ΔΙΑΛΕΞΗ 3 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ – ΒΙΟΧΗΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΛΒΟΥΜΙΝΗ ΤΡΑΝΣΦΕΡΑΣΗ ΠΡΟΑΛΒΟΥΜΙΝΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΟΥΡΩΝ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΑΖΩΤΟΥ ΚΡΕΑΤΙΝΙΝΗ ΟΥΡΙΚΟ ΟΞΥ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ-ΒΙΟΧΗΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Τα βιοχημικά δεδομένα από τον εργαστηριακό έλεγχο του ασθενούς μπορούν να επηρεαστούν από διάφορους παράγοντες και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον εντοπισμό διατροφικών ελλείψεων ή άλλων σημαντικών προβλημάτων Οι αναλύσεις συνήθως γίνονται σε ορό αίματος, πλάσμα, ερυθροκύτταρα, λευκοκύτταρα, ιστούς που λαμβάνονται με βιοψία, ούρα και κόπρανα Σπανιότερα χρησιμοποιούνται για ανάλυση η σίελος, τα μαλλιά, τα νύχια και ο ιδρώτας Πρέπει να αναφερθεί ότι οι τιμές αναφοράς των βιοχημικών εξετάσεων διαφέρουν από λίγο έως πολύ από εργαστήριο σε εργαστήριο

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ-ΒΙΟΧΗΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Οι 2 σημαντικότεροι τύποι εργαστηριακών προσδιορισμών είναι οι εξής: α) στατικοί προσδιορισμοί που δείχνουν απευθείας τα επίπεδα του θρεπτικού συστατικού στο είδος που αναλύεται (π.χ. σίδηρος στον ορό του αίματος) β) λειτουργικοί προσδιορισμοί που δείχνουν μια βιοχημική δραστηριότητα, η οποία είναι εξαρτώμενη από το θρεπτικό συστατικό που εξετάζεται (π.χ. μέτρηση φερριτίνης στον ορό)

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ-ΒΙΟΧΗΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Εργαστηριακοί δείκτες κατάστασης πρωτεϊνών και ενέργειας Η μέτρηση των σπλαχνικών πρωτεϊνών αντιπροσωπεύει τις πρωτεΐνες ορού, τα ερυθροκύτταρα, κοκκιοκύτταρα, λεμφοκύτταρα, και τους ιστούς οργάνων Η μέτρηση βασίζεται στην υπόθεση ότι οι μειωμένες τιμές των πρωτεϊνών αίματος αποδίδουν σε ευθέως ανάλογα ποσοστά τη μείωση της πρωτεϊνικής μάζας των σπλάχνων και της συνθετικής ικανότητας του ήπατος Οι πρωτεΐνες ορού επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες όπως η παρουσία οιδήματος, η χαμηλή πρόσληψη πρωτεΐνης, η ενυδάτωση, η εγκυμοσύνη, η άσκηση κ.α.

Εργαστηριακοί δείκτες κατάστασης πρωτεϊνών και ενέργειας Αλβουμίνη (λευκωματίνη) Συντίθεται κατά κύριο λόγο στο ήπαρ και έχει μεγάλα αποθέματα στο σώμα που ανέρχονται σε 4-5 g/kg. Για αυτό το λόγο δεν είναι ευαίσθητος δείκτης για να διαγνωσθεί πρώιμα η πιθανή αλλαγή της κατάστασης θρέψης, ύστερα από την εφαρμογή προγράμματος θρεπτικής υποστήριξης Μειωμένα επίπεδα αλβουμίνης θεωρούνται δείκτης μειωμένης πρωτεϊνικής σύνθεσης στο ήπαρ Αν και έχει αμφισβητηθεί η αξία του προσδιορισμού της αλβουμίνης ως δείκτης θρέψης, κάποιοι ερευνητές υπέδειξαν ότι υπάρχει σχέση μεταξύ χαμηλών τιμών αλβουμίνης και αυξημένης νοσηρότητας και θνησιμότητας σε νοσοκομειακούς ασθενείς

Εργαστηριακοί δείκτες κατάστασης πρωτεϊνών και ενέργειας Τρανσφερίνη Η τρανσφερίνη δεσμεύει τον σίδηρο και τον μεταφέρει στο πλάσμα Είναι ένας πιο ευαίσθητος δείκτης από την αλβουμίνη για την διάγνωση της κακής θρέψης Προαλβουμίνη Κάθε νόσος που προκαλεί αιφνίδια ανάγκη πρωτεϊνοσύνθεσης (τραύμα, σήψη, κ.α.) μειώνει γρήγορα την τιμή της στον ορό, με αποτέλεσμα η σχέση της με την παρουσία κακής θρέψης σε πολλές περιπτώσεις να μην είναι καθόλου εξειδικευμένη

Εργαστηριακοί δείκτες κατάστασης πρωτεϊνών και ενέργειας Σπλαχνικές πρωτεΐνες Ελαφρά ανεπάρκεια Μέτρια ανεπάρκεια Σοβαρή ανεπάρκεια Αλβουμίνη g/dl 2,8-3,5 2,1-2,7 <2,1 Προαλβουμίνη mg/dl 10-15 5-10 <5 Τρανσφερίνη mg/dl 150-200 100-150 <100

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΟΥΡΩΝ Ισοζύγιο αζώτου Είναι η παλαιότερη βιοχημική μέθοδος προσδιορισμού της πρωτεϊνικής κατάστασης ενός ατόμου και η μόνη που πραγματικά αντανακλά τα επίπεδα σωματικής και σπλαχνικής πρωτεΐνης Βασίζεται στο γεγονός ότι περίπου το 16% της πρωτεΐνης είναι άζωτο. Έτσι, εάν είναι γνωστή ακριβώς η ημερήσια πρωτεϊνική πρόσληψη και μετρηθεί η αποβολή του αζώτου στα ούρα (+ απώλειες από επιδερμίδα, κόπρανα, μαλλιά και ιδρώτα) μπορεί να υπολογιστεί το ισοζύγιο του αζώτου

Ισοζύγιο αζώτου Σε υγιείς ενήλικες το ισοζύγιο του αζώτου είναι μηδέν Αρνητική ισορροπία συμβαίνει όταν η αποικοδόμηση της πρωτεΐνης υπερβαίνει τη σύνθεσή της και τότε το άτομο που βρίσκεται σε αρνητικό ισοζύγιο κινδυνεύει να αναπτύξει πρωτεϊνική κακή θρέψη Θετική ισορροπία αζώτου παρατηρείται κατά την περίοδο ανάπτυξης του παιδιού, την εγκυμοσύνη, σε αθλητές που συνθέτουν μυϊκή μάζα και σε ασθενείς κατά το χρόνο της επούλωσης πληγών

Ισοζύγιο αζώτου Το ισοζύγιο αζώτου υπολογίζεται με τον παρακάτω τύπο έχοντας υπόψη ότι 1g πρωτεΐνης περιέχει 6,25g αζώτου: Ισοζύγιο αζώτου = προσλαμβανόμενο άζωτο - απώλειες αζώτου Όπου προσλαμβανόμενο άζωτο = προσλαμβανόμενη πρωτεΐνη / 6,25 Όπου απώλειες αζώτου = άζωτο της ουρίας των ούρων (ΑΟΟ) + ουρικό άζωτο όχι από ουρία (1-2g) + άζωτο κοπράνων (1-2g) + άλλες απώλειες από δέρμα, ιδρώτα κ.λπ. (~ 1g) Οι απώλειες αζώτου συνήθως υπολογίζονται σε 4g Συνεπώς η εξίσωση μπορεί να γραφτεί ως εξής: Ισοζύγιο αζώτου (g) = (προσλαμβανόμενη πρωτεΐνη (g)/6,25) – (ΑΟΟ (g) + 4)

Ισοζύγιο αζώτου Πλεονεκτήματα Αποτελεί μία οικονομική μέθοδο που αντανακλά τα ολικά επίπεδα πρωτεΐνης στο σώμα Μειονεκτήματα 1) η ανάγκη για συλλογή ούρων 24ώρου 2) η δυσκολία να υπολογισθεί η προσλαμβανόμενη πρωτεΐνη σε άτομα που καταναλώνουν τροφή ελεύθερα από το στόμα ή σιτίζονται εκτός σπιτιού 3) οι περιορισμοί στην αξιολόγηση του ισοζυγίου αζώτου σε περιπτώσεις παθολογικών απωλειών στα κόπρανα, στο δέρμα, και σε παρουσία νεφρικής ή ηπατικής βλάβης

ΚΡΕΑΤΙΝΙΝΗ ΟΥΡΩΝ Χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό της μυοσκελετικής μάζας Απελευθερώνεται από το μυϊκό ιστό σε σχετικά σταθερό ρυθμό Οι φυσιολογικές τιμές της κρεατινίνης είναι 0,6-1,3 mg/dl Κατά την διάρκεια των ημερών συλλογής ούρων δίνεται διαιτολόγιο ελεύθερο κρέατος, διότι ο μυς του κρέατος περιέχει κρεατινίνη και θα επηρεάσει τα επίπεδα κρεατινίνης του ασθενούς Ένα από τα μεγαλύτερα μειονεκτήματα της μεθόδου είναι α) η ανάγκη συλλογής ούρων 24ώρου που σε πολλές περιπτώσεις είναι δύσκολη και β) η απέκκριση κρεατίνης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως η ηλικία, η διατροφή, η παρουσία νεφρικής ανεπάρκειας, ο μεταβολισμός του ασθενή κ.α

Ουρικό οξύ Η μέτρηση του ουρικού οξέως γίνεται κυρίως για την εκτίμηση της νεφρικής ανεπάρκειας Τα φυσιολογικά επίπεδα του ουρικού οξέως είναι 3,5-7,2 mg/dl για τους άντρες και 2,6-6,0 mg/dl για τις γυναίκες Υψηλά επίπεδα ουρικού οξέως ευθύνονται για την εμφάνιση μίας μορφής αρθρίτιδας (ποδάγρα)

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Λιπίδια πλάσματος Η μέτρηση των λιπιδίων του αίματος γίνεται στην καθημερινή κλινική πράξη και περιλαμβάνει την ολική χοληστερόλη, LDL-χοληστερόλη, HDL-χοληστερόλη και τριγλυκερίδια (TG) Προηγείται της εξέτασης 12ωρη νηστεία Φυσιολογική τιμή (mg/dl) Ήπιος κίνδυνος (mg/dl) Υψηλός κίνδυνος(mg/dl) Ολική χοληστερόλη <200 200-239 >240 HDL χοληστερόλη >60 40-59 <40 LDL χοληστερόλη <129 130-159 >160 Τριγλυκερίδια <150 150-199 >200

Λιπίδια πλάσματος Ερμηνεία Ολική χοληστερόλη με υποθυρεοειδισμό, εγκυμοσύνη, νεφρωσικό σύνδρομο, διαβήτη, δίαιτα με υψηλά λιπαρά με υπερθυρεοειδισμό, λοίμωξη, κακή θρέψη, καρδιακή ανεπάρκεια, ηπατική βλάβη, δυσαπορρόφηση, στρες HDL - χοληστερόλη με άσκηση, ινσουλίνη, οιστρογόνα με ασιτία, παχυσαρκία, κάπνισμα, υποθυρεοειδισμό, ηπατοπάθεια LDL- χοληστερόλη με παχυσαρκία, εγκυμοσύνη, δίαιτα υψηλή σε λιπαρά, διαβήτη, υποθυρεοειδισμό, ηπατοπάθεια Τριγλυκερίδια με νεφρωσικό σύνδρομο, ηπατίτιδα, πανκρεατίτιδα, υπεριλιπιδαιμία, διαβήτη, αλκοολισμό με κακή θρέψη, δυσαπορρόφηση, υπερθυρεοειδισμό

Αιματολογικές εξετάσεις και δείκτες αναιμιών Η μέτρηση των δεικτών αναιμίας είναι απαραίτητη για τον προσδιορισμό της αναιμίας, το χαρακτηρισμό του τύπου της, τον προσδιορισμό του σχετικού ελλείμματος και το σχεδιασμό συγκεκριμένης διατροφικής παρέμβασης Η αναιμία μπορεί να έχει παθολογικά ή διατροφικά αίτια (π.χ. έλλειψη σιδήρου, φυλλικού οξέως, βιταμίνης B12) Η αρχική εκτίμηση της αναιμίας περιλαμβάνει αναλύσεις αιμοσφαρίνης και αιματοκρίτη

Αιματολογικές εξετάσεις και δείκτες αναιμιών Ο αιματοκρίτης (Hct) καθορίζει τη μάζα των ερυθρών αιμοσφαιρίων στον όγκο του αίματος και η μέτρησή του είναι ουσιαστική για τον καθορισμό αναιμίας Οι φυσιολογικές τιμές για ενήλικες άντρες είναι 36-48 ενώ για γυναίκες 45-52. Hct κάτω από 30 δηλώνει μέτρια έως σοβαρή αναιμία Η μέτρηση αιμοσφαιρίνης (Hb) ανιχνεύει την παρουσία αναιμίας, καθορίζει την βαρύτητά της και παρακολουθεί την ανταπόκριση στην θεραπεία Οι φυσιολογικές τιμές Hb για ενήλικες άντρες είναι 12-16 g/dl και για γυναίκες 14-17,5 g/dl

Αιματολογικές εξετάσεις και δείκτες αναιμιών Επίσης στα ερυθρά αιμοσφαίρια υπολογίζονται τα εξής: Ο μέσος όγκος ερυθρών (MCV) Η μέση αιμοσφαιρίνη ερυθρών (MCH) Η μέση συγκέντρωση αιμοσφαιρίνης ερυθρών (MCHC) Στη σιδηροπενική αναιμία οι τιμές των MCV, MCH και MCHC είναι χαμηλές. Στις περιπτώσεις μακροκυτταρικών αναιμιών με ανεπάρκεια Β12 ή φυλλικού οξέος οι παραπάνω τιμές συνήθως είναι φυσιολογικές ή υψηλές

Σίδηρος Απαραίτητος στον οργανισμό γιατί συμμετέχει στη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης Οι φυσιολογικές τιμές σιδήρου για τους άντρες είναι 75-175 μg/dl ενώ για τις γυναίκες 65-165 μg/dl Στα φυσιολογικά άτομα, οι τιμές παραμένουν σταθερές Οι ημερήσιες απώλειες σιδήρου για τον άνδρα είναι 0,6 mg/ημέρα και 1,2 mg/ημέρα στις γυναίκες (έμμηνο ρύση) = καλύπτονται από τη λήψη τροφής Η φερριτίνη αντανακλά τα αποθέματα σιδήρου του σώματος και αποτελεί ένα καλό δείκτη της κατάστασης των αποθεμάτων σιδήρου. Φυσιολογικές τιμές φερριτίνης είναι 18-270 ng/ml για τους άντρες και 18-160 ng/ml για τις γυναίκες

Β12 – Φυλλικό οξύ Η βιταμίνη Β12 είναι αναγκαία για την παραγωγή ερυθρών Οι φυσιολογικές τιμές είναι 100-700 pg/ml Τα επίπεδα βιταμίνης Β12 και φυλλικού οξέος συνήθως εξετάζονται ταυτόχρονα, επειδή η αναζήτηση του αιτίου μακροκυτταρικής αναιμίας προϋποθέτει μέτρηση και των δύο αυτών βιταμινών Το φυλλικό οξύ χρειάζεται για τη φυσιολογική λειτουργία των λευκών και ερυθρών αιμοσφαιρίων Φυσιολογικές τιμές του φυλλικού οξέος είναι 2-20 ng/ml

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ