ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΞΑΠΛΑΝΤΕΡΗ, M.D., PhD. ΑΓΓΕΙΑ

Το κυκλοφορικό σύστημα αποτελείται από το αιμοφόρο και το λεμφοφόρο αγγειακό σύστημα Το αιμοφόρο αγγειακό σύστημα αποτελείται από: 1) την καρδία 2) τις αρτηρίες 3) τα τριχοειδή 4) τις φλέβες

1)Η καρδιά λειτουργεί ως αντλία αίματος 2)Οι αρτηρίες είναι απαγωγά αγγεία, που συνεχώς μικραίνουν καθώς διακλαδίζονται. Μεταφέρουν το οξυγονωμένο αίμα, θρεπτικές ουσίες και ορμόνες στους ιστούς 3)Τα τριχοειδή είναι δίκτυο από λεπτούς σωληνίσκους, που αναστομώνονται. Μέσω του τοιχώματός τους γίνεται η ανταλλαγή θρεπτικών ουσιών και μακρομορίων μεταξύ αίματος και ιστών 4)Οι φλέβες: τα τριχοειδή συμβάλλουν προς ένα σύστημα μεγαλύτερων αγωγών που ονομάζονται φλέβες. Οι φλέβες μεταφέρουν προϊόντα του μεταβολισμού και CO2 προς την καρδιά

Δομή των αιμοφόρων αγγείων Τα αγγεία του αίματος αποτελούνται από τις εξής στοιβάδες: 1. Εσωτερικός χιτώνας ή ενδοθήλιο. Αποτελείται από ενδοθηλιακά κύτταρα που επενδύουν την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου

2. Ο μέσος χιτώνας. Αποτελείται από λεία μυϊκά κύτταρα, μεταξύ των οποίων βρίσκονται ελαστικές ίνες, κολλαγόνες ίνες και πρωτεογλυκάνες. Στις αρτηρίες ο μέσος χιτώνας χωρίζεται από τον εσωτερικό χιτώνα με την έσω ελαστική μεμβράνη, η οποία έχει χάσματα (θυρίδες). Οι θυρίδες επιτρέπουν στις ουσίες να τρέφουν το αγγειακό τοίχωμα

3. Ο εσωτερικός χιτώνας. Αποτελείται από ελαστικές ίνες και κολλαγόνο. Βαθμιαία η στοιβάδα του έξω χιτώνα συνεχίζεται με το συνδετικό ιστό που περιβάλλει το όργανο μέσα από το οποίο πορεύεται το αγγείο

Τα αγγεία των αγγείων (vasa vasorum) Στα μεγάλα αγγεία, τα αγγεία των αγγείων διακλαδίζονται στον εξωτερικό χιτώνα και τον μέσο χιτώνα και τρέφουν με διάχυση Είναι αφθονότερα στις φλέβες, διότι το φλεβικό αίμα έχει ένδεια οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών Μπορεί να προέρχονται από κλάδους της ίδιας αρτηρίας την οποία τροφοδοτούν ή από γειτονικές αρτηρίες

Νεύρωση των αγγείων του αίματος - Τα αγγεία του αίματος που έχουν λείες μυϊκές ίνες στα τοιχώματά τους, έχουν άφθονες αμύελες νευρικές ίνες (αγγειοκινητικά νεύρα). Αυτά τα νεύρα ελευθερώνουν τον νευροδιαβιβαστή νορεπινεφριδίνη. Η νορεπινεφριδίνη επάγει αγγειοσύσπαση. - Στις φλέβες η πυκνότητα των νεύρων είναι μικρότερη από τις αρτηρίες. - Οι αρτηρίες των γραμμωτών μυών δέχονται επιπλέον χολινεργική αγγειοδιασταλτική νεύρωση

Το κυκλοφορικό σύστημα διαιρείται σε: 1.Μεγαλοαγγειακό: αγγεία με διάμετρο > 0,1 mm 2.Μικροαγγειακό: αγγεία ορατά μόνο με το μικροσκόπιο Το μικροαγγεικό σύστημα είναι πολύ σημαντικό λόγω της συμμετοχής του στη διαδικασία ανταλλαγής μεταξύ του αίματος και του περιβάλλοντος ιστού, τόσο σε φυσιολογικές συνθήκες, όσο και κατά τη φλεγμονή

Τα τριχοειδή - Η μέση τους διάμετρος είναι μικρή (7-9μm) - Το μήκος τους κυμαίνεται από 0,25-1 mm (σπάνια φτάνουν τα 50 mm όπως στο νεφρό ή στα επινεφρίδια) -Το συνολικό τους μήκος στον ανθρώπινο οργανισμό υπολογίζεται στα χιλιόμετρα -Η έκτασή τους φτάνει τα 6000 m 2 - Λόγω των λεπτών τοιχωμάτων τους και της αργής ροής του αίματος μέσα σε αυτά, ευνοούν την ανταλλαγή νερού, διαλυμένων ουσιών και μακρομορίων ανάμεσα στο αίμα και τους ιστούς

Τα τριχοειδή αγγεία - Αποτελούνται εσωτερικά από μια μονή στοιβάδα ενδοθηλιακών κυττάρων, που τυλίγονται σε μορφή σωλήνα. -Τα περικύτταρα αποτελούν τη μέση στοιβάδα και έχουν συσταλτική λειτουργία -Ο εξωτερικός χιτώνας αποτελείται από ίνες κολλαγόνου

Τα τριχοειδή αγγεία ταξινομούνται σε 4 τύπους: 1.Συνεχής ή σωματικός τύπος. Δεν έχει θυρίδες. Βρίσκεται στο μυϊκό ιστό, στους εξωκρινείς αδένες και το νευρικό ιστό 2.Τα θυριδωτά ή σπλαγχνικού τύπου τριχοειδή, όπου υπάρχουν θυρίδες στα τοιχώματα των ενδοθηλιακών κυττάρων με διαφραγμάτια που φράζουν τα ανοίγματα. Βρίσκονται σε ιστούς που απαιτείται γρήγορη ανταλλαγή ουσιών μεταξύ ιστών και αίματος (νεφροί, έντερο, ενδοκρινείς αδένες) 3.Τα θυριδωτά τριχοειδή, όπου υπάρχουν θυρίδες στα τοιχώματα των ενδοθηλιακών κυττάρων χωρίς διαφραγμάτια. (χαρακτηριστικά του νεφρικού σπειράματος) 4.Τα κολποειδή τριχοειδή, που βρίσκονται στο ήπαρ και στα αιμοποιητικά όργανα (μυελός οστών, σπλήνας). Η δομή τους είναι τέτοια που να διευκολύνει την ανταλλαγή μεταξύ αίματος και ιστών. Έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: έχουν ελικοειδή πορεία και διευρυσμένη διάμετρο, ώστε να επιβραδύνεται η ροή του αίματος, και πολλαπλές θυρίδες χωρίς διαφραγμάτια. Γύρω από το τοίχωμά τους υπάρχουν κύτταρα με φαγοκυτταρική δραστηριότητα

Τα τριχοειδή αναστομώνονται ελεύθερα και σχηματίζουν πλούσιο δίκτυ που βρίσκεται μεταξύ των μικρών αρτηριών και φλεβών.

Τα αρτηρίδια διακλαδίζονται σε μικρότερα αγγεία, τα μεταρτηρίδια, τα οποία στη συνέχεια διακλαδίζονται σε τριχοειδή. Στο σημείο που ξεκινά το αρτηρίδιο από το μεταρτηρίδιο, υπάρχει σφιγκτήρας (δακτύλιος από λεία μυϊκά κύτταρα), ο προτριχοειδικός σφιγκτήρας. Η σύσπασή του μπορεί να σταματήσει τη ροή αίματος μέσα στο τριχοειδές

Στους γραμμωτούς μύες και στο δέρμα χεριών και ποδιών υπάρχουν οι αρτηριοφλεβώδεις αναστομώσεις, όπου τα αρτηρίδια αδειάζουν μέσα στα φλεβίδια Παρατηρούνται επίσης στις ράγες των δακτύλων, στην κοίτη των νυχιών. Είναι υπεύθυνες για φυσιολογικά φαινόμενα όπως η έμμηνος ρύση, η στύση, η θερμορρύθμιση, η ρύθμιση της πίεσης του αίματος

Οι αρτηρίες

Οι περισσότερες από τις αρτηρίες του ανθρώπινου σώματος είναι μυϊκού τύπου Οι αρτηρίες έχουν πιο παχιά τοιχώματα από τις φλέβες

Οι μεγάλες ελαστικές αρτηρίες - Είναι η αορτή και οι μεγάλοι κλάδοι της. - Έχουν κιτρινωπό χρώμα λόγω της συσσώρευσης ελαστίνης στο μέσο χιτώνα τους. - Έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: Ο έσω χιτώνας είναι παχύτερος από της μυϊκής αρτηρίας και επενδύεται από ενδοθηλιακά κύτταρα Ο μέσος χιτώνας αποτελείται από συγκεντρικά διατεταγμένες, διάτρητες ελαστικές μεμβράνες (που ο αριθμός τους αυξάνεται με την ηλικία) και λεία μυϊκά κύτταρα Ο εξωτερικός χιτώνας δεν είναι καλά αναπτυγμένος και περιέχει ελαστικές ίνες και κολλαγόνο

Οι μεταφορικές αρτηρίες Οι μεγάλες αρτηρίες ονομάζονται και μεταφορικές αρτηρίες, διότι μεταφέρουν το αίμα μακριά από την καρδιά Επίσης αμβλύνουν τις μεγάλες διακυμάνσεις στην πίεση που δημιουργείται κατά την καρδιακή συστολή. Ως αποτέλεσμα η αρτηριακή πίεση και η ροή του αίματος γίνονται λιγότερο ασταθείς όσο αυξάνεται η απόσταση από την καρδιά

Οι αρτηρίες κατανομής Οι αρτηρίες μέσου μεγέθους ονομάζονται αρτηρίες κατανομής, διότι η λειτουργία τους είναι να προμηθεύουν αίμα στα διάφορα όργανα. Η μυϊκή τους στοιβάδα, με τη συστολή της ή με την έλλειψη συστολής, ελέγχει τη ροή του αίματος στα διάφορα όργανα

Οι φλέβες Περιέχουν περισσότερο από το 70% του συνολικού όγκου αίματος. Για το λόγο αυτό θεωρούνται αγγεία μεγάλης περιεκτικότητας. Ταξινομούνται σε: -Φλεβίδια -Φλέβες μικρού μεγέθους -Φλέβες μεσαίου μεγέθους -Φλέβες μεγάλου μεγέθους

Τα φλεβίδια - Είναι μικρά αγγεία με διάμετρο 0,1-2 mm - Έχουν πιο λεπτά τοιχώματα από τα αρτηρίδια ίδιας διαμέτρου - Ο εσωτερικός χιτώνας αποτελείται από ενδοθήλιο - Ο μέσος χιτώνας είναι λεπτός και η μυϊκή στοιβάδα μπορεί να λείπει - Ο εξωτερικός χιτώνας είναι ο πιο παχύς και είναι συνδετικός ιστός με ίνες κολλαγόνου

Οι μικρού και μέσου μεγέθους φλέβες - Εδώ ανήκουν οι περισσότερες φλέβες - Έχουν διάμετρο 1-9 mm - Ο έσω χιτώνας είναι ενδοθήλιο, αλλά μπορεί και να λείπει - Ο μέσος χιτώνας αποτελείται από λεία μυϊκά κύτταρα - Η εξωτερική στοιβάδα είναι καλά αναπτυγμένη

Οι μεγάλες φλέβες - Έχουν εσωτερικό χιτώνα καλά ανεπτυγμένο - Ο μέσος χιτώνας είναι λεπτότερος - Η εξωτερική στοιβάδα είναι η παχύτερη και καλά αναπτυγμένη, ώστε να εμποδίζεται η διάταση του αγγείου - Στο εσωτερικό τους έχουν βαλβίδες, δηλαδή ημισελινοειδείς πτυχές του εσωτερικού χιτώνα που προβάλλουν μέσα στον αυλό. Είναι πολυάριθμες στα άκρα. Σκοπός τους η κατεύθυνση του αίματος προς την καρδιά και όχι αντίστροφα. Στα άκρα η συστολή των γραμμωτών μυών που τις περιβάλλουν ενισχύουν την προώθηση του αίματος προς την καρδιά

Η καρδία Είναι ένα μυώδες όργανο που συστέλλεται ρυθμικά. Λειτουργεί ως αντλία αίματος. Επιπλέον παράγει την ορμόνη νατριοδιουρητικός παράγοντας Τα τοιχώματά της αποτελούνται από 3 χιτώνες: 1.Τον έσω χιτώνα ή ενδοκάρδιο 2.Τον μέσο χιτώνα ή μυοκάρδιο 3.Το έξω χιτώνα ή περικάρδιο

Ο ινώδης σκελετός της καρδιάς είναι η κεντρική περιοχή, που χρησιμεύει ως βάση των βαλβίδων και ως χώρος κατάφυσης των μυϊκών κυττάρων

Το λεμφοφόρο αγγειακό σύστημα Αρχίζει με τυφλούς σωληνίσκους που ονομάζονται λεμφοφόρα τριχοειδή. Τα λεμφοφόρα τριχοειδή αναστομώνονται και σχηματίζουν ολοένα και μεγαλύτερα αγγεία, τα οποία αδειάζουν στις μεγάλες φλέβες κοντά στην καρδιά.

Η λειτουργία του λεμφικού συστήματος είναι να επιστρέφει στο αίμα το υγρό του διαστήματος των ιστών. Το υγρό του διαστήματος των ιστών βοηθά στο σχηματισμό της λέμφου. Η λέμφος περνώντας μέσα από τα λεμφικά όργανα βοηθά στην κυκλοφορία των λεμφοκυττάρων και άλλων ανοσολογικών παραγόντων

Στη διαδρομή των λεμφικών αγγείων παρεμβάλλονται οι λεμφαδένες Τα μεγάλα λεμφικά αγγεία έχουν παρόμοια δομή με αυτή των φλεβών με τις παρακάτω διαφορές: 1.Δεν είναι ξεκάθαρος ο χωρισμός μεταξύ των τριών στοιβάδων 2.Οι εσωτερικές βαλβίδες που υπάρχουν και εδώ είναι περισσότερες. Μεταξύ των βαλβίδων τα λεμφαγγεία παρουσιάζουν διάταση και παίρνουν σχήμα σαν κομπολόι (οζώδης ή κομβολογιοειδής μορφή)