ΘΕΜΑ : " Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ, ΤΕΛΗ 19 ΟΥ - ΑΡΧΕΣ 20 ΟΥ ΑΙΩΝΑ. ΑΠΟΤΥΠΩΣΕΙΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ "

Μετανάστευση, μετοικεσία, εκπατρισμός, εξορία είναι έννοιες που αναφέρονται σε καταστάσεις συλλογικές όσο και ατομικές και παραπέμπουν πάντα σε μια πραγματικότητα δύσκολα βιωμένη και πολλές φορές οδυνηρή, την πραγματικότητα του ξεριζωμού. Η λέξη « ξεριζωμός » εκφράζει με ιδιαίτερο τρόπο την κατάσταση του εκπατρισμένου, αποδίδοντας με βιωματική φόρτιση τόσο την γεωγραφική απομάκρυνση όσο και την υπαρξιακή αποξένωση από τις οικογενειακές και εθνικές ρίζες.

Ο ξεριζωμός, είτε αναγκαστικός είτε εθελούσιος, εμπεριέχει πολλαπλές αντιπαραθέσεις και απομακρύνσεις, την αντιπαράθεση του ατόμου με το σύνολο, την αντιπαράθεση με την πολιτισμική διαφορετικότητα του άλλου, την αντιπαράθεση της κοινωνίας που φιλοξενεί με την κοινωνία προέλευσης, που και αυτή έχει πια τόσο πολύ απομακρυνθεί, ώστε να γίνει μια ξένη, την αντιπαράθεση της μνήμης του παρελθόντος με τη σύγχρονη πραγματικότητα.

Ο ξεριζωμός συνυφαίνεται με την ανάγκη, τη δυσκολία ή και την άρνηση προσαρμογής σε μια νέα κοινωνία και θέτει το ζήτημα της πολιτισμικής ταυτότητας, διατηρημένης ή χαμένης, ατομικής και συλλογικής, ζήτημα που συνεχώς ανακύπτει με διάφορες μορφές.

Η μετανάστευση κάποιων ελληνικών ομάδων στο εξωτερικό, κατά τον 19 ο αιώνα, δεν έγινε σποραδικά αλλά με ένα ορισμένο ποσοστό αρκετά σημαντικό. Πλήθος ταινιών και λογοτεχνικών έργων αποτυπώνουν τη μετανάστευση των Ελλήνων κυρίως προς την Αμερική την περίοδο τέλη 19 ου – αρχές 20 ου.

Όλα αυτά τα έργα αποκαλύπτουν τις συνθήκες κάτω από τις οποίες οι Έλληνες αναγκάστηκαν να πάρουν το δρόμο της ξενιτιάς, δηλαδή τη φτώχια, την εξαθλίωση, αλλά πολλές φορές « τυχοδιωκτικά » την αναζήτηση νέων ευκαιριών για καλύτερη ζωή. Μέσα από αυτά τα έργα μαθαίνουμε επίσης για το πολυήμερο ταξίδι προς την πολλά υποσχόμενη ήπειρο, αλλά και τις συνθήκες που αντιμετώπισαν εκεί, όπως το ρατσισμό, την ξενοφοβία, την εργασία με πολύ χαμηλή αμοιβή, την εκμετάλλευση και τις συγκρούσεις με τους άλλους μετανάστες.

ΑΠΟΤΥΠΩΣΕΙΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Ενδεικτικά αναφέρουμε τα λογοτεχνικά έργα : -«O Πύργος του Ακροποτάμου » του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου (1915), όπου δίνεται με ρεαλιστικό τρόπο η ζωή της ελληνικής υπαίθρου του 19 ου αιώνα. -« Πριμαρόλα » της Αθηνάς Κακούρη (1998), όπου παρουσιάζεται η ζωή στην Πάτρα του 19 ου αιώνα, σε καιρούς σταφιδικής κρίσης. -« Το Συναξάρι του Ανδρέα Κορδοπάτη Βιβλίο 1 ο : Αμερική » του Θανάση Βαλτινού, όπου ο Κορδοπάτης διηγείται τις προσπάθειες που έκανε για να μεταναστεύσει στις ΗΠΑ, και μετά τις περιπέτειες του εκεί. Η κριτική επαίνεσε την απουσία συγκινησιακά φορτισμένων περιγραφών, την αποστασιοποίηση του συγγραφέα, τις δυνατότητές του ανάγνωσης των μαρτυριών.

-« Μετανάστες » του Άρη Φακίνου, -« Έλληνες της Αμερικής », του Μπάμπη Μαλαφούτη -« Αρμενίζοντας προς το Αμερικανικό όνειρο » του Κώστα Ρόζου

ΑΠΟΤΥΠΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ

- Το 2005 εμφανίζεται στη λογοτεχνική σκηνή ένα νέο έργο « Νύφες » της Ιωάννας Καρυστιάνη, όπου δίνεται γλαφυρά το γεγονός της μετανάστευσης στις Η. Π. Α. στα τέλη του 19 ου αιώνα και στις αρχές του 20 ου αιώνα. Το συγκεκριμένο λογοτεχνικό έργο ανεβάστηκε στον κινηματογράφο από τον σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη ( σύζυγο της Ι. Καρυστιάνη ) ( 2005) Οι Νύφες είναι μια βραβευμένη δραματική και ηθογραφική ταινία.

Το θέμα της ταινίας είναι το ταξίδι 700 γυναικών, Ελληνίδων, Τουρκάλων, Ρωσίδων, από την Κωνσταντινούπολη προς τη Νέα Υόρκη, όπου θα συναντήσουν τους άντρες που πρόκειται να παντρευτούν, και ο έρωτας μεταξύ μίας από αυτές τις γυναίκες και ενός αμερικανού φωτογράφου.

- Μια άλλη πετυχημένη ταινία είναι το « Αμέρικα, Αμέρικα » του Ηλία Καζάν. Η ταινία « Αμέρικα, Αμέρικα » είναι δράμα παραγωγής 1963, σε σκηνοθεσία και σενάριο του Ελία Καζάν, βασισμένο στο αυτοβιογραφικό βιβλίο, του σκηνοθέτη με τίτλο « Το Χαμόγελο της Ανατολής ».

Η ταινία αφηγείται την ιστορία ενός Ελληνόπουλου του Σταύρου Τοπουζόγλου, το οποίο στα τέλη του 19 ου αιώνα περιπλανήθηκε από τα βάθη της Μικράς Ασίας μέχρι και την Κωνσταντινούπολη προκειμένου να πάρει το πλοίο που θα τον οδηγούσε στην Αμερική. Η ταινία προτάθηκε για τέσσερα βραβεία Όσκαρ, μεταξύ των οποίων και για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και κέρδισε εκείνο της Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης. Το 2001 η ταινία επελέγη από τη Βιβλιοθήκη του Αμερικάνικου Κογκρέσου ως τμήμα του Εθνικού Μητρώου Κινηματογράφου ως πολιτιστικά, ιστορικά και αισθητικά σημαντική.

Πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχουν και ταινίες που καταγράφουν την αντίστροφη πορεία, την επιστροφή δηλαδή κάποιων μεταναστών από την Αμερική προς την Ελλάδα. Μια τέτοια ταινία είναι « Ο μετανάστης » του Νέστορα Μάτσα. Η ταινία αφηγείται την ιστορία ενός μετανάστη στην Αμερική, ο οποίος αφού έχει προικίσει και παντρέψει τις τέσσερις αδελφές του, επιστρέφει άρρωστος στο νησί του για να παντρέψει και την πέμπτη. Η ταινία είναι βασισμένη στα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη « Η τύχη από την Αμέρικα » και « Αμερικάνος ».

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ ΓΑΛΑΝΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗΣ ΚΩΝ / ΝΟΣ ΜΑΡΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΙΣΣΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΝΤΑΛΙΠΗ ΥΡΙΑΝΝΑ