Αγωγή του ψηφιακού πολίτη και εκπαιδευτική κοινότητα – Παρουσίαση του Προγράμματος Safer Internet της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Εισηγήτρια: Όλγα Βλάχου, Κοινωνιολόγος, Υπεύθυνη Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων Δωδ/σου. Πιστοποιημένο μέλος του προγράμματος «ΑΡΙΑΔΝΗ»

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΡΙΑΔΝΗ»  Πρόγραμμα: «Κατάρτιση Επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας για το φαινόμενο του ‘εθισμού’ των εφήβων στο διαδίκτυο καθώς και για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα παιδιά και οι έφηβοι από την ανεξέλεγκτη χρήση του διαδικτύου»  Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών  Μονάδα Εφηβικής Υγείας, Β΄ Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων Π.& Α. Κυριακού

Το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου και η Εκστρατεία Safer Internet της Ε.Ε.  Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ασχολείται από το 1996 για την καταπολέμηση του παράνομου και βλαβερού για τα παιδιά- εφήβους περιεχομένου στο διαδίκτυο.  Βασικές συνιστώσες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι:  Το Πρόγραμμα Δράσης για τη δημιουργία ασφαλούς διαδικτύου  Οι νομικοί μηχανισμοί και τα έμπρακτα μέτρα για την καταπολέμηση των εγκληματικών ενεργειών στους υπολογιστές και της παιδικής πορνογραφίας  Η Σύσταση για την προστασία των ανηλίκων και την προάσπιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Σύσταση και Πρόγραμμα Δράσης  Το θεμέλιο της προσέγγισης που υιοθετήθηκε, τόσο στη Σύσταση όσο και στο Πρόγραμμα Δράσης, είναι η μεταβίβαση των εξουσιών στους χρήστες του Διαδικτύου, με την παροχή σε αυτούς τόσο των πληροφοριών σχετικά με το παράνομο και βλαβερό περιεχόμενο όσο και των λειτουργικών εργαλείων που τους επιτρέπουν να τα αντιμετωπίζουν.

Πανευρωπαϊκό δίκτυο Πληροφόρησης και Εκπαίδευσης  Μέσα από αυτήν την προσπάθεια, η Ευρώπη συγχρηματοδοτεί ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο πληροφόρησης και εκπαίδευσης σχετικά με τους κινδύνους αλλά και τους τρόπους που μπορούν να συμβάλουν στην προστασία από τις αρνητικές πλευρές του Διαδικτύου, καθώς και ένα δίκτυο καταγγελίας παράνομου περιεχομένου και παράνομης συμπεριφοράς στο διαδίκτυο.  Αυτή η προσέγγιση είναι βασισμένη σε ορισμένες αρχές:  Οι χρήστες και ο επαγγελματικός κλάδος του Διαδικτύου δεν θα πρέπει να υποστούν δυσανάλογη επίδραση.  Η ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα της προσωπικότητας θα πρέπει να είναι σεβαστά.  Οι αρχές επιβολής του νόμου θα πρέπει να παραμένουν υπεύθυνες για την ποινική δίωξη και την τιμωρία.  Το παράνομο υλικό θα πρέπει να αφαιρεθεί από τους επαγγελματικούς φορείς που δραστηριοποιούνται στο διαδίκτυο με τη βοήθεια αυτορρυθμιζόμενων οργανισμών (γραμμές συνεχούς βοήθειας, συστήματα επιπέδων αξιολόγησης, που βοηθούν τους χρήστες να αποφύγουν αυτού του είδους το υλικό).

Πρόγραμμα Δράσης  Βασικός στόχος του Προγράμματος Δράσης αποτελεί η κινητοποίηση και η πληροφόρηση των γονέων και των εκπαιδευτικών  Έρευνα σε εκπαιδευτικούς:  Η έρευνα πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά σε δείγμα εκπαιδευτικών από το Μάιο έως τον Οκτώβριο του  Ένα από τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας είναι ότι η εκπαίδευση των ανήλικων χρηστών γύρω από την υπεύθυνη και ασφαλή χρήση της τεχνολογίας είναι ευθύνη γονέων και εκπαιδευτικών.

Έρευνα σε εκπαιδευτικούς  Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας: Οι εννέα στους δέκα κρίνουν ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί - και όχι μόνο οι καθηγητές Πληροφορικής - μπορούν να διδάξουν την υπεύθυνη και ασφαλή χρήση του Διαδικτύου. Οι επτά στους δέκα κρίνουν ότι η εκπαίδευση γύρω από την υπεύθυνη και ασφαλή χρήση του Διαδικτύου πρέπει να ξεκινά στο δημοτικό. Ωστόσο, ένας στους τέσσερις (25%) απαντά ότι η εκπαίδευση πρέπει να ξεκινά στο νηπιαγωγείο. Μόνο οι 3 στους 10 εκπαιδευτικούς θεωρούν ότι η ασφαλής και υπεύθυνη χρήση του Διαδικτύου και γενικώς των online τεχνολογιών διδάσκεται επαρκώς στο σχολείο τους, γι' αυτό το λόγο δεν συμφωνούν στην καθιέρωση σχετικού μαθήματος. Επίσης, ένα σημαντικό ποσοστό (33%) των εκπαιδευτικών αναφέρει ως εμπόδιο την έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής στα σχολεία, στον «αγώνα» υπέρ της ασφαλούς χρήσης του Διαδικτύου. Το 28% των εκπαιδευτικών δίνει απαντήσεις του τύπου «Δεν μου μένει χρόνος να διδάξω τέτοια ζητήματα» και 10% «Δεν έχω υποστήριξη από τους γονείς των μαθητών μου».

Εθνικά Κέντρα Ασφαλούς Διαδικτύου  Από το 2004 λειτουργούν με τη συγχρηματοδότηση της Ε.Ε. τα Εθνικά Κέντρα Ασφαλούς Διαδικτύου σε όλες της χώρες της Ευρώπης υλοποιώντας εκστρατείες ενημέρωσης και παρέχοντας υπηρεσίες καταγγελίας παράνομου περιεχομένου/ παράνομης συμπεριφοράς και γραμμές βοήθειας.  Σήμερα λειτουργούν 30 Εθνικά Κέντρα σε όλα τα κράτη–μέλη της Ε.Ε., την Ισλανδία, τη Νορβηγία και τη Ρωσία.  Το Ελληνικό Κέντρο αποτελεί από 2004 τον Εθνικό Εκπρόσωπο του Πανευρωπαικού Δικτύου Εθνικών Κέντρων Ενημέρωσης και Επαγρύπνησης INSAFE, καθώς και το παγκόσμιο Δίκτυο INHOPE ( που είναι ο Παγκόσμιος Σύνδεσμος Ανοιχτών Γραμμών καταγγελίας παράνομου περιεχομένου στο Διαδίκτυο.

Το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου αποτελείται από τρεις άξονες δράσης:  Saferinternet.gr: Δράση ενημέρωσης και επαγρύπνησης γύρω από την ασφαλή και ορθή χρήση των διαδραστικών τεχνολογιών και γύρω από την προστασία των ανηλίκων από παράνομο και επιβλαβές περιεχόμενο στο Διαδίκτυο  SafeLine.gr: Ανοιχτή γραμμή που δέχεται καταγγελίες για παράνομο περιεχόμενο ή παράνομη συμπεριφορά στο Διαδίκτυο  ΥποΣΤΗΡΙΖΩ: Γραμμή βοήθειας για παιδιά και εφήβους, η οποία υλοποιείται από τη Μονάδα Εφηβικής Υγείας, Β΄ Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων Π.& Α. Κυριακού

Δράση ενημέρωσης και επαγρύπνησης Saferinternet.gr  Οι κύριοι στόχοι της Δράσης είναι:  Η προστασία των ανηλίκων χρηστών του Διαδικτύου από ακατάλληλο ή επιβλαβές γι’ αυτούς περιεχόμενο, ή από ακατάλληλη ή επιβλαβή συμπεριφορά  Η ενημέρωση των γονέων για τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να προστατευτούν οι ίδιοι αλλά και να προστατεύσουν αποτελεσματικά τα παιδιά τους από τους κινδύνους που εγκυμονούν από τη μη ορθή χρήση των διαδραστικών τεχνολογιών (Διαδίκτυο, κινητό τηλέφωνο)  Η προώθηση των θετικών πλευρών των διαδραστικών τεχνολογιών, ως εργαλεία της καθημερινής ζωής μας  Η εκπαίδευση των ίδιων των εκπαιδευτικών για τα οφέλη και τους κινδύνους του Διαδικτύου, και του κινητού τηλεφώνου, με στόχο τη δημιουργία πολλαπλασιαστικής δράσης μέσα στην τάξη.  Η ενθάρρυνση του διαλόγου μεταξύ ανηλίκων και γονέων σχετικά με τη χρήση του Διαδικτύου, η προώθηση του ψηφιακού αλφαβητισμού και της κριτικής σκέψης  Η υποστήριξη, γονέων, εκπαιδευτικών, αλλά και ανήλικων χρηστών με κατάλληλο ενημερωτικό υλικό

 Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων, το Saferinternet.gr υλοποιεί σειρά δραστηριοτήτων όπως διοργάνωση ενημερωτικών εκδηλώσεων για το κοινό, σεμινάρια προς εκπαιδευτικούς, προώθηση θεμάτων που σχετίζονται με την ασφάλεια στο Διαδίκτυο στα ΜΜΕ, δημιουργία πολυμορφικού online και έντυπου ενημερωτικού υλικού, καθώς ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές καμπάνιες.  Από το 2004 διοργανώνεται η Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου κάθε Φεβρουάριο.

Η ανοιχτή γραμμή καταγγελιών SafeLine  Η κύρια συμβολή του προγράμματος δράσης για το ασφαλές Διαδίκτυο της Ε.Ε. έγκειται στο ευρωπαικό δίκτυο ανοιχτών γραμμών επικοινωνίας, τις λεγόμενες "hotlines". Αποτελούν τους αποδέκτες καταγγελιών του κοινού σχετικά με παράνομο περιεχόμενο που μπορεί κανείς να συναντήσει στον κυβερνοχώρο, δίνοντας προτεραιότητα στα διαδικτυακά εγκλήματα που θίγουν τη γενετήσια αξιοπρέπεια των παιδιών, όπως η διακίνηση παιδικής πορνογραφίας, η παρενόχληση, το grooming, κλπ.  Μία καταγγελία μπορεί να πραγματοποιηθεί με τους ακόλουθους τρόπους: Ηλεκτρονική κατάθεση, με τη συμπλήρωση της ηλεκτρονικής φόρμας στην ιστοσελίδα Ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, με αποστολή στην ηλεκτρονική διεύθυνση Στέλνοντας SMS, γράφοντας "safeLine", αφήνοντας κενό, το μήνυμά σας και αποστολή στο 54260

Η ανοιχτή γραμμή καταγγελιών SafeLine  Οι κατηγορίες αυτές αφορούν τα εγκλήματα που διώκονται αυτεπάγγελτα.  Η γνώση υποβολής μιας καταγγελίας στη SafeLine είναι πολύ σημαντική και για γονείς και εκπαιδευτικούς καθώς οφείλουν ανά πάσα στιγμή να γνωρίζουν πως να ενεργήσουν και που να απευθυνθούν σε περίπτωση όπου ο μαθητής/ παιδί - έφηβος αναφέρει ότι κάτι άσχημο του συνέβη στο Διαδίκτυο.  Στα χρόνια λειτουργίας ολοένα και αυξάνεται η χρήση καταγγελιών. Τα στατιστικά των τελευταίων ετών καταδεικνύουν ότι μεγάλο ποσοστό καταγγελιών αφορούσε την παραβίαση προσωπικών δεδομένων μέσω συστημάτων κοινωνικής δικτύωσης, οικονομικές απάτες, συκοφαντική δυσφήμηση, ενώ σε μικρότερο ποσοστό εμφανίζονται η απειλή, η παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας, η διακίνηση παιδικής πορνογραφίας και ο ρατσισμός.

Ο χρήστης εντοπίζει παράνομο περιεχόμενο στο Διαδίκτυο και το καταγγέλλει στη SafeLine Η SafeLine λαμβάνει την καταγγελία και προσπαθεί να εξακριβώσει αν το περιεχόμενο της είναι όντως παράνομο Εάν το υλικό προέρχεται από την Ελλάδα, η SafeLine ενημερώνει την Ελληνική Αστυνομία Η Ελληνική Αστυνομία προχωράει σε ενέργειες εντοπισμού των δραστών Η SafeLine δεν εντοπίζει παράνομο υλικό και η καταγγελία απορρίπτεται Εάν δεν υπάρχει Ανοιχτή Γραμμή στη χώρα προέλευσης, ενημερώνεται η Ελληνική Αστυνομία Η Ελληνική Αστυνομία ενημερώνει την Interpol Εάν το περιεχόμενο προέρχεται από το εξωτερικό, ενημερώνεται η αντίστοιχη Ανοιχτή Γραμμή της χώρας προέλευσης, μέσω της κοινής βάσης δεδομένων του INHOPE