Ορμόνες μητρικού γάλακτος και παιδική παχυσαρκία Κατσαφάδου Αλεξάνδρα

Παιδική παχυσαρκία  Η παιδική παχυσαρκία Μια από τις πιο σοβαρές προκλήσεις για τη δημόσια υγεία στον 21 ου αιώνα.  Παγκόσμια επιδημία : Το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και δείχνει μια ανησυχητική αύξηση τόσο σε συχνότητα όσο και σοβαρότητα στις πλούσιες αλλά και στις λιγότερο προνομιούχες κοινωνικές ομάδες σε όλο τον κόσμο.

Παιδική παχυσαρκία  Το 2010, εκτιμήθηκε ότι ο αριθμός των υπέρβαρων παιδιών ηλικίας κάτω των πέντε ετών, είναι πάνω από 42 εκατομμύρια σε παγκόσμιο επίπεδο.  Είναι μια σοβαρή αυξανόμενη απειλή για την υγεία των παιδιών μας.

Παιδική παχυσαρκία  Τα σημερινά παιδιά αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας που κάποτε θεωρούνταν κυρίως προβλήματα της ενήλικης ζωής,  όπως αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα,  αυξημένη αρτηριακή πίεση και  διαβήτη τύπου 2.  Όταν αυτές οι παθολογικές καταστάσεις αρχίσουν στην παιδική ηλικία εφηβεία ενήλικο ζωή, να επηρεάσουν αρνητικά και διά βίου την υγεία με σοβαρές βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες δυσμενείς επιπτώσεις στην ποιότητα της ζωής, ακόμα και πρόωρο θάνατο.

Παιδική παχυσαρκία οικονομική επιβάρυνση  Επίσης, σημαντική είναι η οικονομική επιβάρυνση λόγω της απώλειας παραγωγικότητας και του κόστους για την φροντίδα υγείας και τα συστήματα κοινωνικής υποστήριξης.  Είναι επομένως πολύ σημαντικό να αναπτυχθεί και να εφαρμοστεί μια αποτελεσματική θεραπευτική παρέμβαση για τα παχύσαρκα παιδιά.  Η αποτελεσματικότητα, όμως, των διαθέσιμων στρατηγικών θεραπείας είναι λιγότερο από ικανοποιητική, ενώ το κόστος τείνει να είναι υψηλό.

Τα καλά νέα ΜΗΤΡΙΚΟ ΓΑΛΑ Ο θηλασμός, ο οποίος έχει πολλά οφέλη για την υγεία των μωρών :  Μειώνει τον κινδύνο για λοιμώξεις του αναπνευστικού - ωτίτιδας,  Μειώνει την πιθανότητα γαστρεντερίτιδας,  Προληψη αλλεργικών καταστάσεων.  Χαμηλότερο κίνδυνο για σύνδρομο αιφνιδίου βρεφικού θανάτου (SIDS), συνδέεται επίσης με  Μειωμένο κίνδυνο παιδικής παχυσαρκίας σε σύγκριση με τη σίτιση με φόρμουλα. Ο Θηλασμός οδηγεί σε μικροτερή πρόσληψη βάρους κατά τη βρεφική ηλικία και μειώνει τον κίνδυνο της παχυσαρκίας στη μετέπειτα ζωή κατά περίπου 20 %.  Μάλιστα οι πιθανότητες παχυσαρκίας φαίνεται να μειώνονται όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια θηλασμού.

ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ  Η αντίληψη ότι η διατροφή στην παιδική ηλικία μπορεί να επηρεάζει την μετέπειτα υγεία, αναπτύχθηκε από το  Τότε πειράματα σε επίμυες διαπίστωσαν ότι η διατροφή δρα πρώιμα μετά την γέννηση και μπορεί να προγραμματίσει το μετέπειτα μέγεθος του σώματος.

ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ  Ακολούθησαν δεκαετίες πειραματικής έρευνας σε ζώα εργαστηρίου αλλά και επιδημιολογικές μελέτες σε ανθρώπους, που έδειξαν ότι υπάρχει μια κρίσιμη περίοδος, ένα παράθυρο, κατά το οποίο η διατροφή στην αρχή της ζωής μπορεί να καθορίσει την υγεία στην συνέχεια, υποστηρίζοντας έτσι την ιδέα του διατροφικού προγραμματισμού.

Μητρικός θηλασμός και παχυσαρκία  Αρκετοί λόγοι έχουν προταθεί για να εξηγήσουν πώς ο θηλασμός μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο για υπέρβαρα παιδιά : Ι. Τα βρέφη που θηλάζουν είναι σε θέση να ελέγχουν καλύτερα την ποσότητα του μητρικού γάλακτος που καταναλώνουν, μπορούν να μάθουν να αυτο - ρυθμίζουν την ενεργειακή τους πρόσληψη καλύτερα από τα άλλα βρέφη. Τα βρέφη που σιτίζοντα με φόρμουλα, από την άλλη πλευρά, συνήθως ενθαρρύνονται για να τελειώσουν το μπουκάλι.

Μητρικός θηλασμός και παχυσαρκία ΙΙ. Τα μωρά που θηλάζουν είναι πιο πιθανό να δοκιμάσουν και να αποδεχθούν τα νέα τρόφιμα.  Η γεύση του μητρικού γάλακτος αλλάζει : Το μητρικό γάλα περιέχει γεύσεις από τις τροφές που καταναλώνει  Η γεύση της φόρμουλας δεν μεταβάλλεται :.

Μητρικός θηλασμός και παχυσαρκία ΙΙΙ. ΦΌΡΜΟΥΛΑ :  Η υψηλότερη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες είναι υπεύθυνη για την αυξημένη ταχύτητα ανάπτυξης του λίπους κατά τη βρεφική περίοδο. ΜΗΤΡΙΚΟ ΓΑΛΑ :  χαμηλότερη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη  χαμηλότερα επίπεδα ινσουλίνης μειώνοντας έτσι την αποθήκευση λίπους και την πρόληψη υπερβολικής ανάπτυξης λιποκυττάρων.

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ  Ο θηλασμό έχει διαφορετικές επιδράσεις στο μεταβολισμό και τις ορμόνες του βρέφους σε σχέση με τη σίτιση με φόρμουλα. Τα δεδομένα που προέκυψαν βοήθησαν σημαντικά στην κατανόηση των αυξητικών παραγόντων, κυτταροκινών και ορμονών του μητρικού γάλακτος.

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ  Το ανθρώπινο γάλα είναι ένα σύνθετο βιολογικό υγρό : Η λεπτίνη και η γκρελίνη συντίθενται και εκκρίνονται στο μητρικό γάλα από το μαζικό αδένα. Εχουν θετική επίδραση στο πρώιμο αίσθημα κορεσμού του βρέφους και μπορούν να επηρεάσουν τη ρύθμιση της ενεργειακής ισορροπίας στην παιδική ηλικία και την ενήλικη ζωή, προστατεύοντας έτσι κατά της παχυσαρκίας αργότερα.  Η μεγαλύτερη διάρκεια του θηλασμού φαίνεται να προστατεύει έναντι της παχυσαρκίας.

ΟΡΜΟΝΕΣ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ  Μερικές από τις ορμόνες που βρίσκονται στο μητρικό γάλα και εμπλέκονται στην ρύθμιση της πρόσληψης τροφής και του ενεργειακού ισοζυγίου, είναι  η λεπτίνη,  η αντιπονεκτίνη,  ο IGF-I,  η γκρελίνη και πρόσφατα ανακαλύφθηκε  η ομπεστατίνη και η ρεζιστίνη.

Η λεπτίνη  Η λεπτίνη είναι παράγωγο του γονιδίου ob (obesity) που βρίσκεται στο χρωμόσωμα 7q31.3.  Πρόκειται για πεπτίδιο 167 αμινοξέων που συντίθεται από τον λευκό λιπώδη ιστό σε ποσό ανάλογο της μάζας του σωματικού λίπους.  Ο φυσιολογικός της ρόλος μελετήθηκε πρώτη φορά στα ποντίκια που λόγω μιας μετάλλαξης παράγουν χαμηλά επίπεδα μη λειτουργικής λεπτίνης και αναπτύσουν παχυσαρκία.

Η λεπτίνη  Οι άνθρωποι με ανεπάρκεια λεπτίνης λόγω γεννετικής μετάλλαξης, πάσχουν από συγγενή παχυσαρκία και ενδοκρινικές ανωμαλίες παρόμοιες με αυτές που παρουσιάζουν τα πειραματόζωα.  Η εξωγενής χορήγηση λεπτίνης σε αυτούς τους ασθενείς οδήγησε σε δραματική μείωση της ενεργειακής πρόσληψης και κατ΄ επέκταση του λιπώδους ιστού.

Η λεπτίνη  Η λεπτίνη μειώνει την όρεξη.  Ανιχνεύεται στο αίμα του ομφάλιου λώρου από το δεύτερο τρίμηνο της ενδομήτριας ζωής και τα επίπεδα της σχετίζονται με το BMI των νεογνών.  Επίσης η λεπτίνη υπάρχει στο ανθρώπινο γάλα και πιθανόν περνάει από το γάλα στη κυκλοφορία του νεογνού.

Λεπτίνη  Στους παχύσαρκους, η λεπτίνη ακόμα και αν βρισκεται σε υψηλά επίπεδα αποτυγχάνει στην άσκηση της φυσιολογικής της δράσης και αυτό συμβαίνει ακόμα και αν χορηγηθεί εξωγενώς σε μεγάλες ποσότητες. « αντίσταση στην λεπτίνη » μπορεί να οφείλεται σε μειωμένη έκφραση του υποδοχέα της στον εγκέφαλο ή σε αυξημένη συγκέντρωση του SOCS3 (Suppressor Of Cytokine Signaling), που καταστέλει το ενδοκυττάριο μονοπάτι ενεργοποίησης των STAT (Signal Transducer and Activator of Transcription) από την λεπτίνη.

Λεπτίνη  Η λεπτίνη στο νεογνό συμμετέχει στην ανάπτυξη των υποθαλαμικών μονοπατιών που ρυθμίζουν το ενεργειακό ισοζύγιο και την όρεξη.  Τα επίπεδα λεπτίνης του ομφάλιου λώρου σχετίζονται με τον ρυθμό ενδομήτριας αύξησης. Φαίνεται ότι η λεπτίνη προάγει την ενδομήτριο αύξηση καθώς ελιποβαρή νεογνά χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με νεογνά φυσιολογικού βάρους.

Λεπτίνη  Θετική συσχέτιση περιγράφεται επίσης ανάμεσα στα επίπεδα λεπτίνης του μητρικού γάλακτος και στα επίπεδά της στο πλάσμα του νεογνού.  Επιπλέον έχουν παρατηρηθεί υψηλότερα επίπεδα λεπτίνης στον ορό νεογνών που θηλάζουν σε σχέση με νεογνά που δεν θηλάζουν καθώς και θετική συσχέτιση ανάμεσα στα επίπεδα λεπτίνης νεογνών που θηλάζουν και στο ΒΜΙ της μητέρας.

Η αντιπονεκτίνη  Η αντιπονεκτίνη (adiponectin – λιπονεκτίνη ) είναι η πιο πλούσια πρωτεΐνη του λιπώδους ιστού.  Στο μητρικό γαλα ανιχνεύθηκε το 2006 από τους Martin και συν.  Κυκλοφορεί σε υψηλά επίπεδα στον ορό και συσχετίζεται αρνητικά με το ποσοστό λίπους του σώματος και θετικά με την ευαισθησία στην ινσουλίνη.  Στην πραγματικότητα τα επιπεδά της είναι μειωμένα στους παχύσαρκους και στους πάσχοντες από Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2.

Η αντιπονεκτίνη  Τα επίπεδα της αντιπονεκτίνης συσχετίζονται άμεσα με το βάρος κατά τη γέννηση και αντίστροφα με την λήψη βάρους κατά τους πρώτους έξι μήνες ζωής.  Με βάση τις βιολογικές δράσεις της αντιπονεκτίνης, την παρουσία της στο μητρικό γάλα και την ύπαρξη υποδοχέων της στο επιθήλιο του παχέος εντέρου είναι δυνατόν εκτός από την αντιπονεκτίνη του λιπώδους ιστού και η αντιπονεκτίνη του μητρικού γάλακτος, να επηρεάζει την ανάπτυξη του βρέφους.

Η αντιπονεκτίνη  Άγνωστο παραμένει ωστόσο κατά πόσο τα επίπεδά της κατά την βρεφική ηλικία επηρεάζουν το βάρος στην μετέπειτα ζωή.

Η ρεζιστίνη  Η ρεζιστίνη ανακαλύφθηκε το 2001, ως μια κυτταροκίνη των λιποκυττάρων και αργότερα ανιχνεύθηκε και στο μητρικό γάλα.  Ο ρόλος της στην ανάπτυξη του νεογνού και του εμβρύου δεν έχει ξεκαθαριστεί.  Πάντως είναι δεδομένο ότι τα επίπεδα ρεζιστίνης του ομφάλιου λώρου συσχετίζονται με τα επίπεδά της στον ορό της μητέρας και με το βάρος γένησης του νεογνού, υποδεικνύοντας ρόλο στον έλεγχο της ανάπτυξης του εμβρύου και πιθανόν στον έλεγχο της όρεξης και του μεταβολισμού του νεογνου.

Η γκρελίνη  Η γκρελίνη (GHrelin) είναι πεπτίδιο που εκκρίνεται κυρίως από το στομάχι και το όνομά της προέρχεται από την ικανότητά της να διεγείρει την έκκριση της αυξητικής ορμόνης (GH).  Υψηλά επίπεδα ανιχνεύονται στον ομφάλιο λωρο και αποτελεί συστατικό του μητρικού γάλακτος καθώς παράγεται και από τον μαζικό αδένα.  Η γκρελίνη διεγείρει την πρόσληψη τροφής δρώντας στον υποθάλαμο.

Η γκρελίνη  Η χορήγησή της σε τρωκτικά οδηγεί σε αύξηση του σωματικού βάρους.  Η γκρελίνη εμπλέκεται τόσο στη βραχυπρόθεσμη ρύθμιση της πρόσληψης τροφής διεγείροντας την όρεξη, όσο και μακροπρόθεσμα στην ρύθμιση του βάρους σώματος μέσω της προαγωγής του λιπώδους ιστού.  Επομένως, είναι πιθανό να επηρεάζει τις διατροφικές συνήθειες και την σύσταση σώματος αργότερα στην ζωή του παιδιού

Η ομπεστατίνη  Η ομπεστατίνη (obestatin) προέρχεται από πρόδρομο πεπτίδιο της γκρελίνης και  παράγεται από το στομάχι, το λεπτό έντερο και τους σιελογόνους αδένες.  Ταυτοποιήθηκε στο μητρικό γάλα το 2008 από του Aydin και συν.  Τα επίπεδά της στο πύαρ και στο ώριμο γάλα έχουν βρεθεί υψηλότερα από αυτά του ορού της μητέρας και είναι επομένως πιθανό οτι παράγεται και από τον μαζικό αδένα.

Η ομπεστατίνη  Η δράσεις της δεν καλά γνωστές.  Έχει αναφερθεί ότι μειώνει την πρόσληψη τροφής και σωματικού βάρους.  Επίσης, μειώνει την : δίψα άγχος  βελτιώνει την μνήμη και  αυξάνει τις παγκρεατικές εκκρίσεις.  Τα επίπεδά της είναι αυξημένα σε ασθενείς με νευρογενή ανορεξία.

Ινσουλινόμορφος αυξητικός παράγοντας -I (IGF-I)  Ο IGF-I (Insulin-Like Growth Factor-I) αποτελεί τον κύριο μεσολαβητή της αυξητικής ορμόνης (GH).  Παράγεται κυρίως από το συκώτι και η έκκρισή του ρυθμίζεται από τη υποφυσιακή GH και από διατροφικούς παράγοντες.  Ασκεί την δράση του μέσω διαφόρων κυτταρικών υποδοχέων και κυκλοφορεί συνδεδεμένος με μια οικογένεια 6 πρωτεϊνών - μεταφορέων (binding proteins) που ρυθμίζουν την βιολογική του δράση.

Ινσουλινόμορφος αυξητικός παράγοντας -I (IGF-I)  Ο IGF-I διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του εμβρύου, αλλά και μετά τη γέννηση.  Ανιχνεύεται στο μητρικό γάλα.  Τα επίπεδά του είναι πολύ υψηλότερα στο πύαρ από ότι στο ώριμο γάλα, καθώς μειώνεται σταδιακά τις πρώτες μέρες του θηλασμού

 Είναι δυνατόν ότι η υψηλότερη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη στη φόρμουλα σε σύγκριση με το μητρικό γάλα έχει ένα διεγερτικό αποτέλεσμα στον IGF- 1.  Χαμηλή συγκέντρωση IGF-1 παρατηρείται σε βρέφη που θηλάζουν σε σύγκριση με βρέφη που τρέφονται φόρμουλα. Ινσουλινόμορφος αυξητικός παράγοντας -I (IGF-I)

Μητρικός θηλασμός και παχυσαρκία  Το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία είναι πρωτίστως αποτέλεσμα της υπερβολικής πρόσληψης σε σχέση με την κατανάλωση ενέργειας. Η αλληλεπίδραση μεταξύ  των γενετικών παραγόντων και  του τρόπου ζωής ( αυξημένη κατανάλωση τροφών πλούσιων σε ενέργεια και μειωμένη σωματική δραστηριότητα ) είναι βασικός παράγοντας για την ανάπτυξη της παχυσαρκίας.

Μητρικός θηλασμός και παχυσαρκία  Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες προτείνουν ότι η μακροπρόθεσμη υγεία πιθανότατα καθορίζεται κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής και της βρεφικής ηλικίας  Πειραματικά μοντέλα και επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι η διατροφή στη βρεφική ηλικία αποτελεί βασικό παράγοντα για την ανάπτυξη της παχυσαρκίας αργότερα στη ζωή, υποστηρίζοντας έτσι την έννοια του « διατροφικού προγραμματισμού ».

Μητρικός θηλασμός και παχυσαρκία  Μια μελέτη ασθενών - μαρτύρων από τους Kramer και συν. ήταν μία από τις πρώτες μελέτες που δείχνουν ότι ο θηλασμός ασκεί προστατευτική επίδραση στην μετέπειτα παχυσαρκία.  Επειδή δεν είναι ηθικό να γίνουν τυχαιοποιημένες πειραματικές μελέτες που αφορούν το θηλασμό,  τα διαθέσιμα στοιχεία προέρχονται από μελέτες παρατήρησης. Οι μελέτες αυτές επιβεβαίωσαν τη σύνδεση μεταξύ του μητρικού θηλασμού και του μειωμένου κινδύνου για παχυσαρκία στη μετέπειτα ζωή

Μητρικός θηλασμός και παχυσαρκία  Ο μητρικός θηλασμός είναι η καλύτερη στρατηγική για την πρόληψη της παιδικής, εφηβικής και ενήλικης παχυσαρκίας.  Η μείωση αυτή του κινδύνου είναι ακόμη μεγαλύτερη όταν ο θηλασμός είναι αποκλειστικός για τους πρώτους έξι μήνες της ζωής του βρέφους.  Η ευεγερτική επίδραση του μητρικού θηλασμού επεκτείνεται όχι μόνο στην μείωση της παχυσαρκίας αλλά και στην αποφυγή της υπέρτασης, των καρδιαγγειακών νοσημάτων, του σακχαρώδους διαβήτη 2.

Μητρικός θηλασμός και παχυσαρκία  ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Ο θηλασμός έχει πολλά πλεονεκτήματα. Η στρατηγική για την αύξηση της διάρκειας και της αποκλειστικότητας του θηλασμού μπορεί να περιορισεί την επιδημία της παχυσαρκίας.

Μητρικός θηλασμός και παχυσαρκία ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΚΆΘΕ ΝΕΟΓΕΝΝΗΤΟΥ