Η μέθοδος project 1 Αναστασία Παναγιωτίδου, Σχολική Σύμβουλος Αγγλικής Γλώσσας Π.Ε Δράμας

Ερευνητικές εργασίες επιφέρουν σημαντικές αλλαγές: στη νοοτροπία, στις πρακτικές, στους ρόλους και στη γενικότερη κουλτούρα του σχολείου.

Ερευνητικές εργασίες παιδαγωγικές αρχές Βασίζονται σε τέσσερις παιδαγωγικές αρχές: Η αρχή της Διερευνητικής Προσέγγισης της Μάθησης, Η αρχή της Διεπιστημονικής Συνεργασίας των Καθηγητών Η αρχή της Ομαδικής Συνεργασίας των Μαθητών. Η αρχή της Διαφοροποίησης του Περιεχομένου, της Διαδικασίας και του Πλαισίου της Μάθησης.

Ερευνητικές εργασίες ο κύκλος της εφαρμογής

1.Θέμα – σκοπός και ερευνητικά ερωτήματα Κριτήρια επιλογής: Πρωτοτυπία, σημαντικότητα, επικαιρότητα, δυνατότητα εξέτασης και πραγματοποίησης, ενδιαφέρον μαθητών Η επιλογή του θέματος Η επιλογή του θέματος μπορεί να γίνει με πολλούς και ποικίλους τρόπους, όπως: Με την ανάπτυξη πρωτοβουλίας από τα μέλη μιας ομάδας, σε συνεργασία με τον εκπαιδευτικό και από θεματικές ενότητες των σχολικών εγχειριδίων, που προσφέρονται να διδαχθούν με τη μέθοδο prοject.

Διατύπωση του στόχου Ο στόχος: α) προσδιορίζεται ύστερα από κοινή συζήτηση, για να αποτελέσει τη βάση -για την επιλογή των κατάλληλων περιεχομένων, που θα χρησιμοποιήσουν οι μαθητές στην εργασία, -για την οργάνωση εύχρηστων μεθόδων βάσει των οποίων θα κινηθούν, -για την ανεύρεση των πηγών, και -για τον προσδιορισμό των αποτελεσμάτων που αναμένουν από τις προσπάθειές τους. β) γράφεται στον πίνακα από το συντονιστή, - για να τον παρακολουθούν οι μαθητές, και -για να καθορίζουν την πορεία τους. γ) καθορίζονται οι επιμέρους στόχοι

Επιλογή του συντονιστή και καθορισμός του ρόλου του Η επιλογή του συντονιστή πραγματοποιείται μετά από εκδήλωση ενδιαφέροντος από όλους τους μαθητές και με ψηφοφορία μεταξύ των ενδιαφερομένων. Ο ρόλος του συντονιστή απαιτεί από το μαθητή που θα επιλεγεί να επιτελέσει τα εξής καθήκοντα: Να συμβάλλει στη συγκρότηση των ομάδων Να διασφαλίσει φιλικό κλίμα από όλους όσους συμμετέχουν Να μεσολαβεί στις ομάδες, των οποίων οι ρόλοι εμπλέκονται στο project, να τις συντονίζει και να λειτουργεί ως σύνδεσμός τους. Να καταβάλλει προσπάθειες να τηρούνται οι προκαθορισμένοι χρόνοι.

2. Προγραμματισμός ομάδας Γίνεται κατανομή σε ομάδες και καθορίζεται ο ρόλος των ομάδων. Διαμορφώνεται το πλαίσιο δράσης κάθε ομάδας Κατανομή σε ομάδες και ο ρόλος τους Η κατανομή σε ομάδες μπορεί να γίνει: α) Με βάση τα ενδιαφέροντα των μαθητών β) Με βάση τις διαπροσωπικές τους σχέσεις, φιλικές σχέσεις, κοινούς στόχους, κοινά ενδιαφέροντα κλπ. γ) με τυχαίο τρόπο

3. Υλοποίηση – δράσεις και συλλογή δεδομένων Ανάληψη δράσεων από τις ομάδες Συγκέντρωση και ταξινόμηση του υλικού

Διαμόρφωση πλαισίου δράσης Καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση του πλαισίου δράσης είναι η σωστή διατύπωση των στόχων. Ανάλογα με τις σκοπιές από τις οποίες ενδιαφέρονται οι μετέχοντες στο project να προσεγγίσουν το θέμα, διαμορφώνονται οι επιμέρους θεματικές ενότητες και διατυπώνονται οι στόχοι τους.

Βασικά ερωτήματα β) Πώς θα γίνει η προσέγγιση; γ) Τι υλικό είναι δυνατόν να συγκεντρωθεί; δ) Από ποιες πηγές θα αντληθεί το προς μελέτη υλικό; ε) Ποιος θα αναλάβει να διαπραγματευτεί τι;

Κάθε ομάδα που ασχολείται με μια ενότητα του project, σχεδιάζει τον προγραμματισμό της, το πώς θα κινηθεί δηλαδή για τη συγκέντρωση του υλικού και για τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσει. Ο γραμματέας της ομάδας δίνει το λόγο σε κάθε μέλος χωριστά να καταθέσει τις απόψεις του, οι οποίες είναι σημαντικές για την πορεία του project, και καταγράφονται από το γραμματέα. Συγκέντρωση και ταξινόμηση του υλικού

Ο συντονιστής καθορίζει το χρόνο που έχει η κάθε ομάδα στη διάθεσή της για: α) να αναφέρει την πρόοδο των εργασιών της, β) να παρουσιάσει το υλικό που έχει συγκεντρώσει, γ) να εκφράσει τις απόψεις για την επάρκειά του υλικού, την ικανοποίησή της απ’ αυτό ή όχι, δ) να αναφέρει άλλους τρόπους συλλογής των δεδομένων, ε) να αναζητήσει υλικό σε άλλους χώρους, στ) να αναδιοργανώσει και να αναδομήσει το σχέδιο δράσης, δηλαδή να συζητήσει για οργανωτικά θέματα, ζ) να παρουσιάσει την πορεία των στόχων, δηλαδή αν έχουν επιτευχθεί, αν είναι απροσπέλαστοι, αν απαιτείται αναδιάρθρωση της πορείας, η) να εντοπίσει πιθανά λάθη, θ) να αντικαταστήσει μέλη που δεν προσφέρουν στην ομάδα ή να τα μετακινήσει σε άλλη ομάδα που βρίσκεται πιο κοντά στα ενδιαφέροντά τους. Διάλειμμα Ενημέρωσης και Ανατροφοδότησης

4. Επεξεργασία δεδομένων και συμπεράσματα Επεξεργασία δεδομένων Συμπεράσματα

5. Τρόποι κοινοποίησης της νέας γνώσης Επιλογή τρόπων κοινοποίησης της νέας γνώσης – τελικό προϊόν

6. Αποτελέσματα – Δημόσια παρουσίαση Επιλογή τρόπου παρουσίασης

Οι στρατηγικές παρουσίασης του υλικού, υπαγορεύονται από τη χρονική διάρκεια. Α) Για τα projects διάρκειας δύο ωρών ενδεικνυόμενοι τρόποι παρουσίασης είναι: η ανάγνωση από κάθε ομάδα των πορισμάτων της, η παρουσίαση του αποδεικτικού υλικού, η ολοκλήρωση της παρουσίασης με τραγούδι ή με κάποια παροιμία ή απαγγελία ποιήματος ή ανάγνωση πεζού κειμένου. Παρουσίαση των προϊόντων του project

Β) Για τα projects που έχουν διάρκεια από τέσσερις ώρες μέχρι μια εβδομάδα η παρουσίαση μπορεί να γίνει: με την ανάγνωση των πορισμάτων κάθε ομάδας, με την ανάρτηση σε ταμπλό του υλικού, με τη μελοποίηση τμήματος της εργασίας, με τη δραματοποίηση σκηνών του project, με την επίδειξη πλασμάτων ή εκ του πραγματικού αντικειμένων, με τη χρήση σλάϊτς, διαφανειών, data display κ.λπ. Γ) Για τα σχολικά projects μεγάλης διάρκειας η παρουσίαση είναι πιο απαιτητική.

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

Για τη διεξαγωγή των Ερευνητικών Εργασιών προβλέπεται στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα Λυκείου ένα δίωρο (στην Α΄ και στη Β’ Λυκείου) την εβδομάδα, κατά το οποίο οι μαθητές θα εργάζονται, υπό την καθοδήγηση των υπευθύνων εκπαιδευτικών, κατά βάση εντός του σχολείου, σε θέμα που έχουν επιλέξει. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Τα θέματα καθορίζονται, μετά από διερευνητικές συζητήσεις των εκπαιδευτικών με τους μαθητές εντός των δυο πρώτων εβδομάδων λειτουργίας της σχολικής μονάδας κάθε Σεπτέμβριο, από το Σύλλογο διδασκόντων. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Ένας ή δύο εκπαιδευτικοί διαμορφώνουν ένα διεπιστημονικό θέμα που εμπλέκει διαφορετικά μαθήματα τουλάχιστον 3 διαφορετικών πεδίων, συνδυάζουν τομείς μαθημάτων με ενδιαφέροντα μαθητών και εκπαιδευτικών, λαμβάνουν υπόψη υποδομές και διαθέσιμους πόρους σχολείου, φορέων και κοινότητας. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Οι εκπαιδευτικοί υποβάλλουν με τεκμηριωμένη εισήγηση προς έγκριση στο Σύλλογο το θέμα (τίτλος, σκοποί, μεθοδολογία, αναμενόμενα αποτελέσματα, απαιτούμενα). Κατά τη σχετική διαδικασία ο σύλλογος φροντίζει να εγκριθεί ο αναγκαίος αριθμός θεμάτων ώστε να δημιουργηθούν λειτουργικά «Τμήματα Ενδιαφέροντος» και, επίσης, να υπάρχουν ποικίλης επιστημονικής ταυτότητας και στόχευσης θέματα, ώστε κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στο Λύκειο οι μαθητές να έχουν την ευκαιρία να εμπλακούν σε όσο το δυνατό διαφορετικής φύσης και στόχευσης θέματα. Ορίζει τον υποδιευθυντή ή άλλον εκπαιδευτικό ως συντονιστή για την κατανομή χώρων, πόρων στις Ερευνητικές Εργασίες. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Τα θέματα μπορούν να προέρχονται από τέσσερα γνωστικά πεδία: Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες Φυσικές Επιστήμες, Μαθηματικά και Τεχνολογία, Τέχνες και Πολιτισμό και Περιβάλλον και Αειφορία Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Σκοποί Ερευνητικών Εργασιών Η βαθύτερη κατανόηση του φυσικού και κοινωνικού κόσμου Η επίλυση προβλημάτων και η λήψη αποφάσεων σε προβληματικές καταστάσεις Η κατασκευή ποικίλης φύσης αντικειμένων και συστημάτων Η καλλιτεχνική έκφραση Ο συνδυασμός σκοπών από τους παραπάνω. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Ερευνητικές Εργασίες: Πώς Μετά την έγκριση των θεμάτων οι μαθητές όλων των τμημάτων καλούνται να δηλώσουν ποιο από τα εγκριθέντα θέματα αποτελεί την πρώτη τους επιλογή και ποιο τη δεύτερη. Έτσι, δημιουργούνται «Τμήματα Ενδιαφέροντος» από μαθητές διαφορετικών τμημάτων, ιδίου κατά το δυνατόν μεγέθους, οι οποίοι εν συνεχεία χωρίζονται σε ομάδες. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Ερευνητικές Εργασίες: Πώς Στη συνέχεια, τα Τμήματα Ενδιαφέροντος έχουν την πρώτη τους συνάντησή τους κατά την Προγραμματική Ολομέλεια με τους υπεύθυνους καθηγητές κάθε θέματος, για να συγκροτήσουν τις μαθητικές ομάδες, να εξειδικεύσουν το θέμα και τα ερευνητικά ερωτήματά του, να κατανείμουν το θέμα και τα υπο-θέματα στις ομάδες και να προγραμματίσουν χρονικά τις δράσεις τους Έπειτα, οργανώνονται σε ολιγομελείς ομάδες, συνήθως των 4-6 μελών. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Σύνθεση των Ομάδων πόσοι μαθητές συμμετέχουν σε κάθε ομάδα & με ποια κριτήρια γίνεται η επιλογή τους Ο ελάχιστος αριθμός για να λειτουργήσει μια ομάδα είναι τρία μέλη και ο μέγιστος αριθμός δεν πρέπει να ξεπερνά τα οκτώ μέλη. Για παιδαγωγικούς λόγους προκρίνονται συνήθως οι ανομοιογενείς, ως προς το επίπεδο μαθησιακών ικανοτήτων και το φύλο, τετραμελείς ομάδες, οι οποίες ιδεατά συμπεριλαμβάνουν έναν μαθητή (ή μαθήτρια) υψηλής σχολικής επίδοσης, δύο μέτριας και έναν χαμηλής. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Ερευνητικές Εργασίες: Πώς Όσοι μαθητές δεν ενταχθούν σε πρώτη τους επιλογή προηγούνται στις επιλογές το επόμενο τετράμηνο. Τα θέματα ολοκληρώνονται στο πρώτο τετράμηνο και, στη συνέχεια, καθορίζονται με τις ίδιες διαδικασίες θέματα και για το δεύτερο τετράμηνο. Η συμμετοχή των μαθητών σε Ερευνητική Εργασία και στα δύο τετράμηνα είναι υποχρεωτική. Οι ερευνητικές εργασίες μπορούν να έχουν και διάρκεια ενός έτους. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Το ημερολόγιο (journal writing) Στη λογική της πρόληψης των λειτουργικών προβλημάτων και της έγκαιρης συνειδητοποίησης των ατομικών και συλλογικών ευθυνών, ο εκπαιδευτικός ζητά από τους μαθητές να τηρούν προσωπικό ημερολόγιο έναρξης και ολοκλήρωσης των δράσεών τους, στο οποίο οι μαθητές επιπρόσθετα μπορούν να σημειώνουν πληροφοριακά στοιχεία για τις δράσεις τους, αλλά και σχόλια, σκέψεις, παρατηρήσεις, συναισθήματα, προτάσεις, κρίσεις και βιώματα. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Η έκθεση Επιπλέον, ο εκπαιδευτικός καλεί, κατά διαστήματα, τα μέλη της ομάδας να συντάξουν μια σύντομη έκθεση για το τι έχουν ήδη κάνει, ατομικά και ομαδικά, και τι πρόκειται να κάνουν άμεσα στην ομάδα τους. Από την ενημερότητα και την πληρότητα των ατομικών εκθέσεων ο εκπαιδευτικός μπορεί να συμπεράνει με ικανοποιητική ακρίβεια ποιος είναι ο βαθμός προσπάθειας, εμπλοκής και ενημέρωσης κάθε μαθητή για το τι και πώς γίνεται στην ομάδα του. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Ο ατομικός φάκελος του μαθητή Οι εκθέσεις αυτές, οι ατομικές εργασίες και όλα τα υπόλοιπα στοιχεία, όπως τα προσωπικά ημερολόγια, τα ερωτηματολόγια της λειτουργικότητας ομάδας και μελών που προαναφέραμε, αποτελούν το περιεχόμενο του ατομικού φακέλου, ο οποίος θα αξιοποιηθεί, αργότερα, ως χρήσιμο υλικό για την ατομική βαθμολόγηση των μαθητών. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Περιεχόμενο Ομαδικού Φακέλου: α) Έκθεση Ερευνητικής Εργασίας σε ηλεκτρονική (action power point) ή/και έντυπη μορφή με όλα τα δημιουργήματα των παιδιών β) επιμέρους παραστατικά από τις ερευνητικές διαδικασίες Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Περιεχόμενο Ατομικού Φακέλου: Έκθεση επιμέρους έρευνας ή επεξεργασίας δεδομένων σε ηλεκτρονική ή έντυπη μορφή, προσωπικό ημερολόγιο Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

H Ερευνητική Έκθεση (research report) Τελικά προϊόντα της διεπιστημονικής ερευνητικής διαδικασίας της μαθητικής ομάδας είναι πρωταρχικώς η Ερευνητική Έκθεση, το τέχνημα ή/και η δράση παρέμβασης. H Ερευνητική Έκθεση παρουσιάζει σε συνεχή λόγο το θέμα της έρευνας και την προβληματική του, τους στόχους, τις ερευνητικές διαδικασίες συλλογής και επεξεργασίας των δεδομένων, τα συμπεράσματα και την κριτική τοποθέτηση (reflection) της ομάδας, τον τρόπο που εργάστηκε και τα συμπεράσματα που συνήγαγε, καθώς και τις κοινωνικές, πολιτικές και ηθικές συνεπαγωγές τους. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Το τέχνημα (artifact) & οι δράσεις (action) Το τέχνημα που εκφράζει (την) κεντρική ιδέα της Ερευνητικής Εργασίας και μπορεί να έχει τη μορφή κατασκευής, καλλιτεχνικής σύνθεσης, δισδιάστατης ή τρισδιάστατης αναπαράστασης, κολλάζ, αφίσας, βίντεο, φιλμ, δρώμενου για την έκφραση κάποιας κεντρικής ιδέας ή την ανάδειξη κάποιου ζητήματος. Οι δράσεις μπορεί να συμπεριλαμβάνουν την οργάνωση μιας σχολικής εκδρομής ή εκδήλωσης με συγκεκριμένη εστίαση, ατομικές αλλαγές στις στάσεις, τις προκαταλήψεις και τις επιλογές των μελών ή/και μεγαλύτερης έκτασης παρεμβάσεις στο άμεσο περιβάλλον του σχολείου και της τοπικής κοινότητας ή το ευρύτερο της κοινωνίας. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Παρουσίαση των Ερευνητικών Εργασιών Στο τέλος του τετραμήνου, με την ολοκλήρωση της Ερευνητικής Εργασίας, οι ομάδες παρουσιάζουν δημόσια στο πλαίσιο ειδικών παράλληλων ημερίδων τις εργασίες τους στη σχολική κοινότητα και απαντούν σε σχετικές ερωτήσεις, κατά τη διάρκεια σύντομης συζήτησης που θα ακολουθεί την κάθε παρουσίαση. Ταυτόχρονα, γίνεται υποχρεωτικά κοινοποίηση όλων των Ερευνητικών Εργασιών και στην ευρύτερη εκπαιδευτική και τοπική κοινότητα μέσω του διαδικτύου και άλλων πρόσφορων τρόπων. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται, εκτός από την διάχυση «καλών πρακτικών», και η απαραίτητη διαφάνεια που αποτελεί προϋπόθεση της εγκυρότητας της σχετικής διαδικασίας. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Αξιολόγηση Συλλογικού Έργου Ομάδας: Σε Τέσσερις Διαστάσεις Αξιολόγηση Περιεχόμενου Ερευνητικής Έκθεσης (30%) Αξιολόγηση διαδικασίας Ερευνητικής Έκθεσης(30%) Αξιολόγηση Δομής και Γλώσσας Ερευνητικής Έκθεσης (20%) Αξιολόγηση Δημόσιας Παρουσίασης της Ομαδικής Εργασίας (20%) Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κύρια πηγή: Ελένη Ταρατόρη – Τσαλκατίδου (2002) «Η Μέθοδος Project στη Θεωρία και στην Πράξη», Εκδόσεις Αδελφοί Κυριακίδη Α.Ε., Θεσσαλονίκη