ΓΕΝΙΚΉ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Α ’ ΕΞΑΜΗΝΟ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΙΑΣ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΛΆΡΙΣΑ ΔΙΆΛΕΞΗ 3 Η Δήμητρα Παπαστεργίου Ψυχολόγος MSc

Ορισμός  Αντίληψη είναι ο τρόπος που δίνουμε νόημα στις πληροφορίες που προσλαμβάνουμε μέσω των αισθητηρίων οργάνων.  6 αισθήσεις : όραση, ακοή, όσφρηση, αφή, γεύση, ιδιοδεκτικότητα ( μας ενημερώνει για την εσωτερική κατάσταση του σώματος )

 Η αντίληψη διαφοροποιείται από την αίσθηση καθώς δεν προσλαμβάνουμε παθητικά πληροφορίες. Τις αναλύουμε και τις ερμηνεύουμε.  Η διαφοροποίηση προκύπτει σε περιπτώσεις οπτικής αγνωσίας : Τα άτομα κοιτάζουν, αλλά δεν κατανοούν.

Αισθητηριακά συστήματα  Καθεμιά από τις παραπάνω αισθήσεις αντιδρά σε κάποια μορφή φυσικής ενέργειας.  Όραση = φως  Ανθρώπινο οπτικό σύστημα

 Αποτελείται :  Οφθαλμούς  Διάφορες εγκεφαλικές περιοχές  Οδούς που τις ενώνουν

 Ο οφθαλμός αποτελείται από 2 συστήματα  Δημιουργία ειδώλου : Κερατοειδής χιτώνας, Φακός, Κόρη  Δημιουργία μετατροπής του ειδώλου σε ηλεκτρικές ώσεις. Αμφιβληστροειδής χιτώνας 2 είδη υποδοχέων : Ραβδία ( Ανίχνευση κίνησης ) Κωνία ( Χρώματα )

Ρόλος Gestalt  Οι Μορφολογικοί Ψυχολόγοι υποστήριξαν ότι οι νοητικές διεργασίες αποτελούνται από σχηματοποιήσεις σε σύνολα και ΌΧΙ ακολουθίες απλών αισθητηριακών αντιλήψεων.  Αντιλαμβανόμαστε τα αντικείμενα ως ολότητες παρά σαν το άθροισμα των μερών τους.

Αρχές αντίληψης  Σχέση μορφής – φόντου Δηλαδή, η αντίληψη κάθε αντικειμένου που το αντιλαμβανόμαστε σαν ολότητα ονομάζεται μορφή και διαφοροποιείται από το φόντο - από ό, τι το περιβάλλει

 Ομαδοποίηση Ένα σύνολο αρχών που χρησιμοποιεί το αντιληπτικό σύστημα για να οργανώνει τα ερεθίσματα σε ένα κόσμο σχημάτων.

1. Εγγύτητα : Όσο πιο κοντά εμφανίζονται αντικείμενα πιο πιθανά γίνονται αντιληπτά ως ομάδες 2. Ομοιότητα : Παρόμοια στοιχεία γίνονται αντιληπτά ως μέρος ομάδας 3. Συνέχεια : Αισθήματα που εμφανίζονται ή δημιουργούν μια συνεχή μορφή γίνονται αντιληπτά ως ομάδα 4. Εγκλεισμός : Συμπλήρωση ατελών περιγραμμάτων για σχηματισμό ολοκληρωμένου αντικειμένου

5. Υφή : Όταν βασικά χαρακτηριστικά των ερεθισμών έχουν την ίδια υφή ( π. χ. προσανατολισμός ), εννοούνται ως ομάδα 6. Απλότητα : Τάση ομαδοποίησης κατά τέτοιον τρόπο ώστε να παράγεται η απλούστερη ερμηνεία του κόσμου. 7. Κοινή τύχη : Ομάδες αντικειμένων που κινούνται στην ίδια κατεύθυνση εκλαμβάνονται σαν να πηγαίνουν μαζί. 8. Κοινή περιοχή : Τα στοιχεία που τοποθετούνται μέσα σε κάποια όρια τείνουν να πηγαίνουν μαζί.

Σήματα απόστασης  Αμφιβληστροειδής χιτώνας : Δυσδιάστατη επιφάνεια Είδωλο : Επίπεδο Σήματα απόστασης 1. Μονοφθαλμικά 2. Διοφθαλμικά

Μονοφθαλμικά σήματα  Σχετικό μέγεθος : Σε μια ομάδα με όμοια αντικείμενα που διαφέρουν στο μέγεθος αντιλαμβανόμαστε τα μικρότερα, μακρύτερα  Παρέμβαση ή επικάλυψη : Από δυο να αντικείμενα επικαλυμένα, το επικαλυμένο αντικείμενο θεωρείται μακρύτερα.  Σχετικό Ύψος : Μεταξύ ομοίων αντικειμένων, τα ψηλότερα γίνονται αντιληπτά ως μακρύτερα.

 Σκίαση : Τα θαμπά αντικείμενα φαίνονται μακρύτερα και τα λαμπρύτερα πιο κοντινά.  Παράλλαξη κίνησης : Μετακίνηση από την μια πλευρά ή την άλλη μέρη αποκαλύπτονται ή επικαλύπτονται  Διαβάθμιση χρώματος : Όσο πιο κοντά τόσο πιο έντονα χρώματα  Διαβάθμιση υφής : Όσο πιο μακριά τόσο πιο λίγες λεπτομέρειες

Διοφθαλμικά Σήματα  Διοφθαλμική παράλλαξη : Διαφορές στις 2 θέσεις ενός αντικειμένου  Διοφθαλμική ανισοκονία : Διαφορά στις εικόνες που σχηματίζονται πάνω στον αμφιβληστροειδή στα 2 μάτια όταν κοιτάζουμε αντικείμενα σε διαφορετικές αποστάσεις.

Αντιληπτική Σταθερότητα  Αντιλαμβανόμαστε τα αντικείμενα σαν να έχουν σταθερά χαρακτηριστικά, παρά τις αλλαγές στην εμφάνισή τους.  Ακόμη κι αν ο αισθητήριος κόσμος μας αλλάζει η αντίληψη μας γι ’ αυτόν με όρους φωτεινότητας, χρώματος, σχήματος και μεγέθους παραμένει σταθερή.

Αντιληπτικές πλάνες  Αφορούν στον τρόπο που το αντιληπτικό σύστημα μπορεί να παραπλανηθεί.  Έχουν καταγραφεί πάνω από 200 πλάνες

Richard Gregory  Οι διαδικασίες που παράγουν την σταθερότητα του μεγέθους στα τρισδιάστατα αντικείμενα μερικές φορές χρησιμοποιούνται εσφαλμένα στην αντίληψη των δυσδιάστατων αντικειμένων και γίνονται το αίτιο για την αντιληπτική πλάνη.

Γνωστές αντιληπτικές πλάνες  Κατά τον Gregory, οι πλάνες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες : Πλάνες εξαρτώμενες από φυσιολογικούς μηχανισμούς Πλάνες λόγω στρατηγικής

Πλάνες λόγω φυσιολογικού μηχανισμού  Αρνητικά μετεικάσματα π. χ. κόκκινο τετράγωνο  Φαινόμενο του καταρράκτη - στάσιμα αντικείμενα κίνηση αντίθετα  Αυτοκινητικό φαινόμενο - Σκοτεινό δωμάτιο και φως. Φαίνεται να κινείται εδώ κι εκεί γιατί δεν υπάρχει βάθος.  Φαινόμενο φι - 2 αναμμένα φώτα, σε απόσταση γίνονται αντιληπτά ως ένα συνεχές

Πλάνες λόγω στρατηγικής  Προκύπτουν από ακατάλληλη επεξεργασία των δεδομένων και συγκεκριμένα από ακατάλληλη κλιμάκωση της σταθερότητας ( αντιληπτική σταθερότητα ).  Πλάνη Muller-Lyer, Πλάνη Ponzo  Αμφίσημοι ερεθισμοί : κύβος Necker  Εύλογες και απίθανες πλάνες : Απίθανο τρίγωνο  Με δημιουργικό τρόπο μέσω των αντιληπτικών διεργασιών : Αόρατο τρίγωνο.

Παραδείγματα πλανών

Οφθαλμαπάτη του Wundt

Οφθαλμαπάτη Zollner

Οφθαλμαπάτη Ebbinghaus

Θεωρίες Αντίληψης  Οι θεωρίες αντίληψης κατηγοριοποιούνται σε από κάτω προς τα πάνω και από πάνω προς τα κάτω  Από κάτω προς τα πάνω υποστηρίζουν ότι η αντίληψη σαφώς προκύπτει από διαθέσιμους ερεθισμούς.

 Στις από κάτω προς τα πάνω (bottom-up) θεωρίες ανήκουν : Το μοντέλο του πανδαιμόνιου Η υπολογιστική θεωρία του Marr για την αναγνώριση αντικειμένων Οικολογική θεωρία της άμεσης αντίληψης του Gibson

 Θεωρίες από πάνω προς τα κάτω (top-down) είναι εκείνες που τονίζουν ότι η σπουδαιότητα της προηγούμενης γνώσης και άλλων γνωστικών παραγόντων.  Η θεωρία του Gregory για την αντίληψη ανήκει σε αυτήν την κατηγορία.

 Οι θεωρίες από πάνω προς τα κάτω είναι υπεύθυνες για την αναγνώριση μιας λέξης παρόλο που δεν είναι όλη ευδιάκριτη.  Επίσης, η επίδραση του πλαισίου αναφοράς επηρεάζει την αντίληψη των αμφίσημων εικόνων.



 Συνδυασμός των δύο ειδών θεωρείται η λειτουργία αναγνώρισης προσώπων, κατά την οποία εμπλέκονται πολλοί διαφορετικοί γνωστικοί μηχανισμοί.  Ακόμη, ο Neisser πρότεινε ότι η αντίληψη είναι μια δεξιότητα που συνεπάγεται ενεργητικό κύκλο και συνδυάζει τα δύο στοιχεία.

Οικολογική προσέγγιση του Gibson  Θεωρία της άμεσης αντίληψης  Δεν συμβαίνει μόνη της αλλά μέσα σε ένα περιβάλλον με ερεθισμούς.  Ενεργητική και άμεση λειτουργία που μας βοηθά να προσαρμοστούμε στον περιβάλλοντα χώρο.  Σημασία στην αντίληψη της καθημερινής ζωής και όχι στο εργαστήριο.

Μοντέλο πανδαιμόνιου Selfridge  Μονάδες γνώσης υπεύθυνες για ειδικά έργα : Γνωστικοί Δαίμονες  Υποδαίμονες : Κατώτερο επίπεδο αντιδρά σε συγκεκριμένη εικόνα ή ερέθισμα. Όταν διεγείρεται κραυγάζει.  Δαίμονας αποφάσεων : Αποφασίζει μεταξύ των δαιμόνων που κραυγάζουν για το ίδιο ερέθισμα

Υπολογιστική Θεωρία του Marr  Ο Marr παρουσιάζει μια γνωστική υπολογιστική θεωρία.  Η ανθρώπινη μορφή αποτελείται από κυλίνδρους διαφορετικών επιπέδων γενίκευσης.  Γενικά, οι υπολογιστικές θεωρίες προσπαθούν να δείξουν πως πολύπλοκοι υπολογισμοί στο νευρικό σύστημα μετατρέπουν ακατέργαστα αισθητήρια ερεθίσματα σε αναπαράσταση του εξωτερικού κόσμου.

Neisser  Η αντίληψη περιγράφεται ως μια ενεργητική διαδικασία επεξεργασίας πληροφοριών, η οποία προσαρμόζεται στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος  Αν υπάρχουν ερεθίσματα τότε αντίληψη άμεση  Αν οι πληροφορίες περιορισμένες τότε διαμόρφωση κανόνων και υποθέσεων

Αντίληψη ως ερμηνευτική διαδικασία  Σε αντίθεση με τον Gibson, η αντίληψη είναι ερμηνευτική διαδικασία.  Δεν βασίζεται μόνο στις πληροφορίες από το ερέθισμα αλλά και σε προηγούμενες εμπειρίες και γνώσεις που δημιουργούν προσδοκίες για όσα θα δούμε και θα ακούσουμε.  Διαμόρφωση και έλεγχος υποθέσεων δηλαδή, πιθανές ερμηνείες των προσλαμβανόμενων ερεθισμών.

Εξέλιξη της αντίληψης  Έχουν γίνει έρευνες για να διαπιστωθεί ποιες ικανότητες έχουν τα παιδιά από την γέννηση.  Fantz 1961: Μέθοδος προτίμησης κοιτάγματος  Τα νεογέννητα βρίσκουν διαφορές ανάμεσα στα πολύπλοκα ερεθίσματα  Προτιμούν σαφώς τα πολύπλοκα από τα απλά.

Εξοικείωση / Μη εξοικείωση  Τα βρέφη σταματούν να κοιτάζουν όταν κατ ’ επανάληψη βλέπουν ερεθίσματα που γίνονται αντιληπτά ως ίδια.  Αυτό λέγεται εξοικείωση.  Όταν ένα ερέθισμα εμφανίζεται ότι γίνεται αντιληπτό σαν να είναι διαφορετικό τότε το κοίταγμα συνεχίζεται.  Το φαινόμενο αυτό λέγεται μη εξοικείωση

 Συμπέρασμα του παραπάνω φαινομένου είναι ότι τα νεογέννητα μπορούν να αντιληφθούν τη διαφορά στο μαύρο – άσπρο και το έγχρωμο.  Δεν μπορούν να εντοπίσουν διαφορές στις αποχρώσεις των χρωμάτων αυτών.  Γεννιόμαστε συνεπώς, με τα βασικά συστατικά στοιχεία ανίχνευσης χαρακτηριστικών.

Ενδιαφέρον για τα πρόσωπα  Στα νεογέννητα μιας ώρας παρουσιάστηκαν πρότυπα.  Κοιτούσαν και παρακολουθούσαν τα πρότυπα που έμοιαζαν με ανθρώπινο πρόσωπο περισσότερη ώρα.  Πιθανή ερμηνεία αποτελεί το προσαρμοστικής αξίας ενδιαφέρον των βρεφών να εστιάζουν την προσοχή στην πηγή τροφής.

 Η αναγνώριση προσώπων είναι μια ικανότητα που προκύπτει πιο νωρίς από την αντίληψη του βάθους.  Η αντίληψη του βάθους είναι παρούσα στα νεογέννητα που όμως δεν εκφράζουν αλλαγές στον καρδιακό παλμό.  Ο φόβος του γκρεμού εμφανίζεται όταν το βρέφος ξεκινά να μπουσουλάει. Εδώ φαίνονται οι επιδράσεις της κληρονομικότητας και του περιβάλλοντος με σκοπό την προσαρμογή.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας !!!