ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΕΛΕΝΗ ΚΟΥΡΕΑ ΜΑΪΟΣ 2013

Ρύποι : παράγοντες που προκαλούν νόσο με έκθεση σε αυτούς –Παρόντες φυσιολογικά (Ο 3 ) ή όχι (πολυχλωριωμένα διφαινύλια) –Χημικές ουσίες ή σωματίδια Μηχανισμοί δράσης –Οξεία τοξικότητα: άμεση (φλεγμονή ή νέκρωση) έμμεση (ανοσολογική αντίδρ.) –Απώτερη επίδραση: υποκλιν. χρόνια φλεγμονή/ ίνωση, υπερευαισθησία, εκφυλιστικές αλλoιώσεις ΡYΠΑΝΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Μόλυνση του αέρα του εξωτερικού χώρου –Αιθαλομίχλη (Smog:smoke–fog):  νοσηρότητα – θνητότητα κυρίως σε προϋπάρχουσα πνευμ. νόσο αναγωγική: SO 2, σωματίδια Pb Οξειδωτική: 0 3, ΝΟ 2, CO –Βιομηχ/κά απόβλυτα: πολυκυκλ. υδρογονάνθρακες –Ατυχήματα : ηφαιστειακή σκόνη

New York, 10/2000, spaceship Discovery

Ιδιότητες ρύπων που προσδιορίζουν το νοσογόνο δυναμικό τους Διαλυτότητα στο νερό: απομάκρυνση με εκκρίσεις (SO2) Μέγεθος: –5-10μm : σταματούν στο ανώτερο αναπνευστικό –<0.5μm : σαν αέρια, χωρίς εναπόθεση –1-5μm : επικίνδυνα, εναπόθεση σε διακλαδώσεις αεραγωγών Συγκέντρωση και χημική αντιδραστικότητα: C vs Si, Be, αμίαντος Διάρκεια έκθεσης και συνδυασμοί ρύπων Μηχανισμοί αποκάθαρσης του ξενιστή –  σε εμφύσημα, χρόνια βρογχίτιδα

ΚΑΠΝΙΣΜΑ 50% των συστηματικών καπνιστών τσιγάρου θα πεθάνουν από σχετιζόμενες με το κάπνισμα νόσους

Προδιάθεση για έμφραγμα μυοκαρδίου λόγω –Αθηροσκλήρυνσης –  συσσώρευσης αιμοπεταλίων –  παροχής Ο2 στο μυοκάρδιο –Υποξίας από το CO –  αναγκών Ο2 –  ουδού για κοιλιακή μαρμαρυγή Ιδιαίτερα σε συνδυασμό με υπέρταση και υπερχοληστερολαιμία ΚΑΠΝΙΣΜΑ

Στο έμβρυο –  αυτόματες αποβολές, προωρότητα και ενδομήτρια επιβράδυνση ανάπτυξης Διακοπή του καπνίσματος –  κινδύνου για καρδιακά επεισόδια μετά από ~1 χρόνο –  κινδύνου για cα πνεύμονα για τα ~15 επόμενα χρόνια χωρίς να εξαφανιστεί πλήρως ΚΑΠΝΙΣΜΑ

Εμφύσημα, συχνό σε καπνιστές

 κινδύνου για cα πνεύμονα (x1,3)  κινδύνου για στεφανιαία αθηροσκλήρυνση και θανατηφόρο έμφραγμα μυοκαρδίου  κινδύνου για αναπνευστικά νοσήματα και άσθμα στα παιδιά ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ

ΒΛΑΒΗ ΑΠΟ ΧΗΜΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Δόση Ανάγκη για μεταβολική μετατροπή Θέση απορρόφησης, συσσώρευσης, απέκκρισης Ατομικές ιδιαιτερότητες Επαγωγή ανοσοαντίδρασης από τη χημική ουσία (πενικιλλίνη) Μετάδοση λοιμώξεων

ΕΞΩΓΕΝΗ ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ Θεραπεία υποκατάστασης Κίνδυνοι –Ca ενδομητρίου  σε συνδυασμό με προγεστερινοειδή –Ca μαστού  σε συνδυασμό με προγεστερινοειδή –Θρομβοεμβολές Ιδιαίτερα σε ακινητοποίηση, μεταλλάξεις παραγόντων πήξης –Καρδιαγγειακή νόσος Τα οιστρογόνα  τις HDL,  LDL, το αντίθετο κάνουν τα προγεστερινοειδή

ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΠΤΙΚΑ Συνδυασμός συνθετικού οιστρογόνου (πρόσφατα μικρότερη δόση) και προγεστερινοειδούς –Ca ωοθηκών, ενδομητρίου (προστατεύουν) –Ca μαστού ?? (δεν φαίνεται να αυξάνεται) –Θρομβοεμβολές (x3-6 )(  σύνθεση παραγόντων πήξης,  δραστηριότητα πρωτ. C) –Υπέρταση (  σε μεγαλύτερες και με οικογενειακό ιστορικό) –Καρδιαγγειακή νόσος:  σε καπνίστριες ή σε μη καπνίστριες >35 ετών –Ηπατικό αδένωμα (πολύ χαρακτηριστική συσχέτιση)

Ηπατικό αδένωμα

Αγόρι 7 ετών προσέρχεται στα εξωτερικά ιατρεία με διανοητική σύγχυση Οι γονείς που είναι οικονομικοί μετανάστες και διαμένουν σε παλαιό κτήριο, αναφέρουν ότι ο δάσκαλος τους έκανε λόγο για μαθησιακές δυσκολίες του παιδιού, ενώ το παιδί από καιρό παραπονείται για κωλικοειδή κοιλιακά άλγη.

ΜΟΛΥΒΔΟΣ Οξεία δηλητηρίαση (καύση μπαταρίας) Χρόνια δηλητηρίαση (εβδομάδες-μήνες) –Αέρας πόλεων, νερό, χώμα, τροφή –Απορρόφηση από πνεύμονες, ΓΕΣ –Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες –Κωλικοί, πονοκέφαλοι, κόπωση –Παιδιά: προσβολή ΚΝΣ

ΜΟΛΥΒΔΟΣ Παρεμβαίνει σε –ένζυμα σύνθεσης της αίμης  υπόχρωμη αναιμία, βασεόφιλη στίξη ερυθρών,  πρωτοπορφυρίνη Επίχρισμα περιφερικού αίματος 8-χρονου κοριτσιού από το Πακιστάν, που παρουσιάστηκε με οξεία αιμολυτική αναιμία και επίπεδα μολύβδου 125 mcg/dL εμφανίζει βασεόφιλη στίξη ερυθρών

ΜΟΛΥΒΔΟΣ Παρεμβαίνει σε –μεταβολισμό Ca++  αποθηκεύεται στα δόντια και οστά («γραμμές μολύβδου»)

Παρεμβαίνει σε –μετάδοση νευρικών σημάτων και ανάπτυξη εγκεφάλου (αισθητικές, κινητικές, διανοητικές και ψυχολογικές διαταραχές) παιδιά: οίδημα, απομυελίνωση, νέκρωση νευρώνων, γλοίωση ενήλικες: απομυελίνωση περιφερικών νεύρων –Λειτουργία αντλίας Να-Κ  αιμολυτική αναιμία –Κύτταρα εγγύς νεφρικών σωληναρίων (ενδοπυρηνικά έγκλειστα) ΜΟΛΥΒΔΟΣ

Πτώση καρπού (παράλυση των νεύρων των εκτεινόντων του καρπού και των δακτύλων) σε ενήλικο με δηλητηρίαση από μόλυβδο και νεφρική ανεπάρκεια.

Γραμμές μολύβδου (μαύρες) στα ούλα ενηλίκου με δηλητηρίαση από μόλυβδο

ΜΟΝΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ Από ατελή καύση άνθρακα  συγγένεια με Hb (καρβοξυ-Hb)  συστηματική υποξία  απώλεια συνείδησης  θάνατος Οξεία δηλητηρίαση: κερασόχρωη χροιά δέρματος, εγκεφαλικό οίδημα, στικτές αιμορραγίες Χρόνια δηλ/ση: βραδέως αναπτυσσόμενη υποξία  ισχαιμικές αλλοιώσεις ΚΝΣ

ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ 5-10% των ενηλίκων του δυτικού κόσμου πάσχουν από χρόνιο αλκοολισμό Κίρρωση: η 4η αιτία θανάτου Απορρόφηση, ιστική ανακατανομή

 Θερμίδες  κακή θρέψη, ανεπάρκειες βιταμινών Οξέωση   απέκκριση ουρικού,  γλυκονεογένεση,  οξείδωση λιπών Ακεταλδεϋδη  βλάβη ήπατος, εγκεφάλου Οξύς αλκοολισμός: γαστρίτιδα, έλκος, καταστολή ΚΝΣ  αναπνευστική παύση ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ

Χρόνιος αλκοολισμός –Οικογενής προδιάθεση για εξάρτηση από οινόπνευμα –Ήπαρ/Πάγκρεας : λιπώδης αλλαγή, αλκοολική ηπατίτιδα, κίρρωση, οξεία και χρόνια παγκρεατίτιδα –ΓΕΣ: Αιμορραγία, γαστρίτιδα, έλκος, κιρσούς οισοφάγου –ΚΝΣ: (ανεπάρκεια θειαμίνης) περιφ. νευροπάθειες, ατροφία εγκεφάλου, σ. Wernicke-Korsakoff, παρεγκεφαλιδική εκφύλιση, οπτική νευροπάθεια –Καρδιαγγειακό: μικρές δόσεις:  HDL,  συσσώρευση ΑΜΤ μεγάλες δόσεις:  HDL   στεφανιαία νόσο, διατατική μυοκαρδιοπάθεια, υπέρταση –Κύημα: αναπτυξιακή / νοητική υστέρηση –Κακοήθειες: στοματικής κοιλότητας, ήπατος, οισοφάγου, μαστού ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ

Organ SystemLesionMechanism LiverFatty changeToxicity Acute hepatitis Alcoholic cirrhosis Nervous systemWernicke syndromeThiamine deficiency Korsakoff syndromeToxicity and thiamine deficiency Cerebellar degenerationNutritional deficiency Peripheral neuropathyThiamine deficiency Cardiovascular systemCardiomyopathyToxicity HypertensionVasopressor Gastrointestinal tractGastritisToxicity PancreatitisToxicity Skeletal muscleRhabdomyolysisToxicity Reproductive systemTesticular atrophy? Spontaneous abortion? Fetal alcohol syndromeGrowth retardationToxicity Mental retardation Birth defects Διαταραχές από κατάχρηση οινοπνεύματος

Μακροφυσαλιδώδης στεάτωση και αλκοολική υαλίνη Κίρρωση με ανάπτυξη ινώδους Συνδετικού ιστού που περιβάλλει Οζίδια ηπατικού παρεγχύματος

ΚΟΚΑΙΝΗ Από τα φύλλα του φυτού της κόκα Με κρυσταλλοποίηση  «crack» (ισχυρότερο) Πρόσληψη από όλες τις οδούς Επάγει έντονη ευφορία και ψυχολογική εξάρτηση Συμπαθομιμητικό: ΚΝΣ (DA), ΠΝΣ (Αδρ., ΝΑ)

Οξεία –Μυδρίαση, αγγειόσπασμος, ταχυκαρδία, υπέρταση –Αρρυθμίες, έμφραγμα –Εγκεφαλικό έμφρακτο/αιμορραγία, υπερπυρεξία, σπασμοί –Εμβρυική υποξία, αυτόματες αποβολές, διαταραχές στην ανάπτυξη του εγκεφάλου του εμβρύου Χρόνια –Διάτρηση ρινικού διαφράγματος,  διαπερατότητα αναπνευστικής μεμβράνης, διατατική μυοκαρδιοπάθεια ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΚΟΚΑΙΝΗΣ

ΗΡΩΙΝΗ Ευφορία, παραισθήσεις, υπνηλία, καταστολή Ανεπιθύμητες ενέργειες από 1)φάρμακο 2)ουσίες που το αραιώνουν 3)αντιδράσεις υπερευαισθησίας 4)λοιμώξεις Αιφνίδιος θάνατος: (υπερδοσολογία) –καταστολή αναπνοής, πνευμονικό οίδημα –καρδιακή παύση / αρρυθμία Αναπνευστικό: πνευμονικό οίδημα, σηπτικά έμβολα, αποστήματα, ευκαιριακές λοιμώξεις, κοκκιώματα Λοιμώξεις: δέρματος, καρδ.βαλβίδων, πνευμόνων, ήπατος Νεφρά: αμυλοείδωση, εστιακή σπειραματοσκλήρυνση

Πνεύμονας μακροχρόνιου χρήστη ναρκωτικών στον οποίο με πολωμένο φώς αναγνωρίζονται κρύσταλλοι ταλκ, συχνά γύρω από αγγεία. Μόνο 1% περίπου αυτών των ασθενών εμφανίζουν ικανού βαθμού πνευμονική ίνωση.

ΜΑΡΙΧΟΥΑΝΑ Από τα φύλλα του φυτού Cannabis sativa  THC (τετραϋδροκανναβινόλη) Με κάπνισμα απορροφάται 5-10% Ελαττώνει την ενδοφθάλμια πίεση (γλαύκωμα) και τη ναυτία από χημειοθεραπεία Χρόνια χρήση: γνωστικές/ψυχοκινητικές διαταραχές Αναπνευστικό: λαρυγγίτιδα, φαρυγγίτιδα, βρογχίτιδα, εμφύσημα, άσθμα, ca πνεύμονα Καρδιαγγειακό: ταχυκαρδία, υπέρταση

Γυναίκα 18 ετών μεταφέρθηκε στο ΤΕΠ μετά από αυτοκινητιστικό ατύχημα. Το όχημά της χτυπήθηκε στην πλευρά του συνοδηγού και είχε λίγες ζημιές. Η ασθενή φορούσε ζώνη ασφαλείας. Τα ζωτικά της σημεία είναι καλά αλλά παρουσιάζει ήπια ευαισθησία στην κοιλιά.

ΜΗΧΑΝΙΚΟ ΤΡΑΥΜΑ Εκδορά Μώλωπας Ρήξη Τραύμα με τέμνον όργανο Τραύμα με αιχμηρό όργανο

ΕΓΚΑΥΜΑΤΑ Βάθος –Μερικού πάχους: 1ου βαθμού (επιδερμίδα) –2ου βαθμού (επιδερμίδα + επιπολής χόριο) –Όλου του πάχους του δέρματος (επιδερμίδα, χόριο, εξαρτήματα) 3ου, 4ου βαθμού % επιφάνειας σώματος: >50% σοβαρά –>20% υποογκαιμικό shock, (πνευμονικό) οίδημα Εισπνοή ζεστών ή τοξικών ατμών –Χλωρίνη, οξείδια του θείου, ΝΗ3 –Λιποδιαλυτά αέρια (ΝΟ2)

16 μηνών αγόρι με ολικού πάχους εγκαύματα αφού κρατήθηκε κάτω από βρύση με καυτό νερό

ΥΠΕΡΘΕΡΜΙΑ Θερμικές κράμπες –Απώλεια ηλεκτρολυτών μέσω εφίδρωσης Θερμική εξάντληση –μη αντιρροπούμενη υποογκαιμία Θερμοπληξία –Περιφερική αγγειοδιαστολή, υποογκαιμία, νέκρωση μυών, μυοκαρδίου, αρρυθμίες, διάχυτη ενδαγγειακή πήξη

32 ο C  απώλεια συνείδησης  βραδυκαρδία, κολπική μαρμαρυγή Ψύξη ή κατάψυξη κυττάρων προκαλεί –Άμεσες επιδράσεις από ενδοκυττάρια αύξηση της συγκέντρωσης αλάτων –Έμμεσες επιδράσεις από κυκλοφορικές μεταβολές Αργή ψύξη: αγγειοσύσπαση και  αγγειακής διαπερατότητας  οίδημα, ατροφία και ίνωση Γρήγορη ψύξη: αγγειοσύσπαση και  γλοιότητα  ισχαιμία  γάγγραινα ΥΠΟΘΕΡΜΙΑ

ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΒΛΑΒΗ Εγκαύματα Κοιλιακή μαρμαρυγή, αναπνευστική και καρδιακή παύση Μυικοί σπασμοί Ρεύμα χαμηλής / υψηλής τάσης (κεραυνός) Ηλεκτρομαγνητικά πεδία  ? Λευχαιμία Ακτινοβολία μικροκυμάτων εγκαύματα, παρεμβολές σε βηματοδότες

ΙΟΝΤΙΖΟΥΣΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ Ακτινολογική διάγνωση Ακτινοθεραπεία Μεταλλάξεις - κυτταρική καταστροφή Στόχος: DNA (άμεσα ή μέσω ελεύθερων ριζών) Ηλεκτρομαγνητικά κύματα (ακτίνες Χ και γ) Σωματίδια (νετρόνια, πρωτόνια, α και β-σωματίδια)

Διεισδυτικότητα της ακτινοβολίας Δράση σε ταχέως πολλαπλασιαζόμενα κύτταρα Κλασματοποίηση της δόσης Ιστική περιεκτικότητα σε Ο 2 Μέγεθος του εκτιθέμενου πεδίου Αγγειακή βλάβη Επίδραση σε γονίδια (MYC, FOS, TP53) ΙΟΝΤΙΖΟΥΣΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ

Στο μοριακό επίπεδο –διασταυρούμενες συνδέσεις, αναδιατάξεις, διμερή πυριμιδίνης, θραύσεις απλής / διπλής αλύσου  απόπτωση ή δομικές χρωμοσωμικές αλλαγές  ανώμαλες μιτώσεις  ανευ/πολυπλοειδισμός Στο κυτταρικό επίπεδο –πυρηνικό οίδημα, πυκνωτικοί πυρήνες, καρυόλυση –Κυτταροπλασματικό οίδημα, εκφύλιση μιτοχονδρίων, ενδοπλ.δικτύου, πλειομορφισμός, γιγαντοκύτταρα Στο ιστικό επίπεδο –Οίδημα ενδοθηλιακών κυττάρων, εκφύλιση τοιχωμάτων, ρήξη, θρόμβωση, υπερπλασία ενδοθηλίου, στένωση αυλού –Ίνωση ΙΟΝΤΙΖΟΥΣΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ

Πνευμονίτιδα από ακτινοβολία: σε CT φαίνεται εντοπισμένη περιοχή περιφερικής ίνωσης (λευκότερη περιοχή) στον αριστερό άνω λοβό με σαφές όριο που αντιστοιχεί σε πεδίο προηγηθείσας ακτινοβολίας.

Βιοψία προστάτη σε ασθενή με προηγούμενο ιστορικό αδενοκαρκι- νώματος προστάτη θεραπευθέν με ακτινοθεραπεία. Τα άτυπα αδένια δεν είναι καρκινικά αλλά η ατυπία τους οφείλεται στην ακτινοβολία.

ΥΠΟΣΙΤΙΣΜΟΣ ΠΡΩΤΕΙΝΩΝ-ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (Protein-Energy Malnutrition / ΡΕΜ) Μαρασμός: ↓ πρόσληψη θερμίδων και πρωτεϊνών  βάρος <60% του φυσιολογικού –  χρήση λίπους, μυών για καύσιμο  Απώλεια μυικής μάζας, λίπους, αναιμία,  ανοσία Kwashiorkor: πολύ  πρόσληψη πρωτεϊνών   σπλαχνικών πρωτεϊνών, αλβουμίνης  οιδήματα, λιπώδες ήπαρ

Kwashiorkor. Βρέφος με γενικευμένο οίδημα (βλέφαρα, χέρια, πόδια) Μαρασμός

Διαφοροποίηση βλεννοεκκριτικού επιθηλίου, προμυελοκυττάρων PML

ΡΑΧΙΤΙΔΑ  εφαλάτωση χόνδρου   επιφυσιακού χόνδρου  εναπόθεση οστεοειδούς σε ατελώς εφαλατωμένο χόνδρο  διαταραγμένη αντικατάσταση χόνδρου από οστεοειδές  μικροκατάγματα στο διαταραγμένο και ατελώς εφαλατωμένο οστό με ανάπτυξη μικροαγγείων και ινοβλαστών  σκελετικές παραμορφώσεις

Κρανιόφθιση Κύρτωση μετωπιαίου οστού, τετραγωνισμένη εμφάνιση κεφαλής Ραχιτικό κομπολόι, πρόσθια προσεκβολή του στέρνου Αύλακα του Harrison Οσφυική λόρδωση, κύρτωση μακρών οστών Έύθραυστα οστά (αυχένες μηριαίων, σπόνδυλοι) ΡΑΧΙΤΙΔΑ