ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ « Η Γλωσσική εκπαιδευτική πολιτική και το ζήτημα των εγχειριδίων την περίοδο » Μάθημα : ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Υπεύθυνη διδάσκουσα : κ. ΗΛΙΑΔΟΥ - ΤΑΧΟΥ ΣΟΦΙΑ Φοιτήτρια : ΜΑΛΑΜΟΥ ΠΟΛΥΞΕΝΗ, 3163/ ΣΤ ’ εξάμηνο Φλώρινα, Μάιος 2014

 Το κίνημα του εκπαιδευτικού δημοτικισμού ( )  Εμφανίστηκε από το κίνημα του δημοτικισμού = γλωσσική επανάσταση - γλώσσα των μεταρρυθμιστικών (= φιλελεύθερων ) ιδεών.  Προετοιμασία νέων αναγνωστικών γραμμένα στη δημοτική ( υπήρχε η πεποίθηση ότι στο μέλλον αυτή η γλώσσα θα επικρατήσει ).  1916: Σύσταση Εκπαιδευτικής Επιτροπής ( Αλ. Δελμούζος, Δημ. Γληνός, Μαν. Τριανταφυλλίδης ): Πίεση για την παραγωγή νέων σχολικών βιβλίων και με την παρότρυνση και οικονομική ενίσχυση του Ελ. Βενιζέλου, κατά την περίοδο ισχυρών πολιτικών εξελίξεων.  Ο όρος « γλωσσικό ζήτημα »  Ονομάστηκε έτσι κατά το πρότυπο του όρου « ανατολικό ζήτημα ».  Ως γλωσσικό ζήτημα ορίζεται η διαμάχη για το ποια πρέπει να είναι η επίσημη ( στον προφορικό και γραπτό λόγο ) γλώσσα του έθνους. Η απλούστερη προφορική γλώσσα ( δημοτική ), ή η γραφόμενη λογιότερη γλώσσα ( καθαρεύουσα ).

 Το θεσμικό πλαίσιο των σχολικών βιβλίων όπως καθορίστηκε από τον νόμο 1332, της 9 ης Μαΐου 1918 ( κυβέρνηση Βενιζέλου ):  Χρήση μόνο του αναγνωστικού στις τέσσερις κατώτερες τάξεις, ενώ στην Ε ’ και ΣΤ ’ τάξη παρέχεται η δυνατότητα χρησιμοποίησης βοηθητικών βιβλίων.  Για τις τρεις πρώτες τάξεις τα αναγνωστικά να είναι γραμμένα στη δημοτική, ενώ για τις υπόλοιπες τάξεις του δημοτικού να διδάσκεται βαθμιαία παράλληλα με την καθαρεύουσα.  Μεταβίβαση της αρμοδιότητας της έγκρισης βιβλίων από τις επιτροπές στο Εκπαιδευτικό Συμβούλιο.  Αμεσότερη σύνδεση των σχολικών βιβλίων με τα αναλυτικά προγράμματα --> λαμβάνεται υπ ' όψιν τόσο για την έγκριση των βιβλίων όσο και για την άρση προηγούμενης έγκρισης.

 " Η κριτική των οπαδών της συντηρητικής πολιτικής για τα νέα σχολικά εγχειρίδια και οι κατηγορίες προς τους δημοτικιστές - φιλελευθεριστές."  Για τα 13 αναγνωστικά της περιόδου , η κριτική που ασκείται αναφέρεται σε τέσσερα κυρίως σημεία : 1) γλώσσα : ατημέλητη, χυδαία, ακαλαίσθητη, γλώσσα τεχνητή, διαμορφωμένη με ανόμοια γλωσσικά στοιχεία. 2)περιεχόμενο : πρόστυχο, ελεεινό, ακατάλληλο για υλοποίηση παιδαγωγικών σκοπών, καμία αναφορά στα ιδανικά και στις αξίες, αναφορά σε κατώτερες κοινωνικές τάξεις. 3)κοινωνικοποιητικά πρότυπα : δεν συμβάλλουν θετικά : i) στην ενίσχυση των αξίων " πατρίς - θρησκεία - οικογένεια ", ii) στην ηθική ανάπτυξη του ατόμου, iii) στην άντληση παραδειγμάτων προς μίμηση από τη ζωή των " πεπαιδευμένων τάξεων ". 4)πολιτική ιδεολογία : συνδεδεμένη με την ρωσική επανάσταση. " Η επιδίωξη σύνδεσης με την ρωσική πολιτική / ιδεολογία, υποσκάπτει την ιδέα της πατρίδας - θρησκείας - οικογένειας ".

 Η διαμόρφωση της συντηρητικής πολιτικής για το σχολικό βιβλίο, :  Το θεσμικό πλαίσιο του νόμου 2628/ 1921:  Επαναφορά των αναγνωστικών που είχαν εγκριθεί πριν το 1917, για το σχολικό έτος 1921-'22.  Άρση της έγκρισης των αναγνωστικών της δημοτικής, χωρίς να αποζημιώνονται οι συγγραφείς και οι εκδότες.

 Κυβέρνηση Πλαστήρα & Γονατά ( )  Επαναφορά φιλελεύθερης πολιτικής.  Επεκτείνεται η δημοτική γλώσσα σε όλες τις τάξεις του δημοτικού σχολείου και η απόφαση για τον χρόνο εισαγωγής επαφίεται στο Εκπαιδευτικό Συμβούλιο.  Με απόφαση του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου μπορούν να εισαχθούν βοηθητικά βιβλία σε όλες τις τάξεις γραμμένα στη δημοτική --> προϋπόθεση : η ορθή χρήση τους.  Η ευθύνη της έγκρισης των σχολικών βιβλίων παραμένει ουσιαστικά στην αρμοδιότητα του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου ( τριμελείς επιτροπές εκπαιδευτικών συμβούλων ).  Και σε αυτήν την περίοδο η δραστηριότητα που αναπτύσσεται σε ό, τι αφορά τα σχολικά βιβλία επικεντρώνεται στην α '/ βάθμια εκπαίδευση.

 Κυβέρνηση Θ. Πάγκαλου :  Εγκαθίδρυση δικτατορίας.  Νομοθετικό διάταγμα 5 ης Μαΐου 1926: Δεν επιτρέπεται να εισαχθούν στο νέο σχολικό έτος τα αναγνωστικά και τα βοηθητικά βιβλία των τεσσάρων πρώτων τάξεων του δημοτικού. Το Εκπαιδευτικό Συμβούλιο συντάσσει την προκήρυξη για τη συγγραφή σχολικών βιβλίων. Την αρμοδιότητα για την κρίση των νέων σχολικών βιβλίων αναλαμβάνει μια επταμελής επιτροπή. Υποχρεωτικά βιβλία για τα δημοτικά σχολεία είναι τα αναγνωστικά. Έγκριση δύο αναγνωστικών για κάθε τάξη. ( νεωτεριστικό στοιχείο ανεφάρμοστο  ιδέα πολλαπλού σχολικού βιβλίου ). Στις 3 ανώτερες τάξεις επιτρέπεται και η χρήση συγκεκριμένων βοηθητικών βιβλίων.  Κατάργηση των βιβλίων που ήταν γραμμένα στη δημοτική & απόσπαση αρμοδιότητας έγκρισης των σχολικών βιβλίων από το Ε. Σ.  Συντηρητική πολιτική.

 Νόμος 3438/1927: Πενταμελής επιτροπή για τη δημοτική και πενταμελής επιτροπή για τη μέση εκπαίδευση συντάσσουν την προκήρυξη διαγωνισμού συγγραφής σχολικών βιβλίων και αναλαμβάνουν και την ευθύνη της κρίσης. Εγκρίνονται βιβλία που είναι σύμφωνα με την προκήρυξη. Η ισχύς της έγκρισης είναι 3 χρόνια για την εκπαίδευση στο δημοτικό και 5 χρόνια για την μέση εκπαίδευση. Στο δημοτικό σχολείο η διδασκαλία γίνεται στη δημοτική γλώσσα και στην Ε ' και ΣΤ ' τάξη διδάσκεται και η καθαρεύουσα. Πραγματοποιείται συνολική αναθεώρηση των μέχρι τώρα εγκεκριμένων βιβλίων της α '/ βάθμιας και β '/ βάθμιας εκπαίδευσης.

 Τελευταία κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου και θεσμικό πλαίσιο σχολικών εγχειριδίων :  Νόμος πλαίσιο 5045/1931:  Τρεις κατηγορίες σχολικών εγχειριδίων : i) διδακτικά,( με έγκριση του Υ. Π ), ii) βοηθήματα,( με έγκριση του Υ. Π.), iii) ελεύθερα αναγνώσματα ( με σύσταση του Υ. Π.)  Όλα τα βιβλία του δημοτικού γραμμένα στη δημοτική γλώσσα  Το Ε. Σ. εκδίδει οδηγίες και υποδείξεις για την σύνταξη των διδακτικών βιβλίων.  Την κρίση των βιβλίων αναλαμβάνουν οκταμελείς επιτροπές (5 ειδικοί σύμβουλοι και 3 ειδικά πρόσωπα ).  Για να εγκριθεί ένα βιβλίο οφείλει να μην περιέχει κάτι προσβλητικό για την θρησκεία, την πατρίδα, το πολίτευμα και τα χρηστά ήθη, να είναι συμβατό με το πνεύμα του προγράμματος και την ύλη του σχολικού μαθήματος, να είναι ευσύνοπτο και συστηματικό ώστε να διευκολύνει και να καθοδηγεί το μαθητή.  Οι σύλλογοι διδασκόντων είναι αρμόδιοι για την επιλογή των βιβλίων που θα διδαχθούν.

 Νόμος 5911/1933 ( από συντηρητική κυβέρνηση ): Αποτελεί το τελευταίο θεσμικό πλαίσιο της περιόδου Χρησιμεύει ως δείκτης της εξελικτικής πορείας της συντηρητικής πολιτικής για το σχολικό βιβλίο. Αποκαλύπτει τη σχέση που διακρίνει την συντηρητική πολιτική με την αντίστοιχη φιλελεύθερη.  Διατάξεις του νόμου :  Περιορίζει τη δημοτική γλώσσα στις 4 πρώτες τάξεις της στοιχειώδους εκπαίδευσης  Αποστασιοποίηση από την πρώτη εκδήλωση συντηρητικής πολιτικής το 1921 και από την δικτατορία του Θ. Πάγκαλου (1926)  Επαναφορά της καθαρεύουσας σε όλες τις τάξεις.  Η αρμοδιότητα της κρίσης των βιβλίων αποδίδεται στις επιτροπές που προεδρεύονται από καθηγητές του πανεπιστημίου.  Προκήρυξη διαγωνισμού συγγραφής βιβλίων και ύπαρξη χρονικού περιορισμού ως προς το δικαίωμα υποβολής βιβλίων για έγκριση.  Η υποβολή και κρίση των βιβλίων γίνεται κάθε δύο χρόνια και η παρεχόμενη έγκριση ισχύει για 4 χρόνια.  Υπέρβαση θεμελιακού γνωρίσματος της συντηρητικής πολιτικής : " Ένα και μοναδικό βιβλίο " & " ιδέα πολλαπλού βιβλίου ".

 ΚΡΙΣΕΙΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΙ  Η μεταβίβαση της έγκρισης των βιβλίων από επιτροπές : Οι συντηρητικοί υποστήριζαν ότι τα μέλη του Ε. Σ. είναι απασχολημένα με τα διοικητικά τους έργα και η κρίση των βιβλίων δεν θα είναι επαρκείς όχι μόνο σε θέμα σύνταξης και γραμματικών φαινομένων αλλά και από παιδαγωγική άποψη.  Συντηρητική πολιτική Πανεπιστημίου Αθηνών.  Συγκρούσεις για την εμπλοκή καθηγητών πανεπιστημίου στις επιτροπές  Γ. Παπανδρέου : « Στο παρελθόν πράγματι συμμετείχαν στις επιτροπές καθηγητές πανεπιστημίου αλλά αποδείχθηκαν αναρμόδιοι διότι η εκπαίδευση στο δημοτικό σχολείο και στην β ’/ βάθμια είναι διαφορετική υπόθεση από την επιστήμη που διδάσκεται στο πανεπιστήμιο ».  Πρόβλεψη για την κατάργηση του απεριόριστου αριθμού εγκρίσεων : Όσο μικρότερος είναι ο αριθμός των εγκρινόμενων βιβλίων, η κρίση γίνεται αυστηρότερα και τα βιβλία εμφανίζονται πληρέστερα. Έτσι η ιδέα του « πολλαπλού βιβλίου » (1926), βρίσκει τη συνέχεια της στη νέα πολιτική ως μία καθαρά εκπαιδευτική επιλογή και όχι ως επιλογή που απορρέει από την ανάγκη περιορισμού της διαφθοράς.  Καθιέρωση τριών κατηγοριών σχολικών βιβλίων :  ίδρυση σχολικών βιβλιοθηκών  Ποικίλη μόρφωση, πληρέστερη, βαθύτερη και αυτενεργό επεξεργασία και έρευνα από τους μαθητές.

... ΤΕΛΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ! ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ !