Κομματικοί σχηματισμοί πριν από εθνικά κράτη Μ. Σπουρδαλάκης, Για τη θεωρία και τη μελέτη των πολιτικών κομμάτων, Αθήνα, Εξάντας, 1990, σελ Αρχαίες πόλεις-κράτη: ελεύθεροι πολίτες για την επικράτηση των απόψεών τους στην αγορά Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία: παρόμοιοι οργανωτικοί σχηματισμοί, έφεση των ηγετών να επικρατήσουν πολιτικά. Μετά την επιτυχία ή αποτυχία των ηγετών εξαφανίζονταν (Πομπήιος, Καίσαρας) Βυζάντιο: ημινόμιμες πολιτικές φατρίες προσπαθούσαν να επηρεάσουν τις αποφάσεις του αυτοκράτορα (στάση του Νίκα)

Κομματικοί σχηματισμοί πριν από εθνικά κράτη Ευρώπη μέχρι 17ο αιώνα: πολιτικές ομαδοποιήσεις στις ισχυρότερες πόλεις της Ιταλίας. Μέσο επηρεασμού για την επιλογή προσώπων στους διοικητικούς μηχανισμούς. Μηχανορραφίες και παρασκηνιακές δραστηριότητες (φατρίες) Αγγλία 17ος – 18ος αιώνας: Κόμμα του βασιλιά (Torries), του κοινοβουλίου (Whigs). Ειρηνική και κοινοβουλευτική διευθέτηση πολιτικών διαφορών. Οι επιφυλάξεις για τα πολιτικά κόμματα δεν έπαψαν να υπάρχουν

Αντιρρήσεις για τα πολιτικά κόμματα Μοναρχία: κίνδυνος μείωσης της ισχύος από τη θεσμοποίηση κομμάτων Hobbes: διατήρηση κράτους Λεβιάθαν Rousseau: ξεκάθαρη αντίθεση. Προϋπόθεση για τη γενική βούληση θεωρεί τη μη ύπαρξη επιμέρους συλλόγων στο Κράτος. Κάθε πολίτης θα πρέπει να εκφράζει τη δική του προσωπική γνώμη. Machiavelli: ενώ αποδέχεται τη λειτουργία και την ανταγωνιστική πολιτική οργάνωση στο καθεστώς της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, δεν είναι διατεθειμένος να τη δεχθεί στη δική του «πόλη», γιατί θα την κατέστρεφε.

Θεωρητικοί της Γαλλικής Επανάστασης Σημαντικές αντιρρήσεις για πολιτικά κόμματα: Βρίσκονται κάτω από την επιρροή της πνευματικής κληρονομιάς του Rousseau Βασίζονται κυρίως στον Λόγο Ήταν εμποτισμένοι από μια σχεδόν αποκλειστικά ατομικιστική φιλοσοφία Θεωρούσαν τους εαυτούς τους «πατριώτες», η αποδοχή των κομμάτων θα σήμαινε συνωμοσία εναντίον του έθνους

Ε. Burke (1770): πρώτη θετική προσέγγιση Απάλλαξε το κόμμα από την ταύτιση με φατρία Ορισμός: σώμα ανθρώπων που ενώνονται για την προώθηση του εθνικού συμφέροντος πάνω σε κάποιες ιδιαίτερες αρχές στις οποίες όλοι συμφωνούν. Θεωρεί ότι τα Κόμματα είναι τα «κατάλληλα μέσα» που δίνουν την ευκαιρία σε όσους συμμετέχουν να πραγματοποιήσουν τα κοινά τους σχέδια με όλη την εξουσία και το κύρος του κράτους Πολιτικές ενώσεις ουσιαστικές και αναγκαίες για την πλήρη λειτουργία του δημόσιου καθήκοντος. 1800, ΗΠΑ, T. Jefferson οργανώνει ενώσεις ενόψει εκλογών για τη διάδοση του προγράμματος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος.

Πολιτικά Κόμματα και βιομηχανική επανάσταση Η εμφάνιση και ανάπτυξη των κομμάτων παράλληλα με τη γέννηση και ανάπτυξη της βιομηχανικής επανάστασης J. Blondel: η βιομηχανική επανάσταση είχε ως αποτέλεσμα την εισαγωγή και διάδοση του εκλογικού δικαιώματος M. Duverger: είσοδος των μαζών στον πολιτικό στίβο, θεσμοθετείται με την εισαγωγή και λειτουργία των κοινοβουλίων C. Wright Mills: αποτέλεσμα αγώνων για την κατάκτηση του εκλογικού δικαιώματος, εξορθολογισμός του καπιταλισμού.

Πολιτικά κόμματα και καπιταλισμός Η εμφάνιση και ανάπτυξη των κομμάτων πραγματοποιείται παράλληλα με τη γέννηση και ανάπτυξη του καπιταλισμού και των κοινωνικών συγκρούσεων που δημιούργησε M. Curtis: δεν ήταν μόνο η επέκταση του δικαιώματος της ψήφου αλλά και τα αποτελέσματα της ταξικής διαίρεσης που οδήγησαν στη δημιουργία των κομμάτων R. Dahrendorf: μεταφορά των πολιτικών συγκρούσεων από το εργοστάσιο και τους δρόμους στους θεσμούς και στο κοινοβούλιο

Πολιτικά κόμματα και καπιταλισμός S. M. Lipset – S. Rokkan: αποτέλεσμα των διαδοχικών αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στην εθνική και τη βιομηχανική επανάσταση. Εθνική επανάσταση 2 ρήξεις: α) κράτος – εκκλησία, β) κέντρο - περιφέρειας Βιομηχανική επανάσταση: ρήξεις μεταξύ κοινωνικών τάξεων (έγγεια συμφέροντα, επιχειρηματιών βιομηχανίας – αγορά εργασίας) Μαρξιστική προσέγγιση: τα πολιτικά κόμματα είναι η ιστορία των πολιτικών αγώνων των διαφορετικών τάξεων και στρωμάτων που ενώθηκαν κάτω από την πίεση των κοινών οικονομικών συμφερόντων κατά τη διάρκεια του περάσματος στον καπιταλισμό.

Συμπέρασμα Σε κάθε συστηματική εξέταση της ανάπτυξης ενός κόμματος θα πρέπει πρώτα να αναλύουμε τους κοινωνικούς ταξικούς ανταγωνισμούς που αποτελούν τη βάση για τη γένεση και ανάπτυξή του. Ύστερα, θα πρέπει να αναλύσουμε τη δυναμική άλλων κοινωνικών διαφορών και ανταγωνισμών που καθορίζει τις λεπτομέρειες της ανάπτυξης. Ωστόσο: οι κοινωνικές διαφορές και ανταγωνισμοί, όσο έντονα και αν είναι, δεν οδηγούν αυτόματα στη δημιουργία των κομμάτων. Το επίπεδο και γενικότερα οι συνθήκες του πολιτικού ανταγωνισμού πρέπει να θεωρούνται αποφασιστικοί παράγοντες για τη συγκρότηση και τη δυναμική των πολιτικών κομμάτων.

Σκοπός πολιτικών κομμάτων η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ της ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ. Δρουν σε συνθήκες ανταγωνισμού. Τα κόμματα επηρεάζονται: α) από το επίσημο (συνταγματικό) πλαίσιο [ελευθερία του τύπου, δικαίωμα του συνέρχεσθαι] β) εθιμική συγκυρία [κατά πόσο εφαρμόζεται το συνταγματικό πλαίσιο]

Πολιτικά κόμματα Για την ανάλυση και τη συγκρότηση ενός κόμματος θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη: α) ο πολιτικός λόγος (και πρακτική) των άλλων κομμάτων β) ο βαθμός αντιστοιχίας τους με τις κοινωνικές δυνάμεις γ) η ποιότητα της σύγκρουσης μεταξύ των δυο βασικών πόλων των κοινωνικών αντιπαραθέσεων δ) ο συσχετισμός δυνάμεων ανάμεσα στις διάφορες τάξεις στρώματα και κοινωνικές συμμαχίες

Πολιτικό κόμμα Λειτουργίες του πολιτικού κόμματος: Ενσωμάτωση ενός πλήθους συμφερόντων, πεποιθήσεων και αξιών σε ένα πρόγραμμα ή σε μια σειρά προγραμματικών θέσεων ή προτάσεων για αλλαγή(ές) ορισμός κομματικών μελών για τις εκλόγιμες θέσεις της κυβέρνησης. η απλοποίηση των επιλογών για τους ψηφοφόρους, η εκπαίδευση των πολιτών η κινητοποίηση λαϊκής συμμετοχής στην πολιτική η εκπροσώπηση τμημάτων του κοινού η σύνδεση κυβερνώντων με κυβερνώμενους

Πολιτικό κόμμα Λειτουργίες του πολιτικού κόμματος: η διατύπωση και μεταφορά της γνώμης των πολιτών για τη χάραξη και εφαρμογή πολιτικής η στρατολόγηση και εκπαίδευση στελεχών η ανανέωση των πολιτικών ελίτ η οργάνωση της κυβέρνησης ο καθορισμός διαδικασιών αντιμετώπισης διαφωνιών στο εσωτερικό της η διαμόρφωση και εφαρμογής της δημόσιας πολιτικής ο έλεγχος και η διασφάλιση της υπευθυνότητας των κυβερνητικών ενεργειών.