ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΛΩΣΣΑΣ Αλ. Ασημακοπούλου Σχολική Σύμβουλος (ΠΕ02)

Διαφοροποίηση … ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΓΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΓΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΙΚΗΣ ΤΟΥΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΧΩΡΑ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ Οι μαθητές μας είναι: - Αρχάριοι - Μέσου επιπέδου - Προχωρημένοι Κατανόηση Γραφή Ανάγνωση Ομιλία Πόσο καλά γνωρίζουν την μητρική τους γλώσσα; Πόσο έχουν συνειδητοποιήσει τα γραμματικά-συντακτικά φαινόμενά της; Πόσο εξοικειωμένοι είναι με τη χρήση μεταγλώσσας; 2

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟ ΤΟΥΣ ΠΡΟΦΙΛ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ /ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΟΥΣ ΩΡΙΜΟΤΗΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΤΟΥΣ Διαφοροποίηση των μαθητών 3

Τομείς διαφοροποίησης της διδασκαλίας 4

Το περιεχόμενο Η προσαρμογή των προτεινόμενων στόχων στα διαφορετικά επίπεδα των μαθητών της τάξης Η διάγνωση μέσω των προοργανωτών της γνωσιακής ετοιμότητας και των ενδιαφερόντων τους Η επιλογή των κειμένων (του βιβλίου ή άλλα κατάλληλα) Η επιλογή των γραμματικοσυντακτικών δομών Η χρήση δομολειτουργικών ασκήσεων (διαβαθμισμένης δυσκολίας) Η χρήση της μεταγλώσσας Η παραγωγή λόγου (νοηματοδότητση, έκφραση εμπειριών, ιδεών, συναισθημάτων) 5

Παράδειγμα: Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : Ενότητα 6 Οι ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ Οι στόχοι: 6

Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : Ενότητα 6 Οι ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ Οι οδηγίες, το χρονοδιάγραμμα: 7

Το κείμενο: 8

Αξιοποίηση του κειμένου για τη διδασκαλία της γραμματικής -συντακτικού Πχ. Ενότητα 6 - κείμενο 1 (Μουσεία του κόσμου) Γλωσσική εξομάλυνση (μαθητές-εκπαιδευτικός, χρήση πίνακα) Η επισήμανση του γραμματικού-συντακτικού φαινομένου Πού ; Στην πρώτη μόνο παράγραφο/ή και στη δεύτερη οι μαθητές υπογραμμίζουν ουσιαστικά (πτώσεις), ρήματα Πώς; στην ομάδα άλλοι μαθητές υπογραμμίζουν τα ρήματα, άλλοι τα ουσιαστικά ή μια ομαδα δουλεύει με την πρώτη και η άλλη με τη δεύτερη παράγραφο κλπ Τι ζητείται; σε ποια πτώση είναι τα ουσιαστικά και γιατί; ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ: Πόσο καλά γνωρίζουν οι ξενόγλωσσοι μαθητές την έννοια «ουσιαστικό» και τις πτώσεις 9

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στην επεξήγηση των γραμματικών φαινομένων Η χρήση του πίνακα (πχ. Η κλίση των ουσιαστικών, επεξήγηση εννοιών με χρήση απλών παραδειγμάτων : υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο ) Η εξάσκηση - καταλληλότητα ασκήσεων, ατομικά/ανά δύο μαθητές, διαφοροποίηση ( π.χ. κλίση μόνο ενός ουσιαστικού σε όλες τις πτώσεις) Η χρήση της μεταγλώσσας (;) Χρήση βιβλίου γραμματικής στη σχολική τάξη 10

Η διαφοροποίηση με βάση την επεξεργασία/δραστηριότητες (1) Διαφοροποίηση μέσω: ατομικής εργασίας (με ασκήσεις διαβαθμισμένης δυσκολίας) Εργασίας ανά δύο/ ανά ομάδες ( έκφραση συναισθημάτων-ιδεών- εμπειριών) παιχνιδιού ρόλων (όχι απαιτητικών, κατά περίπτωση) καταιγισμός ιδεών(διαχείριση και εκμετάλλευση όλων των απόψεων) Διαμόρφωσης ερωτήσεων (πχ. σε ομαδική εργασία, αναζήτηση του ίδιου φαινομένου πχ. υπογραμμίστε τα ρήματα σε δύο διαφορετικά κείμενα ή αναζήτηση διαφορετικών φαινομένων στο ίδιο κείμενο πχ. υποκείμενο, αντικείμενο κατηγορούμενο, υπογράμμιση ουσιαστικών, εντοπισμός των πτώσεων) Κατασκευών (μαρκαδόροι, χαρτόνια, ψαλίδια, κόλλες) 11

Η διαφοροποίηση με βάση την επεξεργασία/δραστηριότητες (2) Επίλυση προβλήματος (problem based learning) μέσω αναζήτησης -Κανόνων -Πληροφοριών -Προτερημάτων –μειονεκτημάτων -Στάσεων-συμπεριφορών -Χαρακτήρων 12

Οι επιλογές με βάση το περιεχόμενο : η παραγωγή λόγου -παράδειγμα π.χ. Ενότητα 6: δίνουμε φυλλάδια με μουσεία και διευθύνσεις μουσείων και ζητάμε να εργαστούν ανά δύο ή ανά ομάδα: - Ποια είδη μουσείων υπάρχουν στο φυλλάδιο; - Έχετε επισκεφτεί κάποιο από αυτά ή κάποια άλλο μουσείο; - Βρείτε σε ποιο μουσείο θα βάζατε τα αντικείμενα που βλέπετε στις εικόνες. - Ποιο μουσείο θα θέλατε να επισκεφτείτε και γιατί; 13

14

15

Δημιουργικές δραστηριότητες –τα παιχνίδια: κατασκευή χαρτονιού ανά ομάδες/:κριτήριο τα παιχνίδια και το φύλο του παιδιού, τα παιχνίδια και η εξέλιξή τους κλπ. 16

17

Στόχος: Ετερόπτωτοι προσδιορισμοί α) Ο ονοματικός προσδιορισμός σε γενική πτώση εκφράζει διάφορες σχέσεις, οι πιο συχνές από τις οποίες είναι: Γενική κτητική (σχέση κτήσης), π.χ. Τα σπίρτα της Φρόσως. Γενική ιδιότητας (προσδίδει ιδιότητες στο ουσιαστικό που προσδιορίζεται), π.χ. Παντελόνι της μόδας. Γενική περιεχομένου (δηλώνει αυτό που περιέχει το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό), π.χ. Τσουβάλι τσιμέντου. Γενική διαιρετική (εκφράζει σύνολο μέρος του οποίου δηλώνει το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό),π.χ. Κορυφή του βουνού. Γενική υποκειμενική (σχέση υποκειμένου), π.χ. Η πτώση του τείχους. Γενική αντικειμενική (σχέση αντικειμένου), π.χ. Ο σωτήρας του έθνους. Γενική της αιτίας (σχέση αιτίας), π.χ. Η χαρά της νίκης. Γενική του σκοπού (σχέση σκοπού), π.χ. Παπούτσια χορού. Γενική καταγωγής (σχέση καταγωγής ή συγγένειας), π.χ. Η κόρη του Περικλή. Γενική δημιουργού (σχέση δημιουργού), π.χ. Η Ιστορία του Θουκυδίδη. Γενική τόπου (σχέση τοπική), π.χ. Η συνθήκη της Λωζάννης. Γενική χρόνου (σχέση χρονική), π.χ. Τεχνοτροπία της Αναγέννησης. β) Ο ονοματικός προσδιορισμός σε αιτιατική εκφράζει πολύ λίγες σχέσεις, τις εξής: Αιτιατική της αναφοράς (σχέση αναφοράς), π.χ. Είναι ένας άντρας δύο μέτρα ύψος. Αιτιατική του ποσού (σχέση ποσότητας), π.χ. Κάνει καθημερινά δρόμο πέντε χιλιόμετρα. 18

Ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί: μπορούμε να μοιράσουμε στους μαθητές αποσπάσματα από το βιβλίο της γραμματικής, αφού παρουσιαστούν στην τάξη.. α) Η παράθεση προσδιορίζει ένα ουσιαστικό και του προσδίδει ένα χαρακτηριστικό που το ξεχωρίζει από άλλα όμοια, π.χ.Συχνά μιλάει για τη Σοφία, την αδελφή του. Η παράθεση συμφωνεί πάντοτε ως προς την πτώση με το ουσιαστικό που προσδιορίζει, π.χ. Έζησε πολλά χρόνια στα Ιωάννινα, την πρωτεύουσα της Ηπείρου. Στη θέση του ουσιαστικού μπορεί να έχουμε για παράθεση ένα επίθετο ή και μια ολόκληρη πρόταση, π.χ. Βγήκε από το σπίτι του, πανύψηλο και επιβλητικό σαν πύργος. Η συνήθως ακολουθεί στον λόγο το ουσιαστικό που προσδιορίζει. Μερικές φορές, όταν δεν αναφέρεται σε ουσιαστικό αλλά σε ολόκληρη πρόταση, προηγείται. Η παράθεση αυτή ονομάζεται προεξαγγελτική, π.χ. Το πιο σημαντικό, όλοι θα κερδίσετε ένα δώρο. Η παράθεση μπορεί να συνδυάζεται ή με ένα επίθετο ή με άλλο ουσιαστικό, π.χ. Κάηκε το δάσος, ο πνεύμονας της πόλης μας. β) Η επεξήγηση προσδιορίζει ένα ουσιαστικό και το επεξηγεί κάνοντας πιο συγκεκριμένη μια γενικότερη και αόριστη έννοια, π.χ. Του πρόσφερε ένα καταπληκτικό δώρο, ένα αυτοκίνητο. Πριν από την επεξήγηση μπορεί να προταχθεί το δηλαδή, π.χ. Του πρόσφερε ένα καταπληκτικό δώρο, δηλαδή ένα αυτοκίνητο. Η επεξήγηση, όπως και η παράθεση, συμφωνεί πάντοτε ως προς την πτώση με το ουσιαστικό που προσδιορίζει, π.χ. Μια ήταν η δύναμή του, το πείσμα του. Η επεξήγηση, όπως και η παράθεση, συχνά συνοδεύεται και από ένα επίθετο ή μια γενική, π.χ. Όλοι οι ποδοσφαιριστές μια σκέψη έχουν στον νου, τη νίκη της ομάδας τους. Η επεξήγηση μπορεί να προσδιορίζει και άλλο μέρος του λόγου εκτός από ουσιαστικό, π.χ. Ο στόχος του ήταν ένας, να νικήσει τους αντιπάλους. Μπορεί ακόμη και να εκφράζεται με άλλα μέρη του λόγου εκτός από ουσιαστικό, π.χ. Ήθελε να πάει να ξεκουραστεί σε ένα σπίτι, το δικό του. Η διαφορά μεταξύ παράθεσης και επεξήγησης γενικά είναι ότι στην παράθεση η έννοια του προσδιοριζόμενου είναι στενότερη από την έννοια αυτού που το προσδιορίζει, ενώ στην επεξήγηση συμβαίνει το αντίθετο. Οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί γενικά μπορούν να εκφράζουν και κάποια από τις παρακάτω σχέσεις: α) Του περιεχομένου, π.χ. Ένα μπουκάλι κρασί. β) Του τόπου, π.χ. Ένα στρέμμα χωράφι. γ) Του χρόνου, π.χ. Κυριακή πρωί. 19

Β΄Γυμνασίου 20

21

Χρώματα …(1) 22

Χρώματα … (2) Κόκκινο Αν θέλετε να τραβήξετε την προσοχή χρησιμοποιήστε κόκκινο. Είναι το πρώτο χρώμα που κοιτάζουμε και είναι το χρώμα της ενέργειας. Σχετίζεται με την κίνηση και τον ενθουσιασμό. Τα κόκκινα ρούχα προσθέτουν μερικά κιλά αλλά δεν αφήνουν να περάσεις απαρατήρητος. Το κόκκινο είναι το σύμβολο της ζωής, γι΄ αυτό το λόγο το επιλέγουν οι νύφες στην Κίνα! Είναι επίσης το χρώμα που χρησιμοποιείται περισσότερο στις γιορτές αγάπης. Μαύρο Μαύρο είναι το χρώμα της εξουσίας, της δύναμης και της σταθερότητας. Είναι ένα χρώμα που σχετίζεται με τη νοημοσύνη και την εξυπνάδα. Επίσης τα μαύρα ρούχα αδυνατίζουν. Είναι όμως σκοτεινό και μερικές φορές σχετίζεται με το κακό. Στη Δύση το μαύρο χρώμα εκφράζει και τη στεναχώρια. Αναφερόμαστε σε ένα «σοβαρό» χρώμα που προκαλεί δυνατά συναισθήματα. Γκρι Στο γκρι βλέπουμε το πρακτικό, το διαχρονικό, το μέτρο και τα σταθερά πράγματα της ζωής. Υπερβολικό γκρι χρώμα σε οδηγεί σε μηδενικά συναισθήματα, αλλά μια σταγόνα γκρι στην παρουσία των προϊόντων, δημιουργεί μια αίσθηση σταθερότητας και σιγουριάς στον καταναλωτή. Οι αποχρώσεις του γκρι σχετίζονται και με δυσάρεστα συναισθήματα, γηρατειά και αποπροσανατολισμό. Το ασημί ωστόσο, το γυαλιστερό γκρι, συχνά δίνει την αίσθηση της βοήθειας και του δυνατού χαρακτήρα. Κίτρινο Το έντονο κίτρινο συμβολίζει το γέλιο και την ευτυχία. Το άτομο που περιτριγυρίζεται από κίτρινο χρώμα είναι αισιόδοξο γιατί ο εγκέφαλος εκκρίνει περισσότερη σεροτονίνη (χημική ουσία του εγκεφάλου που μας κάνει να νιώθουμε καλά). Σχετίζεται με την αισιοδοξία αλλά προσοχή όταν είναι έντονο, γιατί έρευνες έδειξαν ότι τα μωρά κλαίνε περισσότερο στα κίτρινα δωμάτια. Κάποιες αποχρώσεις του, έχουν συνδυασθεί με τη δειλία αλλά οι χρυσές αποχρώσεις με την υπόσχεση ότι θα έρθουν όμορφες στιγμές. Μωβ Τι χρώμα ήταν τα ρούχα που φορούσαν οι βασίλισσες και οι βασιλιάδες; Ναι λοιπόν, ήταν μωβ! Το πιο βασιλικό μας χρώμα που συμβολίζει τον πλούτο, την ευημερία και την κουλτούρα. Αυτό το χρώμα διεγείρει την εγκεφαλική δραστηριότητα ως προς τη λύση προβλημάτων. Ωστόσο η υπερβολική χρήση του μπορεί να δείχνει τεχνητή. Η προσεχτική χρήση του μωβ αφήνει μια δόση μυστηρίου, σοφίας και σεβασμού. Όλες τις αποχρώσεις του μωβ συνηθίζουν να φορούν νεαρά κορίτσια στην εφηβεία. 23

Μπλε Ρωτήστε τους γύρω σας ποιο είναι το αγαπημένο τους χρώμα και η πλειοψηφία θα απαντήσει το μπλε. Το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη είναι μπλε, ουρανός-θάλασσα. Όταν κοιτάζουμε το μπλε βασικά παράγονται στο σώμα κάποιες χημικές ουσίες που μας ηρεμούν, αλλά αυτό δεν ισχύει για όλες τις αποχρώσεις του μπλε. Μερικές αποχρώσεις δημιουργούν το συναίσθημα της παγωνιάς και της παραμέλησης. Το μπλε σχετίσθηκε με την σταθερότητα, την ανεξαρτησία, τη σοφία και την πίστη. Πορτοκαλί Το πιο φανταχτερό χρώμα στον πλανήτη! Το πορτοκαλί συνδέεται με τις χαρούμενες και αστείες στιγμές μας. Με μέρες γεμάτες ενέργεια και ζεστασιά. Συμβολίζει επίσης τις φιλοδοξίες μας. Δεν υπάρχει τίποτα το ήρεμο σε αυτό το χρώμα! Λευκό Για την πλειοψηφία του κόσμου το λευκό είναι το χρώμα της αγνότητας, εξ ου και τα λευκά νυφικά. Είναι το χρώμα της καθαριότητας και της ασφάλειας που δίνει το ανοιχτό και λευκό φως. Κοιτάζοντας το λευκό χρώμα αντιλαμβανόμαστε επίσης την απουσία χρώματος και την ουδετερότητα. Σε ορισμένα ανατολικότερα μέρη του κόσμου το λευκό σχετίζεται με το πένθος. Πρόκειται για την συμπίεση όλων των χρωμάτων στο χρωματικό φάσμα. Πράσινο Το χρώμα της ανάπτυξης, της φύσης και των χρημάτων. Ένα ήρεμο χρώμα, ιδιαίτερα ευχάριστο στις αισθήσεις. Το σκούρο πράσινο είναι συνδεδεμένο με έννοιες όπως, συντηρητισμός, αρρενωπότητα και πλούτος. Τα νοσοκομεία χρησιμοποιούν πράσινο φως στα δωμάτια γιατί θέλουν ένα ήρεμο περιβάλλον για τους ασθενείς. Σχετίζεται επίσης με τη ζήλεια, την καλή τύχη, τη γενναιοδωρία και τη γονιμότητα. Επίσης χρησιμοποιείται για να συμβολίσει την ειρήνη, την αρμονία, την καλή ενέργεια και τη στήριξη. Καφέ Το καφέ είναι το χρώμα της αξιοπιστίας, της σταθερότητας και της φιλίας. Όλο και περισσότεροι το επιλέγουν πια ως το αγαπημένο τους χρώμα. Είναι το χρώμα της γης, ποιο θα μπορούσε να συμβολίζει καλύτερα την σταθερότητα λοιπόν. Σχετίζεται με ό, τι είναι φυσικό και οργανικό. Προσοχή όμως γιατί στην Ινδία είναι το χρώμα του πένθους. 24

Δραστηριότητες Ομάδων  Οι μαθητές να ζωγραφίσουν με χρώματα, ενόσω ακούνε την αφήγηση από τον εκπαιδευτικό.  Να διαβάσουν τις ιδιότητες των χρωμάτων.  Να περιγράψουν με ένα χρώμα τη διάθεσή τους.  Να εξηγήσουν γιατί αυτό το κείμενο μπορεί να βρίσκεται σε αυτή την ενότητα του βιβλίου με αυτό τον τίτλο. 25

Κείμενο 3-Γραμματική Τα παραθετικά επιθέτων/επιρρημάτων Δραστηριότητα : Υπογράμμιση (ανάλογα με το επίπεδο των μαθητών): - επιθέτων -επιθέτων που δηλώνουν χρώμα - επιρρημάτων Η παρουσίαση του φαινομένου 26

Τα παραθετικά επιθέτων Η χρήση του σχ. Βιβλίου Η εξάσκηση του φαινομένου (επιλογή φράσεων από το κείμενο 3: να μετατραπούν στον συγκριτικό, υπερθετικό βαθμό, επιλογή ασκήσεων σχ. Βιβλίου). 27

28

Δραστηριότητες Καταγραφή των καταστημάτων –επαγγελματιών (για κειμ. 9 με εικόνες –σχέδια) /οι 2 μαθητές μιας τετραμελούς ομάδας/ Καταγραφή των επαγγελματιών (κειμ. 6)/οι υπόλοιποι δύο μαθητές/ Λεξιλόγιο –σημασιολογία (σύνθετες λέξεις) Ποια επαγγέλματα από αυτά που διαβάσατε υπάρχουν και σήμερα. Σημειώστε 5 καινούρια επαγγέλματα. Μιλήστε/γράψτε για αυτά. Σχεδιάστε τον αγαπημένο δρόμο της περιοχής σας και τα καταστήματα που υπάρχουν. Εξηγήστε τις επιλογές σας. 29

Η διαφοροποίηση και η αξιολόγηση του τελικού προϊόντος 30

Πώς αξιολογούμε τον ξενόγλωσσο μαθητή; Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς (αναλόγως του επιπέδου του) - την προσπάθειά του -την εξελικτική του πορεία -τα κείμενά του, γραπτά ή άλλα (σκίτσα, ζωγραφιές κλπ) Στις γραπτές εξετάσεις -Με ερωτήσεις διαβαθμισμένης δυσκολίας. 31

Η διαφοροποίηση μέσω της υποστήριξης του ξενόγλωσσου μαθητή : Τρόπος που εξηγούμε, Τρόπος που ορίζουμε τις ομάδες, Ευαισθητοποίηση των υπόλοιπων μαθητών και δημιουργία κλίματος αποδοχής και συνεργασίας, Καλλιέργεια σεβασμού για την προσωπικότητα και τη διαφορετική κουλτούρα των αλλόγλωσσων μαθητών, Η ενθάρρυνση να μιλήσει για την δική του κουλτούρα και τις συνήθειές της χώρας από την οποία προέρχεται, Ενδυνάμωση του αισθήματος ότι η διαφορετική κουλτούρα, με την οποία ερχόμαστε σε επαφή, εμπλουτίζει τις γνώσεις μας για τον κόσμο και τροποποιεί την οπτική μας. 32

… Έρευνες τονίζουν την ψυχολογική στήριξη του μαθητή παράλληλα με τη σημασία της μητρικής γλώσσας (Γ1) στην εκμάθηση της δεύτερης/ξένης γλώσσας 33

Και άλλο υλικό για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας σε αλλόγλωσσους Γεια σας, Η καθημερινή ζωή, ΕΚΠΑ, Διαπολιτισμική Αγωγή, Αθήνα Μέτρηση και προσδιορισμός του επιπέδου ελληνομάθειας αλλόγλωσσων μαθητών στα δημόσια σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης της Κύπρου Σκέφτομαι και γράφω ελληνικά του ΚΕ.Δ.Α Διηγούμαι και γράφω ιστορίες-ενοτ. 6 (αναδιήγηση) Διηγούμαι και γράφω ιστορίες-ενοτ. 2 (αναδιήγηση) Νέα Λογομάθεια Νέα Λογομάθεια-ορθογραφία Νέα Λογομάθεια-γραμματική 34