ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η χορήγηση γενικής αναισθησίας στα κουνέλια, συνοδεύεται από υψηλό ποσοστό επιπλοκών. Το γεγονός αυτό εκτός από το μικρό μέγεθος αυτών των ζώων οφείλεται σε παράγοντες όπως είναι η συχνή ύπαρξη υποκλινικής αναπνευστικής νόσου και αφυδάτωσης, η αντίδρασή τους στο στρες και τα φάρμακα της αναισθησίας, η δύσκολη διασωλήνωση και τοποθέτηση φλεβοκαθετήρα, ο δύσκολος έλεγχος του βάθους της αναισθησίας κ.ά. Στα παραπάνω πρέπει να προστεθεί η ανάγκη για χορήγηση τροφής σε σύντομο χρόνο μετά το πέρας της αναισθησίας αλλά και η απουσία εμφανών εκδηλώσεων πόνου.Σκοπός της μελέτης ήταν η εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων για τον κλινικό κτηνίατρο. Οι κύριες φαρμακευτικές ουσίες που χορηγήθηκαν για προνάρκωση ήταν οι α-2 αγωνιστές, για την εγκατάσταση κυρίως η θειοπεντόνη (51,16%) και τέλος για τη διατήρηση της αναισθησίας έγινε χρήση των πτητικών αναισθητικών φαρμάκων αλοθανίου (27,9 %) και ισοφλουρανίου (44,18%). Για την εισαγωγή της τελευταίας χρησιμοποιήθηκε ανάλογα με το Σ.Β. του ζώου, λαρυγγική μάσκα ή προσωπίδα. Η περιεγχειρητική αναλγησία στηρίχθηκε στη χορήγηση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων ή/και βουτορφανόλης. Τέλος, σε έξι περιστατικά (13,95 %) παρατηρήθηκαν επιπλοκές κατά την εισαγωγή ή τη διατήρηση της αναισθησίας. Συμπερασματικά δεν υπήρξε ένα συγκεκριμένο αναισθητικό πρωτόκολλο ή μία φαρμακευτική ουσία που να χρησιμοποιήθηκε σε όλες τις χειρουργικές επεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν στα κουνέλια. Ωστόσο, σε επεμβάσεις με προβλέψιμη και μικρή χρονική διάρκεια ο συνδυασμός α-2 αγωνιστού με κεταμίνη κρίθηκε ικανοποιητικός. Αν η επιλογή κάθε αναισθητικού σχήματος στα κουνέλια γίνεται ανάλογα με το Σ.Β, τη φυσική κατάστασή τους, τις ιδιαιτερότητες τους, και το είδος της επέμβασης, η αναισθησία μπορεί να είναι ασφαλής. Λέξεις κλειδιά: Κουνέλια, ασφαλής αναισθησία,α2 αγωνιστής, ισοφλουράνιο, λαρυγγική μάσκα, επιπλοκέςABSTRACT General anaesthesia is associated with increased morbidity in rabbits. As contributing factors, among others, may be considered the small body size, the presence of subclinical respiratory diseases and dehydration, the stress response, the anaesthetic drugs used, the difficult airway and venous catheterization, difficulties in monitoring the depth of anaesthesia etc. Other confounding factors are the lack of pain symptoms and the need for early feeding after recovery. The aim of this retrospective study was an attempt to draw valuable conclusions for the practitioners. The main agents used for premedication were the a2-adrenergic agonists (xylazine or medetomidine in 81.3 % of the cases), butorphanol, and acepromazine. The latter was always used in combination with butorphanol. Anaesthesia was induced with ketamine, propofol, or thiopentone (51.2% of the cases). The volatile agents, halothane (27.9 % of the cases) and isoflurane (44.18% of the cases) were more frequently used than ketamine (27.9% of the cases) to maintain anaesthesia. Out of the 31 cases of inhalational anaesthesia, endotracheal intubation was performed in only four animals, while laryngeal or face masks were used, depending on to the patient’s body weight, in the rest of the cases. Perioperative analgesia was based upon the use of non-steroidal anti-inflammatory drugs or/and butorphanol. In six cases (14%) various perioperative complications were recorded. In conclusion, various anaesthetic protocols were used. More frequently an a2-adrenergic agonist was used for premedication, thiopentone for induction and isoflurane for maintenance of anaesthesia. Moreover, the use of the combination of an a2-agonist with ketamine for short procedures proved to be satisfactory. It seems that if the anaesthetic protocol is adjusted to the patient’s body weight, its physical status, anatomical/physiological particularities, and the type of surgery, rabbit anaesthesia could safely be performed in clinical practice. Key words: Rabbits, safe anesthesia, a2 agonist, isoflurane, laryngeal mask, complications ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Εξετάστηκαν 43 περιστατικά κουνελιών που υποβλήθηκαν σε διάφορες επεμβάσεις (ορθοπαιδικές, οδοντιατρικές, μαλακών ιστών) κατά τα έτη 2005 και 2006 στην κλινική ζώων συντροφιάς της Κτηνιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ.Οι κύριες φαρμακευτικές ουσίες που χρησιμοποιήθηκαν στα διάφορα στάδια αναισθησίας ήταν οι α-2 αγωνιστές (ξυλαζίνη, μεδετομιδίνη), η βουτορφανόλη, η ακετυλοπρομαζίνη, η κεταμίνη, η προποφόλη, η θειοπεντόνη, το αλοθάνιο και το ισοφλουράνιο. Για την εισαγωγή των εισπνευστικών παραγόντων χρησιμοποιήθηκαν, ανάλογα με το Σ.Β. του ζώου, τραχειοσωλήνας μεγέθους (3-4,5cm) λαρυγγική μάσκα ή προσωπίδα.. Για την χορήγηση ενέσιμων ουσιών και υγρών τοποθετήθηκε φλεβοκαθετήρας (22-24G) στην περιφερική ωτιαία φλέβα.Για την εισπνευστική διατήρηση εφαρμόστηκε κύκλωμα Τ- παιδιατρικό ή Bain. Η παρακολούθηση (ECG,CO 2, O 2, NIBP) στις περισσότερες περιπτώσεις έγινε με μόνιτορ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1.Clarke K & Hall LW (1990) A survey of anaesthesia in small animal practice: AVA/BSAVA report. Journal of the Association of Veterinary Anaesthetists 17, Flecknell P (1999) Rabbits, rodents and ferrets In: Seymour C & Gleed R. Manual of Small Animal Anaesthesia and Analgesia. BSAVA 3.Meredith A & Crossley DA (2002) Rabbits In: Meredith A & Redrobe S. Manual of Exotic Pets fourth edition. BSAVA 4.McKenney & Hollow etc (2003) Veterinary anaesthesia and analgesia 5.Heard D (2004) Anesthesia, analgesia and sedation of Small mammals. In: Quesenberry KE &CarpenterJW. Ferrets, Rabbits and Rodents clinical medicine and surgery 2nd edition. Saunders 6.Flecknell P (2005) Anaesthesia and analgesia. Manual of Rabbit Medicine and Surgery. BSAVA ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑΣ ΣΕ ΚΟΥΝΕΛΙΑ. ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ 43 ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑΣ ΣΕ ΚΟΥΝΕΛΙΑ. ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ 43 ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ Π.Ν. Αζμάνης 1, Α. Θώμας 2, Γ.Μ. Καζάκος 3, Ι. Σάββας 4, Ν. Κομνηνού 5, Δ. Ραπτόπουλος 6 Κλινική Ζώων Συντροφιάς, Κτηνιατρική Σχολή, Α.Π.Θ. 1.Mετεκπαιδευόμενος Κτηνίατρος 2. Υποψήφιος διδάκτορας, 3. Λέκτορας, 4. Λέκτορας, 5. Επικ. Καθηγήτρια,6. Καθηγητής στην Χειρουργική ΣΥΖΗΤΗΣΗ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Συμπερασματικά, δεν υπήρξε ένα συγκεκριμένο αναισθητικό πρωτόκολλο ή μία φαρμακευτική ουσία που να χρησιμοποιήθηκε σε όλες τις χειρουργικές επεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν στα κουνέλια. Συχνότερα χρησιμοποιήθηκαν για προνάρκωση οι α 2 - αδρενεργικοί αγωνιστές. Ιδιαίτερα χρηστικός ήταν ο συνδιασμός μεδετομιδίνης-βουτορφανόλης, αφού μείωνε την χορηγούμενη ποσότητα μεδετομιδίνης (από 1,6-2mg/kg σε 0,8mg/kg) και αύξανε το βάθος της αναισθησίας. Για εγκατάσταση η θειοπεντόνη σε χαμηλές συγκεντρώσεις (1,25% & 2,5%) κρίθηκε επαρκής. Η διατήρηση της αναισθησίας σε παρεμβάσεις με μακρό προδικαζόμενο χρόνο έγινε με ισοφλουράνιο, λόγω της ασφάλειας και της γρήγορης ανάνηψης. Σε άτομα με Σ.Β. 3,5kg λαρυγγική μάσκα ή τραχειοσωλήνας. Η χρήση του τελευταίου ήταν περιορισμένη ακόμα και σε βαρύτερα άτομα (Σ.Β.~5kg) λόγω δυσκολίας εισαγωγής του.(χρονοβόρο, αυξημένοι τραυματισμοί λάρυγγα, φάρυγγα, τραχείας). Ωστόσο, σε επεμβάσεις με προβλέψιμη μικρή χρονική διάρκεια ο συνδυασμός ενός α 2 -αγωνιστή με κεταμίνη κρίθηκε ικανοποιητικός. Σε 6 περιπτώσεις παρουσιάστηκαν επιπλοκές κατά την αναισθησία ή την ανάνηψη.Η συχνότερη ήταν η κατακράτηση της αναπνοής κατά την εισαγωγή του εισπνευστικού. Σε μία περίπτωση η προνάρκωση με μεδετομιδίνη (1,4mg/kg) αποδείχτηκε ανεπαρκής, ενώ δύο περιπτώσεις κατέληξαν σε θάνατο λόγω ανακοπής.(μία μετά από απότομη χορήγηση θειοπεντόνης 1,5ml 2,5% και μία μετά από εισρόφηση τροφής λόγω οπισθότονου κατά την νοσηλεία μετά από επιτυχημένη Ε.ΚΑΡ.ΠΑ). Συχνή αλλά μη ανησυχητική ήταν η εμφάνιση κυάνωσης λόγω συμπίεσης στη βάση της γλώσσας από την λαρυγγική μάσκα. Αν η επιλογή κάθε αναισθητικού σχήματος στα κουνέλια γίνεται ανάλογα με το Σ.Β, τη φυσική κατάστασή τους, τις ιδιαιτερότητές τους, και το είδος της επέμβασης, η αναισθησία μπορεί να είναι ασφαλής. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οι κύριες φαρμακευτικές ουσίες που χορηγήθηκαν για προνάρκωση ήταν οι α 2 -αγωνιστές (ξυλαζίνη ή μεδετομιδίνη στο 81,4% των περιστατικών), η βουτορφανόλη και η ακετυλοπρομαζίνη. Η τελευταία δεν χρησιμοποιήθηκε μόνη, αλλά πάντα σε συνδυασμό με βουτορφανόλη. Για την εγκατάσταση της αναισθησίας χρησιμοποιήθηκε η κεταμίνη, η προποφόλη και κυρίως η θειοπεντόνη (51,2%). Για τη διατήρηση της αναισθησίας, η χρήση των πτητικών αναισθητικών φαρμάκων [αλοθάνιο (27,9 %) και ισοφλουράνιο (44,2%)] υπερτερούσε έναντι της διατήρησης με χορήγηση ενέσιμο [κεταμίνη (27,9 %)]. Από τα 31 περιστατικά στα οποία χορηγήθηκε εισπνευστική αναισθησία, τραχειοσωλήνας χρησιμοποιήθηκε μόλις στα 4 από αυτά. Στα υπόλοιπα χρησιμοποιήθηκε ανάλογα με το Σ.Β. του ζώου, λαρυγγική μάσκα ή προσωπίδα. Η περιεγχειρητική αναλγησία στηρίχθηκε στη χορήγηση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων ή/και βουτορφανόλης. Τέλος, σε έξι περιστατικά (14 %) παρατηρήθηκαν επιπλοκές κατά την εισαγωγή ή τη διατήρηση της αναισθησίας. ΣΚΟΠΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Σκοπός της αναδρομικής αυτής μελέτης ήταν η επεξεργασία 43 αναισθητικών πρωτοκόλλων που χρησιμοποιήθηκαν για τη χορήγηση αναισθησίας σε ισάριθμα κουνέλια, τα οποία υποβλήθηκαν σε διάφορες επεμβάσεις (ορθοπαιδικές, οδοντιατρικές, μαλακών ιστών) κατά τα έτη 2005 και 2006 στην Κλινική Ζώων Συντροφιάς της Κτηνιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ., και η εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων για τον κλινικό κτηνίατρο. Εικ. 2 Λαρυγγική μάσκα. Η μαύρη γραμμή υποδεικνύει την φορά τοποθέτησης Εικ.1 Τοποθέτηση φλεβοκαθετήρα στην περιφερική ωτιαία φλέβα Εικ.3 Παρακολούθηση ζωτικών λειτουργιών Εικ. 4 Κυάνωση λόγω συμπίεσης κατά την εφαρμογή της λαρυγγικής μάσκας Γράφημα 4. Η εισπνευστική διατήρηση περιλαμβάνει το αλοθάνιο και το ισοφλουράνιο Γράφημα 2. Χρήση α2 αγωνιστών σε προνάρκωση. Φαίνεται η περιορισμένη χρήση ACP. Εικ. 5 Αρχή λειτουργίας της λαρυγγικής μάσκας Γράφημα 3. Εγκατάσταση με χρήση θειοπεντόνης. Η κεταμίνη αντιπροσωπεύεται σε υψηλό σχετικά ποσοστό κυρίως λόγω της χρήσης της σε μικροεπεμβάσεις