Παναγιώτης Νταβαρίνος Σχολικός Σύμβουλος ( ΠΕ 02) Διαπολιτισμική Γλωσσική Αγωγή και Διαθεματικότητα Διαπολιτισμική Γλωσσική Αγωγή και Διαθεματικότητα

Η Διαπολιτισμική Γλωσσική Αγωγή Η έννοια της Διαπολιτισμικής Αγωγής ορίζεται ως το σύνολο των διαπαιδαγωγητικών και μορφωτικών θεωρήσεων και πρακτικών, οι οποίες στοχεύουν στο σεβασμό και στην αναγνώριση της ετερότητας, στην άρση κάθε είδους στερεοτυπικής διάκρισης, ειδικά μεταξύ των μαθητών και συγκεκριμένα : κοινωνικής, πολιτισμικής, γλωσσικής και θρησκευτικής διάκρισης. Η Διαπολιτισμική Γλωσσική Αγωγή αποσκοπεί στην παροχή ίσων ευκαιριών και δυνατοτήτων στους μαθητές με γλωσσικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες για ισότιμη και ισάξια συμμετοχή : στη σχολική, κοινωνική και δημόσια ζωή. Ειδικότερα, για τις ομάδες μαθητικού πληθυσμού με γλωσσικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες : τους μαθητές με ειδικές ανάγκες, τους παλιννοστούντες ομογενείς, τους ρομά και τους αλλοδαπούς, προβλέπονται στοχευμένες παρεμβάσεις, οι οποίες βοηθούν στη διαδικασία εκπαιδευτικής ένταξης των μαθητών αυτών και αντιμετωπίζουν το φαινόμενο της σχολικής διαρροής. Η προώθηση της διαπολιτισμικής γλωσσικής αγωγής των μαθητών αυτών επιτυγχάνεται κυρίως : με την ενίσχυση της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας, με την ανάπτυξη των δεξιοτήτων των μαθητών, με την ψυχοκοινωνική υποστήριξη των ίδιων και των οικογενειών τους, καθώς και με την ενίσχυση των εκπαιδευτικών και των στελεχών της εκπαίδευσης με επιμορφωτικά προγράμματα. 2

Οι διδακτικοί στόχοι της Διαπολιτισμικής Γλωσσικής Αγωγής 3  Γενικοί στόχοι Η ενισχυτική διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, η διοργάνωση πολιτισμικών εκδηλώσεων, η ομαδοσυνεργατική μάθηση και τα διαπολιτισμικά προγράμματα εκπαίδευσης.  Ειδικοί στόχοι  Γνωστικοί Να αναγνωρίσουν οι διαπολιτισμικοί μαθητές τις στερεότυπες εκφράσεις στην καθημερινή ομιλία. Να κατανοήσουν την έννοια της άποψης και να διδαχθούν τους παράγοντες που την διαμορφώνουν. Να κατανοήσουν τη διαφορά μεταξύ του γεγονότος και της άποψης. Να κατανοήσουν την αναγκαιότητα αποδυνάμωσης των αρνητικών στερεοτύπων. Να δημιουργηθεί κλίμα ισότητας και δικαιοσύνης μέσα στην τάξη.

Οι διδακτικοί στόχοι της Διαπολιτισμικής Γλωσσικής Αγωγής 4  Συναισθηματικοί στόχοι Να αναπτύξουν οι διαπολιτισμικοί μαθητές την ικανότητα να αντεπεξέρχονται λεκτικά σε προσβλητικές εκφράσεις εναντίον τους. Να συνειδητοποιήσουν τους περιορισμούς στη σκέψη, που επιφέρουν οι στερεότυπες φράσεις, οι χαρακτηρισμοί και οι προκαταλήψεις. Να διαπιστώσουν ότι η γλώσσα είναι το σημαντικότερο εργαλείο για την αναπαραγωγή του ρατσισμού και των στερεοτύπων.

Οι διδακτικοί στόχοι της Διαπολιτισμικής Γλωσσικής Αγωγής 5  Ψυχοκινητικοί στόχοι - Καθορισμός δεξιοτήτων Να αποκτήσουν οι διαπολιτισμικοί μαθητές τις επικοινωνιακές δεξιότητες ( ομιλία, ακρόαση, ανάγνωση, γραφή, επιχειρηματολογία, διάλογος κ. ά.). Να αποκτήσουν τη δεξιότητα παραγωγής και παρουσίασης γραπτού λόγου. Να καταστούν ικανοί να συνεργάζονται με άλλους μαθητές σε ομαδικές εργασίες. Να αποκτήσουν τη δεξιότητα παρατήρησης και περιγραφής. Να αποκτήσουν την ικανότητα να αξιοποιούν γνώσεις και δεξιότητες για την υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Διαπολιτισμική Αγωγή σε πολυπολιτισμική τάξη 6

Η Διαθεματικότητα στην Εκπαίδευση 7  Ο όρος διαθεματικότητα (cross-thematic integration) σημαίνει την πολύπλευρη μελέτη θεμάτων και εννοιών και τη σύνδεση των επιστημονικών πεδίων ( διεπιστημονικότητα ) μεταξύ τους, ώστε πέρα από την ειδική γνώση να αντιληφθεί ο μαθητής τη συσχέτιση των επιστημών και τη συμβολή τους σε όλες της εκφάνσεις της καθημερινής ζωής.  Η διαθεματικότητα ως θεμελιώδης παιδαγωγική διαδικασία καθιερώθηκε στην ελληνική Εκπαίδευση το 2003 με Υπουργική Απόφαση ( ΦΕΚ 303/ , τ. χ. Β΄ ).

Η Διαθεματικότητα κατά Πλάτωνα ( π. Χ.) 8

Η Διαθεματικότητα στην Εκπαίδευση κατά Πλάτωνα ( π. Χ.) 9  Ο πρώτος εισηγητής της διαθεματικότητας της γνώσης είναι ο Πλάτων, ο οποίος έγραψε στην Πολιτεία του ( Βιβλίο Ζ, 537c): Τά τε χύδην μαθήματα παισίν εν τη παιδεία γενόμενα τούτοις συνακτέον εις σύνοψιν οικειότητός τε αλλήλων των μαθημάτων και της του όντος φύσεως. Μόνη γουν η τοιαύτη μάθησις βέβαιος, εν οις αν εγγένηται. [ Και τα ασύνδετα μαθήματα, τα οποία διδάχθηκαν στα παιδιά στη σχολική εκπαίδευσή τους, πρέπει να ενοποιηθούν, για να συνοψίσουν τη συνάφεια των γνώσεων μεταξύ τους και προς τη φύση του όντος. Μόνο μία τέτοια μάθηση θα είναι πραγματικά μόνιμη στα παιδιά, που θα την κάνουν κτήμα τους ). Πλάτων Πολιτεία (1992), Κάκτος, τόμ. 4, Βιβλίο Ζ, 537c, Αθήνα

Η Διαθεματικότητα κατά John Dewey ( ) 10

Η Διαθεματικότητα στην Εκπαίδευση κατά John Dewey ( ) 11  Ο John Dewey στις αρχές του 20 ου αιώνα έχει γράψει : « Δεν έχουμε μια σειρά από χωριστούς κόσμους. Ζούμε σ ’ ένα κόσμο, του οποίου όλες οι πλευρές συνδέονται. Οι σπουδές του προέρχονται από τις σχέσεις των μερών του και οι σπουδές αυτές είναι, φυσικά, ενιαίες. Η σύνδεση των σπουδών δεν αποτελεί πλέον πρόβλημα. Ο δάσκαλος δεν είναι υποχρεωμένος να προσφεύγει σε κάθε είδους τεχνάσματα και να συνυφαίνει π. χ. λίγη αριθμητική με το μάθημα της ιστορίας. Συνδέστε το σχολείο με τη ζωή και όλες οι σπουδές θα συνδεθούν αναγκαστικά ». [Learning by doing]. Dewey J. ( 1938), Εμπειρία και εκπαίδευση, μ. τ. φ. (1980), Γλάρος, Αθήνα, σ. 47

ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ 12  Το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών ( ΔΕΠΠΣ ) και τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών ( ΑΠΣ ) επιδιώκουν τη σύνδεση ενός γνωστικού αντικειμένου με άλλα συγγενικά ή εφαπτόμενα με τον πραγματικό κόσμο.  Η ενοποίηση της γνώσης και των επιστημονικών θεωριών είναι ένα αίτημα της εποχής μας, που τίθεται συνεχώς και με μεγαλύτερη ένταση, γι ’ αυτό και ο προσανατολισμός της εκπαίδευσης στο Νέο Σχολείο του 21 ου αιώνα γίνεται μέσα σ ’ αυτό το πνεύμα.

Η διαθεματική προσέγγιση της γνώσης 13  Για τη διαθεματική προσέγγιση της γνώσης χρησιμοποιούνται μαθητοκεντρικές μορφές διδασκαλίας, [ σχέδια ατομικής ή ομαδικής εργασίας (project) και η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία ], καθώς προσφέρονται για συμμετοχή όλων των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία της μάθησης και ο καθηγητής καθοδηγεί διακριτικά, εμψυχώνει και βοηθάει στον επαναπροσδιορισμό των κριτηρίων και των θεμάτων, αν οι μαθητές κατά την εργασία τους αντιμετωπίσουν δυσκολίες.

Παράδειγμα Διαθεματικής Εργασίας 14  ΘΕΜΑ : ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΗ ΧΩΡΑ ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΖΩ Διάγραμμα δομής ατομικής εργασίας αλλοδαπού μαθητή Γυμνασίου [ ΜΑΘΗΜΑΤΑ : ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ, ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ, ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ, ΜΟΥΣΙΚΗ ] Εισαγωγή : Λίγα λόγια γιατί επέλεξα να περιγράψω τη Χώρα, στην οποία ζω. Γεωγραφικά στοιχεία για τη Χώρα στην οποία ζω : Κατασκευή χάρτη, γειτονικές Χώρες, στοιχεία για πληθυσμό - δημογραφία με γραφικές παραστάσεις, πρωτεύουσα - πολίτευμα - Πρόεδρος της Χώρας, γλώσσα, νόμισμα, μορφολογία του εδάφους - ποτάμια, λίμνες, βουνά -, κλιματολογικές συνθήκες. Η πανίδα της περιοχής : Αναφέρω μερικά από τα άγρια, κατοικίδια και άλλα ζώα της περιοχής και δικαιολογώ την επιβίωσή τους στο συγκεκριμένο οικοσύστημα, επιλέγω ένα ή δύο είδη προς εξαφάνιση και τα μελετώ εις βάθος, εισηγούμαι τρόπους προστασίας των ζώων αυτών. Αντί για ζώα μπορεί να ασχοληθώ με ένα ψάρι ή ένα θηλαστικό της θάλασσας, αν η περιοχή μου βρέχεται από θάλασσα. Η χλωρίδα της περιοχής : Αναφέρω μερικά από τα φυτά που ευδοκιμούν στην περιοχή μου και δικαιολογώ την παρουσία τους σε σχέση με το οικοσύστημα και τις κλιματολογικές συνθήκες, επιλέγω δύο τέτοια φυτά και τα περιγράφω εις βάθος, προτίμηση σε φυτά υπό εξαφάνιση εάν υπάρχουν - εισηγήσεις για την προστασία τους. Η ζωή των ανθρώπων : Οι ασχολίες τους, αγαπημένα φαγητά τους, αγαπημένα αθλήματα, αγαπημένα τραγούδια και χοροί, ήθη και έθιμα στις διάφορες εορτές, θρησκευτικές εορτές, διάσημα ή ιστορικά πρόσωπα από τη Χώρα αυτή, προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι, η κατάσταση του περιβάλλοντος της περιοχής, εισηγήσεις για την επίλυση των προβλημάτων. Επίλογος : Οι εντυπώσεις μου από αυτά που έμαθα, σκέψεις για επίλυση προβλημάτων της περιοχής που μελέτησα, σημεία που θα μπορούσαμε εμείς οι φιλοξενούμενοι αλλοδαποί να μοιάσουμε με τους εντόπιους, σύγκριση με τη δική μου Χώρα και τους δικούς μου ανθρώπους. Παράρτημα : Φανταστική επιστολή προς ένα παιδί αυτής της Χώρας - να δείχνω ότι γνωρίζω τη Χώρα και την περιοχή του - διαφήμιση της Χώρας αυτής όπως στους τουριστικούς οδηγούς.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία 15 Βαϊνά Μ.,« Μέθοδος project ( σχέδιο δράσης ): μια πρόκληση για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα », Νέα Παιδεία, τεύχος 80 (1996) σελ Γκόβαρης Χ. (2001), Εισαγωγή στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, Ατραπός, Αθήνα Γκότοβος Α. & Μάρκου Γ. κ. ά. (2003), Παλιννοστούντες και αλλοδαποί μαθητές στην ελληνική εκπαίδευση, ΙΠΟΔΕ, Αθήνα Δαμανάκης Μ. (1998), Η Εκπαίδευση των παλιννοστούντων και αλλοδαπών μαθητών στην Ελλάδα. Διαπολιτισμική προσέγγιση. Gutenberg, Αθήνα Dewey J. (1938), Εμπειρία και εκπαίδευση, μ. τ. φ. (1980), Γλάρος, Αθήνα Θεοφιλίδης Χρ. (1997), Διαθεματική Προσέγγιση της Διδασκαλίας, Γρηγόρης, Αθήνα Κανακίδου Ε. & Παπαγιάννη Β. (1997), Διαπολιτισμική Αγωγή, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα Μάρκου Γ. (1997), Εισαγωγή στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Ελληνική και διεθνής εμπειρία, Αθήνα Παπάς Αθ. (1998), Διαπολιτισμική παιδαγωγική και διδακτική, Αθήνα Πλάτων Πολιτεία (1992), Κάκτος, τόμ. 4, Βιβλίο Ζ, 537c, Αθήνα.

Η Διαπολιτισμική Αγωγή 16 προϋποθέτει : ένα Σχολείο ίσο για άνισους μαθητές, για Όλους τους μαθητές.

Τέλος Παρουσίασης Τέλος Παρουσίασης Ευχαριστώ ! 17