ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΛΑΡΙΣΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Εργαστήριο : Δασοκομίας και Δασικής Οικολογίας ΣΥΝΤΑΞΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΝΑΔΑΣΩΣΕΩΝ (Περιεχόμενα, Διάγραμμα ύλης, Βιβλιογραφία ) του ΣΤΕΡΓΙΟΥ Γ. ΒΕΡΓΟΥ Δασολόγου, Δρα Δασοκομικής Καθηγητή ΤΕΙ/Λ Καρδίτσα, Νοέμβριος 2007

ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΕΩΝ (Διάγραμμα ύλης) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή: Ιστορικό ανάθεσης, προϋπάρχουσες μελέτες, αναδασωτικές προσπάθειες στον ίδιο χώρο κ.ά. Σκοπός: ποιες κύριες και δευτερεύουσες ανάγκες θέλει να καλύψει σήμερα και στο μέλλον, αυτός που μας αναθέτει τη μελέτη (Λήπτης της απόφασης); Προστατευτικές Υδρονομικές Υδρολογικές Αισθητικές Αναψυχικές Παραγωγικές ξύλου, καρπών κ.ά.

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1.Γεωγραφική και πολιτική θέση Γεωγραφία, Όρια, Έκταση, Κοινοτική – Δασική - Δικαστική υπαγωγή, Δίκτυα, Υποδομές κ.ά.

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 2. Ορεογραφική και τοπογραφική διαμόρφωση Ανάγλυφο, Υψόμετρα, Εκθέσεις στον ορίζοντα, Κλίσεις, Ρεύματα, Πηγές κ.α

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 3. Μετεωρολογικές – κλιματικές συνθήκες Περιγράφονται με βάση τα στοιχεία του πλησιέστερου μετεωρολογικού σταθμού Συντάσσεται ομβροθερμικό διάγραμμα Συντάσσονται πίνακες ψυχρότερων, θερμότερων και ξηρότερων μηνών του έτους. Γίνεται αναφορά σε ανέμους και παγετούς.

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 4. Γεωλογικές – εδαφολογικές συνθήκες Γίνεται γεωλογική περιγραφή της περιοχής Περιγράφεται η εμφάνιση και κατανομή των διαφόρων πετρωμάτων Γίνεται χαρτογράφηση των εδαφικών συνθηκών της περιοχής μελέτης και συντάσσεται ειδική εδαφολογική μελέτη.

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 5. Οικολογία, βλάστηση της περιοχής Με παρατηρήσεις και μετρήσεις γίνεται προσπάθεια να περιγραφούν με ακρίβεια οι διάφοροι οικολογικοί παράγοντες που δρουν στην προς αναδάσωση περιοχή. Απογράφεται και χαρτογραφείται η υπάρχουσα βλάστηση και τα τυχόν εμφανή στοιχεία κάποιας δυναμικής της βλάστησης.

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 6. Ιδιοκτησιακή κατάσταση – Χρήσεις Περιγράφονται και πινακοποιούνται οι συνθήκες ιδιοκτησίας, καθώς και οι διάφορες μορφές εδαφοπονικής αξιοποίησης (εκμετάλλευσης) της περιοχής.

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 7. Κοινωνικές, οικονομικές συνθήκες και υποδομές Περιγράφονται οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες των οικισμών και των κατοίκων της περιοχής (ενεργός πληθυσμός, απασχόληση, κοινωνική οργάνωση, συνεταιρισμοί κ.α). Γίνεται αναφορά στις υπάρχουσες υποδομές και δίκτυα και βέβαια στις υπάρχουσες συνθήκες οργάνωσης και εκτέλεσης της αναδασωτικής προσπάθειας.

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 8. Κτηνοτροφικό κεφάλαιο – Βόσκηση Ιδιαίτερη βαρύτητα πρέπει να δοθεί στον παράγοντα βόσκηση της έκτασης από κτηνοτροφικά ζώα. Είναι το πρώτο ζήτημα που πρέπει να ρυθμιστεί τουλάχιστον για μια 10ετή περίοδο. Δεν μπορεί να σχεδιαστεί αναδάσωση σε μία περιοχή χωρίς να έχει προηγουμένως ρυθμιστεί το πρόβλημα της βόσκησης.

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 9. Δουλείες, εχθροί, κίνδυνοι από το βιοτικό και το αβιοτικό περιβάλλον Γίνεται κατά περίπτωση αναφορά σε άλλα επιμέρους προβλήματα που μπορεί να προκύψουν για κάθε συγκεκριμένη περιοχή. Περιγράφονται κίνδυνοι και τρόποι αντιμετώπισής τους.

ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Η ειδική περιγραφή της προς αναδάσωση επιφάνειας, πρέπει να διευκολύνει τον σχεδιασμό των αναδασωτικών εργασιών. Για το σκοπό αυτό η συνολική επιφάνεια πρέπει να διαιρεθεί, εάν δεν υπάρχει ήδη διαίρεση, σε τμήματα και συστάδες. Στη διαίρεση βοηθά το υπάρχον οδικό δίκτυο, αυτό που πρέπει να σχεδιασθεί (νέο οδικό δίκτυο), καθώς και οι υπάρχουσες φυσικές γραμμές ( ρεύματα, ράχεις κ.α). Στα επιμέρους τμήματα και συστάδες, σκόπιμο είναι να γίνει μια πλήρης και λεπτομερειακή περιγραφή των εδαφικών, σταθμικών, τοπογραφικών, φυσιογραφικών και άλλων συνθηκών.

ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ειδικότερα είναι πολύ χρήσιμο να συνταχθούν πίνακες και χάρτες στους οποίους να φαίνεται : ποιες εδαφικές συνθήκες επικρατούν – ποιότητες τόπου; σε ποιες θέσεις; σε πόση έκταση; γενική και ειδικότερες εκθέσεις στον ορίζοντα (πίνακας επιφανειών αντίστοιχα), κλίσεις που επικρατούν και αντίστοιχη κατανομή των εκτάσεων 0-20%Ha 20-40%Ha > 405Ha να μνημονευθούν συστάδες και τμήματα στα οποία υπάρχει βλάστηση και σε ποια κατάσταση βρίσκεται. Γενικά θα πρέπει στην ειδική περιγραφή να δοθεί κάθε χρήσιμη για τον μετέπειτα σχεδιασμό πληροφορία και καταληκτικά θα πρέπει να συνταχθούν πίνακες κατά κατηγορία εδαφών και αντίστοιχων επιφανειών που θα δεχτούν ενιαίους χειρισμούς τόσο στην προπαρασκευή, όσο και κατά την αναδάσωση

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΔΑΣΩΣΕΩΝ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Με βάση τον τεθέντα αναδασωτικό (-ούς) σκοπό(-ούς) και τις συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή, σχεδιάζονται όλες οι άλλες εργασίες που συνθέτουν το σύνολο ενός αναδασωτικού έργου.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΔΑΣΩΣΕΩΝ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 1. Εκλογή των κατάλληλων δασοπονικών ειδών Τα είδη που θα επιλεγούν θα πρέπει να ικανοποιούν το σκοπό και να ανταποκρίνονται στις οικολογικές συνθήκες της περιοχής. Να είναι εύκολη και οικονομική η εγκατάσταση κι ο παραπέρα χειρισμός και η περιποίηση τους.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΔΑΣΩΣΕΩΝ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 2. Προπαρασκευή του εδάφους Ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν και οι οποίες περιγράφθηκαν στη γενική και ειδική περιγραφή της περιοχής, προτείνονται διάφορες τεχνικές και μέθοδοι προετοιμασίας και κατεργασίας του εδάφους, όπως: - απομάκρυνση υπάρχουσας βλάστησης - κατεργασία του εδάφους (άρωση, αναμόχλευση, αυλάκωση, βαθμίδωση κ.α) - κατεργασία κατά θέσεις χειρωνακτικά (μεγάλες κλίσεις>50%) και διάνοιξη λάκκων

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΔΑΣΩΣΕΩΝ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 3. Εγκατάσταση φυταρίων – Φυτεύσεις. Είδη φυταρίων Περιγράφονται μέθοδοι φύτευσης, ανάλογα με τις εδαφικές συνθήκες και τη κατεργασία που έγινε : φύτευση σε λάκκους φύτευση σε αύλακες φύτευση σε σχισμές φύτευση σε οπές κ.α και προτείνεται επίσης το είδος των φυταρίων φυτάρια με ριζόχωμα (βωλόφυτα) φυτάρια χωρίς ριζόχωμα (γυμνόριζα)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΔΑΣΩΣΕΩΝ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 4. Φυτευτικός σύνδεσμος & Ποσότητα φυταρίων Περιγράφεται και αιτιολογείται ο φυτευτικός σύνδεσμος κατά θέση, δασοπονικό είδος, σκοπό κλπ. Υπολογίζεται ο συνολικός αριθμός φυταρίων κατά δασοπονικό είδος, κατά είδος φυταρίων κλπ.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΔΑΣΩΣΕΩΝ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 5. Προγραμματισμός προμήθειας ή παραγωγής φυταρίων Θα πρέπει να διερευνηθεί η δυνατότητα προμήθειας των φυταρίων από γειτονικά κρατικά ή ιδιωτικά φυτώρια. Να υπολογισθεί το κόστος και όποιες άλλες δυσκολίες και αντιξοότητες και με βάση όλα τα παραπάνω να διερευνηθεί η δυνατότητα δημιουργίας ενός προσωρινού ή και μόνιμου δασικού φυτωρίου. Προέχει η οικονομική και δευτερευόντως η οικολογική διάσταση. Σε κάθε περίπτωση όμως προέχει η εξασφάλιση του απαραίτητου, αλλά οπωσδήποτε κατάλληλου φυτευτικού υλικού.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΔΑΣΩΣΕΩΝ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 6. Περιποιήσεις και καλλιεργητικές φροντίδες Γίνεται σε κάθε περίπτωση αναφορά στις απαραίτητες, για την επιτυχή εγκατάσταση και παραπέρα εξέλιξη των φυτειών (αναδασώσεων), Περιποιήσεις και φροντίδες, των οποίων βέβαια το κόστος θα πρέπει επίσης να συνυπολογισθεί (σκαλίσματα, ποτίσματα, αραιώσεις, διόρθωση επικόρυφου και στο στάδιο των κορμιδίων και λεπτών κορμών απαραίτητα κλαδεύσεις).

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΔΑΣΩΣΕΩΝ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7. Προστασία Θα πρέπει να προβλεφθούν τα κάθε είδους προστατευτικά μέτρα και να οργανωθεί κατάλληλα και αποτελεσματικά η προστασία των νεαρών συστάδων από πυρκαγιές, βόσκηση, έντομα, μύκητες κλπ. Κατάλληλη διάνοιξη της περιοχής (οδικό δίκτυο) και περίφραξη θεωρούνται σε πολλές περιπτώσεις επιβεβλημένες.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΔΑΣΩΣΕΩΝ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 8. Άλλα βοηθητικά έργα Οδοποιίας: Συμπλήρωση του υπάρχοντος οδικού δικτύου, ώστε να εξυπηρετηθούν με τον καλύτερο τρόπο οι αναδασωτικές εργασίες, αλλά και οι προστατευτικές, ώστε να εξασφαλίζεται η εύκολη και γρήγορη μετάβαση σε κάθε τμήμα και συστάδα σε περίπτωση πυρκαγιάς Φυτωρίου: Μελετάται η σκοπιμότητα ίδρυσης προσωρινού ή και μόνιμου δασικού φυτωρίου στην προς αναδάσωση περιοχή

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΔΑΣΩΣΕΩΝ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 8. Άλλα βοηθητικά έργα Αντιπυρικών λωρίδων: Ανάλογα με την περιοχή σχεδιάζονται, σε συμπλήρωση των δασοδρόμων, αντιπυρικές λωρίδες, με ανθεκτική στη φωτιά βλάστηση (στεγασμένες) ή με ποώδη βλάστηση (γυμνές). Σημείων υδροληψίας, αποθηκών νερού: Κατασκευάζονται θέσεις λήψης νερού για την αντιμετώπιση ενδεχόμενων πυρκαγιών Κτιρίων, αποθηκών: Κατασκευάζονται ή χρησιμοποιούνται προσωρινά κτίρια και αποθήκες για τη φύλαξη εργαλείων, μηχανών, υλικών, στέγαση προσωπικού κλπ.

ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 1.Προμετρήσεις έργων, εργασιών και υπηρεσιών Γίνεται προμέτρηση όλων των εργασιών, έργων και υπηρεσιών, που κατά το σχεδιασμό αναφέρθηκαν και περιγράφτηκαν και συντάσσεται ο σχετικός πίνακας προμετρήσεων.

ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 2.Ανάλυση τιμών – Σύνταξη τιμολογίου Συντάσσεται πλήρης ανάλυση τιμών εφαρμογής (Τ.Ε.) με βάση τις τιμές που ισχύουν στην αγορά για εργασία, υλικά, υπηρεσίες κατά την περίοδο που συντάσσεται η μελέτη. Από τις επιμέρους αναλύσεις θα προκύψει ένα τελικό τιμολόγιο έργων, εργασιών και υπηρεσιών, με βάση το οποίο θα συνταχθεί ο προϋπολογισμός.

ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 3.Προϋπολογισμός δαπανών του όλου έργου Με βάση τον πίνακα των προμετρήσεων (ποσότητες εργασιών, υλικών κ.ά.) και το τιμολόγιο που για κάθε κατηγορία εργασίας, υλικού κ.ά. συντάχθηκε προϋπολογίζεται η συνολική δαπάνη του έργου – Προϋπολογισμός.

ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 4. Αναμενόμενα αποτελέσματα Στο σημείο αυτό θα πρέπει ο μελετητής να αναλύσει με λεπτομέρειες και να προσεγγίσει κατά το δυνατόν τις αναμενόμενες ωφέλειες, υπηρεσίες και αγαθά που θα προκύψουν από το συγκεκριμένο αναδασωτικό έργο. Θα γίνει προσπάθεια να εκτιμηθεί το αναμενόμενο οικονομικό αποτέλεσμα για να τεκμηριωθεί στη συνέχεια η σκοπιμότητα εκτέλεσής του.

ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 5. Οικονομικότητα του έργου - Σκοπιμότητα υλοποίησής του Το αναμενόμενο οικονομικό αποτέλεσμα, από τα αγαθά, αλλά και τις υπηρεσίες, που θα προσφέρει το μελετούμενο αναδασωτικό έργο, συγκρίνονται με τις αναγκαίες και προϋπολογισθείσες δαπάνες, ώστε να στοιχειοθετηθεί πλήρως η αναγκαιότητα και σκοπιμότητα εκτέλεσής του. Ο λήπτης της τελικής απόφασης για υλοποίηση ή μη του έργου θα πρέπει να έχει όλες εκείνες τις πληροφορίες, που θα τον βοηθήσουν να πάρει την τελική απόφαση χρηματοδότησης και εκτέλεσης του έργου.

ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 6. Τελικές παρατηρήσεις - προτάσεις Στη θέση αυτή ο μελετητής διατυπώνει κάθε επιπλέον γνώμη, άποψη ή πρόταση του που αφορά στο συγκεκριμένο έργο.

ΧΑΡΤΕΣ- ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ 1.1 Χάρτης γενικού προσανατολισμού κλίμακα.ς1: Εδαφοπονικός χάρτης, κλίμακας 1:20.000, στον οποίο θα φαίνονται οι σημερινές μορφές, χρήσεις εδαφοπονικής αξιοποίησης - εκμετάλλευσης (δάση, δασικές εκτάσεις, αγροί, δρόμοι κλπ.) 1.3 Γεωλογικός - Πετρογραφικός χάρτης, κλίμακας 1:20.000, στον οποίο θα φαίνονται τα βασικά πετρώματα της περιοχής

ΧΑΡΤΕΣ- ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ 1.4 Εδαφολογικός χάρτης, κλίμακας 1:20.000, στον οποίο θα δίνεται κάθε σχετική με το έδαφος, την υδρογραφία και τη φυσιογραφία της περιοχής πληροφορία 1.5 Δασοπονικός χάρτης- χάρτης αναδασώσεων, κλίμακας1: Αυτός είναι ο τελικός χάρτης της περιοχής πάνω στον οποίο φαίνονται: -οδικό δίκτυο, αντιπυρικές λωρίδες, οικισμοί, κλπ. -Υφιστάμενη βλάστηση - δασοκάλυψη -Προτεινόμενες επιφάνειες για αναδάσωση με διάφορα δασοπονικά είδη (διαφορετικά χρώματα) -Διαίρεση αυτών των επιφανειών (τμήματα, συστάδες) -Τυχόν πειραματικές επιφάνειες -Δεξαμενές νερού και σημεία υδροληψίας -Περιφράξεις και κάθε άλλη επέμβαση και πληροφορία που μπορεί να δοθεί σε ένα χάρτη κλίμακας 1:20.000

ΧΑΡΤΕΣ- ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ 1.6 Διαγράμματα -φυτεύσεων, σπορών, κλίμακας 1: 50 -διαστάσεων λάκκων, αυλακιών, βαθμίδων σε οριζόντια προβολή και με αντίστοιχες τομές, κλίμακας 1:10 -και κάθε άλλο διάγραμμα που θα διευκολύνει τους εφαρμοστές αυτής της μελέτης.