Προσεγγίσεις στην εκπαιδευτική διαδικασία Ψυχολογία δασκάλου – μαθητή Ζητήματα μεθοδολογίας διδασκαλίας

«Η Μουσική Εκπαίδευση είναι το πιο δυνατό εργαλείο απ’ όλα καθώς ο ρυθμός και η αρμονία βρίσκουν το δρόμο τους βαθιά στην ψυχή όπου ριζώνουν και παράγουν αρετή.» Πλάτωνας

Περιγραφή της Μουσικής από τη φυλή Basongye του Κονγκό Όταν είσαι ήρεμος, τραγουδάς  όταν είσαι θυμωμένος, κάνεις θόρυβο. Όταν κάποιος φωνάζει, δε σκέφτεται  όταν τραγουδά, σκέφτεται. Ένα τραγούδι είναι ήρεμο  ένας θόρυβος δεν είναι. (Merriam, 1964)

Κοινωνικές Λειτουργίες της Μουσικής Alan Merriam (1964) 1) Συναισθηματική έκφραση : Η απελευθέρωση του συναισθήματος κι η έκφρασή του 2) Αισθητική απόλαυση : Η χρήση της μουσικής για βαθιά συναισθηματική και γνωστική απόλαυση, για να βιώσει κανείς καλλιτεχνικές και μη λεκτικές εκφάνσεις της ομορφιάς της ζωής 3) Διασκέδαση : Η χρήση της μουσικής για διασκέδαση και ξεφάντωμα

4) Επικοινωνία : Η μετάδοση συναισθημάτων που γίνονται κατανοητά μεταξύ ανθρώπων ενός συγκεκριμένου πολιτιστικού υποβάθρου (κουλτούρας) 5) Συμβολική αναπαράσταση : Η έκφραση συμβόλων απαντάται σε κείμενα τραγουδιών και στη σημασία που δίνει μια συγκεκριμένη κουλτούρα σε μουσικούς ήχους 6) Φυσική απόκριση : Η χρήση της μουσικής για χορό ή άλλες σωματικές δραστηριότητες 7) Επιβολή ή προτροπή εναρμόνισης με κοινωνικούς κανόνες (νόρμες) : Η χρήση της μουσικής για παροχή οδηγιών ή προειδοποιήσεων

8) Επικύρωση κοινωνικών θεσμών και θρησκευτικών τελετουργιών : Η χρήση της μουσικής σε θρησκευτικές τελετές και σε επίσημες κρατικές εορτές ή ανάγκες 9) Συνεισφορά στη συνέχεια και τη σταθερότητα της κουλτούρας : Η μουσική σαν μέσο έκφρασης πολιτιστικών αξιών 10) Συνεισφορά στην κοινωνική ομοιογένεια : Η χρήση της μουσικής για να ενώνει τους ανθρώπους

Το μουσικό παιχνίδι και οι συμπεριφορές των μικρών παιδιών (Andress, 1998)

Βρέφος (Γέννηση – 1) Το παιδί απολαμβάνει το να του τραγουδούν καθώς το κινούν πέρα-δώθε ή τα ταχταρίζουν Απολαμβάνει το λίκνισμα Αντιδρά χαρούμενα στο ρυθμικό παιχνίδι μέσω αφής ή τραγουδιόυ Αντιδρά στον ήχο δείχνοντας συχνά περιέργεια όσον αφορά την προέλευση του ήχου ή του τραγουδιού (από πού έρχεται;) Συμμετέχει σε μουσικά παιχνίδια για βρέφη Απολαμβάνει τους ήχους από κουδουνίστρες, καμπανούλες ή μουσικά κουτιά

1 – 3 έτη Τα παιδιά φτιάχνουν τα δικά τους τραγούδια Συνδυάζουν κομματάκια από παραδοσιακά τραγούδια με τα δικά τους αυτοσχέδια Ξεχωρίζουν μουσικούς από μη μουσικούς ήχους Συχνά παρουσιάζουν καθυστερημένη απόκριση στο μουσικό παιχνίδι Κινούνται ελεύθερα στη μουσική Έχουν περιέργεια για τους ήχους και τα σχήματα των μουσικών οργάνων

3 – 4 έτη Είναι ικανότερα ν’ αναπαράγουν ένα αναγνωρίσιμο τραγούδι Αναγνωρίζουν το σωστό ρυθμικό και μελωδικό σχήμα ενός τραγουδιού αλλά δεν μπορούν πάντα ν’ αναπαράγουν ό,τι άκουσαν Απολαμβάνουν το παιχνίδι με κατάλληλα αντικείμενα καθώς δημιουργούν τραγούδια Απολαμβάνουν το να τραγουδούν επανειλημμένα γνωστά τραγούδια Κινούνται αυθόρμητα σε πολλά είδη μουσικής Παίζουν παιχνίδια ταύτισης – αναγνώρισης Μπορούν να περπατήσουν, να τρέξουν και να πηδήσουν

4 – 5 έτη Δείχνουν επίγνωση του παλμού, του tempo (αργά – γρήγορα), της έντασης (δυνατά – σιγά), του τονικού ύψους (ψηλά –χαμηλά) και της φόρμας (ίδια – διαφορετική φράση) Απολαμβάνουν το τραγούδι διαφόρων τραγουδιών και αποδίδουν καλύτερα όταν τα τραγούδια βρίσκονται στην έκταση της φωνής τους (ρε – λα) αλλά μπορούν αν τραγουδήσουν επιτυχημένα τραγούδια και σε μεγαλύτερη έκταση (μεσαίο ντο – ρε της ψηλότερης οκτάβας) Μπορούν να παρακολουθήσουν με καθοδήγηση μια μουσική ιστορία Χρησιμοποιούν κίνηση για να περιγράψουν συγκεκριμένες ιδέες που άκουσαν στη μουσική Ξεχωρίζουν το σχήμα, το μέγεθος και τον ήχο της τάξης τους και κάποιων οργάνων της ορχήστρας

5 – 6 έτη Έχουν και αποκτούν μεγάλο ρεπερτόριο τραγουδιών Μπορούν να μάθουν να παίζουν απλές μελωδίες (π.χ. στις καμπάνες) Παίζουν μουσικά όργανα μόνα ή σε ομάδες Είναι όλο και πιο ακριβή στο κράτημα του παλμού Κατανοούν στοιχεία βασικών μουσικών εννοιών Απολαμβάνουν τις ζωντανές εκτελέσεις και διακρίνουν διάφορα μεγάλα σύνολα

6 – 8 έτη Καταλαβαίνουν εισαγωγικές μουσικές έννοιες για το ρυθμό, τη μελωδία, τη χροιά, την αρμονία, την έκφραση και την άρθρωση Μαθαίνουν για τη μουσική καθώς την εκτελούν (τραγούδι ή όργανο), περιγράφουν (με κινήσεις και με λόγια) και δημιουργούν (αυτοσχεδιαστικά και συνθετικά)

Περίοδοι ειδικής ευαισθησίας Ηλικία Συναισθηματική ανάπτυξη 0-2 Όραση 0-4 Κοινωνικοποίηση 0-2 Γλώσσα 0-5 Ξένη Γλώσσα 0-6 Μαθηματικά-Λογική 1-4 Μουσική 3-10

Μέθοδος Σουζούκι (Suzuki) «Εάν η αγάπη είναι βαθιά, πολλά μπορούν να επιτευχθούν» (Shinichi Suzuki, 1898 – 1998)

Βασικές αρχές της μεθόδου 1) Έναρξη νωρίς 2) Έμφαση στην ακρόαση 3) Ανάγνωση 4) Ψυχολογία 5) Ένα βήμα τη φορά 6) Ρεπερτόριο 7) Η συμβολή των γονέων 8) Συμμετοχή στην ομάδα

Πρακτικές Οδηγίες για το Δάσκαλο της Μεθόδου Σουζούκι 1) Δίνετε επιλογές με όρια 2) Επιβραβεύετε και επικρίνετε τις πράξεις 3) Θέτετε όρια πειθαρχίας 4) Δίνετε περιθώρια 5) Εκφράστε τα συναισθήματά σας 6) Επιτρέψτε την αποτυχία 7) Να είστε ειλικρινείς 8) Υπερτονίστε τα θετικά στοιχεία 9) Απευθύνεστε στο παιδί με τα’ όνομά του 10) Προετοιμάζετε τις νέες εμπειρίες

Λόγοι ένταξης της μουσικής σε κοινό εκπαιδευτικό πρόγραμμα 1) Η μουσική αποτελεί μη λεκτική επικοινωνία επιτρέποντας τα παιδιά να εκφραστούν ανεξάρτητα από τις γλωσσικές τους ικανότητες. Ταυτόχρονα το τραγούδι μπορεί να βοηθήσει στην επέκταση του λεξιλογίου και τη βελτίωση της κατανόησης της γλώσσας.

2) Η μουσική από τη φύση της αποτελεί ερέθισμα για τα’ αυτιά, τα μάτια και τους μυς μαζί με το μυαλό. Ακόμη και παιδιά με προβλήματα σε μια αισθητηριακή περιοχή μπορούν να συμμετέχουν με τις άλλες. Η χαρά της παραγωγής ήχων και κινήσεων φέρνει ενεργά τα παιδιά στη διαδικασία μουσικής παραγωγής αντί να τους ζητά να γίνουν παθητικοί δέκτες νέων πληροφοριών. 3) Η μουσική μπορεί να εκτελεστεί ακόμη και σε υψηλό επίπεδο μέσω της μίμησης. Δεν είναι απαραίτητο να διαβάζει κανείς μουσική για να την εκτελεί. Παρ’ ότι η μουσική ανάγνωση αποτελεί σημαντικό κομμάτι του μουσικοεκπαιδευτικού προγράμματος, παιδιά με δυσκολίες ανάγνωσης ή κατανόησης συμβόλων μπορούν να συμμετέχουν στο μάθημα της μουσικής.

4) Η μουσική πράξη είναι συχνότερα αποτέλεσμα συνεργασίας. Στην προσχολική και σχολική πράξη διδάσκεται ομαδικά και παράγεται συνήθως από ομάδες κι όχι από μεμονωμένα άτομα. Συνεπώς τα παιδιά μπορούν ν’ αποκτήσουν το αίσθημα πως ανήκουν σε μια ομάδα, σημαντικό στοιχείο για την κοινωνική τους εξέλιξη. 5) Η μουσική, σαν τέχνη, επιτρέπει την έκφραση μιας πλατιάς παλέτας συναισθημάτων και μπορεί να επικοινωνήσει σε βαθύτερο επίπεδο χωρίς τη χρήση λέξεων. Προτρέπει και προκαλεί τους ανθρώπους να αναπτυχθούν αισθητικά.

6) Μία δραστηριότητα στο μάθημα της μουσικής μπορεί να προσαρμοστεί σε πολλά επίπεδα ικανότητας 7) Η μουσική αναγκάζει το μυαλό ν’ αναγνωρίσει φόρμες και σχήματα στο χρόνο, μια ικανότητα που είναι πολύ χρήσιμη σε παιδιά με διαταραχές μνήμης ή αντίληψης.

Πρακτικές συμβουλές για ένταξη παιδιών με προβλήματα ακοής στην τάξη 1) Βάλτε το παιδί μπροστά και βεβαιωθείτε ότι το πρόσωπό σας είναι φωτισμένο 2) Κοιτάζετε το παιδί και απευθύνετέ του άμεσα το λόγο 3) Μιλάτε αργά και καθαρά 4) Μη φωνάζετε και μην ανεβάζετε τον τόνο της φωνής σας 5) Προετοιμάζετε τα παιδιά όταν πρόκειται να τους ρωτήσετε κάτι 6) Χρησιμοποιήστε φωτογραφίες, σχέδια, προβολές, πίνακες, γραπτές σημειώσεις κλπ.

7) Βάλτε τα παιδιά ν’ αγγίξουν τα όργανα (π.χ. την αρμονική πλάκα του πιάνου, την κιθάρα, το τύμπανο κλπ.) ώστε να νοιώσουν τις δονήσεις. 8)Δώστε στα παιδιά όργανα με χαμηλές συχνότητες ή που κρατιούνται στο χέρι (π.χ. woodblocks). Αποφύγετε όργανα με λαμπερό, οξύ ήχο. 9) Μη περιμένετε παιδιά με έντονα προβλήματα ακοής ν’ ακούν καθαρά ηχογραφημένη μουσική. 10) Χρησιμοποιήστε πνευστά (π.χ. φλογέρες) για να δουλέψτε στην άρθρωση, την αναπνοή και το ρυθμό. 11) Χτυπήστε ρυθμούς στο θρανίο για να βοηθήστε τα παιδιά να νοιώσουν το μέτρο και το ρυθμό.

12)Εάν είναι δυνατόν, επιλέξτε αίθουσα διδασκαλίας με ξύλινο πάτωμα καθώς αυτό μεταφέρει τις δονήσεις. 13) Συμπεριλάβετε δραστηριότητες χορού σε μουσική που έχει έντονο beat και βάλτε τα παιδιά να χορέψουν ξυπόλητα ώστε να νοιώθουν τις δονήσεις της μουσικής. 14) Προτρέψτε όλα τα παιδιά να τραγουδήσουν κάποια τραγούδια. Θα τους βοηθήσει να κατανοήσουν ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι επικοινωνίας.

Πρακτικές συμβουλές για ένταξη παιδιών με προβλήματα όρασης στην τάξη 1) Χρησιμοποιήστε έτοιμο υλικό αφής πχ. Braille, ή δημιουργήστε υλικό αφής π.χ. νότες από γυαλόχαρτο ή τσόχα. 2) Μεγεθύνετε τις παρτιτούρες. 3) Ηχογραφήστε το μάθημα εξηγώντας με ομιλία όλη τη διεξαγωγή του. 4) Βοηθήστε τα παιδιά αυτά ν’ αποκτήσουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στην κίνησή τους τοποθετώντας π.χ. τις καρέκλες πάντα στο ίδιο σημείο, βάζοντάς τους σε ζευγάρια με παιδιά χωρίς προβλήματα όρασης για κινητικές δραστηριότητες, δίνοντας ακριβείς οδηγίες όταν πρόκειται να κινηθούν

Μουσική Μη λεκτική γλώσσα, Τρόπος επικοινωνίας ιδεών και συναισθημάτων μέσω του ήχου, Όχημα συναισθηματικής απελευθέρωσης Εκπαιδευτικό εργαλείο υψηλής αξίας

Ευχαριστώ για την προσοχή σας!