ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΔΡ ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ, ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΡΓΩΝ ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ Διαχείριση Τεχνικών Έργων

Βασικές έννοιες / ορισμοί Ορισμοί:  Δομικό Έργο: το προϊόν παραγωγής της κατασκευαστικής επιχείρησης  Τεχνικό έργο: το προϊόν παραγωγής της τεχνικής επιχείρησης  Άρα: ως έργο στο πλαίσιο του μαθήματος Το αντικείμενο της κατασκευαστικής διαδικασίας. Κατασκευή είναι η διαδικασία δημιουργίας του έργου. Συχνά, το υπό κατασκευή έργο ονομάζεται «κατασκευή». Σημείωση: Κάθε δομικό είναι και τεχνικό έργο / Δεν ισχύει το αντίστροφο  Τι είδους έργα ανήκουν στα δομικά και τεχνικά έργα:  Νέα κατασκευή / επέκταση ή ανακαίνιση / συντήρηση μιας υποδομής  Ερευνητικές εργασίες (μελέτες) που αφορούν στο σχεδιασμό κάποιας από τις παραπάνω ενέργειες  Δομική Βιομηχανία / κλάδος κατασκευών: το σύνολο των κατασκευαστικών επιχειρήσεων  Οι κατασκευαστικές επιχειρήσεις έχουν νομική μορφή Α.Ε., Ε.Π.Ε., Ο.Ε., είναι συνήθως μεγάλου μεγέθους και αναλαμβάνουν την κατασκευή (ή συχνά και την εμπορία) ενός έργου κατασκευής.

Βασικές έννοιες / ορισμοί Επαγγελματικές κατηγορίες του κλάδου κατασκευών:  Συναφείς επαγγελματικοί κλάδοι: ηλεκτρολόγοι, υδραυλικοί, κατασκευής και τοποθέτησης ανελκυστήρων κλπ.  Βοηθητικοί επαγγελματικοί κλάδοι: κατασκευή ικριωμάτων, μεταφορικές επιχειρήσεις κλπ.  Επιχειρήσεις παραγωγής δομικών υλικών (αδρανή υλικά, τσιμέντο, χάλυβας, άσφαλτος κλπ.)  Επιχειρήσεις κατασκευής ή επισκευής μηχανημάτων κατασκευών  Επιχειρήσεις κατασκευής εξοπλισμού των τεχνικών έργων (κουφώματα, δάπεδα, υδραυλικός και ηλεκτρολογικός εξοπλισμός κλπ.) Συμπεράσματα:  Μια μεγάλου μεγέθους κατασκευαστική επιχείρηση αναλύεται σε μεγάλο αριθμό διευθύνσεων και τμημάτων για να καλύψει τις επιμέρους δεξιότητες που απαιτούνται για διάφορες κατασκευές  Τα τεχνικά έργα μπορεί να είναι πολύπλοκα, με μεγάλο αριθμό επιμέρους φάσεων υλοποίησης και με σύνθετη ομάδα έργου που προκύπτει από τη συμμετοχή ομάδων με διαφορετικές δεξιότητες.

Βασικές έννοιες / ορισμοί Κατηγορίες τεχνικών έργων Α) Βάσει της χρήσης τους  Οικοδομικά (κτίρια κατοικιών/σχολικά / βιομηχανικά κλπ.)  Συγκοινωνιακά (δρόμοι/αεροδρόμια/σιδηροδρομικά δίκτυα/γέφυρες κλπ.)  Υδραυλικά (υδρεύσεις/αποχετεύσεις/εγγειοβελτιωτικά έργα κλπ.)  Επικοινωνιακά (δίκτυα επικοινωνιών, οπτικές ίνες, κεραίες κλπ.)  Ενεργειακά (μονάδες παραγωγής ενέργειας, πάρκα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κλπ.) Β) Βάσει της μεθόδου κατασκευής  Από τοιχοποιία  Από σκυρόδεμα  Προκατασκευές

Βασικές έννοιες / ορισμοί Χαρακτηριστικά τεχνικών έργων  Κάθε έργο είναι μοναδικό  Ο κύριος/ιδιοκτήτης ενός τεχνικού έργου δεν κατανοεί τη φύση και την πολυπλοκότητα  Στην υλοποίηση συμμετέχουν διαφορετικές ομάδες (συνεργεία), με διαφορετικές δεξιότητες, χωρίς απαραίτητα να υπάρξει συνεργασία και χωρίς να κατανοεί ο κύριος του έργου τα προβλήματα της κατασκευής (π.χ. τεχνική ποιότητα, οικονομία κατασκευής, αρτιότητα κλπ.)  Κάθε κατασκευή απαιτεί κινητές εγκαταστάσεις παραγωγής (εργοτάξια). Η σύνθεση, οργάνωση, εγκατάσταση, ασφάλεια και λειτουργία ενός εργοταξίου απαιτεί ξεχωριστή μελέτη.  Συνήθως κάθε κατασκευή επηρεάζεται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες υλοποίησης (τόπος κατασκευής)  Στο πλαίσιο ενός έργου πραγματοποιείται μετακίνηση του προσωπικού της εταιρείας  Δεν είναι δυνατή η αποθεματοποίηση της κατασκευαστικής παραγωγής, καθώς δεν είναι συχνή η επαναχρησιμοποίηση τμημάτων κατασκευών.  Οι κατασκευαστικές είναι επιχειρήσεις ετοιμότητας και αναπτύσσουν δραστηριότητες ετοιμότητας (ετοιμότητα ανάληψης έργων).  Ο κατασκευαστικός κλάδος δεν μπορεί να επηρεάσει τη ζήτηση του παραγόμενου προϊόντος (π.χ. με διαφήμιση).  Δεν είναι πάντοτε εφικτή η τυποποίηση της κατασκευής (λόγω τόπου εγκατάστασης)  Η κατασκευαστική παραγωγή είναι παραγωγή κατά παραγγελία (on demand) και ξεκινά με τη σύναψη σύμβασης με τον κύριο του έργου.

Βασικές έννοιες / ορισμοί Επιπτώσεις τεχνικών έργων  Αξιοποίηση εθνικών πόρων  Συμβολή στην απασχόληση  Ενίσχυση της προσφοράς αγαθών και υπηρεσιών  Μεταφορά, ενσωμάτωση και προαγωγή της τεχνολογικής προόδου  Τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας -κυρίως σε περιόδους ύφεσης-  Συμβολή στην αναδιανομή του πλούτου  Περιορισμός της οικονομικής εξάρτησης από το εξωτερικό, ενισχύοντας την εγχώρια παραγωγική δραστηριότητα  Αύξηση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας

Βασικές έννοιες / ορισμοί Δείκτες μέτρησης προόδου τεχνικών έργων  Κατοικία: όγκος οικοδομών ανά κάτοικο  Μεταφορικές υποδομές: μήκος δικτύων / τετ. χλμ.  Υποδομή επικοινωνίας: αριθμός τηλεφώνων / 100 κατοίκους, πλήθος ψηφιακών γραμμών, μήκος υπογείων ή ασύρματων δικτύων κλπ.  Υποδομή ενέργειας: εγκατεστημένη ισχύς σε κάθε γεωγραφική περιοχή, ποσοστό χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κλπ.  Υποδομή ύδρευσης: μήκος δικτύου, ποσοστό πληθυσμού με πρόσβαση σε ποιοτική ύδρευση κλπ.  Υποδομή αποχέτευσης: μήκος δικτύου, ποσοστό πληθυσμού με πρόσβαση σε αποχετευτικό σύστημα κλπ.  Υποδομή παιδείας: αριθμός αιθουσών / 100 μαθητές, εμβαδόν εργαστηρίων, αριθμός βιβλιοθηκών, αριθμός Η/Υ ανά 100 μαθητές κλπ.  Υποδομή υγείας: αριθμός κλινών / 1000 κατοίκους

Ανάλυση ενός τεχνικού έργου ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΡΓΟΥ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ: ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΕΘΟΔΩΝ, ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΚΑΙ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ, ΠΡΟΣΦΟΡΑ, ΑΝΑΘΕΣΗ ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟΤΑΞΙΟ -ΟΡΓΑΝΩΣΗ -- ΕΚΜΗΧΑΝΙΣΗ -- ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ -- ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΕΛΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

Προκαταρκτικός σχεδιασμός της κατασκευής Ορισμοί:  Σχεδιασμός και χρονικός προγραμματισμός κατασκευής (construction planning and scheduling): - Ένα νοερό ταξίδι μέσα από όλες τις φάσεις της κατασκευής, βήμα προς βήμα, πριν την πραγματοποίησή της. - Δύο αλληλοσυμπληρούμενες διαδικασίες για τη διαμόρφωση και ανάπτυξη των ενεργειών της κατασκευής.  Σχέδιο κατασκευής (construction plan): Το προϊόν του σχεδιασμού, που απεικονίζει το τελικό προϊόν και τη μέθοδο της κατασκευής.  Χρονοδιάγραμμα ή πρόγραμμα κατασκευής Το προϊόν του χρονικού προγραμματισμού, που προσδιορίζει πότε θα πραγματοποιηθεί κάθε εργασία της κατασκευής

Προκαταρκτικός σχεδιασμός της κατασκευής Συμπεράσματα  Κριτήριο αξιολόγησης του σχεδιασμού: Ο βαθμός βελτιστοποίησης της χρήσης του χρόνου και των πόρων της παραγωγής.  Προϋπόθεση του σωστού σχεδιασμού: - Σε βάθος γνώση του εργοταξίου, των επιμέρους εργασιών κατασκευής και των εναλλακτικών μεθόδων ανάπτυξης των εργασιών. - Ο ελλειπής ή και λανθασμένος προγραμματισμός είναι προτιμότερος από το μη προγραμματισμό. - Η μελέτη των μεθόδων προγραμματισμού επιχειρεί να υποκαταστήσει την εμπειρία των μηχανικών.

Προκαταρκτικός σχεδιασμός της κατασκευής  Ανάλυση του έργου κατασκευής:  Εργασίες:  Δραστηριότητες:  Λειτουργίες  Συμπεράσματα:  Μια δραστηριότητα αποτελείται από πολλές εργασίες  Πολλές δραστηριότητες συνθέτουν μια λειτουργία  Διάφορα ιεραρχικά επίπεδα στο έργο, διακρίνοντας σύνολα και μέρη (συστήματα, υποσυστήματα) ΕΡΓΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑ

Προκαταρκτικός σχεδιασμός της κατασκευής Παράδειγμα:  Ένα έργο οδοποιΐας διακρίνεται σε μια ή σε περισσότερες «χωματουργικές λειτουργίες».  Η λειτουργία διακρίνεται σε δραστηριότητες μια εκ των οποίων είναι η «φόρτωση και μεταφορά χώματος».  Η δραστηριότητα αυτή αναλύεται σε εργασίες όπως «φόρτωση του οχήματος με φορτωτή»  Σε μια λεπτομερέστερη ανάλυση η εργασία αυτή αναλύεται σε σειρά «φάσεων» όπως π.χ. στροφή φορτωτή, άδειασμα κάδου, εκσκαφή κλπ.  Κάθε φάση είναι δυνατό να αναλύεται περαιτέρω σε κινήσεις, προσεγγίζοντας την επιστημονική περιοχή της «εργονομίας».

Προκαταρκτικός σχεδιασμός της κατασκευής Εξέλιξη του σχεδιασμού:  Σε στάδια από τον αρχικό έως το λεπτομερή:  Αναγνωρίζονται οι εναλλακτικές μέθοδοι υλοποίησης  Εντοπίζονται τα μηχανήματα έργου που θα απαιτηθούν  Συντίθενται οι κατάλογοι των υλικών  Μοντελοποιείται η κατασκευή  Σε πιο λεπτομερή ανάλυση:  Αναγνωρίζονται οι επιμέρους δραστηριότητες  Επιλέγονται οι μέθοδοι υλοποίησης  Υπολογίζονται ο απαιτούμενος χρόνος και το κόστος καθεμιάς Συμπέρασμα:  Ο τελικός σχεδιασμός της κατασκευής είναι ένας συνδυασμός των μεθόδων εκτέλεσης των επιμέρους δραστηριοτήτων  Ο προγραμματισμός επιλέγει το συνδυασμό μεθόδων που επιτυγχάνει την καλύτερη αξιοποίηση πόρων ώστε να είναι αποδεκτές και εφικτές η διάρκεια και το κόστος του έργου.

Προκαταρκτικός σχεδιασμός της κατασκευής Παράδειγμα συσχέτισης σχεδιασμού και προγραμματισμού:  Ένα έργο οδοποιΐας  Η διάρκεια της εκσκαφής τάφρου εξαρτάται από τη μέθοδο της εκσκαφής  Η μέθοδος αποτελεί συνδυασμό εργαζομένων και μηχανών  Ο χρονικός προγραμματισμός είναι αδύνατος χωρίς να προσδιοριστεί η μέθοδος εκσκαφής  Αν χρησιμοποιηθεί εκσκαφέας ο οποίος απαιτείται και σε άλλες παράλληλες εργασίες  Αν στην πορεία παρουσιαστεί βλάβη ή άλλες συνθήκες που απαιτήσουν και δεύτερο εκσκαφέα (που σημαίνει αλλαγή της μεθόδου, της διάρκειας και του κόστους της διαδικασίας)  Ο δεύτερος εκσκαφέας μπορεί να επιλεγεί για αγορά ή ενοικίαση με ανάλογο προσδιορισμό δαπανών  Ο αναλυτικός σχεδιασμός εξετάζει όλα τα ενδεχόμενα και τις εναλλακτικές επιλογές

Προκαταρκτικός σχεδιασμός της κατασκευής Παράμετροι που επηρεάζουν το σχεδιασμό και τον προγραμματισμό:  Συνθήκες τοποθεσίας του έργου:  κλίμα,  έδαφος,  πρόσβαση σε ρεύμα και νερό,  συγκοινωνιακό δίκτυο για τη μεταφορά υλικών  διαθέσιμοι χώροι αποθήκευσης  Η συμμετοχή σε μια δημοπρασία Διαγωνισμός > Αξιολόγηση προσφορών > Συμβασιοποίηση  ο προκαταρκτικός σχεδιασμός προηγείται της προσφοράς  ο λεπτομερής σχεδιασμός έπεται της ανάθεσης  το δίλημμα «πιο λεπτομερής ανάλυση για μεγαλύτερη ακρίβεια στην κατατιθέμενη προσφορά» ή «πιο πρόχειρη προσφορά που σημαίνει μικρότερη δαπάνη προετοιμασίας της»  η προγενέστερη εμπειρία της υποψήφιας επιχείρησης (πιθανότητα μειοδότησης)  η πολυπλοκότητα του έργου και η συμμετοχή των απαιτούμενων δεξιοτήτων (απλό έργο σημαίνει ένας μηχανικός / πολύπλοκο έργο σημαίνει ομάδα έργου)

Προκαταρκτικός σχεδιασμός της κατασκευής Συλλογή στοιχείων για το έργο:  Τι θα κατασκευαστεί και κάτω από ποιους περιορισμούς  Η βασική πηγή στοιχείων είναι το σχέδιο για το έργο  Η εκτίμηση κόστους προκύπτει από τα σχέδια και τις προδιαγραφές  Το κόστος και η διάρκεια μιας διαδικασίας προκύπτει από τη μέθοδο υλοποίησης (π.χ. η μέθοδος παραγωγής σκυροδέματος εξαρτάται από την απαιτούμενη ποσότητα)  Απαιτείται να καταγραφεί το σύνολο των εργασιών, η φύση και το μέγεθός τους  Η σύνθεση μιας προσφοράς καθορίζεται από τον προσδιορισμό των βασικών εργασιών, αναφέροντας το μέγεθος και την τιμή ανά μονάδα  Συνήθως η τιμή ανά μονάδα προσδιορίζεται από το ΥΠΕΧΩΔΕ ΚωδικόςΠεριγραφήΜονάδαΠοσότηταΤιμή μονάδοςΚόστος αβεΣκυρόδεμα αβε1Πέδιλακ.μ.100t1100xt1 αβε2Βάθρακ.μ.250t2250xt2 αβε3Κατάστρωματ.μ.200t3200xt3 αβε4πεζοδρόμιοΜ110t4110xt4 ΣΥΝΟΛΟ:

Προκαταρκτικός σχεδιασμός της κατασκευής Συλλογή στοιχείων για το έργο:  Υπολογισμός παραγωγικότητας συνεργείων:  Παραγωγικότητα = μέγεθος / διάρκεια Π.χ. αν γνωρίζουμε ότι ένα συνεργείο (εργάτες και μηχανές) τοποθετεί σκυρόδεμα με ρυθμό (παραγωγικότητα) 20 κ.μ. / ώρα, τότε εκτιμούμε ότι για μια νέα εργασία σκυροδέματος μεγέθους 300 κ.μ., το ίδιο συνεργείο θα χρειαστεί 15 ώρες.

Προκαταρκτικός σχεδιασμός της κατασκευής Κατάτμηση του έργου σε δραστηριότητες:  Αποτελεί βασικό εργαλείο στη διαχείρισή του:  Η υποδιαίρεση αποσκοπεί:  Στo σχεδιασμό της κατασκευής  Στην εκτίμηση του κόστους  Στην εκτίμηση του χρόνου (χρονικός προγραμματισμός)  Η κατάτμηση καλείται δομική ανάλυση του έργου (work breakdown structure WBS)  Το έργο αναλύετται σε πακέτα εργασίας (work packages)  Κάθε πακέτο εργασίας αναλύεται περαιτέρω σε νέα πακέτα εργασίας  Τελικά διαμορφώνεται μια δενδρική δομή  Όταν η ανάλυση είναι επαρκής, η άθροιση του κόστους κάθε πακέτου εργασίας οδηγεί στον υπολογισμό του συνολικού κόστους  Η κατάτμηση του έργου με στόχο το χρονικό προγραμματισμό δεν είναι δομική ανάλυση  Η δομική ανάλυση δεν είναι σχέδιο κατασκευής ούτε χρονοδιάγραμμα  Η ανάλυση πρέπει να προχωρεί σε βαθμό που να μην δημιουργεί προβλήματα στη διαχείριση του έργου

Προκαταρκτικός σχεδιασμός της κατασκευής Κατάτμηση του έργου σε δραστηριότητες:  Για να είναι αποτελεσματική η δομική ανάλυση, ακολουθούνται οι εξής κανόνες:  Ευθύνη για την εκτέλεση  Επιπτώσεις στην αποτελεσματικότητα του προγράμματος / δυνατότητα ελέγχου  Είδος εργασίας ως προς το συνεργείο  Είδος εργασίας ως προς τα υλικά  Τμήμα του έργου που ανήκει μια δραστηριότητα  Τοποθεσία όπου εκτελείται η δραστηριότητα  Αρχική κατάτμηση από τον ιδιοκτήτη

Προκαταρκτικός σχεδιασμός της κατασκευής Διαμόρφωση μεθόδων κατασκευής:  Ανακεφαλαιώνοντας / φάσεις εκτέλεσης: 1. Συλλογή στοιχείων 2. Ανάπτυξη μιας μεθόδου κατασκευής 3. Κατάτμηση του έργου σε δραστηριότητες 4. Επιλογή κάποιας μεθόδου εκτέλεσης για κάθε δραστηριότητα / εκτίμηση κόστους και δίαρκειας 5. Χρονικός και οικονομικός προγραμματισμός της κατασκευής 6. Εκτίμηση κόστους για την προσφορά 7. Αν το αποτέλεσμα δεν είναι ικανοποιητικό επανεξέταση των 4, 5, 6 Σημείο 2: εναλλακτικές μέθοδοι κατασκευής:  Παράγοντες που επηρεάζουν:  Συνήθεια και παράδοση  Εμπειρία του κατασκευαστή  Διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό  Διαθέσιμος μηχανολογικός εξοπλισμός

Προκαταρκτικός σχεδιασμός της κατασκευής Αν μια κατασκευή εξαρτάται αποκλειστικά από μηχανές:  Η μέθοδος ταυτίζεται από την επιλογή των μηχανών  Επιλογή μεταξύ αγοράς/ενοικίασης των μηχανών Π.χ. κατασκευή γέφυρας:  Θα μεταφέρεται το σκυρόδεμα στο εργοτάξιο / συγκρότημα παραγωγής σκυροδέματος  Θα χρησιμοποιηθεί αντλία / γερανός  Μήπως ο γερανός είναι προτιμότερος γιατί θα χρησιμοποιηθεί και σε άλλες εργασίες;  Μήπως ο γερανός με κατάλληλη προσαρμογή θα χρησιμοποιηθεί για την τοποθέτηση πασάλων ή και βάθρων;  Λαμβάνεται υπόψη η συνεργασία μηχανών / προσωπικού

Προκαταρκτικός σχεδιασμός της κατασκευής Συστημική προσέγγιση στον προγραμματισμό:  το εργοτάξιο προσομοιώνεται με σύστημα  Ένα σύστημα διαθέτει:  Στόχο (με εναλλακτικούς τρόπους κατασκευής)  Υποσυστήματα (φυσικό σύστημα: εγκαταστάσεις/μηχανές/προσωπικό και οργανωτικό σύστημα: διεύθυνση/επικοινωνίες/έλεγχοι/πιστοποιήσεις κλπ.)  Καθορισμένη δομή (η οποία μπορεί να εξελίσσεται)  Κριτήρια και περιορισμοί ως προς τη λειτουργία του συστήματος