Η ΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΙΑΤΡΙΚΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΩΣ ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΔΟΔΗΜΑ Επίκουρος Καθηγήτρια Ιατροδικαστικής ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Όρκος του Ιπποκράτη  «Όσα κατά τη διάρκεια της θεραπείας θα δω ή θα ακούσω ή, πέρα από τις ασχολίες μου στην καθημερινή ζωή, όσα δεν πρέπει ποτέ να κοινολογούνται στους έξω, θα τα αποσιωπώ, θεωρώντας ότι αυτά είναι μυστικά.»

Διακήρυξη Γενεύης (1948)  «Ο ιατρός πρέπει να διατηρεί μυστικότητα σε όλα όσα γνωρίζει για τους ασθενείς του, εξαιτίας της εχεμύθειας που διέπει τη σχέση τους… ακόμη και μετά το θάνατο του ασθενούς.»

Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας ν. 3418/2005, άρθρο 13  Ο ιατρός οφείλει να τηρεί αυστηρά απόλυτη εχεμύθεια για οποιοδήποτε στοιχείο υποπίπτει στην αντίληψή του ή του αποκαλύπτει ο ασθενής ή τρίτοι, στο πλαίσιο της άσκησης των καθηκόντων του, και το οποίο αφορά στον ασθενή ή τους οικείους του.  Η υποχρέωση τήρησης και διαφύλαξης του ιατρικού απορρήτου δεν παύει να ισχύει με το θάνατο του ασθενή.

Παραβίαση επαγγελματικής εχεμύθειας, άρθρο 371 ΠΚ  1.…, ιατροί, μαίες, νοσοκόμοι, φαρμακοποιοί και άλλοι στους οποίους κάποιοι εμπιστεύονται συνήθως λόγω του επαγγέλματός τους ή της ιδιότητάς τους ιατρικά απόρρητα, καθώς και οι βοηθοί των προσώπων αυτών, τιμωρούνται με χρηματική ποινή ή με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους αν φανερώσουν ιδιωτικά απόρρητα που τους τα εμπιστεύτηκαν ή που τα έμαθαν λόγω του επαγγέλματός τους ή της ιδιότητάς τους.

Παραβίαση επαγγελματικής εχεμύθειας, άρθρο 371 ΠΚ  Όμοια τιμωρείται όποιος μετά το θάνατο ενός από τα πρόσωπα της παρ.1 και από αυτήν την αιτία γίνεται κάτοχος εγγράφων ή σημειώσεων του νεκρού σχετικών με την άσκηση του επαγγέλματός του ή της ιδιότητάς του και από αυτά φανερώνει ιδιωτικά απόρρητα.  Η ποινική δίωξη γίνεται μόνο με έγκληση

Παραβίαση επαγγελματικής εχεμύθειας, άρθρο 371 ΠΚ  Η πράξη δεν είναι άδικη και μένει ατιμώρητη αν ο υπαίτιος απέβλεπε στην εκπλήρωση καθήκοντος ή στη διαφύλαξη έννομου ή για άλλο λόγο δικαιολογημένου ουσιώδους συμφέροντος δημόσιου ή του ιδίου ή κάποιου άλλου, το οποίο δεν μπορούσε να διαφυλαχθεί διαφορετικά.

Εκπλήρωση ιδιαίτερου καθήκοντος  Ανακοίνωση γέννησης στο Ληξιαρχείο (ν.344/1976)  Πιστοποίηση θανάτου και αναγγελία στο Ληξιαρχείο (ν.344/1976)  Δήλωση κρουσμάτων μολυσματικών νοσημάτων στο ΚΕΕΛ (άρθρο 3 της ΥΑ 7/οικ.1088/1999 των Υπουργών Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Υγείας και Πρόνοιας)

Μαρτυρία στο Δικαστήριο  Ο ιατρός οφείλει να παρουσιασθεί και να ορκισθεί στο Δικαστήριο  Να δηλώσει στο Δικαστήριο ότι αυτά για τα οποία ερωτάται ανήκουν στη σφαίρα του ιατρικού απορρήτου

Μαρτυρία στο Δικαστήριο άρθρο 212 ΚΠΔ 1. Η διαδικασία ακυρώνεται, αν εξεταστούν στην προδικασία ή στην κύρια διαδικασία: οι ιατροί, οι φαρμακοποιοί και οι βοηθοί του και οι μαίες σχετικά με όσα πληροφορήθηκαν κατά την άσκηση του επαγγέλματός τους, εκτός όπου ειδικός νόμος τους υποχρεώνει σχετικά

Μαρτυρία στο Δικαστήριο άρθρο 212 ΚΠΔ 2. Η απαγόρευση της παρ. 1 ισχύει ακόμη και αν τα πρόσωπα στα οποία αναφέρεται απαλλάχτηκαν από την υποχρέωση να τηρήσουν το επαγγελματικό απόρρητο από μέρους εκείνου που τους το εμπιστεύτηκε 3. Όλοι οι παραπάνω μάρτυρες έχουν υποχρέωση να δηλώσουν ενόρκως σε αυτόν που εξετάζει ότι αν κατέθεταν θα παραβίαζαν το απόρρητο…

Συναίνεση του ασθενούς Άρθρο 400 ΚΠολΔ  Δεν εξετάζονται, όταν κληθούν ως μάρτυρες, οι κληρικοί, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, γιατροί, φαρμακοποιοί, νοσοκόμοι, μαίες, οι βοηθοί τους, καθώς και οι σύμβουλοι των διαδίκων, για τα πραγματικά γεγονότα που τους εμπιστεύτηκαν ή που διαπίστωσαν κατά την άσκηση του επαγγέλματός τους για τα οποία έχουν καθήκον εχεμύθειας, εκτός αν το επιτρέψει εκείνος που τους τα εμπιστεύθηκε και εκείνος τον οποίο αφορά το απόρρητο, …

Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας  Η υποχρέωση τήρησης ιατρικού απορρήτου αίρεται αν συναινεί σε αυτό εκείνος στον οποίο αφορά, εκτός εάν η σχετική δήλωση του δεν είναι έγκυρη, όπως στην περίπτωση που αυτή είναι προϊόν πλάνης, απάτης, απειλής, σωματικής ή ψυχολογικής βίας, ή εάν η άρση του απορρήτου συνιστά προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Προσωπική κάλυψη του ιατρού  Αν ο ιατρός προκειμένου να υπερασπισθεί τον εαυτό του αποκαλύψει ορισμένα στοιχεία ή το σύνολο των ενεργειών του στο Δικαστήριο δεν θεωρείται ότι παραβαίνει την τήρηση του 371 ΠΚ.  Σε περίπτωση φημολογίας δεν δικαιούται να αποκαλύψει στοιχεία, π.χ. στον τύπο.

 Της τήρησης του ιατρικού απορρήτου απαλλάσσονται οι ασκούντες υπηρεσία ελέγχου, επιθεώρησης ή πραγματογνωμοσύνης και μόνο έναντι των εντολέων τους και αποκλειστικώς ως προς το αντικείμενο της εντολής. Ελεγκτές, επιθεωρητές, πραγματογνώμονες

Δημοσιοποίηση πραγματογνωμοσύνης  Η αποκάλυψη τμήματος ή και ολόκληρης της πραγματογνωμοσύνης σε μέσα μαζικής ενημέρωσης αντιβαίνει στους νόμους και στους κανόνες δεοντολογίας!

Σώμα επιθεωρητών υγείας (ν. 278/2002)  Οι Επιθεωρητές έχουν δικαίωμα πρόσβασης στους φακέλους των ελεγχόμενων υπηρεσιών.  Το Σώμα μπορεί να προβεί σε αυτεπάγγελτη έρευνα για την ανακάλυψη και την ανακοίνωση στις Αρχές παραβάσεων των οργάνων και των φορέων.  Η «συνεργασία» του Σώματος με τις Αρχές σε καμία περίπτωση δεν αποσκοπεί στην αποκάλυψη στοιχείων ασθενών.

Συλλογή και επεξεργασία ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων (ν.2472/1997) Κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται εφόσον:  Είναι απαραίτητη για την πρόληψη, διάγνωση, περίθαλψη ή διαχείριση των υπηρεσιών υγείας.  Πραγματοποιείται από επαγγελματία υγείας και υπόκειται σε κανόνες τήρησης του ιατρικού απορρήτου.  Υπάρχει η συγκατάθεση του ασθενούς  Τα προσωπικά δεδομένα είναι συναφή, πρόσφορα και όχι περισσότερα από όσα κάθε φορά απαιτείται για τον σκοπό της επεξεργασίας.

Απαλλαγή  Σε μεμονωμένα φυσικά πρόσωπα (ιατρούς) δεν απαιτείται η λήψη άδειας από Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων

Νομικά πρόσωπα ή οργανισμοί  Η απαλλαγή δεν ισχύει για νομικά πρόσωπα ή οργανισμούς, όπως κλινικές, νοσοκομεία, κέντρα υγείας, κέντρα αποθεραπείας και αποτοξίνωσης, ασφαλιστικά ταμεία και ασφαλιστικές εταιρείες.  Ο υπεύθυνος επεξεργασίας θα πρέπει να είναι σε θέση να διασφαλίσει τη μη παραβίαση του απορρήτου και να κοινοποιήσει στην Αρχή τους μηχανισμούς με τους οποίους θα το επιτύχει.

Ασφαλιστικοί φορείς  Ο έλεγχος να γίνεται από ιατρό  Οι πληροφορίες να αφορούν αυστηρά και μόνο τη βλάβη ή την ιατρική πράξη για την οποία ζητείται χρηματική αποζημίωση.  Ακόμη και στο πλαίσιο της συγκεκριμένης ιατρικής πράξης ή/και νοσηλείας δεν θεωρείται δεδομένη η πρόσβαση σε όλα τα δεδομένα.

ΑΠ 1684/ Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα  Τα προσωπικά δεδομένα είναι συναφή, πρόσφορα και όχι περισσότερα από όσα κάθε φορά απαιτείται για τον σκοπό της επεξεργασίας.  Μια «γενική» συγκατάθεση για ολοκληρωτική και άμεση πρόσβαση στον ιατρικό φάκελο «υπό τη δαμόκλεια σπάθη της έκπτωσης από το ασφάλισμα» δεν είναι «ελεύθερη», «ρητή» και «ειδική» δήλωση βούλησης.

Τηλεϊατρική  Καλύπτεται από το ν.2472/1997  Με συγκατάθεση του ασθενούς  Αποστέλλονται μόνο οι απολύτως απαραίτητες πληροφορίες για το συγκεκριμένο πρόβλημα

Νοσηλευτικό, παραϊατρικό, βοηθητικό προσωπικό Γνωμοδότηση 2/1996 ΕΙΣΑΠ  Oποιοσδήποτε συνδράμει στο έργο του ιατρού οφείλει να διαφυλάσσει το ιατρικό απόρρητο  Αστυνομικός οποίος συνοδεύει κρατούμενο κατά την εισαγωγή του σε νοσοκομείο θεωρείται βοηθός του ιατρού

Νοσηλευτικό, παραϊατρικό, βοηθητικό προσωπικό  Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας: Ο ιατρός οφείλει να ασκεί την αναγκαία εποπτεία στους βοηθούς, στους συνεργάτες ή στα άλλα πρόσωπα που συμπράττουν ή συμμετέχουν ή τον στηρίζουν με οποιονδήποτε τρόπο κατά την άσκηση του λειτουργήματος του.

Φοιτητές  Οι φοιτητές επίσης δεσμεύονται στην τήρηση του ιατρικού απορρήτου  Οι εκπαιδευτές ιατροί οφείλουν να μεριμνούν και για την εκπαίδευση των φοιτητών σε θέματα δεοντολογίας

Οικογένεια  Ενημέρωση δικαιούται ο νόμιμος αντιπρόσωπος, γονέας ή επίτροπος ανηλίκου.  Οποιοσδήποτε άλλος θεωρείται τρίτος και η ενημέρωσή του απαιτεί τη συγκατάθεση του ασθενούς

Λοιμώδη νοσήματα-AIDS Σύσταση R(89)14 Ευρωπαϊκού Συμβουλίου  Η ενημέρωση του ερωτικού συντρόφου θα πρέπει να γίνεται μετά από συγκατάθεση του ασθενούς.  Κάθε δυνατή προσπάθεια πρέπει να καταβληθεί προς την κατεύθυνση αυτή.  Όταν ο ασθενής αρνείται να συνεργαστεί, ο ιατρός καλείται να ακολουθήσει τους νομικούς και δεοντολογικούς κανόνες της χώρας του.

Εγκληματικές ενέργειες  Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας: O ιατρός μπορεί να προβεί σε παραβίαση του ιατρικού απορρήτου αν γνωρίζει με τρόπο αξιόπιστο ότι μελετάται κακούργημα ή ότι άρχισε ήδη η εκτέλεσή του και, μάλιστα, σε χρόνο τέτοιο ώστε να μπορεί να προληφθεί η τέλεσή του ή το αποτέλεσμά του.

Ο ψυχίατρος απέναντι στον επικίνδυνο ασθενή Διακήρυξη της Μαδρίτης (2002)  Η αναμενόμενη ζημία αναμένεται να είναι σοβαρή, άμεση, μη αντιστρεπτή και αποφευκτέα μόνο με την επέμβαση των Αρχών.  Αποτροπή νέας εγκληματικής ενέργειας και όχι καταγγελία της.  Μόνο τις απολύτως απαραίτητες πληροφορίες

Ιατρός σωφρονιστικών καταστημάτων Σωφρονιστικός Κώδικας, ν. 2776/1999, άρθρο 29, παρ. 5 Γνωμοδότηση 1/1998 ΕΙΣΑΠ:  Ο ιατρός των καταστημάτων κρατήσεως δεν έχει καμιά νομική υποχρέωση να ανακοινώνει όσα γνωρίζει ή πληροφορείται κατά την εξέταση των κρατουμένων.  Αν κρίνει ότι για λόγους υπέρτερου ηθικού συμφέροντος οφείλει να ανακοινώσει αναλαμβάνει μόνος του την ποινική ευθύνη της πράξης του.

Αναφορά στις Αρχές εισαγωγής αλλοδαπών σε νοσοκομεία  ν. 2910/2001, άρθρο 54: Οι διευθυντές ξενοδοχείων, παραθεριστικών κέντρων, κλινικών και θεραπευτηρίων οφείλουν να ενημερώνουν την αστυνομική υπηρεσία ή την υπηρεσία αλλοδαπών και μετανάστευσης για την άφιξη και την αναχώρηση αλλοδαπών που φιλοξενούν

Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (86/2001)  Η διάταξη θα πρέπει να καταργηθεί σε ότι αφορά την υποχρέωση των διευθυντών των κλινικών και των θεραπευτηρίων ή να αντικατασταθεί με άλλη που να προβλέπει τη διαβίβαση στοιχείων μόνο εφόσον υπάρχουν σοβαρές υπόνοιες ότι έχει διαπραχθεί αξιόποινη πράξη, τόσο για αλλοδαπούς, όσο και για ημεδαπούς.

Κακοποίηση ανηλίκου  Ο ιατρός οφείλει να δράσει σε υποψία σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκου  Επαφή με κοινωνικές υπηρεσίες  Επικοινωνία με τον εισαγγελέα ανηλίκων  Η προστασία του παιδιού είναι θέμα πρώτης προτεραιότητας

 Ο ιατρός έχει νομική και δεοντολογική υποχρέωση να τηρεί το ιατρικό απόρρητο.  Η παραβίασή του θεωρείται δικαιολογημένη όταν εκπληρώνει ειδικό καθήκον προβλεπόμενο από το νόμο.  Κατά την άσκηση της ιατρικής, ενδέχεται να έρθει αντιμέτωπος με ηθικά και νομικά διλήμματα-σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να είναι έτοιμος να αναλάβει την ευθύνη της απόφασής του. Συμπεράσματα

Ευχαριστώ για την προσοχή σας