ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ & ΠΟΛΙΤΙΚΗ του ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Δρ Φώτης Κιλιπίρης, καθηγητής Ακαδημαϊκό Έτος: Διοίκηση Τουριστικών Επιχειρήσεων & Φιλοξενίας Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Αλεξάνδρειο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης
Ανάπτυξη; Τι είναι Ανάπτυξη; Ανάπτυξη είναι μια διαδικασία μετάβασης, αλλαγής δηλαδή, από μια υφιστάμενη οικονομική κατάσταση σε κάποια άλλη βελτιωμένη. 2
Τουριστικός Σχεδιασμός; Τι είναι Τουριστικός Σχεδιασμός; Τουριστικός σχεδιασμός είναι η διαμόρφωση ενός σχεδίου τουριστικής ανάπτυξης μιας χώρας ή περιοχής, καθώς και η υλοποίηση των στόχων του συγκεκριμένου σχεδίου. 3
ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 4
ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (LAISSEZ-FAIRE) 1.1 ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (LAISSEZ-FAIRE) Ο ελάχιστος κρατικός παρεμβατισμός και η ελευθερία διακίνησης κεφαλαίων και εργασίας υποκινεί τον επιχειρηματία για ανάληψη επιχειρηματικών πρωτοβουλιών με στόχο το κέρδος για τον ίδιο, οφέλη απασχόλησης και εισοδήματος για την τοπική κοινωνία και είσπραξη φόρων για το κράτος προκειμένου αυτό να εξυπηρετήσει την αποστολή του. 5
ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΔΟΣΗΣ 1.2 ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΔΟΣΗΣ Διάδοση (diffusion) είναι η διαδικασία διάχυσης της οικονομικής ανάπτυξης από μια περιοχή σε κάποια άλλη. 6
Η διάδοση της ανάπτυξης γίνεται σταδιακά από το κέντρο (πυρήνα της ανάπτυξης) προς την περιφέρεια (απομακρυσμένες περιοχές). Σημαντικοί παράγοντες ανάπτυξης εκτός των άλλων παραδοσιακών (συντελεστές παραγωγής), η καινοτομία και η τεχνολογία. 7
ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΥ 1.3 ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΥ Συνήθως στα αναπτυσσόμενα κράτη και στις απομακρυσμένες περιοχές των αναπτυγμένων χωρών (ορεινοί όγκοι, νησιά) η οικονομία παρουσιάζει μια διμορφία. Παρουσιάζει μια παραδοσιακή και μια σύγχρονη μορφή. 8
ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΥ συν. Παραδοσιακή μορφή. Είναι η θεωρητικά εξασθενημένη μορφή, που περιλαμβάνει το γηγενή πολιτισμό και χαρακτηρίζεται από μια αγροτική κουλτούρα ή κοινωνικές δομές που προσανατολίζονται προς τη διατήρηση του κατεστημένου (Brown 1981). 9
Σύγχρονη μορφή. Eίναι η θεωρητικά αναπτυσσόμενη, σύγχρονη μορφή που ενσωματώνει τις επιρροές από τον εξωτερικό αναπτυγμένο κόσμο, τις οικονομικές του πρακτικές και τους κοινωνικούς του κανόνες (Potter et. al. 1999). 10 ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΥ συν.
ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ Πολλές φορές εξαιτίας της αδυναμίας ανάπτυξης του τουρισμού μέσω ντόπιων κεφαλαίων και τεχνογνωσίας τα αναπτυσσόμενα κράτη είναι αναγκασμένα να βιώσουν μια «εξαρτημένη ανάπτυξη». Ή Θεωρία της Εξάρτησης η Θεωρία της Εξαρτημένης Ανάπτυξης αφορά τουριστική ανάπτυξη που βασίζεται: α. στον εξωτερικό παρεμβατισμό μέσω της διείσδυσης ξένων κεφαλαίων β. στην ενίσχυση μιας ντόπιας ελίτ που λειτουργεί σαν καθοριστικός παράγοντας αλλαγής. 11
Αίτια Έλλειψη επαρκών ντόπιων κεφαλαίων. Έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Αγνόηση των αρχών Αειφόρου Τουριστικής Ανάπτυξης. 12
Μορφές Τουριστικής Ανάπτυξης Εγκλωβισμένη Ανάπτυξη : Τουριστική ανάπτυξη που επικεντρώνεται χωρικά σε συγκεκριμένα σημεία για λόγους: ελέγχου των τουριστών για λόγους «κοινωνικούς» (π.χ.εξαιρετικά συντηρητικές μουσουλμανικές χώρες) ή λόγους «ασφάλειας» (π.χ.ολοκληρωτικά καθεστώτα ή χώρες με υψηλή εγκληματικότητα) τουριστικής στρατηγικής της χώρας (ανάπτυξη μαζικού τουρισμού σε αυστηρά οριοθετημένες περιοχές με τη δημιουργία αντιστοίχων υποδομών). 13
Μορφές Τουριστικής Ανάπτυξης (συνέχεια) Διασπαρμένη Ανάπτυξη : Διασπορά τουριστικής ανάπτυξης σε όλη τη χώρα με τη δημιουργία υποδομών τόσο μαζικού όσο και εναλλακτικού τουρισμού. Είναι η μορφή που ενθαρρύνει η ιδεολογία της Αειφόρου Τουριστικής Ανάπτυξης. 14
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΑΖΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 1. ΣΤΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ: Παρουσιάζει την εμφάνιση ενός θερέτρου μετά από την ολοκλήρωση της τουριστικής ανάπτυξης δηλαδή μετά από την αστικοποίησή του εξ αιτίας του τουρισμού. 15
Παράδειγμα Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης Παράκτιου Θερέτρου Παράδειγμα Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης Παράκτιου Θερέτρου Smith (1992) 16
Μορφολογικές Ζώνες ε νός Τυπικού Παράκτιου Θερέτρου στην Κρήτη (Andriotis 2003) 17
2. ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Εξετάζει την μετεξέλιξη ενός προορισμού (θερέτρου) διαχρονικά, ξεκινώντας από την παραδοσιακή φάση (μη τουριστική) και καταλήγοντας στο τελικό στάδιο της πλήρης τουριστικής ανάπτυξης του θερέτρου σε αυτό μαζικού τουρισμού. Εξετάζει την μετεξέλιξη ενός προορισμού (θερέτρου) διαχρονικά, ξεκινώντας από την παραδοσιακή φάση (μη τουριστική) και καταλήγοντας στο τελικό στάδιο της πλήρης τουριστικής ανάπτυξης του θερέτρου σε αυτό μαζικού τουρισμού. 18
ύκλος Ζωής του Τουριστικού Προορισμού (Βutler1980) Κύκλος Ζωής του Τουριστικού Προορισμού (Βutler1980) 19
Κ. Ανδριώτης - Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου 20 Χαρακτηριστικά Σταδίων του Κύκλου Ζωής Στάδιο Αριθμός Τουριστών ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΟικονομικέςΚοινωνικοπολιτιστικέςΠεριβαλλοντικές ΕξερεύνησηςΕλάχιστος - μεμονωμένος Ελάχιστες Υψηλή διασύνδεση του τουρισμού με την ντόπια οικονομία (κατανάλωση ντόπιων προϊόντων, απασχόληση ντόπιων κ.λπ.) Φιλικές σχέσεις με τους τουρίστες Βελτίωση βιοτικού επιπέδου Μείωση του μεταναστευτικού ρεύματος / Επαναπατρισμός Ελάχιστες ΕμπλοκήςΑυξανόμενος- μαζικός Εμφάνιση εισαγόμενων προϊόντων Εκδήλωση πιέσεων στο περιβάλλον Ανάπτυξης Παραοικονομία Απασχόληση ξένων Εξάρτηση από οργανωτές ταξιδίων Υψηλή διαρροή συναλλάγματος Αύξηση τιμών γης Απρόσωπες σχέσεις μεταξύ ντόπιων και τουριστών Εμπορευματοποίηση Έλλειψη Αυθεντικότητας Πιθανότητα εκδήλωσης δυσαρέσκειας από τον ντόπιο πληθυσμό Κινητικότητα από τα παραδοσιακά επαγγέλματα στα τουριστικά Κοινωνική αλλοτρίωση (μιμητισμός) Εκτόπισμα των τοπικών πολιτισμικών στοιχείων Αυξημένες πιέσεις στη χρήση γης Περιβαλλοντική μόλυνση Υπερκατανάλωση των φυσικών πόρων (νερό, ηλεκτρικό) Άναρχη δόμηση Αστικοποίηση Κυκλοφοριακή Συμφόρηση Αύξηση της υποδομής και των υπηρεσιών (δρόμοι, υγεία, αστυνόμευση κ.λπ.) Διαταραχή των οικοσυστημάτων Υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας ΕδραίωσηςΜέγιστος - μαζικός ΜαρασμούΜειωμένος Πτώσης Αύξηση τρεχουσών δαπανών για τη συντήρηση της υποδομής, την προώθηση του προορισμού κ.λπ. Αβεβαιότητα Όμοιες με τις προηγούμενες με τη διαφορά ότι παρουσιάζεται μείωση των τιμών γης Εγκαταλελειμμένα κτήρια Ερήμωση τοπίου και υποδομών ΑναζωογόνησηΑυξανόμενος - Ειδικών Ενδιαφερόντων Ανάλογα με τη μορφή που θα έχει η αναζωογόνηση