ΧΡΩΜΙΟ Μ. ΣΤΕΦΑΝΙΔΟΥ-ΛΟΥΤΣΙΔΟΥ Καθηγήτρια Τοξικολογίας

2 Χρώμιο (Cr)  Vauquwlin (1797)-Κροκοΐτης (PbCrO4)  χρωμίτης FeO. Cr 2 O 3  Ενώσεις Cr 2+ -Cr 6+  Cr 3+, Cr 6+ (μόνο αυτά τα δύο παρουσιάζουν τοξικολογικό ενδιαφέρον)  Μεταλλικό χρώμιο δεν υπάρχει ελεύθερο στη φύση  Cr 2 O 3  Cr 2 (SO 4 ) 3  CrO 3  K 2 Cr 2 O 7  Ειδικές ιδιότητες: Δεν προσβάλλεται από τον ατμοσφαιρικό αέρα και τα διαβρωτικά αντιδραστήρια

3 Το χρώμιο στο περιβάλλον  0.02% του γήινου φλοιού  ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ Αστικές: 0.1ng/m 3 Βιομηχανικές: 0.03 μg /m 3  ΝΕΡΟ <10-35 ppb Ημερήσια πρόσληψη: 5-15 μg  ΤΡΟΦΙΜΑ Μαύρη ζάχαρη(έως 300ng/g) Ζωϊκά λίπη (βούτυρο) Αυγά, γάλα, θαλασσινά, χορταρικά Ημερήσια πρόσληψη: 5-100μg

4 Ανεπάρκεια Χρωμίου  Διαταραχές μεταβολισμού υδατανθράκων, λιπών  Ελαττωμένη ανοχή στη γλυκόζη  Σύνδρομο όμοιο με σακχαρώδη διαβήτη, υπεργλυκαιμία, γλυκοζουρία  Απώλεια βάρους  Περιφερική νευροπάθεια  Αύξηση χοληστερόλης  Η έλλειψή του ευθύνεται για αρτηριοσκλυρυντικές αλλοιώσεις και αθηρωματικές πλάκες  Χρώμιο υπάρχει στο μόριο του DNA

5 Αλληλεπιδράσεις με άλλα μέταλλα  Αύξηση τοξικότητας Pb σε ανεπάρκεια Cr  Το Cr ελαττώνει την απορρόφηση Zn Κάπνισμα  Συνεργιστική δράση σε καρκίνο του πνεύμονα

6 Χρήσεις του χρωμίου στην Ιατρική Οξείδιο του χρωμίου (Cr 2 O 3 )-Διχρωμικό κάλι (K 2 Cr 2 O 7 )-Χρωμικό οξύ (Η 2 CrO 4 )  Για καυτηριασμούς (κάλους, ελιές, ακροχορδόνες, καυτηρίαση συφιλιδικών ελκών  Οφθαλμολογία  Ωτορινολαρυγγολογία

7 Χρήσεις του χρωμίου  Μεταλλοβιομηχανία: Κράματα ανοξείδωτου χάλυβα, σιδεροχρωμίου-Ni, Co, Cr-Pb-V-Ni για θωράκιση αεριοωθουμένων, κατασκευή οικιακών σκευών και αντικειμένων, αποτελεί συστατικό  Πυριάντοχων υλικών (π.χ. γυαλιά, τούβλα)  Κασετών  Αντισκωριακών υλικών  Χρωστικών: (CrPO 4 -Πράσινη), (PbO, PbCrO 4 -Κίτρινα), (ZnO, ZnCrO4-Κίτρινα)  Τσιμέντου (Cr 6+ )  Ηλεκτρολυτική χρωμίωση: Επιχρωμιώσεις  Βυρσοδεψία  Χρωματοβιομηχανία: Σταθεροποιητικό χρωμάτων στην υφαντουργία  Μαρμαροτεχνία, κεραμουργία, υαλουργία  CuCrO 4 : Μυκητοκτόνο  Βιομηχανία αυτοκινήτων και ειδών υγιεινής

Χρήσεις του χρωμίου Στην κατασκευή κουφωμάτων αλουμινίου: Το αλουμίνιο για να μην οξειδωθεί απαιτεί χρωμίωση, η οποία επιτυγχάνεται με την εμβάπτιση (μπάνιο) του αλουμινίου σε χρωμικό οξύ (Η 2 CrO 4 ), όπου το χρώμιο είναι εξασθενές. 8

9 Αιτίες δηλητηριάσεων  Χρόνια επαγγελματική έκθεση  Τυχαία δηλητηρίαση

10 Απορρόφηση Δέρμα Ενώσεις Cr 6+ απορροφούνται εύκολα ως υδατοδιαλυτές Μεταλλικό Cr και ενώσεις Cr 3+ δεν απορροφούνται,διότι δεν είναι υδατοδιαλυτές Οι εξασθενείς ενώσεις μέσα στον οργανισμό ανάγονται προς τρισθενείς ενώσεις. Πνεύμονες Εξαρτάται από τη διαλυτότητα και την ικανότητα να διαπερνά τον κυψελιδοτριχοειδικό φραγμό. Χρωμικές, χρωμιούχες ενώσεις (0, +2, +3) και στοιχειακό χρώμιο: όχι +6 (χρωμικό οξύ, διχρωμικό νάτριο, Διχρωμικό κάλιο): ναι Γαστρεντερικό Εξαρτάται από το χημικό τύπο (Cr 6+ >Cr 3+ ), την ηλικία του ατόμου, τη διαβητική του κατάσταση, την παρουσία χηλικών παραγόντων

11 Κατανομή  Πνεύμονες, ενδοκρινείς αδένες (υπόφυση, λεμφογάγγλια) Απέκκριση  Ούρα (13%)  Πνεύμονες (11%)  Ερυθρά αιμοσφαίρια (18%)  Γάλα  Κόπρανα

12 Τοξική δράση  Χρωμικά και διχρωμικά άλατα  Θανατηφόρος Δόση 0.5-1g  Αφυδάτωση  Οξειδωτική δράση  Cr 6+ : Ερεθιστική και διαβρωτική δράση  Καρκινογόνος δράση  Μεταλλαξιογόνος δράση

13 Το χρώμιο στον οργανισμό Φυσιολογικές συγκεντρώσεις Ολικό αίμα: ng/ml Ορός-πλάσμα: ng/ml Ούρα: <2 ng/ml

14 Οξεία Τοξικότητα Γαστρεντερικό  Καυστική δράση, ξηρότητα στόματος, κοιλιακό άλγος, οίδημα σε χείλη και γλώσσα, ναυτία, έμετος, αιμορραγική γαστρεντερίτιδα Νεφρά  οξεία νεφρική ανεπάρκεια,  Ολιγουρία-ανουρία-ούρα με λευκώματα-ερ. αιμοσφαίρια κώμα, θάνατος

15 Οξεία Τοξικότητα Αναπνευστικό  Βαρύς τραχειοβρογχικός ερεθισμός Αιμοποιητικό  σύνδρομο διάχυτης ενδοαγγειακής πήξης

ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΑΠΌ ΤΟ ΔΕΡΜΑ ΟΡΘΟΕΡΓΙΚΕΣ Δερματικές εκδηλώσεις στα δάκτυλα και αντιβράχια,ανώδυνες ή επώδυνες, με τη μορφή στρογγυλών ελκών διαμέτρου 5-10 mm, σε πυώδες υπόστρωμα, καλύπτονται από εφελκίδα και περιτριγυρίζονται από σκληρό κωνοειδές εξόγκωμα. Προϋπόθεση: ύπαρξη μικροτραυματισμών Διάρκεια: μήνες ή και χρόνια (βραδεία επούλωση) ΑΛΛΕΡΓΙΚΕΣ Δερματίτιδα εξ επαφής Ερεθιστική δερματίτιδα Εκζεματοειδής δερματίτιδα Επιβραδυσμένη υπερευαισθησία 16

ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ Δερματικές εκδηλώσεις μπορούν να εμφανίσουν όσοι εργάζονται στην κατασκευή υποδημάτων, ειδών καουτσούκ, στρατιωτικών ενδυμάτων, δερματίνων ειδών, σε εκτυπωτήρια offset, σε στεγνοκαθαριστήρια, οι ναυπηγοί και όσοι χρησιμοποιούν ασβέστη ή τσιμέντο (ψώρα του τσιμέντου). 17

Κοσμήματα, καλλυντικά, απορρυπαντικά, δερμάτινα είδη αλλά και κράμματα ή αμαλγάματα στην οδοντιατρική μπορεί να περιέχουν χρώμιο κα να προκαλέσουν δερματικές εκδηλώσεις 18

19 Χρόνια Τοξικότητα Πνεύμονες  Πνευμονική ίνωση  Πνευμονικό εμφύσημα  Χρόνια βρογχίτιδα  Βρογχικό άσθμα  Αλλεργικό άσθμα  Πνευμονοκονίαση  Καρκίνος Ρινικός βλεννογόνος  Cr 6+ : Διάτρηση

20 Θεραπεία οξείας δηλητηρίασης  Υποστήριξη αναπνευστικής-καρδιακής λειτουργίας  Αποφυγή εμέτου, λόγω της διαβρωτικής δράσης των ενώσεων του χρωμίου  Ασκορβικό οξύ (αναγωγή εξασθενούς σε τρισθενές χρώμιο)  Αραίωση με χρήση νερού ή γάλα  Πλύση στομάχου  Παρακολούθηση ηλεκτρολυτών  Αφαιμαξομετάγγιση (μείωση της συγκέντρωσης του χρωμίου στο αίμα)

21 Θεραπεία χρόνιας δηλητηρίασης  Απομάκρυνση από χώρο έκθεσης  Βρογχοδιασταλτικά  διάλυμα ασκορβικού οξέος (10%)  Αλοιφή (2% γλυκίνη-1% τρυγικό οξύ)  Δερματική επαφή, αποσπόγγιση-πλύση-υγρά επιθέματα με οξικό αργίλιο 1%  Αντίδοτο Ν-ακετυλοκυστεϊνη (σε πειραματικό στάδιο)  Δίαιτα πλούσια σε υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, βιταμίνες

22 Πρόληψη  Σύστημα αναρρόφησης κόνεων, ατμών, σταγονιδίων  Έλεγχος συγκεντρώσεων Cr στον ατμοσφαιρικό αέρα  Αυτοματισμός διαδικασιών παραγωγής  Σχολαστικός καθαρισμός τοίχων, πατωμάτων, μηχανών  Ατομικά μέτρα προστασίας και ανάλογη εκπαίδευση  Ποδιές, γάντια, γυαλιά, μάσκες  Κάλυψη ακάλυπτων μερών του σώματος

23 Πρόληψη Κατά την πρόσληψη εξετάσεις για:  δερματοπάθειες, νεφρικές-πνευμονικές-γαστρικές βλάβες Περιοδικές εξετάσεις εργαζομένων:  Δερματολογικές  Πνευμονολογικές  Ηπατονεφρικής λειτουργίας  Ρινοσκόπηση  Έλεγχος συγκέντρωσης Cr ούρων ή κρεατινίνης