1 Εισαγωγή στην Ευχρηστία Τάσος Μακρής, MSc Computer Science Σύμβουλος Λογισμικού

Παγκόσμια Ημέρα Ευχρηστίας στην Ελλάδα Ευχρηστία στις Σχεδιάζοντας για ένα Επικοινωνώντας στην Σχεδιάζοντας για Οικονομικά Μεταφορές Βιώσιμο Κόσμο Ψηφιακή Εποχή Κοινωνική Αλλαγή Συστήματα

Ευχρηστία: ορισμός ISO 9241 Ο βαθμός στον οποίο ένα σύστημα, προϊόν ή υπηρεσία μπορεί να χρησιμοποιηθεί από συγκεκριμένους χρήστες να επιτύχουν συγκεκριμένους στόχους με αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα και ικανοποίηση σε ένα καθορισμένο πλαίσιο χρήσης.

Εμπειρία Χρήστη / U ser Experience ISO 9241 Αντιλήψεις και αντιδράσεις ενός ατόμου που προκύπτουν από τη χρήση και / ή την προβλεπόμενη χρήση του συστήματος, προϊόντος, ή της υπηρεσίας

Ο κατασκευαστής οφείλει να μπει στο κεφάλι του χρήστη, να δει με τα δικά του μάτια

Τι περιμένουμε από την Ευχρηστία Καλύτερες εφαρμογές στους Η/Υ, κινητά, ταμπλέτες Καλύτερες Διαδικτυακές εφαρμογές (επομένως καλύτερη e-διακυβέρνηση) Καλύτερες μηχανές Αναζήτησης Καλύτερα ψηφιακά μηχανάκια 9

Αρκεί η παλιά μέθοδος υλοποίησης έργων πληροφορικής? 10

Προσβασιμότητα Υπάρχουν διεθνείς κανόνες Σήμα:

Εταιρική Ωριμότητα στην Ευχρηστία Σταδιακή Ωρίμανση: η προσέγγιση στην Ευχρηστία περνάει διάφορα στάδια από την αρχική ΕΧΘΡΙΚΗ στάση έως την τελική πλήρη ΑΠΟΔΟΧΗ. 4 στάδια κατά Nielsen

13 Χερούλι πόρτας Μας «προτρέπει» να τραβήξουμε όταν είμαστε απ’ έξω Μας «επιτρέπει» μόνο να σπρώξουμε όταν είμαστε μέσα

Σήμανση & Πλοήγηση Όπως στο δρόμο, έτσι και στο διαδίκτυο, η πλοήγηση πρέπει να είναι: σύντομη, σαφής, μονοσήμαντη, απέριττη, σύμφωνη με τη κοινή λογική, να μην απαιτεί νοητικούς μετασχηματισμούς

15 Γέφυρα Πελοποννήσου – Δυτικής Ελλάδας Σήμανση μηδέν

16 Μια μικρόψυχη ταμπέλα για ένα μεγάλο έργο. Αναποτελεσματική επίσης. BRIDGE : Parakalo pos pao Igoumenitsa? Quiz: Τι σημαίνει ΖΕΥΞΗ ;;

17 Ιερός Βράχος Ο βράχος είναι ακλόνητος, το τραμ επί σταθερής τροχιάς, άρα …. ο πεζός θα υποφέρει.

Εγχειρίδιο χρήσης: ενσωματωμένο

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων (150πΧ) περιείχε χαραγμένο εγχειρίδιο !!!

Πίσω στις λεπτομέρειες…. Όταν γράφουμε αριθμούς, σκεφτόμαστε αυτόν που θα τους διαβάσει και πως θα τον διευκολύνουμε (διότι οποιοδήποτε λάθος θα είναι εις βάρος μας): Τηλ: ή ΑΦΜ: ή ΙΒΑΝ: GR ή GR

22 Αντικείμενα με Ευχρηστία ≤ 0

Ευχρηστία στην Πληροφορική Γιατί χρειάζεται να μιλήσουμε εκτενώς για την Ευχρηστία στην Πληροφορική, για την Ευχρηστία του Λογισμικού & του Διαδικτύου; Απλούστατα, διότι:  Υπάρχει υπερπληθώρα ψηφιακών προϊόντων  Τα προϊόντα αυτά απευθύνονται σε ΟΛΟΥΣ

24 Ευχρηστία στην Πληροφορική Στην Πληροφορική και ειδικότερα στην Επικοινωνία Ανθρώπου-Υπολογιστή (ΕΑΥ- HCI), η Ευχρηστία συνήθως αναφέρεται στην αποδοτικότητα, αποτελεσματικότητα, και τη σαφήνεια με τις οποίες σχεδιάζεται η αλληλεπίδραση με ένα πρόγραμμα υπολογιστή ή το Internet Ανθρώπου-Υπολογιστή HCI

25 HCI (ΕΑΥ)

26 ΕΑΥ-HCI: διεπιστημονική προσέγγιση Πληροφορική Επιστήμη Υπολογιστών Γνωστική Ψυχολογία Κοινωνική Ψυχολογία Εργονομία Γλωσσολογία Βιομηχανικός σχεδιασμός

27 Χρυσοί κανόνες (Shneiderman) (1) ομοιομορφία και συνέπεια στην διεπαφή για αποφυγή απροσδόκητης συμπεριφοράς του συστήματος (2) σύντομοι χειρισμοί για τη διευκόλυνση των εμπείρων χρηστών (3) συνεχής ανάδραση της κατάστασης του συστήματος (4) οι υπο-διάλογοι πρέπει να ολοκληρώνονται σε λίγα βήματα.

28 Χρυσοί κανόνες (Shneiderman) (5) πρόβλεψη για σφάλματα των χρηστών (6) δυνατότητα αναίρεσης μιας ή περισσότερων ενεργειών (7) Η αλληλεπίδραση θα πρέπει να ελέγχεται από τον χρήστη και όχι από το σύστημα. (8) Το φορτίο βραχύχρονης μνήμης του χρήστη θα πρέπει να ελαχιστοποιηθεί (κανόνας 7±2)

29 Ορισμός Ευχρηστίας Λογισμικού 5Es:  EffectiveΑποτελεσματικό  EfficientΑποδοτικό  EngagingΣυναρπαστικό  Error tolerantΑνεκτικό στα λάθη  Easy to useΕύκολο στη χρήση ISO 9241 ( International Standards Organization )

30 Παραδείγματα Ευχρηστίας Λογισμικού Προοδευτική αποκάλυψη 1. Επίπεδο αρχαρίου 2. Επίπεδο έμπειρου 3. Επίπεδο βιρτουόζου Ξεκινάμε με τις απλές βασικές λειτουργίες και προχωράμε σε όλο και πιο σύνθετες.

31 Παραδείγματα Ευχρηστίας Λογισμικού Σαφή Μηνύματα σφάλματος

32 Παραδείγματα Ευχρηστίας Λογισμικού τα ονόματα πεδίων δεν πρέπει να αλλάζουν ποτέ □√ = ΝΑΙ □ = ΟΧΙ Στο παράδειγμα, το πεδίο ονομάζεται “ACTIVE”, αλλά όταν το αποσημειώσω, το όνομά του αλλάζει σε “INACTIVE”

Παραδείγματα Ευχρηστίας Λογισμικού Να είναι σαφές στον χρήστη, το επόμενο βήμα

1. Visibility of system status Το σύστημα πρέπει να κρατάει τους χρήστες ενήμερους κάθε στιγμή, για οτιδήποτε συμβαίνει στο σύστημα (πχ κλεψύδρα + εξήγηση) Η ανοχή μας στην αναμονή μειώνεται κάθε χρόνο.

2. Match between system and the real world Το σύστημα πρέπει να μιλάει τη γλώσσα του χρήστη, με λέξεις, φράσεις & έννοιες γνωστές στο χρήστη (και όχι πλέον στη γλώσσα του προγραμματιστή)

3. User control and freedom Οι χρήστες συχνά επιλέγουν κατά λάθος άλλη διαδικασία από την επιθυμητή. Απαιτείται λοιπόν να υπάρχει «ΕΞΟΔΟΣ ΑΝΑΓΚΗΣ», χωρίς καταστροφικές συνέπειες ή πολύπλοκο διάλογο. Υποστήριξη “Undo” “Redo” σε βάθος

4. Consistency and standards Συνέπεια στην ορολογία, στην διάταξη οθονών, στην αισθητική, στο στυλ και βεβαίως σε standards. Βοηθάει τους χρήστες στην μη λεκτική επικοινωνία με το σύστημα.

5. Error prevention Απλά και κατανοητά μηνύματα σφάλματος, βοηθούν το χρήστη να ανακτήσει έλεγχο. Ακόμα καλύτερα, το σύστημα «προλαμβάνει» σφάλματα.

6. Recognition rather than recall Ελαχιστοποιούμε τα πράγματα που πρέπει να θυμάται ο χρήστης, κάνοντας τις επιλογές, αντικείμενα & δράσεις ορατά

7. Flexibility and efficiency of use α) Το σύστημα αντιλαμβάνεται ποιος είναι «πρωτάρης» και ποιος είναι «έμπειρος» μειώνοντας ή αυξάνοντας την ταχύτητα ορισμένων ενεργειών. Επίσης επιτρέπει στους χρήστες να φτιάχνουν προσωπικές «συντομεύσεις»

8. Aesthetic and minimalist design Λιτότητα στα αντικείμενα, χρώματα, επιλογές. Κάθε bit πληροφορίας στην οθόνη ανταγωνίζεται με κάποιο άλλο για να αποσπάσει την προσοχή του χρήστη.

9. Help users recognize, diagnose, and recover from errors Τα μηνύματα σφάλματος να: Είναι γραμμένα σε απλή, κατανοητή γλώσσα, Να εξηγούν επακριβώς το πρόβλημα Και να προτείνουν λύση (ή λύσεις)

10. Help and documentation «στόχος της Ευχρηστίας είναι να καταργήσει την ανάγκη οδηγιών & τεκμηρίωσης. Όλα θα είναι προφανή» έως τότε όμως … το εγχειρίδιο να είναι σύντομο, σαφές, ενσωματωμένο, task oriented.

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΕΥΧΡΗΣΤΙΑΣ ΙΣΤΟΧΩΡΩΝ Γενικές Αρχές και Σημεία Ελέγχου Φορέας: Εργαστήριο Νέων Τεχνολογιών Τμήματος ΕΜΜΕ, Πανεπιστημίου Αθηνών Επιστημονική επίβλεψη: Καθηγητής Μιχάλης Μεϊμάρης Συντακτική Ομάδα: Δρ. Ανδρέας Γιαννακουλόπουλος, Τάσος Μακρής, MSc. Αναθεωρητές: Δρ. Μαρία Ρούσσου, Δρ. Γιώργος Λέπουρας

Περί αλληλουχίας…

46 Στοιχεία Ευχρηστίας Ιστοχώρων «Don’t make me think» : Steve Krug

47 Ευχρηστία … γενικότερα Ο όρος Ευχρηστία χρησιμοποιείται επίσης συχνά στα πλαίσια των προϊόντων όπως: ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης (πχ κινητό τηλέφωνο, MP3,DVD, Ψηφ.Αποκωδικοποιητής ή 1click scan to ), ή στις περιοχές επικοινωνίας, και μεταφοράς γνώσης (όπως Οδηγίες Χρήσεως, Συνταγές Μαγειρικής, Έγγραφα, Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, κλπ).επικοινωνίαμεταφοράς γνώσηςΕξ Αποστάσεως Εκπαίδευση

48 Γιατί είναι σημαντική η Ευχρηστία; Εστιάζει στις ανάγκες του χρήστη ή/και οργανισμού  Μειώνει τους χρόνους ανάπτυξης  Μειώνει την ανάγκη εκπαίδευσης, υποστήριξης και τεκμηρίωσης Βελτιώνει την παραγωγικότητα  Απλούστερη διεπαφή = λιγότερα σφάλματα χρήστη Βελτιώνει το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα  Αυξάνει την προσδοκία για «ευκολία χρήσης»  Υψηλό προφίλ ευχρηστίας στην διαφήμιση Συμβαδίζει με τη Νομοθεσία περί Υγείας & Ασφάλειας Βελτιώνει την ποιότητα ζωής  Λιγότερο στρες, οι χρήστες είναι πιο ικανοποιημένοι

49 Γιατί υπάρχει έλλειμμα Ευχρηστίας ; Υπάρχει η εντύπωση ότι επιβαρύνει το έργο με χρόνο & χρήμα Δεν τίθεται στις απαιτήσεις του έργου Δεν υπάρχουν γνωστές πρακτικές (παρά την ύπαρξη ISO Human Centered Design Processes for Interactive Systems) Δεν υπάρχει εμπειρία Δεν υπάρχουν ειδικοί Δεν διδάσκεται ευρέως

50 Γιατί υπάρχει έλλειμμα Ευχρηστίας ; Στον ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ: Δεν υπάρχει στο λεξιλόγιό του Άλλες προτεραιότητες (πχ: μόνο αισθητική στο κινητό ή ΙΧ) Απαιτείται πολύς χρόνος για να αξιολογηθεί από τον χρήστη Στον ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗ  Έλλειψη παιδείας  Έλλειψη προδιαγραφών  Έλλειψη Νομοθεσίας  Έλλειψη Προτύπων  Αδιαφορία, έλλειψη προσωπικής ευθύνης

«Μ’ αρέσουν οι παρατηρήσεις, διορθώνομαι»

Τι μπορεί να κάνει ο χρήστης ? Σε κανένα δεν αρέσουν οι παρατηρήσεις Οι περισσότεροι κατασκευαστές όμως, ακούνε προσεκτικά τα παράπονα και τις προτάσεις των χρηστών Είναι αποκλειστικά ευθύνη του χρήστη να επικοινωνήσει με τον κατασκευαστή. 52

53 Το κόστος της έλλειψης Ευχρηστίας Χρόνος (άσκοπη μετακίνηση, αναμονή …. Χρήμα Επιβάρυνση στην υγεία μας, στο περιβάλλον Computer rage..

54 Μέθοδοι επίτευξης Ευχρηστίας User-Centered Design Expert design Paper Prototyping Computer Prototyping Focus groups …...

55 Μέθοδοι αξιολόγησης Ευχρηστίας User Testing Expert Review Eye Tracking Ethnography …...

56 Μέθοδοι αξιολόγησης Ευχρηστίας: Εργαστήριο Ευχρηστίας

57 Μέθοδοι αξιολόγησης Ευχρηστίας: Expert Review Χρήση εξωτερικών έμπειρων συμβούλων Ελέγχουν την εφαρμογή των βασικών κανόνων ευχρηστίας αλλά και τις λεπτομέρειες και συστήνουν αλλαγές.

58 Μέθοδοι αξιολόγησης Ευχρηστίας: Eye Tracking

Καιρός να τελειώνουμε με τις βαρετές και ακατανόητες αναφορές… 0 = Υπόλοιπο Μεριδίων στην έναρξη της αναφερόμενης χρονικής περιόδου 5 = Χρέωση Μεριδίων λόγω «Ελευθεροποίησης» της Σύμβασης ή ασφάλιστρα κινδύνου και εξόδων διαχείρισης 59

Προσοχή στο κενό μεταξύ Πληροφορίας και Απόφασης 60% - 80% από εμάς, δεν μπορεί να βρει ή δεν μπορεί να «ερμηνεύσει» την πληροφορία που απαιτείται για να πάρουμε μια απόφαση From: The Simplicity Book Εδώ έρχεται να μας βοηθήσει «Η οπτικοποίηση της πληροφορίας» - Data Visualization

..έρχεται η οπτικοποίηση

.. να δώσει νέο νόημα Οι χρήστες «συνομιλούν» με τον υπολογιστή τους. Η νέα ποικιλία Συστημάτων Οικονομικής Διαχείρισης απευθύνεται στο Top Management που δεν έχει στη διάθεσή του πολύ «χρόνο αποκωδικοποίησης», ούτε την υπομονή να «μάθει» Έχουν κίνητρα, στόχους, απαιτήσεις,. Χρησιμοποιούν ένα δεδομένο λεξιλόγιο, το λεξιλόγιο της δουλειάς τους όχι αυτό των προγραμματιστών.. «Έχουμε ακούσει πάμπολλες φορές ότι 1 εικόνα αξίζει όσο 1000 λέξεις. Η φύση έχει δώσει στον άνθρωπο πολλά κανάλια επικοινωνίας, αλλά η όραση υπερτερεί κατά πολύ όλων των άλλων. Ας το αξιοποιήσουμε δεόντως”.

ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ Ευχρηστία σημαίνει: Σκέψου αυτόν που θα χρησιμοποιήσει το προϊόν σου. Ευχρηστία σημαίνει: Πρόληψη & Πρόβλεψη «Γνώρισε τους χρήστες σου, γιατί είναι πολύ διαφορετικοί από εσένα» Η Ευχρηστία έχει κυρίως Κοινωνικά χαρακτηριστικά. Τα Τεχνικά είναι εύκολα. Η Ευχρηστία κάνει τη ζωή ΟΛΩΝ καλύτερη. Η έλλειψη Ευχρηστίας φέρνει εκνευρισμό, θυμό, απόγνωση, λάθη. Επομένως μας αφορά ΟΛΟΥΣ. Η έλλειψη Ευχρηστίας οδηγεί στον Ψηφιακό Αναλφαβητισμό και τελικά στον Κοινωνικό Αποκλεισμό.

65 Μπορεί η ευχρηστία να είναι δυσεύρετη σήμερα ….

66 αλλά όταν βρεθούμε μπροστά της…

67

68 …αναγνωρίζεται αμέσως !

69

70 Ευχαριστώ !

Webography: The Usability Body of Knowledge, O Πάπας της Ευχρηστίας: Εγκυκλοπαίδεια: Corporate Usability Maturity, Jackob Nielsen: