Η πρόσκτηση του γραμματισμού ως μέρος σύνθετων διαδικασιών πολιτισμικής ενσωμάτωσης Νεκτάριος Στελλάκης Τ.Ε.Ε.Α.Π.Η. Παν. Πατρών Ιστοσελίδα μαθήματος: eclass.upatras.gr/courses/PN1479

Ως γραμματισμός ορίζονται οι κοινωνικές και πολιτισμικές πρακτικές που συνδέονται με γραπτά ή/και προφορικά κείμενα και ιδίως εκείνων στα οποία γίνεται χρήση αποπλαισιωμένου / επεξεργασμένου/ εκτενούς/ επιστημονικού λόγου. > Πώς ο γραμματισμός συγκροτείται, αναπτύσσεται, αξιολογείται και ορίζεται στα διάφορα οικογενειακά περιβάλλοντα; > Επισκόπηση των κυριότερων ερευνητικών πορισμάτων για το ρόλο της οικογένειας στον πρώτο γραμματισμό.

> Θεωρία της αναγνωστικής ετοιμότητας > Δεκαετία του 1980: Α. Αναδυόμενος γραμματισμός 1. Η υποστήριξη της οικογένειας στις εμπειρίες γραμματισμού είναι το θεμέλιο της μάθησης 2. Η αλληλεπίδραση παιδιού/ ενήλικα κατά την ανάγνωση ιστοριών ή διαφόρων εμπειριών με τον έντυπο λόγο ήταν σημαντική 3. Η ανάπτυξη της αλφαβητικής αρχής έχει το θεμέλιό της στις πρώτες εμπειρίες με τον έντυπο λόγο στο περιβάλλον Β. Κοινωνιογνωστική θεωρία (Vygotsky) Οι ενήλικες ως διάμεσοι του γραμματισμού

Γ. Κοινωνιογλωσσολογικές θεωρίες (Bahktin, Halliday) 1. Η γλώσσα κατασκευάζεται καθώς οι άνθρωποι δρουν και επιδρούν ο ένας με τον άλλον. 2. Μαθαίνουμε να είμαστε εγγράμματοι κατά κύριο λόγο καθώς σχετιζόμαστε με τους άλλους προκειμένου να ικανοποιήσουμε κοινωνικές και επικοινωνιακές ανάγκες μας. 3. Ο γραμματισμός καθοδηγείται από ένα σκοπό και συνδέεται με την περίσταση επικοινωνίας.

Δ. Κριτικός γραμματισμός 1. Οι διαφορές ανάμεσα στα οικογενειακά περιβάλλοντα δημιουργούν διαφορές στην επιτυχία των παιδιών στο σχολείο 2. Η παραδοχή της ύπαρξης πολιτισμικών διαφορών ανάμεσα στο σχολείο και την οικογένεια μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη προγραμμάτων που προσφέρουν σε όλα τα παιδιά ευκαιρίες επιτυχίας 3. Τα παιδιά ποικίλουν ως προς το κεφάλαιο γνώσης που φέρνουν στο σχολείο ή την κοινωνικο-συναισθηματική τους ωρίμανση

1. Η πρόσκτηση του γραμματισμού ως μέρος σύνθετων διαδικασιών πολιτισμικής ενσωμάτωσης Τα παιδιά μαθαίνουν και αναπτύσσονται καθώς προσπαθούν να κατανοήσουν τον κόσμο. Ο γραμματισμός, όπως άλλες πολιτισμικές πρακτικές, οδηγεί τα παιδιά σε κοινωνικά προσδιορισμένους τρόπους δράσης και σκέψης οι οποίοι θεωρούνται κατάλληλοι και αποδεκτοί από την κοινότητα που οι δράσεις αυτές είναι ενσωματωμένες.

Από τη γέννησή τους τα παιδιά εισάγονται από τους γονείς τους στις πολυπλοκότητες της γλώσσας. Οι γονείς είναι ακροατές, εμψυχωτές, ενημερώνουν, ερωτούν, και συνεργάτες στην κατασκευή νοήματος.

2. Υπάρχουν διαφορές στις πρακτικές γραμματισμού στην οικογένεια και το σχολείο που επηρεάζουν την εκμάθηση του γραμματισμού τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο Η ποικιλία πρακτικών γραμματισμού Η έρευνα της Heath (1983) > ανάγνωση ιστοριών Τα πορίσματα της δουλειάς του Bernstein

3. Η ανάγνωση παίζει καθοριστικό ρόλο στις οικογενειακές πρακτικές Η ανάγνωση ιστοριών ενοποιεί παράγοντες όπως: γλώσσα, σκέψη και συναισθήματα Crago & Crago (1983): ακροατής – αφηγητής – συνθέτης ιστοριών Phillips & McNaughton (1990): αρχικά έμφαση στην ιστορία, μετέπειτα έμφαση στη σύνδεση κειμένου και εμπειριών.

4. Οι πρακτικές γραμματισμού στο σπίτι είναι σύνθετες και ποικίλες Cairney & Ruge (1998) Γραμματισμός για την εγκαθίδρυση ή διατήρηση σχέσεων Γραφή / Ανάγνωση επιστολών Προσκλήσεις Ανάγνωση ιστοριών πριν τον ύπνο Γραφή / ανάγνωση σημειώσεων Παιχνίδι «σχολείο»

Γραμματισμός για πρόσβαση ή παρουσίαση πληροφοριών Συζήτηση άρθρων εφημερίδας Εργασίες σχολείου Κατάλογοι αγορών Υπολογιστές/Φαξ/ Ιντερνετ Πρόγραμμα τηλεόρασης Χάρτες/ προγράμματα / ημερολόγια / μενού Συνταγές Καταγραφή λίστας με ψώνια Ταμπέλες στους δρόμους Υπότιτλοι τηλεόρασης Ημερολόγιο υποχρεώσεων Συμπλήρωση διαφόρων ειδών από φόρμες Πληρωμές / λογαριασμοί

Γραμματισμός για ψυχαγωγία / αυτοέκφραση Γραμματισμός για ανάπτυξη δεξιοτήτων Ζωγραφική Ανάγνωση βιβλίων, περιοδικών, κόμικς Παιχνίδια με κάρτες Σταυρόλεξα, γρίφοι Γραφή / Ανάγνωση λογοτεχνίας Προσωπικό ημερολόγιο Αυτοβιογραφία Παιχνίδια στον υπολογιστή Γραφή αλφαβήτου, τετράδια ασκήσεων κτλ.