Προσωνύμια βυζαντινών αυτοκρατόρων Εργασία μαθητών Β4 Παπαδόπουλου Πέτρου και Σπυριδωνίδη Γιώργου Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ρωμανού Ιωάννα

Συχνά παρατηρούμε στη φετινή μας Ιστορία ότι τα ονόματα των αυτοκρατόρων συνοδεύονται από κάποιο προσωνύμιο, μια πρόσθετη ονομασία δηλαδή, που δηλώνει την καταγωγή, μια ιδιότητα, κάποιο χαρακτηριστικό, θετικό ή αρνητικό. Η ποικιλία τους μας οδήγησε να ερευνήσουμε μερικά και να εξετάσουμε την προέλευση και τη σημασία τους.

Κωνσταντίνος Ε΄ο Κοπρώνυμος Ο Κωνσταντίνος Ε΄ ήταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου μεταξύ 741 και 775, στην περίοδο της Εικονομαχίας. Ένα ατυχές γεγονός, η αφόδευσή του στην κολυμβήθρα την ώρα της βάπτισής του, στάθηκε η αφορμή να του προσδώσει η εικονόφιλη παράταξη αυτό το προσωνύμιο, που έχει περιπαικτικό χαρακτήρα και είναι ιδιαίτερα προσβλητικό για έναν αυτοκράτορα.

Μιχαήλ Γ΄ο Μέθυσος Ο Μιχαήλ Γ΄, ο επoνομαζόμενος Μέθυσος ήταν Αυτοκράτορας του Βυζαντίου το διάστημα Γιος και διάδοχος του Θεόφιλου, ανήλθε στο θρόνο σε ηλικία τριών ετών υπό την αντιβασιλεία της μητέρας του Θεοδώρας. Μεγάλωσε υπό την κηδεμονία του αδελφού της Θεοδώρας Βάρδα που τον μύησε σε κάθε είδους διαφθορά και στο ποτό, σύμφωνα με τους χρονογράφους της εποχής. Έτσι προέκυψε το προσωνύμιο που ήταν άκρως υποτιμητικό για έναν αυτοκράτορα.

Λέων ΣΤ΄ο Σοφός Ο Λέων ΣΤ΄ ο Σοφός ήταν αυτοκράτορας από το 886 μέχρι το θάνατό του το 912. Μαθητής του Φωτίου με εξαιρετική μόρφωση διακρίθηκε ως δόκιμος συγγραφέας και ενθουσιώδης ρήτορας. Έγραψε εκτενή επιτάφιο για τον πατέρα του, ποιήματα, λόγους και ομιλίες, που συνήθιζε να εκφωνεί ο ίδιος στις εκκλησιαστικές γιορτές και στρατιωτικό εγχειρίδιο, τα «Τακτικά». Για τη συγγραφική του δραστηριότητα τιμήθηκε όσο ακόμη ζούσε με την προσωνυμία «Σοφός». Σ' αυτόν αποδίδονται, χωρίς πολλή βεβαιότητα, οκτώ επιγράμματα της Παλατινής Ανθολογίας επιγραφόμενα Λέοντος του Φιλοσόφου. Λεπτομέρεια από ψηφιδωτή παράσταση του 9ου αι. που απεικονίζει τον Λέοντα ΣΤ' να αποτίει φόρο τιμής στον Χριστό (Κωνσταντινούπολη, Αγία Σοφία)

Ρωμανός ο Α΄ο Λεκαπηνός ή Λακαπηνός Ο Ρωμανός Α' Ο Λεκαπηνός ήταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου την περίοδο Καταγόταν από στρατιωτική οικογένεια και διακρίθηκε στις εκστρατείες του αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ' ( ) και Βασιλείου Α΄ ( ).Λέγεται γι’αυτόν πως διέθετε μια από τις πιο σπουδαίες αρετές ενός ηγέτη, δηλαδή, την ικανότητα εκλογής ικανών συνεργατών, όπως ο στρατηγός Ιωάννης ο Κουρκούας, ο οποίος το 923 διορίστηκε από τον Ρωμανό «δομέστικος των σχολών», δηλαδή, αρχιστράτηγος. Η προσωνυμία του δηλώνει τον τόπο καταγωγής το,τα Λέκαπα ή Λάκαπα της Καππαδοκίας.

Καππαδοκία Η Καππαδοκία είναι μια ιδιαίτερη περιοχή με υπόσκαφες (λαξεμένες) πολιτείες από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, που οφείλονται στα ηφαιστειογενή πετρώματα της περιοχής και προστάτευσαν για αιώνες τους κατοίκους της από τις εχθρικές επιδρομές.

Κων/νος Ζ΄Πορφυρογέννητος Ο Κων/νος ο Ζ΄ο Πορφυρογέννητος υπήρξε αυτοκράτορας του Βυζαντίου ( και ανήκε στη δυναστείατων Μακεδόνων. Ήταν γιος του αυτοκράτορα Λέοντος ΣΤ' του Σοφού και της Ζωής Καρβουνοψίνας (την έλεγαν έτσι για τα όμορφα μαύρα της μάτια). Έμεινε στην ιστορία περισσότερο για τις επιδόσεις του στα γράμματα, παρά για τις στρατιωτικές του ικανότητες. Ο Κωνσταντίνος γεννήθηκε το Σεπτέμβρη του 905 στην πορφυρά αίθουσα του Παλατιού, που προοριζόταν για τα νόμιμα τέκνα των αυτοκρατόρων, γι' αυτό και έφερε το όνομα Πορφυρογέννητος.

Και λίγα λόγια για την πορφύρα... Η πορφύρα είναι χρωστική ουσία που παράγεται με την επεξεργασία του οστράκου Haustellum brandaris και η οποία δίνει ανεξίτηλο βαθυκόκκινο χρώμα. Ήταν ιδιαίτερα πολύτιμη λόγω της δυσκολίας παρασκευής και της σπανιότητας των οστράκων από τα οποία παράγεται, οπότε η χρήση ενδυμάτων βαμμένων με πορφύρα ήταν από την κλασσική αρχαιότητα ένδειξη πλούτου και εξουσίας. Έτσι, με το χρώμα της πορφύρας βάφονταν μεταξύ άλλων ορισμένα ενδύματα βασιλιάδων και αυτοκρατόρων. Γνωστές άλλωστε οι λέξεις πορφυρογέννητος και πορφυρογέννητη, για τα παιδιά που γεννήθηκαν όταν ο πατέρας τους ήταν αυτοκράτορας, σε ένα ειδικό δωμάτιο με πορφυρούς τοίχους. Κατά την συνήθεια της εποχής τα νεογέννητα παιδιά των αυτοκρατόρων τα ακουμπούσαν σε ύφασμα πορφυρού χρώματος.

Ιωάννης Α΄ο Τζιμισκής ή Τσιμισκής Ο Ιωάννης Α΄ Τζιμισκής ήταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου από το 969 μέχρι το 976. Η βασιλεία του στέφθηκε με πολλές στρατιωτικές επιτυχίες και έναν διπλωματικό γάμο της ανιψιάς του Θεοφανώς με το διάδοχο της Γερμανικής αυτοκρατορίας Όθωνα Β΄. Το προσωνύμιο του πιθανώς να το πήρε από το λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας Τσεμέσκ, στην περιοχή του Καυκάσου. Δηλώνει δηλαδή τον τόπο της καταγωγής του. Νόμισμα που απεικονίζει τον Ιωάννη Τσιμισκή να στέφεται αυτοκράτορας από την Παρθένο Μαρία

Η οδός που θυμίζει τον αυτοκράτορα Η οδός Ιωάννου Τσιμισκή, στη πραγματικότητα λεωφόρος, είναι ένας οδικός άξονας στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Ξεκινάει από την περιοχή των Λαδάδικων και, διασχίζοντας το κέντρο καταλήγει στην πλατεία ΧΑΝΘ. Πρόκειται για έναν εμβληματικό εμπορικό δρόμο που αναμετράται επάξια με τους περίφημους εμπορικούς δρόμους των ευρωπαϊκών πρωτευουσών χάρη στη ζωντάνια, το πολυσύχναστο, το εξαιρετικό κτιριακό απόθεμα, την εγγύτητα με τη θάλασσα και τα ίχνη της αστικής ιστορίας της πόλης.

Βασίλειος ο Β΄ο Βουλγαροκτόνος Ο Βασίλειος Β' ( Δεκεμβρίου 1025), ο επονομαζόμενος Βουλγαροκτόνος, ήταν Βυζαντινός αυτοκράτορας της Μακεδονικής δυναστείας, ο οποίος βασίλεψε από τις 10 Ιανουαρίου 976 έως το θάνατό του στις 15 Δεκεμβρίου 1025, χαρίζοντας την τελευταία περίοδο πολιτικής ακμής στην αυτοκρατορία. Η στέψη του Βασιλείου Παράσταση σε χειρόγραφο

Η μάχη στο Κλειδί 1014 Την προσωνυμία του τη χρωστά στη σκληρότητα που έδειξε όταν, νικητής στη μάχη του Κλειδίου,τύφλωσε και έστειλε πίσω στην πατρίδα τους Βούλγαρους αιχμαλώτους με τηνν κατηγορία της καθοσιώσεως (=εσχάτης προδοσίας). Γιατί είναι γνωστό ότι οι τυφλοί αποκλείονταν από το βυζαντινό θρόνο.

Μιχαήλ Ε΄ο Καλαφάτης Ο Μιχαήλ βασίλευσε για ένα σύντομο διάστημα από το Δεκέμβριο του 1041 μέχρι τον Απρίλιο Ο πατέρας του είχε ξεκινήσει την επαγγελματική του καριέρα ως καλαφάτης (ή διανάκτης, επισκευαστής ξύλινων σκαφών), εξ ου και το προσωνύμιο, που τον ακολουθούσε.

Όταν το επάγγελμα δίνει την προσωνυμία... Μας κάνει εντύπωση η ταπεινή καταγωγή του αυτοκράτορα από έναν καλαφάτη. Εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι στην Ανατολή, σε αντίθεση με τη Δύση, μπορούσε και ο πιο απλός πολίτης να αναρρηθεί στο θρόνο. Στη Δύση έπρεπε οπωσδήποτε να ανήκει στην τάξη των ευγενών ακόμη και για τα ανώτερα εκκλησιαστικά αξιώματα. Καλαφάτισμα πλοίου

Ιωάννης Β΄ Κομνηνός ή Καλοϊωάννης Γιος του Αλεξίου του Α΄του Κομνηνού βασίλεψε από το 1118 μέχρι το θάνατό του Το προσωνύμιο προέκυψε γιατί, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των ιστορικών, ήταν ο καλύτερος Κομνηνός, αφού τον χαρακτήριζαν η σύνεση, η ενεργητικότητα, η γενναιότητα και η καλοσύνη. Δείγμα της τελευταίας ήταν η επιείκεια με την οποία αντιμετώπισε την αδελφή του Άννα Κομνηνή και την μητέρα του Ειρήνη, οι οποίες εξακολουθούσαν να συνωμοτούν εναντίον του και μετά την ανάρρησή του στο θρόνο προτιμώντας το σύζυγο της Άννας, Καίσαρα Νικηφόρο Βρυέννιο. Ο Ιωάννης Β΄ και η Ειρήνη Ψηφιδωτή παράσταση στην Αγία Σοφία

Αλέξιος Ε΄ Δούκας ο Μούρτζουφλος Ο Αλέξιος Ε΄ Δούκας ήταν ο αυτοκράτορας των Ρωμαίων από τις 5 Φεβρουαρίου 1204 ως τις 12 Απριλίου 1204.Ονομάστηκε Μούρτζουφλος γιατί είχε σμιχτά φρύδια. Ανέβηκε με δολιότητα στο θρόνο και όταν, κατά τη σύντομη διάρκεια της θητείας του, η Κωνσταντινούπολη έπεσε στα χέρια των Σταυροφόρων, εγκατέλειψε το λαό του, για να σωθεί.

Όταν η γεωγραφία διασώζει την ιστορία... Στο βορειοδυτικό άκρο της Λήμνου συναντάμε το ακρωτήριο Μούρτζουφλος, που χρωστά το όνομά του στον ομώνυμο αυτοκράτορα, ο οποίος κατέφυγε εδώ για να γλυτώσει τη ζωή του από τους Σταυροφόρους.

Εδώ τελείωσε η μικρή μας έρευνα στο διαδίκτυο για τα προσωνύμια των βυζαντινών αυτοκρατόρων. Αν αυτά που βρήκαμε σας κίνησαν το ενδιαφέρον, δεν έχετε παρά να ψάξετε και σεις. Γιατί υπάρχουν και πολλοί άλλοι αυτοκράτορες που η Ιστορία τους έχει αποδώσει κάποιο προσωνύμιο και δεν ξέρουμε που μπορεί να μας οδηγήσει.

Αρχή σοφίας, η των ονομάτων επίσκεψις Αντισθένης Σας ευχαριστούμε για την προσοχή σας!