ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΚΑΠΝΟΥ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΗΛΙΚΙΑΣ 13 – 15 ΕΤΩΝ GLOBAL YOUTH TOBACCO SURVEY (GYTS) ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στόχοι Εκτίμηση του επιπολασμού της κατανάλωσης καπνού στους νέους ηλικίας ετών. Εκτίμηση της ηλικίας έναρξης κατανάλωσης προϊόντων καπνού. Εκτίμηση της επιθυμίας των νέων να αρχίσουν το κάπνισμα. Έκθεση των νέων στη διαφήμιση προϊόντων καπνού. Έκθεση των νέων στα αντικαπνιστικά μηνύματα. Παθητικό κάπνισμα. Διακοπή του καπνίσματος. Δυνατότητα αγοράς και διαθεσιμότητα προϊόντων καπνού. Προσδιορισμό βασικών μεταβλητών, όπως η στάση, οι πεποιθήσεις και οι κανόνες συμπεριφοράς για την κατανάλωση καπνού στους νέους, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στα προγράμματα πρόληψης. Αξιολόγηση των σχολικών προγραμμάτων πρόληψης σχετικά με το κάπνισμα

Μεθοδολογία Δειγματοληψίας Πληθυσμός στόχος : παιδιά ετών Πληθυσμός δειγματοληψίας : μαθητές 1 ης με 3 ης τάξης Γυμνασίου Σχέδιο Δειγματοληψίας Γεωγραφικά Στρωματοποιημένη Δειγματοληψία καθ ’ ομάδας (Stratified Cluster Sampling) Στρώματα : 1. Αττική & 2. Υπόλοιπη Ελλάδα Πρωταρχικές Μονάδες Δειγματοληψίας : Γυμνάσια o 30 Γυμνάσια από κάθε στρώμα Τελικές Μονάδες Δειγματοληψίας : όλοι οι μαθητές των επιλεγμένων τμημάτων oΕθελοντική η συμμετοχή των μαθητών από τα επιλεγμένα τμήματα Πλαίσιο Δειγματοληψίας : όλα τα Γυμνάσια του κάθε στρώματος ( Δημόσια ή / και Ιδιωτικά )

Μεθοδολογία Δειγματοληψίας Πλαίσιο Δειγματοληψίας Λίστα με όλα τα Γυμνάσια του κάθε στρώματος ( Δημόσια ή / και Ιδιωτικά ) 30 Γυμνάσια από κάθε στρώμα Επιλογή Γυμνασίων με Πιθανότητα επιλογής Ανάλογη του Μεγέθους (PPS) Επιλογή τμημάτων, σε κάθε επιλεγμένο σχολείο, με Απλή Τυχαία Δειγματοληψία Εξαιρέθηκαν σχολεία με <30-40 μαθητές Επιλογή μεγέθους δείγματος με : Διάστημα εμπιστοσύνης : 95% Επίδραση σχεδιασμού ( design effect) : 2 Ποσοστό ανταπόκρισης : 80% Διαστρωμάτωση ανά τάξη και ανά φύλο Αντιπροσωπευτικό δείγμα (CDC)

Ερωτηματολόγιο Ανώνυμο, αυτό - διαχειριζόμενο και κλειστό ερωτηματολόγιο Οι χώρες δύνανται να προσθέσουν ερωτήσεις Ειδικά φύλλα απαντήσεων (computer-scanned) Διάρκεια : 30 – 40 λεπτά Χρόνος συλλογής : 6-8 εβδομάδες Κοινό και Βασικό Ερωτηματολόγιο

Ερωτηματολόγιο Max: 75 ερωτήσεις Κορμός ( core) 43 ερωτήσεων 3 προαιρετικά τμήματα : Shisha, Bidi και Smokeless Tobacco με 14,14 και 17 ερωτήσεις 62 προαιρετικές (optional) ερωτήσεις 1 ερωτηματολόγιο σχολικής πολιτικής με 7 ερωτήσεις

Ερωτηματολόγιο 8 Θεματικές ενότητες 1. Εισαγωγή με οδηγίες και ορισμούς 2. Δημογραφικά στοιχεία 3. Κατανάλωση καπνού 4. Διακοπή καπνίσματος 5. Παθητικό κάπνισμα 6. Οικονομικά - Πρόσβαση σε τσιγάρα από τους ανήλικους 7. Αντικαπνιστικά μηνύματα και διαφημίσεις προώθησης προϊόντων καπνού στα ΜΜΕ 8. Απόψεις και αντιλήψεις για το κάπνισμα

Πρόσθετα στοιχεία Απώλεια αυτονομίας στους καπνιστές Συχνότητα συμπτωμάτων βρογχικού άσθματος

Σύνοψη της ελληνικής μορφής ερωτηματολογίου Ερωτήσεις κορμού ( core) : 43 Προαιρετικές ερωτήσεις : 19

Αποτελέσματα Συνολικά,4618 μαθητές συμπλήρωσαν έγκυρα ερωτηματολόγια Συνολικό ποσοστό συμμετοχής : 87%.

Καπνιστικές συνήθειες Επιπολασμός καπνίσματος Καπνιστές τσιγάρων ή άλλης μορφής καπνού κατά την διάρκεια των τελευταίων 30 ημερών που προηγήθηκαν της μελέτης : 15% Η προηγούμενη μελέτη GYTS το 2005 κατέγραψε επιπολασμό : 16.2% Κάπνισμα τσιγάρων Η συχνότητα καπνίσματος τσιγάρων ήταν 10.1% Στην μελέτη του 2005 ήταν 10.4 Επιρρέπεια στο μέλλον στο κάπνισμα 13% Χρήση άλλων προϊόντων καπνού εκτός τσιγάρων Συχνότητα στην παρούσα μελέτη : 9.7% GYTS, 2005: 10.9% 12.3% δοκίμασαν έστω και μια φορά ηλεκτρονικό τσιγάρο

Καπνιστικές συνήθειες ΧΡΗΣΗ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΚΑΠΝΟΥ ΚΑΠΝΙΣΤΕΣ ΣΥΝΟΛΟ (%) ΑΓΟΡΙΑ (%) ΚΟΡΙΤΣΙΑ (%) ΣΥΝΟΛΟ (%) ΑΓΟΡΙΑ (%) ΚΟΡΙΤΣΙΑ (%) Καπνιστές Καπνιστές τσιγάρων Συστηματικοί καπνιστές τσιγάρων Καπνιστές άλλων καπνικών προϊόντων Όσοι έχουν καπνίσει έστω και 1 φορά Όσοι έχουν καπνίσει έστω και 1 τσιγάρο Όσοι έχουν καπνίσει άλλα καπνικά προϊόντα έστω και 1 φορά ΜΗ ΚΑΠΝΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΚΑΠΝΟΥ Χρήστες μη καπνικών προϊόντων Όσοι έχουν κάνει χρήση μη καπνικού προϊόντος έστω και 1 φορά ΧΡΗΣΗ ΚΑΠΝΟΥ(καπνικά και/ή μη καπνικά προϊόντα καπνού) Χρήστες καπνικών προϊόντων Όσοι έχουν κάνει χρήση καπνικού προϊόντος έστω και 1 φορά ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΤΣΙΓΑΡΟ Όσοι έχουν δοκιμάσει έστω και 1 ηλεκτρονικό τσιγάρο Χρήστες ηλεκτρονικού τσιγάρου

ΧΡΗΣΗ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΚΑΠΝΟΥ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ - ΕΠΙΡΡΕΠΕΙΑ ΣΥΝΟΛΟ (%)ΑΓΟΡΙΑ(%) ΚΟΡΙΤΣΙΑ (%) ΣΥΝΟΛΟ (%) ΑΓΟΡΙΑ (%) ΚΟΡΙΤΣΙΑ (%) Όσοι δεν έχουν κάνει χρήση καπνικών προϊόντων ποτέ και είναι επιρρεπείς στη χρήση τους στο μέλλον Όσοι δεν έχουν κάνει χρήση καπνικών προϊόντων ποτέ και πιστεύουν ότι θα απολάμβαναν ένα τσιγάρο ΗΛΙΚΙΑ ΠΟΥ ΠΡΩΤΟΔΟΚΙΜΑΣΑΣΝ ΤΣΙΓΑΡΟ 7 χρονών ή μικρότερος ή 9 χρονών ή 11 χρονών ή 13 χρονών ή 15 χρονών Μέση ηλικία (σε έτη) πρώτης δοκιμής τσιγάρου

Παθητικό κάπνισμα σε δημόσιους χώρους Το 67.4% των μαθητών ανέφερε έκθεση σε παθητικό κάπνισμα σε δημόσιους χώρους Το 93.8% θεωρεί ότι το παθητικό κάπνισμα έχει βλαπτικές επιπτώσεις στην υγεία.

Έκθεση σε παθητικό κάπνισμα ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ 2013 ΣΥΝΟΛΟ (%)ΑΓΟΡΙΑ(%)ΚΟΡΙΤΣΙΑ(%) Έκθεση στο παθητικό κάπνισμα στο σπίτι Έκθεση στο παθητικό κάπνισμα σε κλειστούς δημόσιους χώρους Έκθεση στο παθητικό κάπνισμα σε οποιοδήποτε ανοικτό δημόσιο χώρο Μαθητές που έχουν δει καπνιστές μέσα σε σχολικά κτήρια

Στάση έναντι του παθητικού καπνίσματος σε δημόσιους χώρους Το 82.1% των μαθητών δήλωσε ότι υποστηρίζει την απαγόρευση του καπνίσματος στους κλειστούς δημόσιους χώρους ( π. χ. εστιατόρια, καφέ ) Το 56.2% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι υποστηρίζει την απαγόρευση του καπνίσματος σε υπαίθριους δημόσιους χώρους ( π. χ. πάρκα, παραλίες )

Στάση έναντι καπνίσματος και του παθητικού καπνίσματος ΓΝΩΣΕΙΣ & ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΣΥΝΟΛΟ (%)ΑΓΟΡΙΑ (%) ΚΟΡΙΤΣΙΑ (%) ΣΥΝΟΛΟ (%) ΑΓΟΡΙΑ (%) ΚΟΡΙΤΣΙΑ (%) Μαθητές που πιστεύουν ότι είναι δύσκολο για όσους έχουν ξεκινήσει να διακόψουν το κάπνισμα Μαθητές που πιστεύουν ότι το κάπνισμα βοηθάει τους άλλους να αισθάνονται πιο άνετα σε γιορτές, πάρτυ, κοινωνικές εκδηλώσεις Μαθητές οι οποίοι πιστεύουν ότι η έκθεσή τους στο παθητικό κάπνισμα είναι επιβλαβής για την υγεία τους Μαθητές που υποστηρίζουν την απαγόρευση του καπνίσματος σε κλειστούς δημόσιους χώρους Μαθητές που υποστηρίζουν την απαγόρευση του καπνίσματος σε εξωτερικούς δημόσιους χώρους

Γνώση αντικαπνιστικού νόμου Γνώση του αντικαπνιστικού νόμου ανέφερε το 55.7% των μαθητών. Αρνητικά απάντησε το 6.8%. Το 37.5% απάντησε : δεν γνωρίζω

Προμήθεια προϊόντων καπνού κοντά στα σχολεία 87.3% των καπνιστών αγόρασε ελεύθερα τσιγάρα από καταστήματα / περίπτερα παρά την απαγόρευση λόγο ηλικίας Το 39.7% των μαθητών δήλωσε ότι μπορεί να αγοράσει προϊόντα καπνού κοντά στο σχολείο

ΠΡΟΣΒΑΣΗ & ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΥΝΟΛΟ (%) ΑΓΟΡΙΑ (%)ΚΟΡΙΤΣΙΑ (%) ΣΥΝΟΛΟ (%) ΑΓΟΡΙΑ (%) ΚΟΡΙΤΣΙΑ (%) Καπνιστές τσιγάρων που αγόρασαν τσιγάρα από κατάστημα ή περίπτερο Καπνιστές τσιγάρων που τους πωλήθηκαν τσιγάρα παρά το νόμο που απαγορεύει την πώληση καπνικών προϊόντων σε ανήλικους Καπνιστές τσιγάρων που αγόρασαν μεμονωμένα τσιγάρα (όχι σε πακέτο)

Αντικαπνιστικά μηνύματα Το 53.6% των μαθητών ανέφερε την ύπαρξη αντικαπνιστικών μηνυμάτων ( Τηλεόραση, ραδιόφωνο, διαδίκτυο ) 60.5 % των μαθητών έμαθαν στο σχολείο για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος 40.9% είδαν διαφημιστικά μηνύματα τσιγάρων σε καταστήματα κλπ 88.2% είδαν στην τηλεόραση η σινεμά η βίτεο κάποιον να καπνίζει

Αντικαπνιστικά μηνύματα ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΑΝΤΙΚΑΠΝΙΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ ΣΥΝΟΛΟ (%) ΑΓΟΡΙΑ (%) ΚΟΡΙΤΣΙΑ (%) ΣΥΝΟΛΟ (%) ΑΓΟΡΙΑ (%)ΚΟΡΙΤΣΙΑ(%) Είδαν αντικαπνιστικά μηνύματα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης Είδαν αντικαπνιστικά μηνύματα σε αθλητικές ή κοινωνικές εκδηλώσεις Καπνιστές οι οποίοι σκέφτηκαν να διακόψουν λόγω των προειδοποιητικών σημάνσεων Μαθητές οι οποίοι έμαθαν στο σχολείο για τους κινδύνους από τη χρήση καπνικών προϊόντων τους τελευταίους 12 μήνες

GYTS 2013 Συσχέτιση : χαρτζιλίκι και κάπνισμα ( pocket of money) ΣύνολοΑγόριαΚορίτσια OR (95% CI) Συνήθως δεν έχω καθόλου χρήματα για να τα ξοδέψω 1.00 < 5 € 1.72 ( )1.73 ( )1.78 ( ) 5-9 € 2.04 ( )2.00 ( )2.19 ( ) € 2.35 ( )2.46 ( )2.34 ( ) € 3.32 ( )2.89 ( )4.10 ( ) € 3.72 ( )3.61 ( )3.76 ( ) € 5.08 ( )3.45 ( )7.65 ( ) >= 30 € 7.43 ( )7.61 ( )6.65 ( )

Απώλεια Αυτονομίας ( Loss of autonomy) GYTS 2013: Στο σύνολο της χώρας Απώλεια αυτονομίας ανέφεραν το 58.9% των μαθητών ηλικίας ετών GYTS 2005: Στην περιοχή της Αττικής Απώλεια αυτονομίας ανέφεραν το 88,6% των μαθητών ηλικίας ετών

Πολυπαραγοντική ανάλυση Οι μαθήτριες είχαν 1,87 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάζουν απώλεια αυτονομίας σε σχέση με τους μαθητές (OR=1.87; 95% C.I= ). Μαθητές / μαθήτριες που κάπνιζαν ≥6 τσιγάρα / ημέρα είχαν 6,47 περισσότερες πιθανότητες να αναφέρουν απώλεια αυτονομίας σε σχέση με εκείνους που κάπνιζαν <6 τσιγάρα / ημέρα (OR=6.47;95%C.I.= )

Συμπεράσματα Η μελέτη κατέγραψε επιπολασμό χρήσης προϊόντων καπνού από έφηβους ετών 15% με υπεροχή των αγοριών Υπάρχει μικρή μείωση σε σχέση με το 16.2% της προηγούμενης μελέτης GYTS το Μέση ηλικία έναρξης καπνιστικής συνήθειας 12 χρονών. Περίπου 10% των καπνιστών ξεκίνησε στην ηλικία των 7 ετών. Πολύ μεγάλο ποσοστό >85% αναφέρει ελεύθερη πρόσβαση στην αγορά τσιγάρων, ακόμα και κοντά στο σχολείο.

Συμπεράσματα Καταγράφηκε σημαντική συχνότητα απώλειας αυτονομίας μεταξύ των καπνιστών εφήβων μαθητών Η μελέτη έδειξε σημαντική έκθεση των μαθητών σε παθητικό κάπνισμα τόσο στο σπίτι όσο και σε κλειστούς δημόσιους χώρους Οι μαθητές στην πλειοψηφία τους >80% συμφωνούν με την απαγόρευση σε δημόσιους χώρους Αναδείχθηκαν σημαντικά ελλείμματα ενημέρωσης σχετικά με το κάπνισμα γενικά αλλά και στο σχολείο.