H ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟΝ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ Κοτσάνη Κωνσταντία MSc ΤΕ Νοσηλεύτρια, Π.Γ.Ν.ΑΧΕΠΑ, εξειδίκευση στην νοσηλευτική παιδιατρική, ειδικότητα καρδιοχειρουργικής στη USA. Κ. Καζάκος Καθηγητής ΑΤΕΙΘ, διευθυντής στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Φροντίδα στο Σακχαρώδη Διαβήτη»., Π. Τσακλής Καθηγητής Εμβιομηχανικής & Εργονομίας στο Τμήμα Φυσικοθεραπείας του ΑΤΕΙΘ Κ. Κώτσα Τμήμα Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού - Διαβητολογικό Κέντρο, Α’ Παθολογική Κλινική Α.Π.Θ., Νοσοκομείο «ΑΧΕΠΑ» Νόμος 2121/1993, Πνευματική Ιδιοκτησία

Βασικές έννοιες και ορισμοί Η αξία του αυτοελέγχου στο σακχαρώδη διαβήτη και η αυτοφροντίδα του Η σημερινή κατάσταση των σακχαροδιαβητών και οι επιπτώσεις στην υγεία τους Συμπεράσματα 2 Διάρθρωση παρουσίασης

Σκοπός παρουσίασης  Να διαπιστωθεί αν στην παρούσα μελέτη η τηλεεκπαίδευση θα επηρεάσει θετικά τους ασθενείς με ΣΔ τύπου  Να διαπιστωθεί αν σημείωσαν πρόοδο καλυτέρευσης οι ασθενείς που εντάχθηκαν στην ομάδα της τηλεεκπαίδευσης.  και αποτελεσματικά  Να καθορίσει ποιοι παράγοντες :  Είναι προβλέψιμοι και δυνητικά ελεγχόμενοι για την εφαρμογή των νέων μεθόδων τηλεεκπαίδευσης στο εθνικό συστήματος υγείας και πιο ειδικά των νοσοκομείων. 3

Ανάλυση της παρούσας κατάστασης... Οριζόντιες μειώσεις στον προϋπολογισμό για αναλώσιμα και μεθόδους τηλεεκπαίδευσης Αδυναμία αξιολόγησης των αναγκών στους ΣΔ ασθενείς Η Ελλάδα κάτω από τις οδηγίες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Κεντρικής Ευρωπαϊκής Τράπεζας για μείωση των δημόσιων δαπανών για την υγεία, αναζητά και τελικά εφαρμόζει νέες μεθόδους χρηματοδότησης του εθνικού συστήματος υγείας και πιο ειδικά των νοσοκομείων 4

Ορισμός 5

Η αξία του αυτοελέγχου στο Σακχαρώδη Διαβήτη και η αυτοφροντίδα του Η διαχείριση των χρόνιων ασθενειών αποτελεί ένα σημαντικό ζήτημα για τη δημόσια υγεία Στη θεωρία της αυτοδιαχείρισης η επίλυση των προβλημάτων έχει αναγνωριστεί ως η διαδικασία με την οποία κάποιος μεταφράζει τεχνικές αυτοδιαχείρισης σε πραγματική αυτοδιαχείριση (Institute for Health and Aging, 1996) Η διατήρηση της εντατικής θεραπείας του διαβήτη, ωστόσο, είναι δύσκολη. 6

Στόχος αυτοελέγχου  Πρωταρχικός στόχος του ελέγχου του διαβήτη είναι η ικανονικοποίηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα,  με επιπλέον θεραπευτικούς στόχους την ικανονικοποίηση των λιπιδίων και την διαχείριση της πίεσης του αίματος, για να αποφευχθούν οξείες και μακροπρόθεσμες επιπλοκές. (American Diabetes Association, 2012, Chomutare et al., 2011, Paulweber, et al., 2010, Sibal, 2009) 7

Στόχος της τηλεεκπαίδευσης αυτοπεποίθηση / συναισθηματική διαχείριση αυτο- παρακολούθηση (της γλυκόζης του αίματος ) σωματική δραστηριότητα ή άσκηση διατροφή φαρμακευτική αγωγή 8

« Τηλεϊατρική ορίζεται ως η χρήση τεχνολογιών επικοινωνίας και ηλεκτρονικής πληροφόρησης για την παροχή και υποστήριξη της φροντίδας υγείας όταν η απόσταση χωρίζει τους συμμετέχοντες» (Manchanda, and McLaren, 1998) Τηλεϊατρική Έχουν γίνει προσπάθειες, από την δεκαετία του 70’, ώστε να χρησιμοποιηθεί η τηλεϊατρική ως μοχλός στην αυτό- διαχείριση του διαβήτη, που έχουν δείξει ελπιδοφόρα αποτελέσματα. (Jackson et al., 2006, El-Gayar, et al., 2013b, Holtz, et al.,2012) 9

 Υπάρχουν αρκετές έρευνες τηλεϊατρικής στις οποίες λαμβάνουν μέρος νοσηλευτές (Elford et al., 2001; Karp et al., 2000; Harper 2006; Miyasaka et al., 1997), αλλά είναι λιγοπληθείς σε σχέση με εκείνες στις οποίες πρωταγωνιστούν νοσηλευτές.  Ο πιο διαδεδομένος τρόπος τηλενοσηλευτικής είναι η επικοινωνία μέσω τηλεφώνου. Οι νοσηλευτές, συνήθως, ασχολούνται με την συμβουλευτική, την διαλογή των ασθενών και την παραπομπή τους στον αρμόδιο επαγγελματία υγείας ή ακόμα στην ενδυνάμωση των ασθενών μέσω της επικοινωνίας. Τηλενοσηλευτική 10

Πλεονεκτήματα Τηλενοσηλευτικής  Δίνεται η δυνατότητα, μη μεταφοράς των ασθενών.  Νέες πληροφορίες και γνώσεις.  Ο εκσυγχρονισμός του περιβάλλοντος εργασίας του ιατρικού προσωπικού.  Διαρκής εκπαίδευση και επιτυγχάνεται η αφομοίωση και χρήση της σύγχρονης τηλεματικής τεχνολογίας. (Loh et al., 2013). 11  Μεγάλα οικονομικά οφέλη καθώς υπάρχει εξοικονόμηση σε έξοδα εξέτασης, μετακίνησης, και διαχείρισης.  Μείωση των αποστάσεων.  Μείωση, του φαινομένου της εσωτερικής μετανάστευσης.  Μεγάλη κάλυψη ιατρικών περιστατικών σε ευρεία γεωγραφική έκταση.  Άμεση επικοινωνία με τον νοσηλευτή και τους επαγγελματίες υγείας.

Μειονεκτήματα Τηλενοσηλευτικής  Τίθεται το μείζον ζήτημα της διασφάλισης των προσωπικών δεδομένων των ασθενών. Για την σωστή λειτουργία του συστήματος της τηλεϊατρικής χρειάζεται κατάλληλη νομοθετική ρύθμιση.  Υπάρχει κίνδυνος βλάβης του ασθενούς όταν η τηλεϊατρική χρησιμοποιείται ως δεκανίκι από επαγγελματίες με ελλείψεις γνώσεων ή αυτοπεποίθησης. 12  Η προσωπική επαφή του ιατρού με τον ασθενή δεν μπορεί να αντικατασταθεί από κανένα ηλεκτρονικό μέσο.  Η τηλεδιάσκεψη δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει το ίδιο αποτέλεσμα με την φυσική επίσκεψη σε ένα ιατρείο, καθώς η άμεση οπτική επαφή σε πραγματικό χρόνο, μπορεί να προσφέρει περισσότερες πληροφορίες για την κατάσταση του ασθενή.

Τα μέχρι τώρα βιβλιογραφικά δεδομένα δείχνουν μια θετική επίπτωση της τηλεϊατρικής στην διαχείριση και την αυτο- διαχείριση χρόνιων ασθενειών. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται και οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1. Πρόκειται για μια ομάδα ασθενών που από νεαρή ηλικία έρχονται αντιμέτωποι με αυτή τη χρόνια πάθηση και πρέπει να μάθουν να ζουν με τις συνέπειες της. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνηθεί κατά πόσο η τηλεεκπαίδευση θα επηρέαζε θετικά ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 σε σχέση με την συχνότητα μετρήσεων σακχάρου. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 13

ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ Η μελέτη περιλαμβάνει 94 άτομα με Διαβήτη τύπου 1 με ηλικία έτη (μέσος όρος 26,98 ±7,29) που στρατολογήθηκαν από το Ιατρείο Διαβήτη της Α' Παθολογικής κλινικής του Π.Γ.Ν. ΑΧΕΠΑ με υπεύθυνη την Επίκουρη Καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ κα. Κώτσα Καλλιόπη Ο πληθυσμός χωρίστηκε τυχαία σε δύο υποομάδες 48 και 46 αντίστοιχα ατόμων. Οι ασθενείς που εντάχθηκαν στην ομάδα που παρακολούθησε τηλενοσηλεκπαίδευση ήταν 48 και οι ασθενείς χωρίς τηλενοσηλεκπαίδευση ήταν

Στην αρχή της μελέτης (σημείο μηδέν) έγινε ενημέρωση και στις δύο ομάδες για θέματα αυτοφροντίδας, άσκησης και διατροφής. Στη συνέχεια ζητήθηκε και στις δυο ομάδες να κάνουν μετρήσεις πρωινού σακχάρου, για τους 3 μήνες (Μάιο - Ιούνιο – Ιούλιο 2014). Σε κάποιους ασθενείς συνδέσαμε καλώδιο usb στους μετρητές σακχάρου ώστε να στέλνονται τα δεδομένα μέσω υπολογιστή. Άλλοι ασθενείς έστελναν τις μετρήσεις τους μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ κάποιοι άλλοι τις κοινοποιούσαν μέσω τηλέφωνου. Με τα άτομα της ομάδας της τηλενοσηλεκπαίδευσης υπήρχε επικοινωνία κάθε Πέμπτη με διάρκεια συνομιλίας 5-15 λεπτά με τον καθένα. 15

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 16

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Δημογραφικά χαρακτηριστικά πληθυσμού 17

Απεικόνιση των δημογραφικών στοιχείων των ατόμων που συμπεριλήφθησαν στην μελέτη. 18

Σύνολο Τηλενοσηλεκπαίδευση Όχι τηλενοσηλεκπαίδευση p M.O τιμής σακχάρου συνολικά (Μ.Ο.Σ) 155,27 (±10,62) 155,15(±12,47)155,39 (±8,41)0,912 M.O πρωινών τιμών σακχάρου (Μ.Ο.Σ.Π) 106,89 (±15,17) 105,60 (±19,28)108,23 (±9,16)0,401 Ανάλυση του συνόλου του μέσου όρου των τιμών του σακχάρου στο χρονικό διάστημα που διήρκησε η μελέτη. Κατηγοριοποίηση του συνόλου του μέσου όρου των τιμών σε πρωινές ώρες 19

ΣύνολοΤηλενοσηλεκπαίδευσηΌχι τηλενοσηλεκπαίδευση p M.O πρωινών τιμών σακχάρου Μαΐου 113,73 (±21,26)120,01 (±25,69)107,18 (±12,61)0,030 M.O πρωινών τιμών σακχάρου Ιουνίου 105,77 (±19,50)105,96 (±24,49)105,56 (±12,64)0,358 M.O πρωινών τιμών σακχάρου Ιουλίου 99,05 (±14,73)93,18 (±13,30)105,17 (±13,74)0,000 Μέσος όρος πρωινών μετρήσεων κατά τους μήνες Μάϊου - Ιουλίου 20

21

ΣύνολοΤηλενοσηλεκπαίδευσηΌχι τηλενοσηλεκπαίδευση p Μ.Ο. μη μετρήσεων 61,74 (±17,28) 54,10 (±17,02) 69,72 (±13,67) 0,000 Μέσος όρος του συνόλου των μη καταγεγραμμένων μετρήσεων κατά τους μήνες Μάιο, Ιούνιο και Ιούλιο. 22

23

Συμπερασματικά (1)  Αναλύοντας συνολικά τις τιμές σακχάρου που ελήφθησαν στο τρίμηνο που διήρκησε η μελέτη, φάνηκε ότι δεν υπήρχε διαφορά στο μέσο όρο των τιμών ανάμεσα στις δύο ομάδες.  ενώ αρχικά η ομάδα τηλενοσηλεκπαίδευσης παρουσίαζε χειρότερη εικόνα, στο τέλος της μελέτης κατέγραφαν καλύτερες τιμές γλυκόζης  Εικόνα βελτίωσης παρατηρήθηκε και στην συχνότητα λήψης των μετρήσεων, που στο τέλος της μελέτης ήταν στατιστικά σημαντική η διαφορά, με την ομάδα τηλενοσηλεκπαίδευσης να παραλείπει λιγότερες μετρήσεις. 24

Συμπερασματικά (2)  Στο σύνολό τους αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν μια θετική επίδραση της τηλενοσηλεκπαίδευσης στους ασθενείς με διαβήτη τύπου 1 που συμπεριλήφθησαν στην μελέτη μας, καθώς σε διάστημα μόλις 3 μηνών αντιστράφηκε μια αρνητική εικόνα και επιτεύχθηκε βελτίωση κατά μέσο όρο της τάξης του 14,9% (Μάιο – Ιούλιος).  Οι βελτιώσεις αυτοελέγχου οδηγούν σε μια καλύτερη ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα χωρίς να χρειάζεται να συναντηθεί αυτοπροσώπως ο ασθενής με τον επαγγελματία υγείας, άρα εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος εκ μέρους του ασθενούς. 25

Στο μέλλον……………. Επανάληψη σε μεγαλύτερο αριθμό συμμετεχόντων. Διάστημα μελέτης πέραν των τριών μηνών (ιδανικό θα ήταν για 12 μήνες), ενδεικτικά θα μπορούσε να συνεχιστεί με τους ίδιους ασθενείς της αρχικής μελέτης πιο μακροχρόνια. Μέτρηση και σύγκριση των τιμών της HbA1c. Ενιαίος τρόπος αποστολής τιμών ή να σχηματιστούν περισσότερες ομάδες με βάση την τεχνολογία επικοινωνίας (διαδίκτυο, κινητή τηλεφωνεία (sms), εφαρμογές κινητού τηλεφώνου) ή σταθερό τηλέφωνο (προφορικά). 26

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ 27 Όσο μακριά και αν είναι….