3ο εργαστήριο: Πολλαπλασιασμός της Ελιάς Μεσογειακές Δενδρώδεις καλλιέργειες ΤΕΙ Κρήτης, Σ.ΤΕ.Γ. Τμήμα: Φ.Π. Εισηγητής: Δρ. Νίκη Ταβερναράκη 3ο εργαστήριο: Πολλαπλασιασμός της Ελιάς

Η ελιά πολλαπλασιάζεται σχετικά εύκολα... Δημιουργεί εύκολα ριζικό σύστημα σε κάθε υπέργειο τμήμα που παραχώνεται στο έδαφος (σχηματισμός κάλου – έκπτυξη ριζιδίου) Φέρει λανθάνοντες οφθαλμούς ή και σχηματίζει τέτοιους σε οποιοδήποτε υπέργειο τμήμα (δημιουργία βλαστών) Ο πιο διαδεδομένος τρόπος πολλαπλασιασμού για μαζική παραγωγή πολλαπλ/κού υλικού: ριζοβόληση μοσχευμάτων, ιδίως φυλλοφόρων

Τρόποι πολλαπλασιασμού Αγενώς Με μοσχεύματα Σκληρού ξύλου (απλά) Παλαιού ξύλου (γόγγρους) Τακούνια Φυλλοφόρα μοσχεύματα Με παραφυάδες - καταβολάδες Εγγενώς Με σπόρο (κουκούτσι) Με αγριελιές Διαφορές ως προς τον τρόπο ριζοβολίας, την ανθεκτικότητα στην ξηρασία και στις ασθένειες: όχι, μετά από πάροδο 6-8 ετών στο χωράφι

Πλεονεκτήματα αγενούς πολλαπλασιασμού Είναι σχετικά πιο εύκολος και γρήγορος Έχει μικρό κόστος Ο μόνος τρόπος διάδοσης κλωνικού υλικού, που ξεχωρίζει για τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά τους Δίνει δενδρύλλια: όμοια με το μητρικό (χωρίς ανάγκη εμβολιασμού) σχετικά ομοιόμορφα που μπαίνουν σχετικά νωρίς σε καρποφορία

Εγγενής πολλαπλασιασμός α) σπορόφυτα υποκείμενα Εγγενής πολλαπλασιασμός α) σπορόφυτα υποκείμενα Α) με σπόρο (υποκείμενα + μετά εμβολιασμός πάντα) Μειονεκτήματα: Βραδύς (τα δενδρύλια μένουν πολύ στα φυτώρια) Ανομοιόμορφα δενδρύλια Μεγάλο κόστος Σε δύο στάδια: α) δημιουργία σποροφύτων - υποκειμένων, από επιλεγμένους πυρήνες (σπόρους) β) εμβολιασμός των υποκειμένων με τις επιλεγμένες ποικιλίες

Εγγενής πολλαπλασιασμός α) σπορόφυτα υποκείμενα Σπόροι: από αγριελιά ή μικρόκαρπες ποικιλίες, π.χ. Κορωνέικη (καλύτερη φυτρωτική ικανότητα) Απαλλαγμένοι από σάρκα και λάδι (να μην έχει διαποτίσει το ξυλώδες περίβλημα) Οι σπόροι της ελιάς έχουν δυσκολίες στο φύτρωμα: Παρεμπόδιση της εισόδου του νερού από το σκληρό ενδοκάρπιο Πιθανή ύπαρξη παρεμποδιστών του φυτρώματος εντός του ενδοσπερμίου Ύπαρξη ληθάργου του εμβρύου

Κατεργασία σπόρων Αφού συγκομιστούν οι καρποί (ώριμοι) από επιλεγμένα δεντρα (μητρικό υλικό), Α) οδηγούνται για εκπυρήνωση με τη χρήση ειδικών μηχανημάτων ή των χεριών: Αφαίρεση σάρκας Τριβή σε κόσκινο με μικρές οπές και συνεχή ροή νερού Ανακίνηση με άμμο μέσα σε σακί ή ξύλινο βαρέλι Β) Στη συνέχεια, οι πυρήνες κατεργάζονται για να διευκολυνθεί η είσοδος του νερού στο εσωτερικό του σπόρου:

Κατεργασία σπόρων Είσοδος νερού στο εσωτερικό τους Εμβάπτιση κουκουτσιών σε δ. 1% ΝαΟΗ για 10-20 λεπτά αν είναι μικρά, 30 λεπτά αν είναι μεγάλα Εμβάπτιση κουκουτσιών σε πυκνό δ. Η2SO4 Σπάσιμο κουκουτσιών με π.χ. πένσα στη μύτη τους, χωρίς να ζημιωθεί το έμβρυο Γ) Μετά ακολουθεί η στρωμάτωση μέχρι την άνοιξη, που θα σπαρθούν στο σπορείο: Στρωμάτωση: με ποταμίσια άμμο, για 8-10 εβδομάδες ~ (μικρές απαιτήσεις σε ψύχος, οι πράσινες ελιές φυτρώνουν καλύτερα)

Στο σπορείο – φυτώριο ... Στο σπορείο για 1 χρόνο περίπου  ΣΠΟΡΟΦΥΤΑ εφικτά για μεταφύτευση σε φυτώριο = όταν έχουν κατάλληλο ύψος (30-40 εκ. ) Στο φυτώριο : Μεταφύτευση σε αποστάσεις 40 Χ 60 εκ. Παραμονή για 1-2 χρόνια επίσης, όπου και δέχονται τις κατάλληλες φροντίδες (λίπανση, άρδευση κ.α.), ώσπου να αποκτήσουν κορμό με κατάλληλη διάμετρο, για να δεχθούν το εμβόλιο

Βασικά μειονεκτήματα της μεθόδου Δυσκολία επίτευξης ομοιόμορφης και σε υψηλά ποσοστά βλάστησης των πυρήνων Ανομοιομορφία δενδρυλλίων, ως προς τη ζωηρότητα της βλάστησης (διαφορετική γενετική σύσταση των σποροφύτων), Σαν τεχνική, είναι χρονοβόρα: 3-4 χρόνια μεταξύ συγκομιδής καρπών και διάθεσης εμβολιασμένων δενδρυλλίων

Εγγενής πολλαπλασιασμός β) εξημέρωση αγρίων ελιών Εγγενής πολλαπλασιασμός β) εξημέρωση αγρίων ελιών Σήμερα δεν χρησιμοποιείται σχεδόν καθόλου, αλλά έχει χρησιμοποιηθεί περιοχές της χώρας, όπου υπάρχουν θαμνώδεις εκτάσεις με αγριελιές Συνήθως, εμβολιάζονται επιτόπου, με κατάλληλες ποικιλίες ήμερης ελιάς, αφού καθαριστούν από τους πλάγιους βλαστούς και κλαδευτούν αυστηρά Μπορεί όμως να ξεριζωθούν και να μεταφυτευτούν σε άλλη θέση:

Αμβολάδες= Εμβολιασμένες αγριελιές σε φυτώριο, όπου εμβολιάζονται όταν αναπτυχθούν καλά. Εκεί παραμένουν 2-3 χρόνια, εκριζώνονται μετά αρχή άνοιξης, για φύτευση σε ελαιώνα ή κατευθείαν στον ελαιώνα, όπου θα εμβολιαστούν Καρποφορούν μετά από 5-6 χρόνια από τη φύτευση τους στον ελαιώνα Μειονεκτούν, λόγω απαίτησης πολλών εργατικών και παραγωγής ανομοιόμορφων δέντρων

Αγενής πολλαπλασιασμός 1. Απλά μοσχεύματα Αγενής πολλαπλασιασμός 1. Απλά μοσχεύματα α) κομμάτια ξύλου από παλαιούς βλαστούς (2-3 ετών), πάχους 0,5 – 5 εκ. και ύψους 10 – 20 εκ. Κόβονται κατά το κλάδεμα (Γενάρη– Φλεβάρη) Εμβάπτιση για αύξηση ποσοστού ριζοβολίας, σε δ. ΙΒΑ, περιεκτικότητας 2000-5000 ppm, για 5’’ Στρωμάτωση πλαγίως, σε λάκκους 1-1,5 μ. πλάτος και 30 εκ. βάθος (μήκος ανάλογα τον παραγωγό). SOS: διατήρηση υγρασίας των μοσχευμάτων εκεί, ώσπου να βλαστήσουν Μεταφορά σε μαύρες σακούλες πολυαιθυλενίου, όταν αποκτήσουν οι βλαστοί ύψος 5-7 εκ., με ελαφρύ υπόστρωμα, πλούσιο σε οργανική ουσία. Εκεί αρδεύονται και λιπαίνονται για καλή ανάπτυξη Μόσχευμα: κάθε υπέργειο τμήμα, από τα μη ξυλοποιημένα άκρα των βλαστών, ως τους γόγγρους

Αγενής πολλαπλασιασμός: 1. Απλά μοσχεύματα Αγενής πολλαπλασιασμός: 1. Απλά μοσχεύματα β) Με γροθάρια σε μόνιμα φυτώρια (γροθαρομάντρια): μήκους 50 – 80 εκ. και πάχους 5 - 10 εκ. Κόβονται παράλληλα με τα προηγούμενα Παραχώνονται οριζόντια με ελαφρύ χώμα (αμμώδες, ψιλοθριματισμένο) σε βάθος 30 εκ. και σε απόσταση 0,70 – 1 μ. Πατιούνται από το πλάι και ποτίζονται (να έρθουν τα μοσχεύματα σε στενή επαφή με το χώμα) έκπτυξη των πρώτων βλαστών και ριζιδίων σε 2 μήνες Τον 1ο χρόνο, χωρίς επέμβαση στους βλαστούς, μόνο άρδευση, σκάλισμα, λίπανση Τον 2ο χρόνο, αφήνουμε 3-5 βλαστούς/μόσχευμα Σε 5 χρόνια, μεταφύτευση Για Χοντροελιά Χαλκιδικής

Αγενής πολλαπλασιασμός: 2. Μοσχεύματα παλαιού ξύλου Αγενής πολλαπλασιασμός: 2. Μοσχεύματα παλαιού ξύλου Γόγγροι: υπερπλασίες (εξογκώματα) κυρίως στον λαιμό, ή και στις κύριες διακλαδώσεις των ριζών, πλούσιες σε αποθεματικές ουσίες ( φέρουν λανθάνοντες ξυλοφόρους οφθαλμούς και ριζοβολούν εύκολα). Χρησιμοποιούνται σε μέρη που υποφέρουν από ξηρασία (βόρεια Αφρική κ.α.)

Αγενής πολλαπλασιασμός: 2. Μοσχεύματα παλαιού ξύλου Αγενής πολλαπλασιασμός: 2. Μοσχεύματα παλαιού ξύλου Παλιά μέθοδος, με πολύ μεγάλα ποσοστά επιτυχίας, ακόμα και σε ξηρές περιοχές Περιχαράκωση αρχικά των γόγγρων (100 γρ - 3 kg), μετά αφαίρεση με σκεπάρνι. Οι μικροί (ως 1 κιλό) μεταφέρονται στο φυτώριο και φυτεύονται σε βάθος 20 εκ., σε αποστάσεις μεταξύ των γραμμών 0,7-1 μ. και στην γραμμή στα 40 εκ., μέσα σε άμμο ή ελαφρό χώμα, στο τέλος του χειμώνα, όπου αφήνονται για να ριζοβολήσουν. Οι μεγάλοι κόβονται σε μικρότερα κομμάτια Mετά 1-2 χρόνια φυτεύονται κανονικά στο χωράφι ΜΕΙΟΝ: τραυματίζεται το μητρικό δέντρο

Αγενής πολλαπλασιασμός: 3. Τακούνια Αγενής πολλαπλασιασμός: 3. Τακούνια Παραλλαγή του πολ/σμού με γόγγρους (ως 95% επιτυχία): Χρήση τμημάτων του κορμού στο λαιμό (50 εκ. πάνω από το έδαφος και 20 εκ. κάτω από το έδαφος). Το τμήμα αυτό κόβεται σε κομμάτια ξύλου βάρους περίπου 200 γρ. με τον αντίστοιχο φλοιό, που στρωματώνονται με άμμο (διατηρείται υγρό, με συχνά ποτίσματα) Μετά από 1 – 1,5 μήνα βλαστάνουν Όταν αποκτήσουν 5-7 εκ. βλάστηση μεταφυτεύονται σε σακούλες, όπου ριζοβολούν σε λίγες εβδομάδες Συνήθως αραιώνονται οι βλαστοί και αφήνουμε ένα μόνο, όταν αποκτήσει ύψος 20 εκ. περίπου 1 χρόνο μετά τη στρωμάτωση είναι έτοιμα για πώληση

Αγενής πολλαπλασιασμός: 4. με φυλλοφόρα μοσχεύματα Αγενής πολλαπλασιασμός: 4. με φυλλοφόρα μοσχεύματα Είναι η κύρια μέθοδος σήμερα, στα σύγχρονα φυτώρια (που διαθέτουν εγκατάσταση υδρονέφωσης) Φυλλοφόρα μοσχεύματα: από βλαστούς της προηγούμενης χρονιάς, μήκους 10-15 εκ., με 2-4 φύλλα στην κορυφή Μπορούμε να πάρουμε μοσχεύματα ακόμα και το χειμώνα, συνήθως όμως από Ιούνιο ως και Αύγουστο Ριζοβολούν υπό υδρονέφωση

Αγενής πολλαπλασιασμός: 4. με φυλλοφόρα μοσχεύματα Αγενής πολλαπλασιασμός: 4. με φυλλοφόρα μοσχεύματα Βήματα: Κόψιμο μοσχευμάτων μήκους 10-15 εκ., από το ξύλο της προηγούμενης περιόδου (από την βάση ως το μεσαίο τμήμα των βλαστών) Εμβάπτιση 4-5 εκ. από το σημείο κοπής σε δ. φυτορμονών Botton heat Φύτευση σε σέρρες (βάθος 6-8 εκ., το ένα δίπλα στο άλλο = 600-800/m2), σε μέσο ριζοβόλησης (π.χ. τύρφη/περλίτης 1:1), σε άριστες συνθήκες διακοπτόμενης υδρονέφωσης (θ° χώρου 20-28°C και βάσης >5-7 °C, περιοδικοί ψεκασμοί με διαφυλλικά λιπάσματα, μυκητοκτόνα και εντομοκτόνα)

Αγενής πολλαπλασιασμός: 4. με φυλλοφόρα μοσχεύματα Αγενής πολλαπλασιασμός: 4. με φυλλοφόρα μοσχεύματα Βήματα (συνέχεια): Μεταφύτευση σε σακούλες μετά από 2-3 μήνες ( έχουν ρίζες), με κατάλληλο υλικό 1:1:1 χώμα-άμμο-φυτόχωμα, σε σέρρα με προστασία από χαμηλές θερμοκρασίες Σκληραγώγηση σε υπόστεγο Αν δεχτούν τα φυτά τις κατάλληλες περιποιήσεις, μπορούν να διατεθούν αμέσως το φθινόπωρο

Αγενής πολλαπλασιασμός: με παραφυάδες Αγενής πολλαπλασιασμός: με παραφυάδες Σχηματίζονται στη ρίζα της ελιάς, γύρω από το λαιμό, ιδίως σε δέντρα εγκαταλειμμένα ή παγετόπληκτα Ορισμένες είναι βυθισμένες στο έδαφος και έχουν ήδη ρίζες  αποσπώνται εύκολα για φύτεμα Άλλες πρέπει να αποκτήσουν πρώτα ρίζες (σε φυτώριο για 1 χρόνο) Συνήθως χρήση από παραγωγούς Από αυτόρριζα δέντρα (όχι εμβολιασμένα) ΜΕΙΟΝ: τραυματίζεται το μητρικό φυτό  Βερτισιλλίωση

Αγενής πολλαπλασιασμός: με καταβολάδες Αγενής πολλαπλασιασμός: με καταβολάδες Καταβολάδες =μόσχευμα που δεν αποχωρίζεται από το μητρικό δέντρο, αλλά κάμπτεται για να καλυφθεί με χώμα και να σχηματίσει ρίζες, στο σημείο της κάμψης