Εορτασμός 28 ης Οκτωβρίου ο ΓΕΛ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Επιμέλεια: Δέσποινα Παπαστάθη, Φιλόλογος

28 η Οκτωβρίου 1940: Μια ιστορική εθνική επέτειος, που γιορτάζεται με επισημότητα και δέος σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, φέρνοντάς μας μνήμες από μια τραγική για το σύνολο της ανθρωπότητας περίοδο, αυτή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και των φρικιαστικών συνεπειών του, αλλά και μνήμες από την ηρωική αντίσταση των Ελλήνων και τον αγώνα τους για ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ, ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ, για ΦΩΣ, ένα ΦΩΣ, που «πατεί χαρούμενα τον Άδη και το Χάρο».

Η πορεία προς την κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου συνδέεται άρρηκτα με την εμμονή της χιτλερικής Γερμανίας να επιβάλει τη θέλησή της εις βάρος της διεθνούς νομιμότητας και της ισορροπίας των δυνάμεων στην Ευρώπη. Οι εκβιαστικές ενέργειες του Χίτλερ, που ξεκινούν ήδη τον Μάρτιο του 1936, θα οδηγήσουν στην πυροδότηση ενός πολέμου που έφερε θλίψη, πόνο, θάνατο και καταστροφή στον υποτιθέμενα «πολιτισμένο» κόσμο της εποχής. Η ελληνική κυβέρνηση μετά την έναρξη του πολέμου δεν απέκλινε αρχικά από τους θεμελιακούς κανόνες της ουδετερότητας. Η εφαρμογή εντούτοις της πολιτικής αυτής δεν ήταν αρκετή για να αποτρέψει την εμπλοκή στην ένοπλη σύρραξη. Τα χαράματα της 28 ης Οκτωβρίου 1940, παρακάμπτοντας τις επιφυλάξεις του Βερολίνου, η Ιταλία απαίτησε τελεσιγραφικά από την Αθήνα την εκχώρηση της κυριαρχίας επί σημαντικού τμήματος του ελληνικού εθνικού εδάφους. Στις τρεις τα ξημερώματα της Δευτέρας 28 Οκτωβρίου 1940, ο Ιταλός Πρεσβευτής στην Αθήνα Γκράτσι, επισκέπτεται στην οικία του, τον τότε πρωθυπουργό της χώρας Ιωάννη Μεταξά και του επιδίδει τελεσίγραφο.

«ΟΧΙ» Ο Μεταξάς απορρίπτει την ιταμή αξίωση λέγοντας «Πόλεμος λοιπόν» και απευθύνει διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό: «Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν διά την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την τιμήν της. μολονότι επηρήσαμεν την πλέον αυστηράν ουδετερότηταν και ίσην προς όλους, η Ιταλία, μη αναγνωρίζουσα εις ημάς το δικαίωμα να ζούμεν ως ελεύθεροι Έλληνες, μου εζήτησε σήμερον την 3 ην πρωινήν την παράδοσιν τμημάτων του εθνικού εδάφους, κατά την ιδίαν αυτής βούλησιν, και μου ανεκοίνωσεν ότι, προς κατάληψιν αυτών, η κίνησις των στρατευμάτων της θα ήρχιζε την 6 ην πρωινήν. Απήντησα εις τον Ιταλόν Πρέσβυν ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ’ εαυτό και τον τρόπον με τον οποίον γίνεται τούτο ως κήρυξιν του πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος. Τώρα θα αποδείξωμεν εάν πράγματι είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας. Όλον το έθνος ας εγερθή σύσσωμον. Αγωνισθήτε διά την Πατρίδα, τας γυναίκας, τα παιδιά σας και τας ιεράς σας παραδόσεις. Νυν υπέρ πάντων ο αγών.» Ιωάννης Μεταξάς Εμμανουέλε Γκράτσι

Στρατιώτες στο Αλβανικό μέτωπο Στη διάρκεια των πρώτων ημερών του πολέμου ο ελληνικός στρατός, κατόρθωσε να ανακόψει την προέλαση των ιταλικών στρατευμάτων στην Ήπειρο. Στις 14 Νοεμβρίου αντεπιτέθηκε κατά του εχθρού στην Αλβανία, από όπου και είχε εκδηλωθεί η εισβολή. Η κατάληψη της Κορυτσάς, της Πρεμετής, του Πόγραδετς, του Αργυρόκαστρου, των Αγίων Σαράντα, της Κλεισούρας, σφράγισε τη νικηφόρα πορεία του ελληνικού στρατού. Ο αγώνας ήταν βέβαια σκληρός, γεμάτος πόνο και θάνατο, τα ιδανικά όμως υπερτερούσαν, το ένδοξο παρελθόν ζητούσε σθεναρή αντίσταση κατά των εισβολέων, όσο ακριβό κι αν ήταν το τίμημα.

Στο πεδίο της μάχης

Έφοδος

Η γυναίκα της Πίνδου Τον αγώνα των Ελλήνων στρατιωτών στηρίζουν οι ανώνυμες ηρωίδες των βουνών της Ηπείρου, η γυναίκα της Πίνδου, η μητέρα, αδερφή, κόρη που με πόνο, κόπο και αυτοθυσία συνδράμει μ’ όλα τα μέσα, μα πάνω απ’ όλα με περηφάνια, στο δίκαιο αγώνα της Ελλάδας.

Η αντίσταση όμως των γενναίων Ελλήνων θα καμφθεί κάτω από τη βία της χιτλερικής μπότας. Τα νικηφόρα στρατεύματα του αλβανικού μετώπου θα υποχωρήσουν άτακτα μπροστά στην υπεροπλία των γερμανικών στρατευμάτων. Στις 9 Απριλίου 1941 η Θεσσαλονίκη λυγίζει στις γερμανικές δυνάμεις και στη συνέχεια στις 27 Απριλίου θα πέσει και η Αθήνα. Ωστόσο η σημασία της ένοπλης ελληνογερμανικής σύρραξης είναι μεγάλη. Η αναγκαστική στροφή του Χίτλερ στα Βαλκάνια, τον υποχρέωσε να αναβάλει την εκτέλεση της επιχείρησης «Μπαρμπαρόσα», εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. Η μετάθεση της ημερομηνίας έναρξής της, σήμαινε την ακινητοποίηση και καταπόνηση των γερμανικών στρατευμάτων εξαιτίας των αντίξοων καιρικών συνθηκών του ρωσικού χειμώνα. Εισβολή των γερμανικών δυνάμεων

Θεσσαλονίκη: 9 Απριλίου 1941 Αθήνα: 27 Απριλίου 1941

Οι κατακτητές στην Ακρόπολη

Έλληνες στο απόσπασμα Γερμανική κατοχή

Φόρος τιμής στους Έλληνες αγωνιστές απ’ τους διανοούμενους της Γαλλίας: Καμύ: «Την ιδέα που έχουμε για την ελευθερία την οφείλουμε στην Ελλάδα, μαζί με πολλές άλλες, που κάμουν τον άνθρωπο περήφανο. (…) Η Ελλάδα μετά την Ισπανία μας δίδαξε, μέσα στην οργή και στην πίκρα, πως μπορεί να έχεις δίκιο και να νικηθείς. Αλλά η Ελλάδα είναι η πρώτη που έκανε να κατανοήσει ο κόσμος πως οι άνθρωποι της ελευθερίας μπορούσαν να είναι επίσης και οι άνθρωποι του θάρρους και πως καμιά ήττα δεν ήταν αιώνια. (…)» Σαρτρ: « (…) Η Ελλάδα απόδειξε πως μια ήττα οφειλόμενη στην αριθμητική υπεροχή του αντιπάλου μπορεί να μετατραπεί σε νίκη όταν δεν γίνεται αποδεχτή.» Ζαν Πωλ Σαρτρ, Αλμπέρ Καμύ,

Εθνική αντίσταση Καθοριστική ημερομηνία ήταν η 27η Σεπτεμβρίου του 1941, όταν δημιουργήθηκε το ΕΑΜ, οπότε και ξεκινά η οργανωμένη ένοπλη αντίσταση εναντίον του κατακτητή. Η δυναμικότητα της ελληνικής πάλης για την ελευθερία ήταν τόσο μεγάλη που οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν πολλές μεραρχίες στην προσπάθεια κατάπνιξης του ένοπλου αγώνα. Ωστόσο, και οι ελληνικές απώλειες από τα γερμανικά αντίποινα ήταν εξαιρετικά επαχθείς. Ο Άρης Βελουχιώτης Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου Στην φωτογραφία είναι από αριστερά : Ο Τζιβάρας Στάθης από το Σκαμνό, ο Αγουρίδης Γιάννης από τα Δυο Βουνά, ο Βλαχόγιαννος (Κάτι περισσότερα γι' αυτόν δε γνωρίζουμε), ο Σταφίδας Κων/νος και όρθιος είναι κάποιος Εγγλέζος Κομάντο.

Εκτέλεση για αντίποινα μετά την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου απ’ τους Έλληνες της Εθνικής Αντίστασης. Τη φωτογραφία την τράβηξε Ιταλός αξιωματικός. Ο αξιωματικός αυτός έδωσε το φιλμ, πού περιείχε και τη φωτογραφία της εκτελέσεως, για εμφάνιση στο φωτογράφο Κουτσοδόντη της Λαμίας. Ο φωτογράφος αντελήφθη την αξία της και κράτησε ένα αντίτυπο.

Οι συνέπειες του πολέμου γρήγορα ξεπερνούν και την πλέον απαισιόδοξη πρόβλεψη. Η Αθήνα μέσα σ’ ένα χρόνο μαστίζεται σκληρά από την πείνα. «Στο δρόμο κυκλοφορούν φαντάσματα», αναφέρει η δημοσιογράφος Ελένη Βλάχου. «Άνθρωποι με άτονο βλέμμα, με σκυμμένες πλάτες, κοκαλιασμένοι απ ‘ το κρύο, αφανισμένοι απ’ την πείνα. Καμιά φορά τους βλέπεις πεσμένους χάμω στο πεζοδρόμιο. Είναι ζωντανοί, πεθαμένοι;» Στα δύσκολα χρόνια έως το ‘44 οι κάτοικοι της Αθήνας επιστρατεύουν όλες τις σωματικές και ηθικές τους δυνάμεις για να κρατηθούν στη ζωή. Οι φωτογραφίες απ’ το Βρεφοκομείο, απ’ τις ουρές των συσσιτίων, απ’ τη διανομή του ιματισμού και των τροφίμων ζωντανεύουν αυτό που η ιστορία αποσιωπά: ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΜΑΧΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ. Τα δεινά του Ελληνικού λαού

Xιλιάδες χήρες και ορφανά δημιούργησε ο πόλεμος και η πείνα στην κατεχόμενη Eλλάδα. Στην Aθήνα, που δοκιμάστηκε περισσότερο απ κάθε άλλη περιοχή της χώρας, στα συσσίτια απόρων λιγότερο από το ένα τέταρτο του πληθυσμού, που είχε ανάγκη από τέτοια αρωγή, έβρισκε τροφή. Oι μερίδες τους είχαν ελάχιστη θρεπτική αξία ή λίπη. Πείνα

Σκελετωμένα και βασανισμένα παιδιά της Κατοχής

Παιδί αποκαμωμένο σε δρόμο της Aθήνας,

Γυναίκα σε νεκροταφείο, στο μαρτυρικό Δίστομο. «Eφονεύθησαν υπό των Γερμανών», γράφουν οι σταυροί στους τάφους. Tον Iούνιο του 1945, σε μια από τις χειρότερες ω- μότητες του πολέμου, οι Γερμανοί κατέσφαξαν πολλές εκατοντάδες κατοίκους μέσα στα σπίτια τους.

Το Ολοκαύτωμα Ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος χαρακτηρίστηκε από βαναυσότητα, ακρότητες, διάπραξη εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Στρατόπεδα συγκέντρωσης όπως του Άουσβιτς, της Τρεμπλίνκα, του Νταχάου, του Μπέλζετς ή του Σόμπομπορ, προδίδουν πόσο απάνθρωπος μπορεί να γίνει ο σύγχρονος άνθρωπος, πόσο ακραία τρομαχτική μπορεί να είναι η όψη και η δράση του. Ο ελληνικός λαός παρά τα όσα υπέστη, μπόρεσε να υψώσει το ανάστημά του και να υποστηρίξει τους Έλληνες Εβραίους που διώχθηκαν, βασανίστηκαν και θανατώθηκαν με το χειρότερο τρόπο απ’ τον Γερμανό Κατακτητή. Η έκκληση - διαμαρτυρία του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Δαμασκηνού, προσυπογραφόμενη από πολλές προσωπικότητες της ελληνικής πνευματικής, καλλιτεχνικής και οικονομικής ζωής, προς την ελληνική – διορισμένη από τον κατακτητή – Κυβέρνηση Κατοχής, φανερώνει πως για τον Έλληνα δεν υπάρχουν σύνορα ανάμεσα στις θρησκείες, την κοινωνική τάξη, τις πολιτικές ιδεολογίες ή σκοπιμότητες. Για τον Έλληνα η υψηλότερη αξία είναι η ελευθερία, την οποία όλοι πρέπει να απολαμβάνουμε ανεξάρτητα απ’ το έθνος, την καταγωγή, την όποια ιδεολογία μας.

Στρατόπεδα συγκέντρωσης στο Ανατολικό Ευρωπαϊκό Μέτωπο Οι εικόνες της φρίκης!

Μητέρα και παιδιά στην πορεία για τους θαλάμους αερίων. Πηγή: Dachau Memorial Museum

The Last Jew in Vinnitsa [Ukraine, 1941]. Δολοφονήθηκαν Εβραίοι. Πηγή: m/2007/08/15/1 5-incredible- historical- photographs/

Επιζήσαντες Πηγή: Dachau Memorial Museum

Η νικηφόρα πορεία των γερμανικών στρατευμάτων θα ανακοπεί από την άνοιξη του Η μία ήττα μετά την άλλη θα οδηγήσουν τις αλαζονικές δυνάμεις του Άξονα στην ήττα και θα τερματίσουν τον αιματοβαμμένο πόλεμο. Στις 30 Απριλίου 1945 η γερμανική πρωτεύουσα θα παραδοθεί άνευ όρων στις δυνάμεις των Συμμάχων. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1945 θα συνθηκολογήσει και ο άλλος ισχυρός εταίρος του Άξονα, η Ιαπωνία. Ωστόσο έχει προηγηθεί μια καθοριστική για την ανθρωπότητα ενέργεια, μια ενέργεια – αμφιλεγόμενη για πολλούς - που άλλαξε τον ρου της ιστορίας: η χρήση της ατομικής βόμβας από τους Αμερικάνους εναντίον της Ιαπωνίας, στις 6 Αυγούστου 1945 στη Χιροσίμα και στις 9 Αυγούστου 1945 στο Ναγκασάκι. Ένα νέο κεφάλαιο ανοίγεται για την παγκόσμια ιστορία, ένα κεφάλαιο που συνεχίζεται να γράφεται με μελανά χρώματα. Ο επίλογος του πολέμου: Η φρίκη της ατομικής βόμβας

Το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου για την Ελλάδα… … αλλά όχι και του πολέμου Η Αθήνα ελεύθερη υποδέχεται τους συμμάχους, τον Οκτώβριο του 1944.

Ο εμφύλιος σπαραγμός στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από Έλληνες… Οι υλικές καταστροφές υπήρξαν ανυπολόγιστες… Το μίσος δηλητηρίασε τις καρδιές των Ελλήνων… 27 Οχτωβρίου 1948 Εδώ τ’ αγκάθια είναι πολλά- αγκάθια καστανά, κίτρινα αγκάθια, σ’ όλο το μάκρος της μέρας, ως μέσα στον ύπνο. Όταν περνούν το συρματόπλεγμα οι νύχτες αφήνουν μικρά κουρέλια απ’ τη φούστα τους. Τα λόγια που μας φάνηκαν όμορφα κάποτε χάσαν το χρώμα τους σαν το γιλέκο του γέρου στο σεντούκι σαν ένα λιόγερμα σβησμένο στα τζάμια. (Γιάννης Ρίτσος, απόσπασμα απ’ το Ημερολόγιο Εξορίας, Ι)

Αντί επιλόγου Η σημερινή επέτειος είναι επέτειος μνήμης και σεβασμού. Σεβασμού για όλους εκείνους που αγωνίστηκαν υπέρ της Ελευθερίας, της Δημοκρατίας, της Δικαιοσύνης, της Ισότητας, προβληματισμού ενάντια στο φασισμό και το ναζισμό, αλλά και μνήμης ώστε η αιματοβαμμένη ιστορία του 20 ου αι. να μην επαναληφθεί ποτέ ξανά.

Ευχαριστίες: Θερμά ευχαριστούμε τους μαθητές που έλαβαν μέρος στη σχολική εκδήλωση για τον εορτασμό της επετείου της 28 ης Οκτωβρίου 1940: Α) αφήγηση – πεζά – ποιήματα: Μαρία Βαράκα, Γ1: αφήγηση και αποτίμηση ιστορικών γεγονότων. Ελίνα Ζώη, Γ1: Ιταλικό τελεσίγραφο προς την Ελληνική Κυβέρνηση. Νατάσα Κεΐσογλου, Γ1: Διάγγελμα Ιωάννη Μεταξά προς τον ελληνικό λαό. Βασιλική Κολιούση, Γ1: «Μητέρες του ’40» απ’ την εφημερίδα Το Ελεύθερο Βήμα. Φωτεινή Κοκουθάκη, Γ1: Φόρος τιμής στους Έλληνες απ’ τους διανοούμενους της Γαλλίας. Νίκη Γεωργάρα, Γ2: Γιάννης Ρίτσος, «Οι γειτονιές του κόσμου», απόσπασμα. Αλεξάνδρα Καντζέλη, Γ1: Γιάννης Ρίτσος, «Ρωμιοσύνη», απόσπασμα. Αρετή Κρικώνη, Γ1: Τάκη Βαρβιτσιώτη, «Σε κλειστά τραίνα».

Β) χορωδία : Κατερίνα Καψάλη Χριστιάνα Κώτση Γεωργία Τόλη Ελένη Κομπογιάννη Ναταλία Τουμπάρη Εβελίνα Γαβριήλ Ελένη Μόσχου Μαρία Βάνα Αλεξία Τσίγκρου Βικτώρια Μπαλαμάτσια Αφροδίτη Χριστακίδη Λία Μπενέκου Ελίνα Ζώη Νατάσα Κεΐσογλου Νικολέτα Καραλή Ιωάννα Καζάκου Μαρία Νίκου Άλκης Βασιλάς Αρετή Κρικώνη Ελίνα Νουσέιμπε Μαρία Μήτρου Λεωνίδας Λαναράς Γιάννης Ζήγος Ιωάννα Βάρφη Τραγούδησαν : «Κορόιδο Μουσολίνι» «Ποτές θα κάνει ξαστεριά» «Γυναίκες Ηπειρώτισσες» «Ρωμιοσύνη» «Τ’ ακορντεόν» Ρύθμιση ήχου: Έφη Κάντα Κώστας Γεροδήμος

Βιβλιογραφία – Πηγές: Ιωάννης Κολιόπουλος κ.α., Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου (από το 1815 έως σήμερα), Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, Αθήνα 2008.