετών)

Άτομα πάσχοντα από ψυχικές ασθένειες - αναπηρίες  Οι ψυχικές παθήσεις, ανάλογα τη μορφή εκδήλωσής τους, μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες στη δομή της προσωπικότητας, της συμπεριφοράς και την ψυχοκοινωνική διάθεση του ασθενούς.  Οι πιο σοβαρές ψυχικές ασθένειες, (ψυχώσεις: οργανικές ψυχικές διαταραχές, οι σχιζοφρενικές διαταραχές και οι διαταραχές της προσωπικότητας) εάν δεν υπάρχει η ανάλογη θεραπευτική αγωγή, οδηγούν τον πάσχοντα σε χρόνια αναπηρία.

Συμβολή της Κοινωνικής Εργασίας με Αναπήρους  2 επίπεδα παρέμβασης: 1. Μικρο-επίπεδο 2. Μακρο-επίπεδο (Σταθόπουλος 1999).

Κοινωνική Εργασία με Αναπήρους «Μικρο-επίπεδο»  Εργασία με: άτομα, οικογένειες και μικρές ομάδες  Στόχος: κοινωνικοποίηση, θεραπεία, κοινωνική ένταξη ή επανένταξη του ατόμου, επαγγελματική αποκατάσταση (εξειδικευμένες γνώσεις στην κλινική Κ.Ε.) «Μακρο-επίπεδο»  Παρέμβαση: στην κοινότητα  Στόχος: ενημέρωση, ευαισθητοποίηση, ενεργοποίηση του πληθυσμού για την πρόληψη ή αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων

Κοινωνική Εργασία με Αναπήρους  «Μικρο-επίπεδο»: Εφαρμογή μεθόδων Κ.Ε. με άτομα, οικογένειες, ομάδες  «Μακρο-επίπεδο»: Εφαρμογή μεθόδων Κ.Ε. με κοινότητα, κοινωνικό σχεδιασμό, διαμόρφωση πολιτικής, κοινωνική δράση Οι μέθοδοι της Κ.Ε.:  είναι συμπληρωματικές  εφαρμόζονται από τον ίδιο Κ.Λ. ή άλλους επαγγελματίες (γενικών καθηκόντων ή εξειδικευμένους σε έναν τομέα της επιστήμης τους)  Ο Κ.Λ. παρεμβαίνει και στα δύο επίπεδα ταυτόχρονα

Α) Κ.Ε. σε μικρο-επίπεδο με το ανάπηρο άτομο (ενήλικα-επίκτητη αναπηρία) Συνεργασία με ανάπηρο για να:  Αποδεχτεί το γεγονός της αναπηρίας  Δεχτεί τη νέα κατάσταση  Εκφράσει τα συναισθήματά του  Κινητοποιηθεί σχετικά με την αυτάρκεια και ανεξαρτησία στην προσωπική, οικογενειακή και επαγγελματική ζωή του

Α) Κ.Ε. σε μικρο-επίπεδο με την οικογένεια (ανήλικων ανάπηρων παιδιών) Συνεργασία με οικογένεια (γονείς) για να:  Δεχτούν το γεγονός της αναπηρίας των παιδιών τους  Εξετάσουν τις πιθανές λύσεις που υπάρχουν

Α) Κ.Ε. σε μικρο-επίπεδο με την οικογένεια (ανήλικων ανάπηρων παιδιών) Σε περιπτώσεις βαριάς μορφής αναπηρίας με περιορισμένες ή ελάχιστες προοπτικές βελτίωσης (π.χ. αυτισμός, τετραπληγία κλπ.):  Πολλή και μακρόχρονη ίσως βοήθεια για να: - αποδεχτούν την κατάσταση - δεχτούν ότι έχουν υποχρέωση να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή τόσο για τον εαυτό τους όσο και να μπορούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις που έχουν και στα άλλα παιδιά τους.

Β) Ο Κ.Λ. ως μέλος της Διεπιστημονικής Ομάδας  Η λειτουργία της βασίζεται στην παραδοχή ότι καμιά επιστήμη και κανένα επάγγελμα δεν διαθέτει τις απαιτούμενες γνώσεις και μεθόδους για την αντιμετώπιση πολύπλοκων ιατρικών, ψυχολογικών και κοινωνιών πτυχών κάθε αναπηρίας.  Συνεπώς είναι αναγκαία και χρήσιμη η συλλογική εργασία και συμβολή όλων των μελών της ομάδας.

Β) Ο Κ.Λ. ως μέλος της Διεπιστημονικής Ομάδας  Σε περιπτώσεις σωματικής αναπηρίας: - Φυσίατρος - ορθοπεδικός  Σε περιπτώσεις ψυχικής ασθένειας: - Ψυχίατρος - Κ.Λ. - ψυχολόγος

Β) Ο Κ.Λ. ως μέλος της Διεπιστημονικής Ομάδας  Ο Κ.Λ. έχει κοινές γνώσεις και δεξιότητες: - Ανθρώπινη συμπεριφορά - Δυναμική των ομάδων - Βιολογικές, κληρονομικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις κάθε ασθένειας - Διεξαγωγή συνεντεύξεων - Συλλογή πληροφοριακού υλικού (χρησιμοποιείται τόσο στη διαγνωστική όσο και στη θεραπευτική φάση)

Β) Ο Κ.Λ. ως μέλος της Διεπιστημονικής Ομάδας  Ο Κ.Λ. έχει και ειδικές γνώσεις και δεξιότητες: - Κοινωνική διάσταση και κοινωνικούς παράγοντες που επέδρασαν στην εκδήλωση του προβλήματος - «Δίνει το κοινωνικό στίγμα στην επιλογή της θεραπευτικής προσέγγισης για τις αντικειμενικές συνθήκες, τις πραγματικές ανάγκες και τις ρεαλιστικές-δυνατές λύσεις» (Καλλινικάκη, 1994).

Β) Ο Κ.Λ. ως μέλος της Διεπιστημονικής Ομάδας  Ο Κ.Λ. έχει και ειδικές γνώσεις και δεξιότητες: - Επισκέπτεται την οικογένεια και τη γειτονιά - Κρατάει συνεχή επαφή με την οικογένεια - Κ.Ε.Α., ή Κ.Ε. με ομάδες ασθενών: προσαρμογή στο ίδρυμα, προετοιμασία για έξοδο στην κοινότητα, επαγγελματικά αποκατάσταση - Διερευνά τις δυνατότητες για οικονομικές παροχές - Διεκδικεί τα δικαιώματα του ασθενή για συμπληρωματικές υπηρεσίες και παροχές σε είδος - Διατηρεί επαφή με τον ασθενή μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας και αρχίζει η φάση της κοινωνικής, επαγγελματικής αποκατάστασης στην κοινότητα (γνωρίζει: πηγές-πόρους-κοινωνικές υπηρεσίες)

Γ) Κ.Ε. σε μακρο-επίπεδο (ειδικές γνώσεις του Κ.Λ. στη μέθοδο της Κ.Ε.Κ.)  Όσο καλή και αποτελεσματική κι αν είναι η θεραπευτική αγωγή, όσο καλά κι αν συνεργάζεται η διεπιστημονική ομάδα, τελικά η κοινωνική ένταξη ή επανένταξη του ανάπηρου και η επαγγελματική του αποκατάσταση εξαρτάται από τη στάση της ευρύτερης κοινότητας και της κοινής γνώμης για την αντιμετώπιση κάθε αναπηρίας.

Γ) Κ.Ε. σε μακρο-επίπεδο  Η διαμόρφωση θετικής στάσης και αποδοχής των αναπήρων από την κοινή γνώμη συνδέεται με τα εξής: - καλή πληροφόρηση - εκπαίδευση του κοινού στις ανάγκες των αναπήρων κάθε κατηγορίας - ενεργοποίηση τόσο της κοινής γνώμης όσο και των επίσημων δικτύων κοινωνικής φροντίδας για τη δημιουργία, χρηματοδότηση και πολιτική υποστήριξη των αναγκαίων υπηρεσιών

Γ) Κ.Ε. σε μακρο-επίπεδο  ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ - Βαθειά ριζωμένες προκαταλήψεις - Έλλειψη νομικού πλαισίου - Απουσία κατάλληλου εκπαιδευμένου προσωπικού - Συντεχνιακά και οικονομικά συμφέροντα

Τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με χρόνιες παθήσεις  Τα άτομα με χρόνια πάθηση συχνά δεν είναι σε θέση να εργαστούν πλήρες ωράριο, όπως οι άλλοι εργαζόμενοι, λόγω ιατρικών θεραπειών και/ή λόγω της κατάστασης της υγείας τους. Είναι σημαντικό να τεθούν σε εφαρμογή επαρκείς δημόσιες πολιτικές για την υποστήριξη του εργοδότη και του εργαζομένου με χρόνια πάθηση για τη διασφάλιση της πλήρους συμμετοχής στην εργασία και οι πολιτικές αυτές πρέπει να παρακολουθούνται.  Υπάρχει ανάγκη για ένα πιο ευέλικτο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης που να βοηθάει τα άτομα με χρόνιες παθήσεις να παραμείνουν στην εργασία τους ή μετά από μια υποτροπή να μπορούν να επιστρέψουν σε αυτήν, αρχικά σε καθεστώς μερικής απασχόλησης και στη συνέχεια σε πλήρη απασχόληση.

Τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με χρόνιες παθήσεις  Οι μαθητές με χρόνια πάθηση χρειάζονται θεραπευτική υποστήριξη κατά τη διάρκεια της ώρας του σχολείου. Είναι σημαντικό το εκπαιδευτικό σύστημα να εξασφαλίζει στους μαθητές/σπουδαστές/φοιτητές που έχουν μια χρόνια πάθηση, να λαμβάνουν επαρκή αγωγή στο σχολείο ή στο πανεπιστήμιο. Αυτή είναι η έννοια της «συμμετοχικής εκπαίδευσης» για άτομα με χρόνιες παθήσεις που λόγω των ιατρικών θεραπειών στις οποίες υποβάλλονται, δεν έχουν πλήρη συμμετοχή στο γενικό εκπαιδευτικό σύστημα.

Τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με χρόνιες παθήσεις  Οι άνθρωποι που εξαρτώνται από μακροχρόνια θεραπεία θα πρέπει να συμμετέχουν πλήρως στη λήψη αποφάσεων για τη θεραπεία τους. Τα συστήματα υγείας θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις απόψεις των ατόμων με χρόνιες παθήσεις και των οργανώσεών τους όσον αφορά στο σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών για την υγεία. Επιπλέον, σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα προσωπικά δεδομένα παραμένουν απροστάτευτα.

Τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με χρόνιες παθήσεις  Η νομοθεσία καταπολέμησης των διακρίσεων θα πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή για την προστασία των ανθρώπων με παθήσεις μη ορατές και σπάνιες ασθένειες που, σε πολλές περιπτώσεις, αντιμετωπίζουν την έλλειψη κατανόησης της κοινωνίας και, σε ορισμένες περιπτώσεις, εξευτελιστική μεταχείριση.

Τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με χρόνιες παθήσεις  Άτομα με μεταδοτικές νόσους υφίστανται διακρίσεις σε πολλούς τομείς της ζωής, όπως η εκπαίδευση, η απασχόληση, οι αθλητικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, από συμφοιτητές συναδέλφους και συναθλητές που φοβούνται, λόγω άγνοιας και έλλειψης ευαισθητοποίησης, να έρθουν σε επαφή με ανθρώπους με μεταδοτικές και μη ασθένειες (π.χ. αποκλεισμός ατόμων με AIDS από αθλητικές δραστηριότητες).

Τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με χρόνιες παθήσεις  Η διεθνής κινητικότητα εξακολουθεί να είναι ένα δικαίωμα που δεν αναγνωρίζεται για τα άτομα με χρόνιες παθήσεις. Η ιατρική περίθαλψη αρνείται από τις ευρωπαϊκές υπηρεσίες υγείας σε μη υπηκόους. Κατά συνέπεια, τα εμπόδια στην κινητικότητα εξακολουθούν να υπάρχουν και παρά το γεγονός ότι η Συνθήκη αναγνώρισε την ελευθερία της κινητικότητας των προσώπων, στην περίπτωση των ατόμων με χρόνια πάθηση δεν εφαρμόζεται πλήρως.