4. ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

Οι Αλεξανδρινοί υπολόγιζαν ότι ο Αριστοτέλης έγραψε 400 περίπου συνολικά βιβλία. Ο Διογένης ο Λαέρτιος υπολόγισε το έργο του σε στίχους και βρήκε ότι έφταναν τις 44 μυριάδες, δηλ Μεγάλο μέρος από το έργο του αυτό χάθηκε. Ανήκε στην κατηγορία των δημόσιων ή "εξωτερικών" μαθημάτων και ήταν γραμμένα σε μορφή διαλογική. Από αυτά σώθηκε μόνο η "Αθηναίων Πολιτεία", σ' έναν πάπυρο που βρέθηκε στην Αίγυπτο.

Τα σωζόμενα σήμερα έργα του αντιστοιχούν στη διδασκαλία που ο Αριστοτέλης έκανε στους προχωρημένους μαθητές του και που λέγονται "ακροαματικές ή εσωτερικές". Γι' αυτό και είναι γραμμένα σε συνεχή λόγο και όχι σε διάλογο. Αρκετά από τα βιβλία του έχουν υποστεί επεμβάσεις και επεξεργασίες και γενικά η κατάστασή τους δεν είναι καλή. Από το τεράστιο έργο του τελικά σώθηκαν 47 βιβλία και μερικά αποσπάσματα από τα άλλα. Δε θεωρούνται όμως όλα γνήσια.

Ο χωρισμός του έργου του Αριστοτέλη Το συγγραφικό έργο του Αριστοτέλη μπορεί να χωριστεί σε τρεις βασικές κατηγορίες:  Η πρώτη περιλαμβάνει έργα εκλαϊκευμένου χαρακτήρα που τα είχε δημοσιεύσει ο ίδιος.  Η δεύτερη, σημειώσεις και συλλογές υλικού που προορίζονταν για επιστημονικές πραγματείες.  H τρίτη, τα ίδια τα επιστημονικά έργα. Με μόνη εξαίρεση την «Αθηναίων Πολιτεία», ολόκληρο τα σώμα των σωζόμενων έργων του - αν είναι αυθεντικό - ανήκει στην τρίτη κατηγορία.

Έργα του Αριστοτέλη Λογικά ή Όργανον Είναι έξι πραγματείες, οι οποίες αποτελούν την αιώνια δόξα του φιλοσόφου, γιατί πρώτος αυτός διατύπωσε τους νόμους της ανθρώπινης νόησης και τους τρόπους του συλλογισμού. Φυσικά Περιλαμβάνουν τις εξής πραγματείες: > (6 βιβλία) > (4 βιβλία) > (3 βιβλία) > (4 βιβλία) > (ψευδεπίγραφο)

Βιολογικά Είναι είκοσι βιβλία με τα οποία ο Αριστοτέλης έγινε ο δημιουργός της φυσικής επιστήμης, της ζωολογίας και της συγκριτικής ανατομίας και έστρεψε τη φιλοσοφική συζήτηση στο γόνιμο έδαφος του αισθητού κόσμου. Περί ψυχολογίας Μετά τα φυσικά Από το έργο αυτό προήλθε ο όρος > των νεότερων χρόνων. Στην ομάδα, αυτή, των έργων, ο Αριστοτέλης εξετάζει τις πρώτες αρχές όλων των όντων, και των > και των >. Ηθικά Είναι 19 βιβλία, τα οποία τίμησαν ιδιαίτερα οι θεολόγοι.

Πολιτικά > (9 βιβλία) > > (2 βιβλία) Αυτά αποτελούν ακόμη και σήμερα τη βάση των ερευνών για όσους ασχολούνται με τις πολιτικές επιστήμες. Τεχνικά Προβλήματα Αυτή η ομάδα περιέχει προβλήματα από διάφορες περιοχές της γνώσης.

Η γνώση μας για τα υπόλοιπα συγγράμματα στηρίζεται σε αποσπάσματα τα οποία μνημονεύουν αρχαίοι συγγραφείς, και σε τρεις καταλόγους που έχουν περισωθεί από την αρχαιότητα. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα εκτενέστερα από τα σωζόμενα έργα του δεν αποτελούν ενιαία σύνολα, αλλά συλλογές κειμένων για συναφή θέματα, και ότι τα επιμέρους κείμενα είναι οι αρχικές ενότητες που συνδέθηκαν έπειτα μεταξύ τους, άλλοτε από τον ίδιο τον Αριστοτέλη και άλλοτε από τους εκδότες του.

Η σύγχρονη έρευνα αποκαλύπτει ότι χάθηκαν σημαντικά έργα του Αριστοτέλη. Εκτιμώντας τα χαμένα έργα φαίνεται να έχουν αρχικά γραφτεί με σκοπό να υποβληθούν σε μεταγενέστερη δημοσίευση, τα σωζόμενα έργα δεν φαίνεται να ήταν έτσι. Αντίθετα, τα διασωθέντα έργα φαίνονται περισσότερο να είναι σημειώσεις παραδόσεων χωρίς σκοπό δημοσίευσης. Η αυθεντικότητα ενός τμήματος του διασωθέντος έργου ως αυθεντικά Αριστοτελικού είναι επίσης σήμερα ύποπτη, με μερικά βιβλία να αντιγράφουν ή να συνοψίζουν το ένα το άλλο, τη συγγραφή ενός βιβλίου υπό αμφισβήτηση και ενός άλλου βιβλίου να μην θεωρείται καθόλου του Αριστοτέλη.

Μερικά από τα επιμέρους έργα, όπου συμπεριλαμβάνεται το Σύνταγμα της Αθήνας, θεωρούνται από τους περισσότερους μελετητές ως προϊόντα της "σχολής" του Αριστοτέλη, ίσως καταρτισμένα υπό την διεύθυνση ή την εποπτεία του. Άλλα, όπως το ‘Περί Χρωμάτων’, μπορεί να έχουν παραχθεί από τους διαδόχους του Αριστοτέλη στο Λύκειο, π.χ., τον Θεόφραστο και τον Στράτωνα. Ακόμα, άλλα απέκτησαν το όνομά του Αριστοτέλη μέσα από τις ομοιότητες στο δόγμα ή στο περιεχόμενο, όπως το De Plantis, ενδεχομένως του Νικόλα Δαμασκηνού. Άλλα έργα στο σώμα κειμένων περιλαμβάνουν αστρολογικά και μαγικά κείμενα των οποίων οι συνδέσεις με τον Αριστοτέλη είναι καθαρά ευφάνταστες.

Σύμφωνα με μια διάκριση που προέρχεται από τον ίδιο τον Αριστοτέλη, τα γραπτά του διαιρούνται σε δύο ομάδες: την "εξωτερική" και την "εσωτερική". Οι περισσότεροι μελετητές έχουν καταλάβει πως η διάκριση είναι μεταξύ των έργων που προορίζονται από τον Αριστοτέλη για το κοινό (εξωτερική), και τα πιο τεχνικά έργα που προορίζονται για χρήση μέσα στο σχολείο (εσωτερικά). Οι σύγχρονοι μελετητές συνήθως υποθέτουν αυτά τα τελευταία να είναι δικές του (πρόχειρες) σημειώσεις από τις διαλέξεις του Αριστοτέλη (ή σε ορισμένες περιπτώσεις σημειώσεις από τους μαθητές του). Ωστόσο, ένας κλασικός μελετητής προσφέρει μια εναλλακτική ερμηνεία. Κατά τον 5ο αιώνα ο νεοπλατωνιστής Αμμώνιος γράφει ότι το ύφος γραφής του Αριστοτέλη είναι σκόπιμα σκοταδιστικό, έτσι ώστε «οι καλοί άνθρωποι μπορούν για το λόγο αυτό να τεντώσουν το μυαλό τους ακόμα περισσότερο, ενώ τα κενά μυαλά που χάνονται από απροσεξία θα τεθούν σε φυγή από την αφάνεια, όταν αντιμετωπίζουν φράσεις όπως αυτές."

Μια άλλη κοινή παραδοχή είναι ότι κανένα από τα εξωτερικά έργα δε σώζεται - ότι όλα τα σωζόμενα γραπτά του Αριστοτέλη είναι εσωτερικού είδους. Τρέχουσα γνώση του τι ακριβώς είναι τα εξωτερικά γραπτά είναι πενιχρή και αμφίβολη, αν και πολλά από αυτά μπορεί να έχουν τη μορφή διαλόγου. (Αποσπάσματα από τους διαλόγους του Αριστοτέλη έχουν διασωθεί.) Ίσως να είναι αυτά που αναφέρει ο Κικέρων, όταν χαρακτήρισε το ύφος γραφής του Αριστοτέλη ως «ένα ποτάμι χρυσού». Είναι δύσκολο για πολλούς σύγχρονους αναγνώστες να αποδεχθούν ότι κάποιος θα μπορούσε τόσο σοβαρά να θαυμάζει τη μορφή των έργων αυτών που είναι στη διάθεσή μας. Εντούτοις, μερικοί σύγχρονοι μελετητές έχουν προειδοποιήσει ότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι ο έπαινος του Κικέρωνα προοριζόταν ειδικά για τα εξωτερικά έργα. λίγοι σύγχρονοι μελετητές έχουν πράγματι θαυμάσει το συνοπτικό στυλ γραφής που βρέθηκε σε σωζόμενα έργα του Αριστοτέλη.

Τα σωζόμενα κείμενα του Αριστοτέλη δεν προέρχονται από ολοκληρωμένα λογοτεχνικά κείμενα, αλλά μάλλον από τα σχέδια εργασιών που χρησιμοποιούνταν στο σχολείο του Αριστοτέλη, σε αντιδιαστολή, από την άλλη πλευρά, στους διαλόγους και τα άλλα "εξωτερικά" κείμενα που ο Αριστοτέλης δημοσίευσε ευρύτερα κατά τη διάρκεια της ζωής του. Η συναίνεση είναι ότι ο Ανδρόνικος της Ρόδου συγκέντρωσε τα απόκρυφα έργα του σχολείου του Αριστοτέλη που υπήρχαν με τη μορφή μικρότερων, ξεχωριστών έργων, τα διέκρινε από εκείνα του Θεόφραστου και άλλων Περιπατητικών, τα επιμελήθηκε, και τελικά τα συγκέντρωσε σε πιο συνεκτικά, μεγαλύτερα έργα, όπως είναι γνωστά σήμερα.

Αποφθέγματα-Γνωμικά-Ρήσεις του Αριστοτέλη i.<<Άμιλλα είναι η τάση να φτάσει κάποιος τον άλλον που τον θαυμάζει ή και να τον ξεπεράσει, χωρίς να αισθάνεται φθόνο αν ο άλλος τον ξεπερνάει.>> ii.<< Αυτοί που δίνουν καλή εκπαίδευση στα παιδιά, πρέπει να τιμώνται περισσότερο από εκείνους που τα γέννησαν, γιατί οι γονείς τούς έδωσαν μόνο τη ζωή, οι παιδαγωγοί όμως την ικανότητα να ζουν καλά.>> iii.<<Το μυαλό δεν είναι ένα δοχείο που πρέπει να γεμίσει, αλλά μια φωτιά που πρέπει να ανάψει.>> iv.<<Ο άνθρωπος, όταν τελειοποιείται, είναι το καλύτερο των ζώων. Όταν, όμως, αποχωρίζεται από το νόμο και τη δικαιοσύνη, είναι το χειρότερο όλων>>.

Ο Αριστοτέλης διδάσκει τον Μέγα Αλέξανδρο

Η >, αριστούργημα του αναγεννησιακού ζωγράφου Ραφαήλ. Στο κέντρο απεικονίζεται ο Αριστοτέλης να συνομιλεί με τον Πλάτωνα. Η τοιχογραφία βρίσκεται στο Αποστολικό Παλάτι του Βατικανού.

Επιμέλεια Εργασίας  Δημητροπούλου Ελευθερία  Μαυρουδή Ραφαέλα  Μυρωνίδου Ελένη  Πάνου Μαρία