Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 8 ο εξάμηνο, Διάλεξη 1 η, 24/2/2016 Διδάσκουσα: Ασημίνα Χριστοφόρου ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ, ΕΝΟΤΗΤΑ Ι: ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Ι. ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΔΙΑΛΕΞΗΣ Ποιο είναι το περιεχόμενο του μαθήματος;  Περίληψη  Σχεδιάγραμμα  Πρόοδος/ Εργασίες  Ύλη του μαθήματος Τι εννοούμε όταν λέμε «περιφερειακή ανάπτυξη» και ποιος ο ρόλος της άσκησης «διαρθρωτικής πολιτικής» στην ΕΕ;  Μία συνοπτική ματιά στα κεντρικά ερωτήματα που θα μας απασχολήσουν στο μάθημα αυτό. 2

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΙΙ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Α. Περίληψη του μαθήματος Θα ασχοληθούμε με το πρόβλημα των περιφερειακών ανισοτήτων στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), καθώς και με τις πολιτικές τις οποίες εφαρμόζει η ΕΕ σε συνεργασία με τα κράτη-μέλη και τις τοπικές αρχές και κοινωνίες για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού. Υπάρχουν έντονες αποκλίσεις στα επίπεδα εισοδήματος και ανεργίας μεταξύ περιφερειών, με δυσμενείς οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης: όχι μόνο επιβραδύνουν την προσαρμογή των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών, αλλά επίσης κλονίζουν την κοινωνική συναίνεση και κοινοτική αλληλεγγύη. Στο μάθημα αυτό θα ξεκινήσουμε με το ευρύτερο πλαίσιο της περιφερειακής αναλύσεως και πολιτικής, και τα οικονομικά υποδείγματα που ερμηνεύουν τις περιφερειακές ανισότητες. Κατόπιν θα αναλύσουμε τη μορφή του περιφερειακού προβλήματος στην ΕΕ και τις στρατηγικές αντιμετώπισής του. 3

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1) ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ  έννοια της περιφερειακής οικονομικής και πολιτικής, και  πλαίσιο ερμηνείας των ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών 2) ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΕ  παρεμβάσεις της ΕΕ για την επίλυση διαρθρωτικών προβλημάτων,  τον τρόπο αξιολόγησης των περιφερειακών ανισοτήτων και της κατηγοριοποίησης των Περιφερειών από την ΕΕ,  θεσμοί άσκησης της περιφερειακής/διαρθρωτικής πολιτικής, την ιστορική τους εξέλιξη στη διάρκεια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης,  επιπτώσεις της διαδικασίας εμβάθυνσης και διεύρυνσης της Κοινότητας,  συμβολή της περιφερειακής/διαρθρωτικής πολιτικής της ΕΕ στον περιορισμό των περιφερειακών ανισοτήτων  περιφερειακή πολιτική της ΕΕ και οι νέες προκλήσεις (παγκοσμιοποίηση, δημοσιονομική πειθαρχία, χρηματοπιστωτικές, δημοσιονομικές και ανθρωπιστικές κρίσεις). 4

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Β. Σχεδιάγραμμα Κύκλοι διαλέξεων - Θεματικές ενότητες Πρώτος κύκλος διαλέξεων I.Διαστάσεις της περιφερειακής ανάπτυξης και διαρθρωτικής πολιτικής στην ΕΕ II.Θεωρίες περιφερειακών ανισοτήτων Δεύτερος κύκλος διαλέξεων ΙΙΙ. Περιφερειακές ανισότητες στην ΕΕ ΙV. Περιφερειακή πολιτική της ΕΕ 5

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Πρώτος κύκλος διαλέξεων Ι. Διαστάσεις της περιφερειακής ανάπτυξης και διαρθρωτικής πολιτικής στην ΕΕ  Ποιο είναι το πεδίο ανάλυσης και εφαρμογής της περιφερειακής ανάπτυξης και πολιτικής;  Ποια είναι η σημασία της χωρικής διάστασης της οικονομικής δραστηριότητας για την ανάπτυξη και ευημερία των πληθυσμών;  Πώς τα χαρακτηριστικά του χώρου επηρεάζουν την κατανομή της οικονομικής δραστηριότητας;  Με ποια κριτήρια αξιολογούνται οι ανισότητες μεταξύ περιφερειών και εφαρμόζονται μέτρα πολιτικής για την άμβλυνση τους; 6

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Πρώτος κύκλος διαλέξεων ΙΙ. Θεωρίες περιφερειακών ανισοτήτων  Πώς ερμηνεύονται οι ανισότητες μεταξύ περιφερειών;  Ποιος ο ρόλος των μηχανισμών της αγοράς, του κράτους και της κοινωνίας, αλλά και των υπερεθνικών θεσμών, όπως η ΕΕ, στον περιορισμό ή ακόμα και στη διεύρυνση των περιφερειακών ανισοτήτων;  Ποια η στρατηγική αντιμετώπισης των περιφερειακών ανισοτήτων, σύμφωνα με τα υποδείγματα αυτά; 7

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Δεύτερος κύκλος διαλέξεων ΙΙΙ. Περιφερειακές ανισότητες στην ΕΕ  Ποιες είναι οι περιφέρειες της ΕΕ; Με βάση ποια κριτήρια διακρίνονται μεταξύ τους;  Ποιες είναι οι διαφορές που τις χαρακτηρίζουν, πώς εξελίσσονται οι διαφορές αυτές και πώς συμβάλλουν στη μεταξύ τους σύγκλιση ή απόκλιση;  Ποιες είναι οι αιτίες των περιφερειακών ανισοτήτων και πώς διαμορφώνονται στη διάρκεια της διαδικασίας της οικονομικής ολοκλήρωσης στον ευρωπαϊκό χώρο; 8

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Δεύτερος κύκλος διαλέξεων ΙV. Περιφερειακή πολιτική της ΕΕ  Ποιοι είναι οι λόγοι άσκησης περιφερειακής πολιτικής σε υπερεθνικό- ενωσιακό επίπεδο;  Ποια είναι η ιστορική εξέλιξη της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ;  Ποιες είναι οι κατευθυντήριες γραμμές άσκησης περιφερειακής πολιτικής;  Σε ποιες αρχές και σε ποιους θεσμούς βασίζεται η πολιτική της ΕΕ;  Ποια υπήρξε η συμβολή της ενωσιακής περιφερειακής πολιτικής στον περιορισμό των περιφερειακών ανισοτήτων μέσα στην Ένωση;  Ποιες είναι οι νέες προκλήσεις λόγω της περαιτέρω διεύρυνσης, της παγκοσμιοποίησης, της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης στην Ευρωζώνη; 9

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Γ. Πρόοδος/ Εργασίες 1.Πρόοδος μετά το πέρας του πρώτου κύκλου διαλέξεων 2.Εργασίες με στατιστική ανάλυση περιφερειακών δεικτών Δ. Βιβλιογραφία 1.Οι διαλέξεις του μαθήματος δεν ακολουθούν πιστά ένα ελληνόγλωσσο ή ξενόγλωσσο εγχειρίδιο, λόγω των συνεχών μεταβολών στα δεδομένα της περιφερειακής ανάπτυξης και πολιτικής. 2.Γίνεται, επομένως, σημαντική η παρακολούθηση των διαλέξεων. 3.Προβλέπονται επίσης πρόσθετα εγχειρίδια που παρατίθενται στο syllabus του μαθήματος. 10

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΙΙΙ. ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Γιατί έχει σημασία στο εσωτερικό μιας χώρας, ή στην προκειμένη περίπτωση της ΕΕ, να αποφεύγουμε τη διεύρυνση του «αναπτυξιακού χάσματος» μεταξύ των περιφερειών;  Οικονομικοί λόγοι: το χαμηλό εισόδημα των λιγότερο ανεπτυγμένων → χαμηλότερη ζήτηση εισαγωγών από ανεπτυγμένες + μετανάστευση προς ανεπτυγμένες → ανεργία/φτώχεια + χειροτέρευση ποιότητας ζωής από την περιβαλλοντική ρύπανση / συμφόρηση κυρίως στις αστικές περιοχές που υπάρχει συγκέντρωση πληθυσμού + αύξηση αμοιβών εργασίας και γης → πλήττουν την ανάπτυξη των περισσότερο ανεπτυγμένων περιφερειών  Πολιτικοί λόγοι: «οικονομίες συγκεντρώσεως» → πρότυπο Βορρά – Νότου, Δύσης – Ανατολής στην ΕΕ όπου Βορράς, Δύση = ανεπτυγμένο κέντρο, Νότος, Ανατολή = λιγότερο ανεπτυγμένη περιφέρεια → αίσθημα ότι το όφελος & το κόστος της ανάπτυξης δεν κατανέμονται ισότιμα μεταξύ των περιφερειών, ότι οι ανεπτυγμένες περιφέρειες συνεχίζουν να αναπτύσσονται σε βάρος των λιγότερο ανεπτυγμένων περιφερειών → σχέσεις εκμετάλλευσης/ εξάρτησης → κίνητρο για αποχώρηση ή έξοδο από την Ένωση 11

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Ειδικότερα στην ΕΕ, η ανάγκη για περιφερειακή πολιτική τονίζεται από την απαρχή της οικονομικής ενοποίησης που ξεκίνησαν οι συζητήσεις για πιθανή οικονομική και νομισματική ενοποίηση – κοινό νόμισμα, κοινή νομισματική πολιτική. Μάλιστα, ορισμένα υποδείγματα (π.χ. υπόδειγμα άριστης νομισματικής περιοχής) προβλέπουν ότι η υιοθέτηση κοινού νομίσματος προϋποθέτει μία περιφερειακή πολιτική μεταξύ των μελών τους που θα λειτουργήσει ως μηχανισμός ανακατανομής πόρων προς τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της ΟΝΕ (θα το δούμε αναλυτικά σε κάποιες διαλέξεις). Ποιες όμως είναι οι ιδιαιτερότητες της ΕΕ που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στην άσκηση περιφερειακής πολιτικής σε υπερεθνικό επίπεδο για να εκτιμήσουμε και να βελτιώσουμε τη συμβολή της στη στήριξη των λιγότερων ανεπτυγμένων χωρών-μελών και περιφερειών και να μειώσουμε τις μεταξύ τους ανισότητες; 12

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1)O προϋπολογισμός της ΕΕ δεν καταρτίζεται στα πλαίσια μίας ενιαίας δημοσιονομικής πολιτικής. Η δημοσιονομική πολιτική παραμένει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών.  Αν και οι χρηματοδοτήσεις για περιφερειακή πολιτική καταλαμβάνουν κοντά στο 1/3 του συνολικού ενωσιακού προϋπολογισμού, το μέγεθος του προϋπολογισμού παραμένει σχετικά περιορισμένο (γύρω στο 1% του ενωσιακού ΑΕΠ).  Η κατάρτιση και εκτέλεση του προγράμματος περιφερειακής ανάπτυξης ανήκει στο κράτος μέλος. Η ΕΕ ασκεί συντονιστικό ρόλο, παρακολουθεί, ελέγχει, θέτει βασικούς άξονες (αρχή της επικουρικότητας). Ωστόσο, επιβάλλεται δημοσιονομική πειθαρχία.  Το εθνικό συμφέρον συχνά υπερτερεί του ενωσιακού. Τα πιο εύρωστα κράτη μέλη μπορούν να αρνηθούν να συμβάλουν περαιτέρω στο «κοινό ταμείο». Από την άλλη, περιπτώσεις «κακής διαχείρισης» εκ μέρους των λιγότερο ανεπτυγμένων κρατών μελών δίνουν τροφή για τέτοιες αντιδράσεις. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι τα λιγότερα ανεπτυγμένα κράτη μέλη έχουν πραγματικές αδυναμίες που ίσως εντείνονται από τον τρόπο που προωθείται η οικονομική ολοκλήρωση. 13

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2) Ένας από τους στόχους της περιφερειακής πολιτικής της Ένωσης είναι η ΣΥΝΟΧΗ. Ωστόσο, η έννοια αυτή παραμένει ασαφής.  Κατ’αρχήν ορίζεται από την ΕΕ ως ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ μεταξύ των κρατών μελών.  Στην πράξη, όμως, ειδικά μετά τη Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992, η οικονομική και κοινωνική συνοχή γίνεται ταυτόσημη με την ονομαστική σύγκλιση, που θα φέρει και την πραγματική σύγκλιση.  Πρόσφατα υπάρχει μία ανανεωμένη αντίληψη, που προσθέτει στην οικονομική και κοινωνική συνοχή την εδαφική συνοχή.  Παρά τα γεγονός ότι η εδαφική συνοχή μελετάται από διάφορες ομάδες στα πλαίσια της ΕΕ, και επαναφέρει τη χωρική διάσταση στην οικονομική δραστηριότητα και την άσκηση πολιτικής, δεν έχει συνδεθεί με τη στρατηγική Ευρώπη 2020 και την περιφερειακή πολιτική.  Πάντως, διαρθρωτική πολιτική έχει γίνει προ πολλού «πολιτική συνοχής»· ας εργαστούμε, ώστε η πολιτική αυτή να μην είναι κατ’ επίφαση «πολιτική συνοχής». 14

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 3) Μία λύση για τη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων – ΕΣΠΑ. Το πρώτο ΕΣΠΑ, του , λεγόταν Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς και συχνά αναφερόταν ως 4 ο ΚΠΣ (Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης). Το πρόσφατο ΕΣΠΑ της νέας προγραμματικής περιόδου λέγεται Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης. Θυμίζει τη θεσμοθετημένη εταιρική σχέση κατά το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο που καθορίζει με συλλογικά όργανα και διαδικασίες μεταξύ των κρατών-μελών την κοινή δημοσιονομική διαχείριση. 15

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Γενικότερα, το ΕΣΠΑ είναι το κείμενο για το πρόγραμμα περιφερειακής ανάπτυξης των χωρών. Καταρτίζεται από το κράτος μέλος και κατατίθεται προς έγκριση στα ευρωπαϊκά όργανα. Το ΕΣΠΑ προβλέπει όλα τα έργα, τα προγράμματα, και τους αντίστοιχους προϋπολογισμούς και χρονοδιαγράμματα εκτέλεσής τους και κατανομής των χρηματοδοτήσεων σε ορίζοντα 5 ετών, όσο διαρκεί η προγραμματική περίοδος. Το ΕΣΠΑ προβλέπει επίσης τους συνεργαζόμενους φορείς, τους στόχους εθνικής οικονομικής πολιτικής, τα ποσοστά συγχρηματοδότησης των ενωσιακών και εθνικών οργάνων, καθώς και τα Ταμεία που θα συμμετέχουν, κυρίως τα λεγόμενα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) και άλλα χρηματοδοτικά μέσα και εργαλεία. 16

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Πάντα οι στόχοι και τα μέσα δράσης που προβλέπονται στο ΕΣΠΑ ακολουθούν τις γενικότερες κατευθυντήριες γραμμές/ τους βασικούς άξονες δράσης που θέτει η ΕΕ και είναι:  Προώθηση της καινοτομίας/ έρευνας  Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας/ κοινωνίας της γνώσης  Επένδυση σε ανθρώπινο κεφάλαιο/ βιώσιμες υποδομές  Αναβάθμιση δημόσιας διοίκησης Οι άξονες αυτοί εντάσσονται στη Στρατηγική της Λισσαβόνας, τη Στρατηγική Ευρώπη 2020, το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, που γενικότερα υπαγορεύουν:  Έξυπνη ανάπτυξη (καινοτομία/ γνώση)  Βιώσιμη ανάπτυξη (πράσινη ανάπτυξη)  Χωρίς αποκλεισμούς οικονομία (μείωση ανεργίας/φτώχειας) → → ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας + ευασφάλεια (flexicurity) + αποτελεσματικότητα στη διαχείριση δημοσιονομικών πόρων 17

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Στο Ελληνικό ΕΣΠΑ προβλέπονται 11 θεματικοί στόχοι (ΘΣ): ΘΣ 1: Ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της οικονομίας ΘΣ 2: Ενίσχυση της πρόσβασης στις ΤΠΕ και της χρήσης και ποιότητάς τους ΘΣ 3: Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), του γεωργικού τομέα και του τομέα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας ΘΣ 4: Στήριξη της στροφής προς μια οικονομία με μειωμένη χρήση άνθρακα σε όλους τους τομείς ΘΣ 5: Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, πρόληψη και διαχείριση κινδύνων ΘΣ 6: Διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος, και προώθηση της αποδοτικής χρήσης πόρων ΘΣ 7: Προώθηση βιώσιμων μεταφορών και άρση προβλημάτων σε βασικές υποδομές δικτύων ΘΣ 8: Προώθηση της βιώσιμης και ποιοτικής απασχόλησης, και στήριξη της κινητικότητας των εργαζομένων ΘΣ 9: Προώθηση της κοινωνικής ένταξης, καταπολέμηση της φτώχειας και όλων των διακρίσεων ΘΣ 10: Επενδύσεις σε εκπαίδευση, κατάρτιση και επαγγελματική κατάρτιση για δεξιότητες και δια βίου μάθηση ΘΣ 11: Ενίσχυση της θεσμικής επάρκειας δημόσιων αρχών και παραγόντων, και αποτελεσματική δημόσια διοίκηση 18

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ (ΕΔΕΤ):  Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ)  Ταμείο Συνοχής (ΤΣ)  Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ)  Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ)  Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ) Άλλα ταμεία της ΕΕ:  Ορίζοντας 2020  Διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη»  Ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και μικρομεσαίων επιχειρήσεων (COSME)  LIFE – Χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή  Δημιουργική Ευρώπη  EaSI – Πρόγραμμα για την Απασχόληση και την Κοινωνική Καινοτομία  Erasmus+  Τρίτο πρόγραμμα της ΕΕ για την υγεία 19

20 ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΟΥ ΕΣΠΑ ΑΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΑΠΑΝΗ ΣΕ ΕΚΑΤ. €) ΤΟΜΕΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ 1. Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία4.665,14 2. Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη5.186,67 3. Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση2.667,49 4. Μεταρρύθμιση Δημόσιου Τομέα486,91 5. Τεχνική Βοήθεια401,87 6. Αγροτική Ανάπτυξη5.400,57 7. Αλιεία και Θάλασσα523,40 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ 8. Ανατολική Μακεδονία507,73 9. Κεντρική Μακεδονία964, Θεσσαλία401, Ήπειρος325, Δυτική Ελλάδα490, Δυτική Μακεδονία330, Στερεά Ελλάδα190, Πελοπόννησος270, Ιόνια Νησιά226, Βόρειο Αιγαίο301, Κρήτη434, Αττική1.139, Νότιο Αιγαίο168,17 ΣΥΝΟΛΟ (ΤΟΜΕΑΚΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ)25.085

21 Cohesion Fund Less Developed Regions Transition Regions More Developed Regions European Territorial Cooperation Youth Employment Initiative Rural Development EMFFTotal Cross-BorderTransnational BE ,7938,6222,340,842,4647,841,72.973,5 BG2.278,35.089,3--100,326,755,22.366,788, ,6 CZ6.258, ,0-546,7303,136,513,62.305,731, ,7 DK--84,0329,2106,333,8-918,8208,41.680,5 DE ,58.498,0652,1313, ,9219, ,4 EE1.073,32.461,2--39,65,5-823,3101,04.504,1 IE---951,6150,518,368,12.190,6147,63.526,8 EL3.247,06.815,72.591,12.449,9119,454,0171,54.718,3388, ,7 ES-2.040, , ,4365,9159,5943, ,41.161, ,3 FR-3.434,34.253,36.322,0778,0324,8310, ,8588, ,8 HR2.559,55.837,5--82,118,366,22.026,2252, ,5 IT ,41.350,37.568,0764,6251,2567, ,4537, ,7 CY269,5--421,126,14,311,6132,239,7904,5 LV1.349,43.039,8--59,67,929,01.075,6139,85.701,2 LT2.048,94.628,7--51,513,931,81.613,163,48.451,3 LU---39,615,54,7-100,6-160,3 HU6.025, ,2-463,7264,841,449,83.430,739, ,1 MT217,7-490,2-14,31,7-97,322,6844,0 NL ,6309,780,0-765,3101,52.271,1 AT--72,3906,0221,935, ,67,05.180,2 PL23.208, , ,3431,0133,7252,48.697,6531, ,0 PT2.861, ,2324,61.237,586,641,1160,84.058,5392, ,3 RO6.935, ,1-893,0251,875,4106, ,0168, ,8 SI895,41.260,0-847,354,58,49,2837,824,83.937,4 SK4.168, ,2-328,7195,122,372,21.559,715, ,2 FI---999,162,738, ,474,43.860,6 SE ,4258,774,644,21.763,6120,23.980,5 UK-2.634,72.538,95.594,6612,3253,3206, ,4243, ,4 Inter- regional cooperation514,4 Urban innovative actions 371,9 Technical assistance238, ,5 EU , , , ,66.600,52.119, , ,25.749, ,1

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΣΠΑ Το ΕΣΠΑ υλοποιείται μέσα από θεσμοθετημένες διαδικασίες διαχείρισης, ελέγχου και εφαρμογής οι οποίες ρυθμίζονται από το Νόμο 4314/2014, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 1303/2013. Κύριος στόχος είναι η χρηστή δημοσιονομική διαχείριση (αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα). Τα βασικά στοιχεία του μηχανισμού διαχείρισης περιλαμβάνουν:  Το Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου πράξεων (ΣΔΕ)  Η Αξιολόγηση των επιχειρησιακών προγραμμάτων/ του ΕΣΠΑ συνολικά  Η σταδιακή ανάπτυξη ενός Ενιαίου Συστήματος Δεικτών του ΕΣΠΑ  Η Πληροφόρηση και Επικοινωνία  Η Καταπολέμηση της Απάτης 22

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Το συγκεκριμένο μάθημα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, την περίοδο που διανύουμε, για δύο κύριους λόγους: α. Στα πλαίσια των μέτρων/ μεταρρυθμίσεων που προβλέπονται από το μνημόνιο και συνοψίζονται στη δημοσιονομική πειθαρχία με τη μορφή του περιορισμού των δημοσίων δαπανών και επενδύσεων, το μνημόνιο προβλέπει ρητά ότι η μείωση στις δημόσιες δαπάνες /επενδύσεις θα καλυφθεί από τους πόρους του ΕΣΠΑ και τις χρηματοδοτήσεις των Ταμείων της περιφερειακής πολιτικής. β. Ξεκινά η νέα προγραμματική περίοδος που από τη μία συμπίπτει με την ανάγκη αντιμετώπισης των δυσμενών οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων στην Ελλάδα/Ευρωζώνη, και από την άλλη εκλαμβάνεται ως η ευκαιρία της χώρας που, αν αξιοποιηθεί σωστά, θα εξέλθει από τη δίνη της κρίσης, θα αυξηθεί η απασχόληση και η ανταγωνιστικότητα και θα επανέλθουμε σε ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης. 23

ΔΙΑΛΕΞΗ 1: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΠΟΥ ΘΑ ΜΑΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΕΙ ΕΙΝΑΙ: ΜΠΟΡΕΙ Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΕ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΕΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΝΑ ΕΞΕΛΘΕΙ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΝΑ ΠΕΤΥΧΕΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ; 24