Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και εικονικά τοπία Μάθημα Πολιτισμικής Γεωγραφίας Γιώργος Μαυρομμάτης

Από την ενημέρωση στην επικοινωνία   Μαζικά μέσα επικοινωνίας, οτιδήποτε επικοινωνείτε σε ένα κοινό μαζικά   Ηλεκτρονικά μέσα (film, tv, CDs, DVDs)   Παραδοσιακά μέσα (τυπογραφείο)   Είναι οι δημόσιες διαλέξεις ΜΜΕ;   Είναι το Facebook και το twitter ΜΜΕ και αν όχι γιατί;   Ποια η διαφορά μεταξύ ΜΜΕ και social media (user generated content);   Είναι τα blogs MME;   Πως θα χαρακτηρίζατε την εποχή μας;

Social media

Χαρακτηριστικά των ΜΜΕ (J. Thomson΄/ σκεφτείτε το και σε σχέση με τα social media )   Απαιτούνται τεχνικές μέθοδοι και θεσμικό πλαίσιο   Εμπορευματοποίηση του περιεχομένου   Η παραγωγή και η κατανάλωση του περιεχομένου διαχωρισμένη   Μαζική προσέγγιση κοινού   Μη γεωγραφικοί περιορισμοί

 Το μάθημα αυτό είναι αφιερωμένο στο πως τα μέσα μαζικής ενημέρωσης/ ψυχαγωγίας/ επικοινωνίας κατασκευάζουν τα δικά τους τοπία μέσα στα οποία ‘ζούμε’.  Τα τοπία τα οποία κατασκευάζονται από τα ΜΜΕ είναι πολύ διαδεδομένα και μας επηρεάζουν σε ένα μεγάλο βαθμό. Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι είναι πολύ δύσκολο να γίνει διαχωρισμός μεταξύ της καθημερινής ζωής και των αναπαραστάσεων αυτής.  Τελικά, μήπως ζούμε μέσα από αναπαραστάσεις και κατασκευές;  Αλλά και το νόημα που επικοινωνείτε σε εμάς γίνεται απλά παθητικά δεκτό; Είμαστε απλοί καταναλωτές κατασκευασμένων νοημάτων; Που στεκόμαστε σε σχέση με το ‘θάνατο του συγγραφέα’ (Roland Bartes);  Και κάτι ακόμα γιατί τα blogs είναι σημαντικά, γίναμε όλοι συγγραφείς;  Λίγη θεωρία δεν έβλαψε κανένα.

Πολιτισμικές Σπουδές και CCCS   Τη δεκαετία του 1970, ξεκινούν στην Αγγλία αξιόλογες προσπάθειες ιδεολογικής ανάλυσης των Μ.Μ.Ε. και των επιπτώσεων τους σε κοινωνικό επίπεδο. Οι αναλύσεις αυτές λαμβάνουν χώρα στο Media Centre του Πανεπιστημίου της Γλασκόβης και στο Centre of Contemporary Cultural Studies του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ   Σύμφωνα με το Stuart Hall, επί χρόνια διευθυντή του Centre of Contemporary Cultural Studies, «η προσέγγιση μας, όρισε τα Μ.Μ.Ε. ως σημαντικό πολιτιστικό και ιδεολογικό παράγοντα στη διαμόρφωση των κοινωνικών σχέσεων και των πολιτικών προβλημάτων και στη διάδοση δημοφιλών ιδεολογημάτων σε σχέση με τη διαμόρφωση της γνώμης του κοινού» (Hall 1980, παρατίθεται στο Van Dijk 1985).   η σημαντικότατη ανάλυση των Μ.Μ.Ε. υπό το πρίσμα των πολιτισμικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Birmingham (Centre of Contemporary Cultural Studies), έδωσε έμφαση στη διερεύνηση των απεικονιστικών δομών που ιστορικά σχετίστηκαν με συγκεκριμένες φυλετικές ομάδες του Ηνωμένου Βασιλείου («μαύροι» πληθυσμοί). Στο πολύ γνωστό ‘Policing the crisis: Mugging, the State and Law and Order’ (Hall, Critcher, Jeffereson, Clarke, Robert 1978)

Παθητικοί δέκτες ή ενεργά κοινά;   μοντέλο «κρυπτογράφησης- αποκρυπτογράφησης» του Stuart Hall (1980). Σύμφωνα με τον Stuart Hall (1980), υπάρχουν δύο στιγμές στην παραγωγή του μηνύματος: η στιγμή της παραγωγής και η στιγμή της κατανάλωσης του. Η κρυπτογράφηση του μηνύματος ορίζει κάποιες από τις παραμέτρους σύμφωνα με τις οποίες θα διαβαστεί το μήνυμα. Η παραγωγή του μηνύματος δεν μπορεί να εγγυηθεί το αποτέλεσμα της ανάγνωσης του, δεν μπορεί να εγγυηθεί την αποδοχή του περιεχομένου του κατά την κατανάλωση του.   μια μετά-στρουκτουραλιστική προσέγγιση σχετικά με την παραγωγή νοήματος από τα Μ.Μ.Ε. ενώ δέχεται την ύπαρξη «ενεργών» κοινών που δεν δέχονται παθητικά τα μηνύματα τα οποία λαμβάνουν (Morley 1980).

Μ Μ Ενημέρωσης και διαφορετικές αφηγήσεις

Ενημέρωση και γεωπολιτικές αφηγήσεις στα αγγλικά

Παράδειγμα: Η πόλη στον κινηματογράφο   Η ιστορία της πόλης μέσα στον κινηματογράφο αποτελείται από μια σειρά διαφορετικών και ετεροκλήτων απεικονίσεων αστικής ζωής που λαμβάνουν χώρα σε διαφορετικούς τόπους και χρόνους. Η πόλη γίνεται αντικείμενο απεικόνισης σε ταινίες μυθοπλασίας και όχι μόνο, που προσπαθούν να ορίσουν το νόημα και το χαρακτήρα της. Καθώς η πόλη αλλάζει ως αποτέλεσμα οικονομικών, κοινωνικών, πολιτισμικών και πολιτικών μεταβολών, οι διάφορες απεικονίσεις αλλάζουν επίσης.   Με βάση τα παραπάνω, δομείται μια σειρά από διαφορετικές απεικονίσεις πόλεων στον κινηματογράφο

Μοντέρνες πόλεις 1927 Μητρόπολης

Μοντέρνες Πόλεις Οι μοντέρνες πόλεις σχετίζονται με την παραγωγή και την τεχνολογία. Χαρακτηρίζονται από τη βιομηχανική παραγωγή, τη μαζική παραγωγή (οικονομίες κλίμακας) και κατανάλωση. Το κράτος είναι ο ρυθμιστής μεταξύ κεφαλαίου και εργατικής τάξης. Ο μοντερνισμός ήταν ένα κίνημα που εκδηλώθηκε στις Δυτικές κοινωνίες στο τέλος του 19ου και στις αρχές του εικοστού αιώνα (αρχιτεκτονική, τέχνες, λογοτεχνία κτλ.), το οποίο πίστευε στην συνεχιζόμενη πρόοδο της ανθρωπότητας μέσα από την ανάπτυξη της τεχνολογίας και του πειραματισμού. Η πρόοδος θεωρείτο ως μονόδρομος γι αυτό και έννοια του μοντέρνου, του καινούριου’, άκρατη αισιοδοξία για το καινούριο και το μέλλον. Στην αρχιτεκτονική, ο μοντερνισμός εκφράστηκε μέσα από το έργο πολλών θεωρητικών αλλά κυρίως του Le Corbusier. Για τον Le Corbusier η μοντέρνα πόλη πρέπει να είναι σαν μια καλό-κουρδισμένη ‘μηχανή’ και το σπίτι πρέπει να είναι ‘σαν μια μηχανή για να ζει κανείς’. Πρότεινε τη δημιουργία ουρανοξυστών και την ανάπτυξη των πόλεων προς τα πάνω σε ύψος. Το μοντέρνο θα αντικαθιστούσε το παλαιό και οι άνθρωποι θα ζούσαν καλύτερα (πειθαρχημένα και λειτουργικά) Metropolis Fritz Lang (1927, Germany) Η πόλη ως καλό-κουρδισμένη μηχανή. Η τεχνολογία. Οι ουρανοξύστες. Παρόλα αυτά μια ταξική πόλη με τους εργάτες να δουλεύουν τις μηχανές στα υπόγεια και την ελίτ να ζει στους ουρανοξύστες Berlin: Symphony of a Great City, Walter Ruttman (1927, Germany) Τεχνολογία, μεταφορές κτλ. Στιγμιότυπα αστικής ζωής.

Film noir city

Η πόλη του film-noir Η πόλη του Λος Άντζελες, η Νέα Υόρκη αλλά και άλλες αμερικανικές πόλεις έχουν αποτελέσει το σκηνικό, στο οποίο εξελίσσονται οι σκοτεινές ιστορίες των ταινιών φιλμ νουαρ. Αυτή η συγκεκριμένη αφήγηση της πόλης ως σκοτεινού τόπου εγκλήματος, μισαλλοδοξίας, διαφθοράς, εξαπάτησης κτλ. έχει χαραχθεί νοερά μέσα στο συλλογικό ασυνείδητο εκατομμυρίων κινηματογραφόφιλων ανά τον κόσμο. Η πόλη είναι ένα σκοτεινό μέρος όπου οι δυνάμεις του κακού πάντα νικούν. Έντονο κοντράστ χαρακτηρίζει τις ταινίες αυτές. Naked City, Gill Dassen (1948) Η ταινία είναι γυρισμένη στη Νέα Υόρκη και ακολουθεί την αστυνομική διερεύνηση της δολοφονίας ενός νεαρού μοντέλου. Night and the city, Gill Dassen (1950) Η ταινία είναι γυρισμένη στο Λονδίνο. Οι εξωτερικές σκηνές είναι γυρισμένες το ξημέρωμα για να αποδοθεί η ιδιαίτερη ατμόσφαιρα της πόλης. Ένας αμερικάνος στο Λονδίνο προσπαθεί να πετύχει κάτι στη ζωή του αλλά τελικά υποκύπτει σε δυνάμεις ανώτερες από τις δικές του.

Η μαγική και νεορεαλιστική πόλη

Η πόλη του ιταλικού μεταπολεμικού κινηματογράφου: η μαγική ενάντια στην νεορεαλιστική πόλη Διαφορετικές απεικονίσεις ιταλικών πόλεων μέσα στο πλαίσιο του ιταλικού μεταπολεμικού κινηματογράφου. Αναφερόμαστε, στις νέο-ρεαλιστικές απεικονίσεις πόλεων όπως στις ταινίες ‘Κλέφτης ποδηλάτων’, ‘Ρώμη, ανοχύρωτη πόλη’, ‘ο Ρόκκο και τα αδέρφια του’ αλλά και μέσα από τις ταινίες του Παζολίνι (‘Μama Roma’, ‘Accattone’), όπου κυριαρχούν καθαρά ρεαλιστικά στοιχεία. Από την άλλη πλευρά, η ιταλική πόλη εμφανίζεται μέσα από τις ταινίες του Felini ως μια κατάσταση ονειρική (Dolce Vita, 8 ½) όπου πρωτοστατεί η απόλαυση και η γοητεία. Διαφορετικές απεικονίσεις ιταλικών πόλεων μέσα στο πλαίσιο του ιταλικού μεταπολεμικού κινηματογράφου. Αναφερόμαστε, στις νέο-ρεαλιστικές απεικονίσεις πόλεων όπως στις ταινίες ‘Κλέφτης ποδηλάτων’, ‘Ρώμη, ανοχύρωτη πόλη’, ‘ο Ρόκκο και τα αδέρφια του’ αλλά και μέσα από τις ταινίες του Παζολίνι (‘Μama Roma’, ‘Accattone’), όπου κυριαρχούν καθαρά ρεαλιστικά στοιχεία. Από την άλλη πλευρά, η ιταλική πόλη εμφανίζεται μέσα από τις ταινίες του Felini ως μια κατάσταση ονειρική (Dolce Vita, 8 ½) όπου πρωτοστατεί η απόλαυση και η γοητεία. Mama Roma, Pasolini (1962, Italy) Η Anna Magnani (πρώην ιερόδουλος) προσπαθεί να τα βγάλει πέρα πουλώντας λαχανικά στη λαϊκή για να ζήσει αυτή και ο γιος της. Όταν ο γιος της μαθαίνει για το παρελθόν της μητέρας του παίρνει τον κακό το δρόμο και καταλήγει φυλακή. Η Magnani καταλήγει πάλι στο πεζοδρόμιο.

Η μεταμοντέρνα πόλη

Η μετά-μοντέρνα πόλη (postmodernist city) Η μεταμοντέρνα πόλη, ως η πόλη της διαφοράς, των αντιφάσεων και του χαοτικού χαρακτήρα έχει αποτυπωθεί με τον καλύτερο τρόπο στο ‘Blade Runner’ του Ridley Scott. Η έννοια του ΄μεταμοντέρνου’ είναι δύσκολο να ορισθεί ενώ πολλοί αρνούνται το ότι ζούμε σε μια μεταμοντέρνα περίοδο και προτιμούν την έννοια της ‘πρόσφατης νεωτερικότητας’. Σε γενικές γραμμές, η έννοια του μεταμοντέρνου σχετίζεται με την οικονομική αναδιάρθρωση της παγκόσμιας παραγωγής με τη μετάβαση από τη βιομηχανία στις υπηρεσίες για τις αναπτυγμένες χώρες (και μεταφορά της βιομηχανικής βάσης στις αναπτυσσόμενες χώρες), τη διαφορετικότητα και τον κατακερματισμό των δομών (από το ένα στα πολλά) και τέλος τη σχετικοποίηση των διαδικασιών παραγωγής γνώσης (από τον ουρανοξύστη στο δρόμο). Σύμφωνα με τις διάφορες θεωρίες, η μεταμοντέρνες πόλεις είναι πόλεις της κατανάλωσης, της σύζευξης μεταξύ του οικονομικού και του πολιτιστικού, και των διαφορικών ταυτοτήτων. Πόλεις της διαφοράς. Blade Runner, Ridley Scott 1982 Τεχνολογία, τοπία αποβιομηχάνισης, κινεζοποίηση της πόλης, διαφορά, κατακερματισμός.

Πόλεις της οικονομικής ανισότητας

Οι καπιταλιστικές πόλεις των οικονομικών αντιφάσεων- Παγκόσμιες Πόλεις Οι σύγχρονες πόλεις του αναπτυγμένου οικονομικά κόσμου συχνά χαρακτηρίζονται από μεγάλες οικονομικό-κοινωνικές αντιφάσεις. Η παρουσία μεταναστευτικών πληθυσμών, που χαρακτηρίζει τέτοιες μητροπόλεις, οδηγεί στην περαιτέρω όξυνση των οικονομικών διαφορών. Η θεωρία του σύγχρονου οικονομικού μετασχηματισμού (η οικονομική πλευρά της μεταμοντέρνας θεωρίας) και η δημιουργία μιας καινούριας γεωγραφίας ανισοτήτων στο πλαίσιο των οικονομικά αναπτυγμένων πόλεων. Παρουσιάζονται σκηνές από το ‘Trading Places’ όπου οι αντιφάσεις των σύγχρονών μεγαλουπόλεων γίνονται ιδιαίτερα αντιληπτές. Cosmopolis (2012) Η Νέα Υόρκη των οικονομικών αντιφάσεων στη διαδρομή για το κουρείο

Πολυπολιτισμικές πόλεις

Οι πολυεθνοτικές, πολύ-πολιτισμικές πόλεις του οικονομικά αναπτυγμένου κόσμου Οι μεταμοντέρνες πόλεις της διαφοράς, χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη πολλών διαφορετικών εθνοτικών και πολιτισμικών κοινοτήτων. Η εθνοτική διαφοροποίηση των πόλεων αυτών έχει επέλθει ως αποτέλεσμα διαδικασιών μετανάστευσης (ιστορικών αλλά και σύγχρονων, εξαναγκαστικών (δουλεία) ή οικειοθελών). Στην περίπτωση των Αμερικάνικων πόλεων, ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στην ιστορία της αστικής αναπαράστασης των ‘μαύρων’ πληθυσμών όπου τα μιούζικαλ των πρώτων δεκαετιών του αιώνα, αντικαταστάθηκαν από τις ταινίες ‘blaxplotation’ κατά τις δεκαετίες του 1960 και 1970 (Shaft), τις ταινίες γειτονιάς του 1980 και 1990 (Colours) και τέλος τις πιο διαφοροποιημένες αστικές μυθοπλασίες των τελευταίων ετών (Crash). White men can’t jump (1992, California, Shelton) Το χρονικό μιας φιλίας, τα στερεότυπα των μαύρων για τους λευκούς και η κατάρρευση των στερεοτύπων. La Haine (Paris 1995, Kassovitz) Το πολυεθνοτικό Παρίσι των προαστίων, διαεθνοτικές φιλίες, συγκρούσεις με την αστυνομία, προφητική ταινία για τα επεισόδια που ακολούθησαν δέκα χρόνια μετά. Crash (2005, L.A., Higgis) Εθνοτικές και φυλετικές συγκρούσεις στο L.A. Σπονδυλωτή ταινία που αποκαλύπτει ότι κάτι μας ενώνει πέρα από τις διαφορές μας.

Πόλεις του αναπτυσσόμενου κόσμου

Οι Τρίτο-κοσμικές πόλεις ή οι πόλεις του αναπτυσσόμενου κόσμου Παράλληλα με την ανάπτυξη των πόλεων του οικονομικά αναπτυγμένου κόσμου, παρατηρείται η γιγάντωση των πόλεων του λιγότερου αναπτυγμένου κόσμου. Ο κινηματογράφος έχει προσφέρει διαφορετικές απεικονίσεις των πόλεων της οικονομικής περιφέρειας οι οποίες στηρίζονται σε θεωρίες περί άνισης παγκοσμιοποίησης και ανισομερούς οικονομικής ανάπτυξης και εκμετάλευσης. H αναπαράσταση της παραβατικότητας. Pixote (1981, Brazil) Αναπαραστάσεις παιδικής εγκληματικότητας στο Σαο Πάολο City of God (2002, Brazil, Mereilles) Παιδική εγκληματικότητα και νεανικές συμμορίες στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Salaam Bombay (1988, Nair) Παιδική επιβίωση στους δρόμους της Βομβάης.

Εικονική πραγματικότητα;

Jean Beaudrillard και υπερπραγματικότητα   Phillip Dick (1964), η Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης είναι μια προσομοίωση   Υπέρ-πραγματικότητα: μια ανικανότητα της συνείδησης να ξεχωρίσει μεταξύ πραγματικότητας και αναπαράστασης/ προσομοίωση της πραγματικότητας.   Ο κόσμος στον οποίο ζούμε έχει αντικατασταθεί από έναν άλλο κόσμο της προσομοίωσης.   Μια πραγματικότητα χωρίς σημείο αναφοράς   Η προσομοίωση δεν είναι αντίγραφο της πραγματικότητας αλλά είναι πραγματικότητα μόνη της   Αναφορές χωρίς σημεία αναφοράς   Δεν υπάρχει πραγματικότητα σήμερα   ‘Ο πόλεμος στον κόλπο δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ’

Ποδόσφαιρο και εικονική πραγματικότητα

Αναπαραστάσεις πόλεων και video games

Sim city : Από τις κινηματογραφικές απεικονίσεις πόλεων στη κατασκευή της δικής σου πόλης στον Η/Ο. City building games. Τρία παραδείγματα πόλεων: the capitalist city, the authoritative city, the romantic city.

Bartman-arkman city

Πόλη σε κρίση