ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ: Φύλο και Νέα Εκπαιδευτικά και Εργασιακά Περιβάλλοντα στην Κοινωνία της Πληροφορίας ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «Αντιλήψεις Ζευγαριών ως προς τη Συμφιλίωση Οικογενειακής/ Ιδιωτικής και Επαγγελματικής Ζωής» Β Ι Κ Τ Ω Ρ Ι Α Γ Κ Ε Ρ Μ Ο Τ Σ Η Αθήνα 2010

Οικογένεια Περίληψη Η παρούσα έρευνα εξετάζει τις αντιλήψεις σύγχρονων παντρεμένων ζευγαριών διπλής σταδιοδρομίας με παιδιά, αναφορικά με θέματα πραγμάτωσης της συμφιλίωσης επαγγελματικής και οικογενειακής/ιδιωτικής ζωής. Το ενδιαφέρον της μελέτης επικεντρώνεται στις αντιλήψεις των ζευγαριών, όσον αφορά α) στην κατανομή των οικιακών εργασιών, β) τη διαθεσιμότητα και τη χρήση του χρόνου σχετικά με την αμειβόμενη, μη αμειβόμενη εργασία και τον ελεύθερο χρόνο, γ) στην έμφυλη ιδεολογία, δ) στην αντίληψη του δικαίου και της ισότητας, και ε) στα αισθήματα πίεσης και άγχους που βιώνουν. Εργασία

Διάρθρωση της εργασίας
Οικογένεια Διάρθρωση της εργασίας Η εργασία διαρθρώνεται σε τέσσερα μέρη: Στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται η βιβλιογραφική ανασκόπηση του θέματος που περιλαμβάνει το θεωρητικό πλαίσιο της έρευνας, ορισμούς και εννοιολόγηση, εμπειρικά δεδομένα από το διεθνή και ελληνικό χώρο, όπως επίσης το σκοπό και τους ερευνητικούς στόχους της εργασίας. Τα θέματα που καλύπτει το πρώτο μέρος αφορούν στον καταμερισμό των οικιακών εργασιών μεταξύ των φύλων, στην έμφυλη ιδεολογία, στη χρήση και διαθεσιμότητα του χρόνου, στις αντιλήψεις δικαίου και ισότητας των φύλων, στα αισθήματα πίεσης και άγχους, στην έμφυλη διάσταση της συμφιλίωσης επαγγελματικής με την οικογενειακή/ιδιωτική ζωή, στην κοινωνική μητρότητα, στη σύγχρονη ελληνική οικογένεια, στα ζευγάρια διπλής σταδιοδρομίας και στο ρόλο των σύγχρονων πατέρων και ανδρών. Εργασία

Οικογένεια Διάρθρωση της εργασίας Στο δεύτερο μέρος, παρουσιάζεται η μεθοδολογία της έρευνας, ο τρόπος δόμησης του ερευνητικού εργαλείου, η επιλογή του δείγματος και ο τρόπος διεξαγωγής των ημι-δομημένων συνεντεύξεων, καθώς και το μεθοδολογικό πλαίσιο Στο τρίτο μέρος, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που προέκυψαν έπειτα από την επεξεργασία των δεδομένων σύμφωνα με τα ερευνητικά ερωτήματα που αφορούσαν στις διαστάσεις του θέματος της συμφιλίωσης επαγγελματικής και οικογενειακής/ιδιωτικής ζωής όπως η κατανομή των οικιακών εργασιών μεταξύ των ζευγαριών, η έμφυλη ιδεολογία, οι αντιλήψεις δικαίου και ισότητας των φύλων, η διαθεσιμότητα και χρήση του χρόνου και τα αισθήματα πίεσης, άγχους σχετικά με τη συμφιλίωση οικογενειακών και επαγγελματικών υποχρεώσεων βάσει του φύλου. Εργασία

Οικογένεια Διάρθρωση της εργασίας Στο τέταρτο μέρος, περιγράφονται τα συμπεράσματα της έρευνας έτσι όπως προέκυψαν από την επεξεργασία και την ανάλυση των δεδομένων και η σχετική συζήτηση η οποία αναδεικνύει τα σημαντικότερα θέματα που προέκυψαν, ενώ τέλος αναπτύσσονται προτάσεις βάσει των συμπερασμάτων καθώς και των ερευνητικών κενών που παρατηρήθηκαν, προκειμένου να εξερευνηθεί το θέμα περαιτέρω. Εργασία

Ορισμοί και εννοιολόγηση
Οικογένεια Ορισμοί και εννοιολόγηση Η εναρμόνιση, συμφιλίωση ή εξισορρόπηση, όπως συχνά χρησιμοποιείται ο όρος, μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής αναφέρεται σε ένα ζήτημα που ξεπερνά τα όρια της οργάνωσης του χρόνου σε ατομικό επίπεδο και συνδέεται με τα επίπεδα της απασχόλησης, τη γονιμότητα, τις οικογενειακές σχέσεις και την ποιότητα ζωής (Αρβανίτης, Ξυδοπούλου & Παπαγιαννοπούλου, 2007, σελ. 9). Η συμφιλίωση είναι μια έννοια που αναφέρεται κυρίως στο συνδυασμό αμειβόμενης και μη αμειβόμενης εργασίας. Μερικές φορές εκφράζεται ως πρόβλημα ή δίλημμα, ενώ σε άλλες παρουσιάζεται ως μέσο για τη βελτίωση της οικογενειακής ζωής (Alipranti & Nikolaou, 2008). Συμφιλίωση Εναρμόνιση Εξισορρόπηση Συνύφανση Συνδυασμός Εργασία

Θεωρητικές προσεγγίσεις
Οικογένεια Θεωρητικές προσεγγίσεις Οι θεωρητικές προσεγγίσεις που διαπραγματεύονται το ζήτημα της συμφιλίωσης της οικογενειακής/ιδιωτικής ζωής με την επαγγελματική των ανδρών και των γυναικών, επικεντρώνονται κυρίως στον καταμερισμό των οικιακών εργασιών μεταξύ των φύλων, στις αντιλήψεις περί δικαίου των δύο φύλων, τη διαθεσιμότητα και τη χρήση του χρόνου, τα αισθήματα πίεσης και άγχους που προκύπτουν από την προσπάθεια επίτευξης της ισορροπίας και άλλους παράγοντες που έχουν επίδραση στο ζήτημα. Οι δύο επικρατέστερες θεωρίες όσον αφορά στην κατανομή των οικιακών εργασιών μεταξύ των ζευγαριών είναι η θεωρία των σχετικών πόρων και η θεωρία της έμφυλης ιδεολογίας. Έμφυλη ιδεολογία Θεωρία των σχετικών πόρων Εργασία

Η θεωρία των σχετικών πόρων
Οικογένεια Η θεωρία των σχετικών πόρων Η θεωρία των σχετικών πόρων διατυπώθηκε από τους Blood & Wolfe (1960).Οι θεωρίες που επικεντρώνονται στο σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι σχετικοί πόροι στην κατανομή των οικιακών εργασιών έχουν τις ρίζες τους στην οικονομική θεωρία (Voicu et al, 2008-a, σελ. 270). Η οικονομική θεωρία υποστηρίζει ότι η κατανομή των οικιακών εργασιών εξαρτάται από την κατανομή των σχετικών πόρων των συζύγων. Το ανθρώπινο κεφάλαιο και η θέση στην αγορά εργασίας θεωρούνται ότι επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η κατανομή των οικιακών εργασιών (Voicu, et al, 2008-a). Εργασία

Οικογένεια Έμφυλη Ιδεολογία Η οπτική της έμφυλης ιδεολογίας δίνει έμφαση στο ρόλο των στάσεων και των αξιών, προκειμένου να εξηγήσει την κατανομή των οικιακών εργασιών. Σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή, ο καταμερισμός της οικιακής εργασίας είναι το αποτέλεσμα των αξιών που από κοινού μοιράζονται οι σύζυγοι (Voicu et al, 2008-b, σελ. 2). Η έμφυλη ιδεολογία δίνει μεγαλύτερη έμφαση στο πώς το φύλο επηρεάζει τον καταμερισμό της εργασίας. Η εν λόγω προσέγγιση υποστηρίζει ότι τα άτομα, τα οποία προσανατολίζονται προς μια έμφυλη ιδεολογία που τείνει προς την ισότητα των φύλων, βιώνουν πιο ισότιμη κατανομή των οικιακών εργασιών (Hook, 2006). Εργασία

Διαθεσιμότητα του χρόνου
Οικογένεια Διαθεσιμότητα του χρόνου Επιπλέον του ανθρωπίνου κεφαλαίου και του εισοδήματος, ο διαθέσιμος χρόνος είναι παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει την κατανομή των οικιακών εργασιών. Η οπτική της διαθεσιμότητας του χρόνου εστιάζει στην κατανομή του χρόνου όσον αφορά στους βασικούς κοινωνικούς ρόλους. Οι διαφορές μεταξύ των φύλων σχετικά με τα συναισθήματα που έχουν για το χρόνο που αφιερώνουν στην οικογένειά τους προκύπτει από τις διαφορετικές κοινωνικές θέσεις των ανδρών και των γυναικών και τον αντίστοιχο απαιτούμενο χρόνο που απορρέουν από αυτές τις θέσεις. Εργασία

Διαθεσιμότητα του χρόνου
Οικογένεια Διαθεσιμότητα του χρόνου Η οπτική του φύλου, από την άλλη, θεωρεί ότι η πίεση του χρόνου δεν μπορεί να είναι μια απλή αντανάκλαση των διαφορετικών απαιτήσεων της εργασίας και της οικογένειας και της κατανομής του χρόνου. Ορισμένοι/-ες επιστήμονες (Ferree, Perry-Jenkins, Repetti & Crouter, 2000), υποστηρίζουν ότι τα κοινωνικά πρότυπα σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν οι γονείς για την ευημερία των παιδιών τους ή με το τι πρέπει να κάνουν οι σύζυγοι για έναν επιτυχή γάμο συνεχίζουν να διαφέρουν σημαντικά ως προς το φύλο. Εργασία

Αντίληψη του δικαίου για την κατανομή των οικιακών εργασιών μεταξύ των φύλων
Ο τρόπος με τον οποίο οι οικιακές εργασίες γίνονται κατανοητές βρίσκεται στο επίκεντρο πολλών θεωριών, οι οποίες ασχολούνται με τη μελέτη τόσο της πραγματικής κατανομής των οικιακών εργασιών, όσο και αυτές που προσπαθούν να κατανοήσουν τις αντιλήψεις του δικαίου των συζύγων σχετικά με τις οικιακές εργασίες. Μια ομάδα θεωριών προσεγγίζει την οικιακή εργασία από μια πραγματιστική, ρεαλιστική σκοπιά. Οι θεωρητικές προσεγγίσεις που ανήκουν σε αυτή την ομάδα ασχολούνται με τη χρήση και τη διαθεσιμότητα του χρόνου, τη νέα οικιακή οικονομία και τις οικονομικές θεωρίες. Οι συγκεκριμένες θεωρίες τονίζουν τη σημασία της χρήσης και της διαθεσιμότητας του χρόνου, των ατομικών πόρων και της εξουσίας για την εξήγηση όσων προκύπτουν από την οικιακή εργασία, τα οποία μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την κατανόηση των αντιλήψεων του δικαίου και της ισότητας (Nordenmark & Nyman, 2003, σελ. 183). Οικογένεια Εργασία

Η θεωρία της διανεμητικής δικαιοσύνης
Η θεωρία της διανεμητικής δικαιοσύνης, αναφέρει τρεις πηγές για την αντίληψη του δικαίου: τα αποτελέσματα, τις συγκρίσεις, και τις αιτιολογήσεις (Thompson, 1991, σελ. 181). Τα αποτελέσματα αναφέρονται στην πραγματική κατανομή των ωρών και των καθηκόντων μεταξύ των συζύγων όσον αφορά στις οικιακές εργασίες. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, η συμμετοχή των ανδρών στις οικιακές εργασίες αυξάνει την υποκειμενική αντίληψη της γυναίκας περί δικαίου στην κατανομή των οικιακών εργασιών. Οι συγκρίσεις μετράνε το βαθμό στον οποίο τα άτομα συγκρίνουν την κατανομή που έχουν τα ίδια στην οικογένεια τους σε σύγκριση με άλλα ζευγάρια. Τα άτομα μπορούν να κάνουν εντός ή μεταξύ των φύλων συγκρίσεις για να προσδιορίσουν κατά πόσο είναι ισότιμη η κατανομή στο σπίτι τους. Τέλος, οι αιτιολογήσεις αφορούν στο κατά πόσο ένα άτομο έχει παραδοσιακή ιδεολογία σχετικά με τους ρόλους των φύλων(Ruppanner, 2009, σελ. 2). Οικογένεια Εργασία

Αισθήματα πίεσης και άγχους βάσει φύλου
Η υποκειμενική εκτίμηση όσον αφορά στα αισθήματα πίεσης που νιώθουν τα άτομα ειδικά σχετικά με το χρόνο που αφιερώνουν στα παιδιά και στην οικογένειά τους, αλλά και σχετικά με τον ελεύθερο χρόνο που έχουν, διαφέρει για τις μητέρες και τους πατέρες. Δύο προσεγγίσεις μπορεί να συμβάλουν στην κατανόηση των διαφορών μεταξύ των φύλων πάνω στο θέμα. Η πρώτη είναι διαρθρωτική, και ισχυρίζεται ότι οι διαφορές μεταξύ των φύλων προέρχονται από τις διαφορετικές κοινωνικές θέσεις των ανδρών και των γυναικών και το χρόνο που απορρέει από αυτές. Η άλλη προσέγγιση εστιάζει στη σημασία και υποστηρίζει ότι επειδή οι πολιτισμικές προσδοκίες που συνδέονται με τους ρόλους των γονέων και των συζύγων διαφέρουν ανάλογα με το φύλο, τα αισθήματα πίεσης και άγχους θα διαφέρουν για τις μητέρες και τους πατέρες, ακόμη και στις περιπτώσεις όπου η κατανομή του χρόνου είναι ισότιμη (Nomaguchi et. al, 2005). Εργασία Οικογένεια

Εμπειρικά δεδομένα Σημαντικές έρευνες έχουν πραγματοποιηθεί σχετικά με τις κοινωνικές ρυθμίσεις που αφορούν στη διαχείριση του χρόνου, οι οποίες δείχνουν ότι η κατανομή του χρόνου στις σύγχρονες κοινωνίες βασίζεται στο φύλο. Ουσιαστικά ευρήματα των ερευνών εστιάζουν στην ανάπτυξη των νέων μορφών ανισοτήτων σε βάρος των γυναικών που επιθυμούν να επιτύχουν στο δημόσιο χώρο, χωρίς όμως να απαλλαχθούν από τις παραδοσιακές οικιακές ευθύνες, και κυρίως αυτές που σχετίζονται με την φροντίδα των παιδιών (Vryonides, 2008). Επιπλέον, έρευνες και μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί σε διεθνές και εθνικό επίπεδο βασίστηκαν στην έννοια της διαφοροποίησης των ανδρικών και των γυναικείων ρόλων. «Διερευνώντας τις συζυγικές ανταλλαγές στον οικιακό τομέα, επιχείρησαν να ερμηνεύσουν τις συμπεριφορές των ανδρών και των γυναικών δίνοντας έμφαση στη μορφή που έχουν οι συζυγικές ανταλλαγές και επισημαίνοντας τους παράγοντες που επιδρούν και διαφοροποιούν τις καθημερινές πρακτικές» (Μαράτου-Αλιπράντη, 2008). Οικογένεια Εργασία 15

Εμπειρικά δεδομένα Οικογένεια Εργασία 16
Αναλυτικότερα, όσον αφορά στα εμπειρικά δεδομένα σχετικά με τη συμφιλίωση της οικογενειακής/ιδιωτικής και της επαγγελματικής ζωής, υπάρχει μεγάλο φάσμα ερευνών σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, οι οποίες καλύπτουν ζητήματα που αφορούν κυρίως στην κατανομή των οικιακών εργασιών, τις αντιλήψεις περί δικαίου μεταξύ των ανδρών και των γυναικών, τη διαθεσιμότητα και τη χρήση του χρόνου βάσει του φύλου, τα αισθήματα άγχους και πίεσης και το ρόλο των ανδρών στη σύγχρονη οικογένεια (Smith, Gager & Morgan,1998. Kaufmann,1998. Peters,1999. Sullivan, Baxter, Nordenmark, & Nyman,2003. Fuwa & Cohen,2004. European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, Nomaguchi et. al., Sayer,2005. Craig, Mattingly & Sayer, Buhlmann et al., Ruppanner, Κορωναίου και συν., Μαράτου-Αλιπράντη, ΚΕΚ/ΓΣΕΒΕΕ, Symeonidou, Μουρίκη, 2008-β.) . Οικογένεια Εργασία 16

Σκοπός και ερευνητικοί στόχοι
Σκοπός της παρούσας έρευνας αποτελεί η διερεύνηση των αντιλήψεων ζευγαριών όσον αφορά στην πραγμάτωση της συμφιλίωσης επαγγελματικής και οικογενειακής/ ιδιωτικής ζωής. Το ενδιαφέρον της μελέτης επικεντρώνεται στις αντιλήψεις των ζευγαριών, όσον αφορά στην κατανομή των οικιακών εργασιών, τη διαθεσιμότητα και τη χρήση του χρόνου σχετικά με την αμειβόμενη, μη αμειβόμενη εργασία και τον ελεύθερο χρόνο, την έμφυλη ιδεολογία, την αντίληψη του δικαίου και της ισότητας καθώς και τα αισθήματα πίεσης που βιώνουν. Συγκεκριμένα, στοχεύει να διερευνήσει τα παρακάτω ζητήματα: Πώς αντιλαμβάνεται το κάθε μέλος του ζευγαριού τη συμμετοχή του/της στην κατανομή των οικιακών εργασιών; Πώς αυτό-προσδιορίζονται σε σχέση με τους προσωπικούς, οικογενειακούς και επαγγελματικούς τους ρόλους που παραδοσιακά συνδέονται με το φύλο; Πώς αντιλαμβάνονται ζητήματα δικαίου και ισότητας όσον αφορά στην κατανομή των οικιακών εργασιών; Πώς αντιλαμβάνονται τη χρήση του χρόνου (αμειβόμενη, μη αμειβόμενη εργασία και ελεύθερος χρόνος); Πώς βιώνουν την πίεση που απορρέει από την προσπάθεια συμφιλίωσης οικογενειακής ζωής με την εργασία;

Μεθοδολογία της έρευνας
Από μεθοδολογική σκοπιά η παρούσα εργασία αφορά σε ποιοτική έρευνα. Η επιλογή της ποιοτικής μεθόδου οφείλεται στην ευέλικτη δομή της η οποία επιτρέπει την ερμηνεία των κοινωνικών καταστάσεων, με την έννοια ότι ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύεται η κοινωνική πραγματικότητα, γίνεται κατανοητός και βιώνεται ο κοινωνικός κόσμος, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον στο άτομο, με απώτερο στόχο την εξακρίβωση των προθέσεών του και των εμπειριών του (Cohen & Manion, 1994). Με την παρούσα έρευνα έγινε μια προσπάθεια να διερευνηθούν οι τρόποι με τους οποίους τα ζευγάρια ερμηνεύουν συγκεκριμένες διαδικασίες, καθώς και τη θέση τους μέσα σε αυτές (Βρυωνίδης, 2009-α). Κατά συνέπεια, η ποιοτική διερεύνηση μέσω των συνεντεύξεων βάθους επιλέχτηκε διότι εξυπηρετεί τους σκοπούς της έρευνας, καθώς επιτρέπει τη διεξοδική διερεύνηση σε μικρο-κοινωνιολογικό επίπεδο των εμπειριών των ατόμων μέσω λεπτομερών και πλούσιων απαντήσεων. Τέλος οι συνεντεύξεις είναι ημι-δομημένες, δεδομένου ότι ο σκοπός τους δεν είναι ο έλεγχος των υποθέσεων, αλλά το να διαφανούν οι απόψεις των ερωτώμενων (Βρυωνίδης, 2009-β). Οικογένεια Εργασία

Το δείγμα της ερευνητικής πρότασης
Η έρευνα εστιάζει σε ζευγάρια από την περιοχή της Αττικής, τα οποία επιλέχθηκαν με την τεχνική της θεωρητικής δειγματοληψίας. Η δειγματοληψία βασίστηκε σε τρία κριτήρια: Τα ζευγάρια α) να είναι διπλής σταδιοδρομίας όπου και οι γυναίκες και οι άνδρες είναι εργαζόμενες/οι ή έχουν εργαστεί, β) να έχουν παιδιά, και γ) η ηλικία τους να κυμαίνεται μεταξύ 25 έως 45 ετών. Τα κριτήρια τέθηκαν σύμφωνα με τα στοιχεία τα οποία προέκυψαν από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση όπου έγινε σαφές ότι η παρουσία των παιδιών στην οικογένεια έχει άμεση επίδραση στην κατανομή των οικιακών εργασιών μεταξύ του ζευγαριού. Επιπλέον, η ηλικία των ζευγαριών επιλέχθηκε να είναι μεταξύ ετών, καθώς έχει αυξηθεί η ηλικία απόκτησης του πρώτου παιδιού. Τέλος, τα ζευγάρια διπλής σταδιοδρομίας αποτελούν το σύγχρονο μοντέλο οικογένειας στην Ελλάδα και το ενδιαφέρον της συγκεκριμένης έρευνας εστιάζει στο πως οι άνδρες και οι γυναίκες συμφιλιώνουν τις υποχρεώσεις που συνδέονται με την αμειβόμενη και μη αμειβόμενη εργασία καθώς και με τον ελεύθερο χρόνο. Οικογένεια Εργασία

Ερευνητικό εργαλείο Για τη συλλογή των εμπειρικών δεδομένων κατασκευάστηκε ένα ειδικά διαμορφωμένο δελτίο συνέντευξης. Κατά το σχεδιασμό του ημι-δομημένου δελτίου συνέντευξης λήφθηκαν υπόψη τα ζητήματα, τι ακριβώς ψάχνουμε να βρούμε, ποια είναι τα ερευνητικά μας ερωτήματα και τι χρειαζόμαστε για να απαντήσουμε στα ερωτήματά μας (Βρυωνίδης, 2009-β) Στην αρχή του δελτίου υπήρχε ένα μέρος με κλειστές ερωτήσεις, οι οποίες αφορούσαν σε ατομικά χαρακτηριστικά και σε δημογραφικά στοιχεία των συμμετεχόντων/-ουσών Οικογένεια Εργασία

Ερευνητικό εργαλείο Αναλυτικότερα, αρχικά βάσει των ερευνητικών ερωτημάτων διαμορφώθηκαν οι βασικοί άξονες του δελτίου, οι οποίοι ήταν σε λογική συνέχεια μεταξύ τους και αφορούσαν στα εξής θέματα: Κατανομή των οικιακών εργασιών μεταξύ των ζευγαριών Έμφυλη ιδεολογία Αντιλήψεις δικαίου και ισότητας των φύλων Διαθεσιμότητα και χρήση του χρόνου Αισθήματα πίεσης, άγχους σχετικά με τη συμφιλίωση οικογενειακών και επαγγελματικών υποχρεώσεων βάσει του φύλου Εργασία Οικογένεια

Ερευνητικό εργαλείο Κατόπιν, πιλοτικής εφαρμογής του δελτίου συνέντευξης εντοπίστηκαν αδυναμίες που αφορούσαν κυρίως στη μεγάλη χρονική διάρκεια του, γεγονός που το καθιστούσε κουραστικό για τους/τις συμμετέχοντες/ουσες, και σε θέματα ελλιπούς εμβάθυνσης, καθώς και αλληλοκάλυψης κάποιων ερωτήσεων. Λαμβάνοντας υπόψη τις αδυναμίες αυτές το δελτίο αναπροσαρμόστηκε, ώστε να μπορέσει να τις καλύψει και εφαρμόστηκε πιλοτικά στο επόμενο ζευγάρι όπου αποδείχτηκε ότι η νέα του μορφή ήταν πιο λειτουργική και αποτελεσματική. Βάσει του αναδιαμορφωμένου δελτίου συνέντευξης πραγματοποιήθηκαν οι επόμενες 6 συνεντεύξεις (3 ζευγάρια). Τέλος, για τις ανάγκες των επόμενων 10 συνεντεύξεων (5 ζευγάρια), το δελτίο συνέντευξης αναδιαμορφώθηκε σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ανάλυσης των αποτελεσμάτων των πρώτων συνεντεύξεων και τις ανάγκες επιβεβαίωσης και εμβάθυνσης των ευρημάτων αυτών. Οικογένεια Εργασία

Οικογένεια Συμμετέχοντες/ ουσες Το κριτήριο της επιλογής του δείγματος ήταν οι συμμετέχοντες/ουσες να είναι ζευγάρια παντρεμένα ηλικίας 25 έως 45 ετών, με παιδιά, όπου και τα δύο μέλη του ζευγαριού εργάζονται. Σύμφωνα με τα παραπάνω, το δείγμα αποτέλεσαν πέντε ζευγάρια σύνολο 10 άτομα από την περιοχή της Αττικής από τα οποία, 11 άτομα ήταν πανεπιστημιακού επιπέδου και συγκεκριμένα 7 γυναίκες (5 με μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών και μία με διδακτορικό) και 4 άνδρας (3 με μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών και ένας με διδακτορικό). Στο σύνολό τους οι γυναίκες παρουσιάζουν ανώτερο εκπαιδευτικό επίπεδο από τους άνδρες. Επιπλέον, 4 ζευγάρια είχαν 1 παιδί, 5 ζευγάρια είχαν 2 παιδιά και 1 ζευγάρι είχε 3 παιδιά. Οι ηλικίες των παιδιών ήταν από 8 μηνών έως 13 ετών. Τα άτομα στην πλειονότητα τους εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα με εξαίρεση δύο άνδρες και μια γυναίκα (ο ένας άνδρας με τη γυναίκα αποτελούν ζευγάρι), όπου είναι δημόσιοι υπάλληλοι και κατοικούν στην Αθήνα ή στον Πειραιά. Οι ηλικίες κυμαίνονται από 32 έως 42 ετών, η χρονική διάρκεια γάμου από 4 έως 14 έτη ενώ η χρονική διάρκεια απασχόλησης στη συγκεκριμένη εργασία από 3 έως 23 έτη. Εργασία

Οικογένεια Συλλογή Δεδομένων Η συλλογή των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με τη μορφή ημιδομημένων συνεντεύξεων 20 στο σύνολο τους. Oι πρώτες 10 συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν κατά τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2009, σε τόπο και χρόνο που καθόρισαν τα συμμετέχοντα ζευγάρια, κατόπιν συνεννόησης με την ερευνήτρια και συγκεκριμένα όλες οι συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν στον τόπο κατοικίας των ζευγαριών. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν με το κάθε άτομο χωριστά χωρίς την παρουσία του/της συζύγου. Κάθε μία συνέντευξη διήρκησε λεπτά. Οι συνεντεύξεις μαγνητοφωνήθηκαν και τηρήθηκαν οι κανόνες δεοντολογίας, καθώς τα συμμετέχοντα άτομα ενημερώθηκαν για το σκοπό της έρευνας και το πλαίσιο στο οποίο αυτή πραγματοποιείται, και έδωσαν τη συναίνεση τους για τη μαγνητοφώνηση των συνεντεύξεων και τη χρήση του περιεχομένου τους (πληροφορημένη συναίνεση), με το δεδομένο της εμπιστευτικότητας και διατήρησης της ανωνυμίας τους. Οι συνεντεύξεις απομαγνητοφωνήθηκαν από την ερευνήτρια. Εργασία

Οικογένεια Ανάλυση Δεδομένων Τα απομαγνητοφωνημένα κείμενα των συνεντεύξεων αναλύθηκαν με τη μέθοδο της θεμελιωμένης θεωρίας (Glaser και Strauss, 1967). Η διαδικασία που ακολουθήθηκε για τα δεδομένα που συλλέχθηκαν ήταν αυτή της κωδικοποίησης. Αρχικά, μέσω της ανοιχτής κωδικοποίησης, πραγματοποιήθηκε μια πρώτη εννοιολογική κατηγοριοποίηση των δεδομένων, και στη συνέχεια με κωδικοποίηση κατά άξονα βάσει των ερευνητικών ερωτημάτων, καταχωρήθηκαν τα δεδομένα σε πίνακα. Ακολούθησε επιλεκτική κωδικοποίηση για την κωδικοποίηση περαιτέρω δεδομένων και τη δημιουργία κατηγοριών ανώτερης τάξης (Lacey & Luff, 2001). Κατόπιν, μίας πρώτης ανάλυσης των αποτελεσμάτων προέκυψαν σημαντικά στοιχεία όσον αφορά στις αντιλήψεις των υπό έρευνα ζευγαριών. Εργασία

Ανάλυση Δεδομένων Προκειμένου να επιβεβαιωθούν τα ευρήματα αυτά καθώς και για λόγους περαιτέρω εμβάθυνσης των αποτελεσμάτων, πραγματοποιήθηκε ένας νέος κύκλος συνεντεύξεων 10 στο σύνολο τους. Δεδομένου ότι οι συγκεκριμένες συνεντεύξεις είχαν ως στόχο την επιβεβαίωση και την εμβάθυνση των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από την ανάλυση των πρώτων συνεντεύξεων, το δελτίο συνέντευξης αναδιαμορφώθηκε και προσαρμόστηκε στα νέα δεδομένα. Τα δεδομένα αναλύθηκαν και κωδικοποιήθηκαν αναλόγως. Η διαδικασία της κωδικοποίησης ολοκληρώθηκε, όταν επιτεύχθηκε ο θεωρητικός κορεσμός, δηλαδή όταν η ανάλυση δεν είχε να προσφέρει περαιτέρω στοιχεία και παρατηρήθηκε επανάληψη (Silvernan, Lacey & Luff, 2001). Οικογένεια Εργασία

Αποτελέσματα Η ανάλυση των συνεντεύξεων κατέδειξε, ότι ενώ τα ζευγάρια του δείγματος δεν παρουσιάζουν απόλυτη ομοιομορφία ως προς τις αντιλήψεις τους, ωστόσο έχουν σημαντικά κοινά σημεία και δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερες αποκλίσεις. Άξιο αναφοράς είναι ότι στην πλειονότητά τους τα ζευγάρια διακατέχονται από έμφυλα στερεότυπα, ορισμένα από αυτά σε μεγαλύτερο και άλλα σε μικρότερο βαθμό. Στο σύνολο των απαντήσεων είναι εμφανής η διάσταση του φύλου, δεδομένου ότι οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν διαφορετικές αντιλήψεις και βιώνουν με διαφορετικό τρόπο τόσο την καθημερινότητα τους όσο και το συνδυασμό της αμειβόμενης με τη μη αμειβόμενη εργασία. Επιπλέον, ενώ σε ιδεολογικό επίπεδο όλα τα άτομα παρουσιάζουν απόψεις που σχετικά τείνουν προς ένα πλαίσιο αρχών της ισότητας των φύλων, αποδεικνύεται ότι στην πράξη απέχουν πολύ από την επίτευξη του εν λόγω στόχου. Συγκεκριμένα, από την ανάλυση των δεδομένων της έρευνας αναδύθηκαν τα εξής θέματα: Οικογένεια Εργασία

Είναι το «νοικοκυριό» μια γυναικεία υπόθεση;
Συγκριτικά με το παρελθόν οι άνδρες είναι πιο συμμετοχικοί όσον αφορά στις οικιακές εργασίες και στην ανατροφή των παιδιών, αν και εξακολουθούν να παρατηρούνται έμφυλα στερεότυπα. Το φύλο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, καθώς καθορίζει την κατανομή των οικιακών εργασιών, όπου οι γυναίκες σε όλες τις περιπτώσεις είναι υπεύθυνες για τη φροντίδα του σπιτιού και των παιδιών και διαθέτουν περισσότερες ώρες σε αυτά, ενώ οι άνδρες αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στην αμειβόμενη εργασία εκτός του σπιτιού και αναλαμβάνουν λιγότερες οικιακές εργασίες και περισσότερες δραστηριότητες ψυχαγωγικής φύσης με τα παιδιά. Ο διαχωρισμός, λοιπόν, του δημοσίου/ανδρικού και ιδιωτικού/γυναικείου χώρου που υπήρχε κατεξοχήν μεταξύ των φύλων εξακολουθεί να υφίσταται και στα σύγχρονα ζευγάρια. Τα συγκεκριμένα ευρήματα επιβεβαιώθηκαν από την πλειοψηφία των ζευγαριών.

Είναι το «νοικοκυριό» μια γυναικεία υπόθεση;
Ενώ, λοιπόν, το δείγμα της έρευνας συνθέτουν σύγχρονα ζευγάρια όπου και τα δύο μέλη συμμετέχουν στην αμειβόμενη και στη μη αμειβόμενη εργασία, ωστόσο η αναπαραγωγή παραδοσιακών έμφυλων μοντέλων σχετικά με την ανατροφή των παιδιών είναι εμφανής στις απαντήσεις τους. Οι γυναίκες είναι υπεύθυνες σε μεγαλύτερο βαθμό για τον ιδιωτικό χώρο και για δραστηριότητες σχετικά με τα παιδιά, που κατεξοχήν συνδέονται με τη μητρότητα και τη φροντίδα, ενώ η παρουσία των ανδρών γίνεται αισθητή στο δημόσιο χώρο και στη λήψη αποφάσεων, δραστηριότητες που υποδηλώνουν άσκηση δύναμης και εξουσίας.

Ισότητα και δικαιοσύνη των φύλων: Μύθος ή πραγματικότητα;
Ισότητα και δικαιοσύνη των φύλων: Μύθος ή πραγματικότητα; Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι τα ερευνητικά ευρήματα που προέκυψαν από τις απαντήσεις των ατόμων σχετικά με τη δικαιοσύνη και την ισότητα των φύλων. Όσον αφορά στο τι σημαίνει η έννοια του δικαίου, οι απαντήσεις όλων περιελάμβαναν όρους, όπως μοίρασμα εργασιών, ευθυνών και χρόνου. Ωστόσο, σε όλες τις περιπτώσεις των γυναικών η αντίληψη του δικαίου περιελάμβανε το μοίρασμα των υποχρεώσεων, ενώ για τους άνδρες εμπεριείχε και άλλες διαστάσεις όπως το χρόνο για προσωπικές ασχολίες, διάσταση την οποία δεν έθεσε καμία γυναίκα. Επιπλέον, παρατηρήθηκαν περιπτώσεις ζευγαριών όπου αντιλαμβάνονται ότι η κατάσταση που βιώνουν δεν είναι δίκαιη, αλλά την αποδέχονται ως τέτοια - τόσο ο άνδρας όσο και η γυναίκα, χρησιμοποιώντας ως δικαιολογία χαρακτηρολογικά γνωρίσματα κυρίως της γυναίκας (π.χ. άγχος, πίεση), τα οποία εντούτοις γίνονται αποδεκτά και από τους δύο. Επιπλέον, στην εννοιολόγηση του δικαίου, αναφέρεται και από τα δύο φύλα ως κριτήριο η πολύωρη εργασία των ανδρών.

Ισότητα και δικαιοσύνη των φύλων: Μύθος ή πραγματικότητα;
Ισότητα και δικαιοσύνη των φύλων: Μύθος ή πραγματικότητα; Οι απαντήσεις σχετικά με το τι σημαίνει ισότητα των φύλων κατέστησαν φανερό ότι στις αντιλήψεις των ανδρών δεν είναι σαφές και δυσκολεύονται να την περιγράψουν. Ακόμα και στις περιπτώσεις στις οποίες αναφέρουν ότι η ισότητα των φύλων πρέπει να είναι ίσα δικαιώματα και ίσες ευκαιρίες διαφαίνεται ότι δεν πιστεύουν ότι υπάρχει ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών ή ότι δεν μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη. Επιπλέον, γίνεται αναφορά από τους άνδρες σε αισθήματα κατωτερότητας και μειονεκτικότητας της γυναίκας, υποδηλώνοντας έμφυλη παραδοσιακή ιδεολογία, καθώς και στην προσπάθεια εκ μέρους τους απόκτησης ίσων δικαιωμάτων το όποιο ο Χάρης θεωρεί ότι είναι πρακτικά αδύνατο. Αντίθετα όλες οι γυναίκες μιλάνε ξεκάθαρα για ίσα δικαιώματα, ίσες ευκαιρίες, ίσες δυνατότητες, μοίρασμα, ορθό καταμερισμό και ισοτιμία.

Έμφυλοι παραδοσιακοί ρόλοι: παρελθόν ή παρόν;
Οικογένεια Έμφυλοι παραδοσιακοί ρόλοι: παρελθόν ή παρόν; Οι ρόλοι των φύλων και κατά πόσο θεωρούν ότι έχουν αλλάξει στη σημερινή εποχή βρήκε όλα τα ζευγάρια να καταλήγουν σε συμφωνία ότι έχουν αλλάξει σε ένα βαθμό, μικρό ή μεγάλο κατά περίπτωση, σε σχέση με το παρελθόν. Από τις απαντήσεις των ανδρών διαφαίνεται ότι η αλλαγή αυτή έχει επέλθει κυρίως ως αναγκαστική και ως λογικό επακόλουθο της εισόδου των γυναικών στην αγορά εργασίας και όχι ως επιθυμητή επιλογή. Αξίζει να σημειωθεί ότι όταν αναφέρονται στην αλλαγή ρόλων, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες, επικεντρώνονται στο ρόλο του άνδρα και του πατέρα που γίνεται πιο συμμετοχικός και όχι στη μητέρα που επιφορτίζεται με πολλαπλούς ρόλους. Εργασία

Οικογένεια Έμφυλοι παραδοσιακοί ρόλοι: παρελθόν ή παρόν; Ο Χάρης παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς πιστεύει ότι οι άνδρες ουσιαστικά καταπιέζονται από την αλλαγή αυτή και ότι είναι εκ φύσεως και λόγω ιδιοσυγκρασίας υπεράνω από τις γυναίκες. Χάρης (ζευγάρι 3ο): «Εντάξει, ίσως ο άνδρας δεν είναι ο παλιός ο άνδρας εκείνος που η γυναίκα του έφερνε τις παντόφλες κ.τ.λ., αλλά στην ουσία στην ιδιοσυγκρασία του ο άνδρας πάντα θα υπάρχει αυτό που λέμε το υπεράνω, μπορεί να το καταπιέζει έτσι αυτό είναι και εκ φύσεως έτσι; Δέξου το όπως το λεω. Έτσι πιστεύω εγώ, γιατί με όσους άνδρες συναναστρέφομαι και εκείνοι μου λένε το ίδιο πράγμα δηλαδή καταπιέζω το εγώ μου ας πούμε για να συμβιβαστώ με τις απαιτήσεις της γυναίκας μου ξέρω εγώ ή με τις απαιτήσεις της οικογένειας μου» Εργασία

Οικογένεια Έμφυλοι παραδοσιακοί ρόλοι: παρελθόν ή παρόν; Όπως προέκυψε από τις απαντήσεις των ατόμων του δείγματος, το γεγονός ότι η γυναίκα εργάζεται την επιφόρτισε με έναν επιπλέον ρόλο, ενώ έπρεπε ταυτόχρονα να αποδίδει και να διεκπεραιώνει εξίσου αποτελεσματικά όλους τους υπόλοιπους ρόλους για τους οποίους παραδοσιακά ήταν υπεύθυνη, με αποτέλεσμα να επιφορτίζεται με αισθήματα πίεσης και τύψεις όταν δεν μπορεί να αντεπεξέλθει. Το γεγονός αυτό γίνεται αντιληπτό με αυτό τον τρόπο τόσο από τις ίδιες τις γυναίκες, όσο και από τους άνδρες, τους συγγενείς και τον κοινωνικό τους περίγυρο. Αντίθετα, οι άνδρες συνεχίζουν να έχουν ως κύριο ρόλο αυτόν που σχετίζεται με την εργασία και συγχρόνως αρχίζουν να συμμετέχουν αισθητά και στο νοικοκυριό, χωρίς όμως να υφίστανται την ίδια πίεση, όπως επίσης δεν τους εκφράζονται απαιτήσεις για αντίστοιχη απόδοση στους υπόλοιπους ρόλους εκ μέρους τους όπως στις γυναίκες. Εργασία

Το φύλο του χρόνου Όπως προέκυψε από τις απαντήσεις των ζευγαριών του δείγματος ο χρόνος έχει φύλο. Ο χρόνος της αμειβόμενης εργασίας είναι «αρσενικός», ενώ ο χρόνος της μη αμειβόμενης εργασίας είναι «θηλυκός». Ο χρόνος για τους άνδρες συνδέεται με την αμειβόμενη εργασία και αυτός που απομένει αφιερώνεται στην οικογένεια και σε προσωπικές ασχολίες, ενώ για τις γυναίκες συμπεριλαμβάνει σαφώς και την αμειβόμενη εργασία αλλά κυρίως την ενασχόληση με τη φροντίδα των παιδιών και του νοικοκυριού. Το γεγονός αυτό είναι αποδεκτό και από τα δύο φύλα και εκλαμβάνεται ως «φυσιολογικό», επιβεβαιώνοντας για ακόμα μια φορά ότι οι συνειδήσεις των ατόμων δεν έχουν αποδεσμευτεί από τα έμφυλα στερεότυπα. Ακόμα και όταν γίνεται λόγος για ελεύθερο χρόνο, όπου και οι άνδρες και οι γυναίκες δηλώνουν ότι έχουν από καθόλου έως ελάχιστο, είναι σαφές ότι για τους άνδρες η έλλειψη του ελεύθερου χρόνου απορρέει από τις επαγγελματικές υποχρεώσεις, ενώ για τις γυναίκες από τις οικογενειακές ευθύνες

Το φύλο του χρόνου Ενώ βλέπουμε τις γυναίκες να βιώνουν την πίεση του χρόνου ως αποτέλεσμα της προσπάθειας τους να συνδυάσουν τους πολλαπλούς τους ρόλους και αυτό που επιζητούν είναι η μεγαλύτερη συμμετοχή του συζύγου τους στις οικιακές εργασίες, ώστε να μπορέσουν να αποδεσμευτούν ως ένα σημείο από την πίεσης αυτή, οι άνδρες επιζητούν την ηρεμία τους και να μην υφίστανται ψυχολογική πίεση από τις γυναίκες τους χωρίς να είναι πρόθυμοι να συμμετάσχουν περισσότερο στις οικιακές εργασίες για να το επιτύχουν. Και τα δύο φύλα θα μπορούσαμε να πούμε ότι επιζητούν λιγότερη πίεση χρόνου στην καθημερινότητά τους και περισσότερο ελεύθερο χρόνο, αλλά για τις μεν γυναίκες αυτό μεταφράζεται σε μεγαλύτερη συμμετοχή των ανδρών στο νοικοκυριό, ενώ για τους δε άνδρες ερμηνεύεται στο ακριβώς αντίθετο, δηλαδή στο να μην τους πιέζουν οι γυναίκες τους για μεγαλύτερη συμμετοχή.

Πίεση και Άγχος γένους θηλυκού
Όλες οι γυναίκες δηλώνουν ότι αισθάνονται πιεσμένες και αγχωμένες στην καθημερινότητά τους λόγω των πολλαπλών ρόλων τους και της προσπάθειας που απορρέει από αυτούς για να αντεπεξέλθουν και να τα προλάβουν όλα. Οι άνδρες δηλώνουν και αυτοί στην πλειοψηφία τους ότι βιώνουν άγχος και πίεση, αλλά για λόγους εργασιακούς, οικονομικούς και ελάχιστα για το συνδυασμό πολλών δραστηριοτήτων μέσα στην ημέρα. Τα ίδια στοιχεία προέκυψαν και από τα ζευγάρια που συμμετείχαν στο δεύτερο κύκλο των συνεντεύξεων. Οικογένεια Εργασία

Πίεση και Άγχος γένους θηλυκού
Η πίεση και το άγχος που απορρέει από τις οικογενειακές υποχρεώσεις είναι γένους θηλυκού. Όλες γυναίκες ανεξάρτητα από το πόσο ισότιμη θεωρούν ότι είναι η σχέση με το σύζυγό τους νιώθουν πίεση και άγχος στην καθημερινότητά τους από την προσπάθεια συνδυασμού των πολλαπλών τους ρόλων. Για άλλη μια φορά γίνεται σαφές ότι τα έμφυλα στερεότυπα υφίστανται και στα σύγχρονα ζευγάρια. Τα άτομα έστω και έμμεσα αναγνωρίζουν ότι το πεδίο όπου ο άνδρας είναι κυρίαρχος και υπεύθυνος είναι η δημόσια σφαίρα της εργασίας, ενώ η γυναίκα εξακολουθεί να είναι υπεύθυνη για την οικογένεια και το νοικοκυριό. Για το λόγο αυτό, η πίεση και το άγχος των ανδρών όπως προέκυψε από τις συνεντεύξεις απορρέει από ζητήματα οικονομικής και επαγγελματικής φύσεως, τα οποία θεωρούν ότι είναι η κύρια ευθύνη τους, ενώ για τις γυναίκες προέρχονται από θέματα που σχετίζονται με τις οικογενειακές τους υποχρεώσεις ως υπεύθυνες για τον τομέα αυτό. Οικογένεια Εργασία

Η συμφιλίωση επαγγελματικής και οικογενειακής/ιδιωτικής ζωής αφορά τελικά μόνο στις γυναίκες;
Η συμφιλίωση της επαγγελματικής με την οικογενειακή/ιδιωτική ζωή μέσα από τις απαντήσεις των ζευγαριών του δείγματος δείχνει να αφορά ακόμα κυρίως στις γυναίκες. Και στην περίπτωση της συμφιλίωσης εργασίας με την οικογένεια όπως είχε παρατηρηθεί και για την ισότητα των φύλων, προκύπτει ότι αποτελεί επιδίωξη κυρίως των γυναικών, ώστε να μπορέσουν να αποδεσμευτούν από το μεγάλο φόρτο που προέρχεται από τους πολλαπλούς τους ρόλους και όχι ένα ζήτημα που αφορά εξίσου τους άνδρες και τις γυναίκες. Αυτό διαφαίνεται από όλο το φάσμα των απαντήσεων που έδωσαν τα ζευγάρια του δείγματος, αλλά και στη συγκεκριμένη ενότητα όπου για όλα σχεδόν τα άτομα οι γονικές άδειες πρέπει να έχουν ως αποδέκτριες τις μητέρες και έως ένα σημείο προκύπτει ότι είναι ένα μέτρο που αφορά στις ίδιες. Οικογένεια Εργασία

Συζήτηση – Συμπεράσματα
Οδεύουμε τελικά προς μια κοινωνία ισότητας και δικαιοσύνης στα σύγχρονα ελληνικά ζευγάρια; Τα αποτελέσματα της ανάλυσης των συνεντεύξεων που πραγματοποιήθηκαν σε 10 ζευγάρια διπλής σταδιοδρομίας με παιδιά που κατοικούν στην Αττική, οδήγησαν στη σύνοψη σημαντικών συμπερασμάτων όσον αφορά στις αντιλήψεις τους για τη συμφιλίωση εργασίας και οικογενειακής/ιδιωτικής ζωής και στον τρόπο με το οποίο το φύλο επηρεάζει και συμβάλει στη διαμόρφωση των αντιλήψεων αυτών. Οικογένεια Εργασία

Κατανομή των οικιακών εργασιών
Τα ευρήματα της εν λόγω έρευνας έρχονται να επιβεβαιώσουν τη θεωρία και τα αποτελέσματα ερευνών τόσο ποιοτικών όσο και ποσοτικών σχετικά με το ζήτημα, σύμφωνα με τα οποία το «νοικοκυριό» εξακολουθεί να αποτελεί γυναικεία υπόθεση. Συγκεκριμένα, όπως υποστήριξαν και οι Berardo, Shehan & Leslie (1987), στα ζευγάρια διπλής σταδιοδρομίας του δείγματος μας προέκυψε ότι παρά την αύξηση της συμμετοχής των ανδρών στις οικιακές εργασίες, οι γυναίκες εξακολουθούν να επωμίζονται το μεγαλύτερο μέρος του «νοικοκυριού» και της φροντίδας των παιδιών. Ο γάμος, τα παιδιά και η απασχόληση αυξάνουν τις οικιακές εργασίες που διεκπεραιώνουν οι γυναίκες, ενώ έχουν ελάχιστη ή καθόλου επιρροή στη μη αμειβόμενη εργασία των ανδρών όπως έχουν υποστηρίξει και οι Coverman & Sheley (1986). Οικογένεια Εργασία

Αντιλήψεις δικαίου και ισότητας των φύλων
Η συγκεκριμένη έρευνα κατέδειξε ότι η δικαιοσύνη και η ισότητα των φύλων τουλάχιστον όσον αφορά στα ζευγάρια του δείγματός μας αποτελούν ένα μύθο που απέχει αρκετά από το να γίνει πραγματικότητα. Όπως παρουσιάστηκε στη βιβλιογραφία και έχει αναδειχτεί εμπειρικά, το χάσμα ανάμεσα στη θεωρία όσον αφορά στο ζήτημα και στην εφαρμογή της στην πράξη είναι ακόμα μεγάλο. Ένα από τα σημαντικότερα συμπεράσματα, τα οποία προέκυψαν είναι ότι τα σύγχρονα ζευγάρια ενδεχομένως αναγνωρίζουν και ενστερνίζονται τις έννοιες και τις ιδέες της ισότητας και της δικαιοσύνης μεταξύ των φύλων και δηλώνουν ότι πρέπει να εφαρμόζονται στην πράξη για την ευημερία μιας οικογένειας, ωστόσο κανένα ζευγάρι ακόμα και στην περίπτωση που τείνουν προς μια ισότιμη κατανομή των οικιακών εργασιών δε βιώνει και δεν εφαρμόζει στην πράξη τη θεωρία την οποία υποστηρίζει. Οικογένεια Εργασία

Αντιλήψεις δικαίου και ισότητας των φύλων
Συμπερασματικά, όσον αφορά στο πώς αντιλαμβάνονται τα ζευγάρια τα ζητήματα δικαίου και ισότητας των φύλων σχετικά με την κατανομή των οικιακών εργασιών, προκύπτει ότι το φύλο και η έμφυλη ιδεολογία των ατόμων διαδραματίζουν καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση των αντιλήψεων. Όσο πιο παραδοσιακή είναι η έμφυλη ιδεολογία του ζευγαριού τόσο μια άνιση κατανομή εκλαμβάνεται ως δίκαιη. Οι απαντήσεις σε όλες τις περιπτώσεις δίνονται βάσει έμφυλων προτύπων που ενστερνίζονται εξίσου και τα δύο φύλα. Ωστόσο, τα ζητήματα του δικαίου και ισότητας διαφαίνεται να αφορούν κυρίως στις γυναίκες και όχι και στα δύο φύλα, όπου υπάρχει εμφανής σύνδεση των γυναικών με την οικογένεια και το σπίτι και αντίστοιχη σύνδεση των ανδρών με την εργασία. Ως αποτέλεσμα οι απαντήσεις των ατόμων και οι αντιλήψεις τους περί δικαίου και ισότητας στη σχέση τους δε διαμορφώνονται βάσει των πραγματικών στοιχείων και του καταμερισμού αλλά βάσει των έμφυλων ρόλων που παραδοσιακά αποδίδονται στα ζευγάρια. Οικογένεια Εργασία

Έμφυλη Ιδεολογία Οι έμφυλοι ρόλοι των παρελθόντος αναβιώνουν και στη σύγχρονη εποχή πάρα τη μεγάλη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας και την αύξηση του εκπαιδευτικού τους επιπέδου. Σαφώς και δεν αναφερόμαστε πλέον στο μοντέλο του προμηθευτή και της νοικοκυράς που παραδοσιακά συνδέεται αποκλειστικά με τον άνδρα και τη γυναίκα αντίστοιχα. Ωστόσο, είναι εμφανές ότι ο χώρος της εργασίας είναι ο χώρος προτεραιότητας και κυριαρχίας των ανδρών, ενώ η οικογένεια και το νοικοκυριό εξακολουθούν να συνδέονται άρρηκτα με τη γυναίκα/μητέρα. Το εύρημα αυτό είναι αξιοσημείωτο, καθώς οι γυναίκες του δείγματος μας έχουν κατά κύριο λόγο ανώτερο εκπαιδευτικό επίπεδο από το αντίστοιχο των ανδρών, διαμένουν σε μεγάλο αστικό κέντρο και ηλικιακά ανήκουν στην κατηγορία των 30 έως 40 ετών. Οικογένεια Εργασία

Χρήση και διαθεσιμότητα του χρόνου
Στην παρούσα έρευνα διαφάνηκε ότι το φύλο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διάθεση και τη χρήση του χρόνου από τα ζευγάρια του δείγματος. Οι άνδρες αφιερώνουν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους στην αμειβόμενη εργασία σε σχέση με τη μη αμειβόμενη, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις γυναίκες. Ο διαθέσιμος χρόνος προκύπτει να είναι ο καθοριστικός παράγοντας επιρροής της κατανομής των οικιακών εργασιών και της διαμόρφωσης των αντιλήψεων των ατόμων ως προς αυτήν. Λαμβάνοντας υπόψη το παραπάνω, οι απαντήσεις των ατόμων βασίζονται στο γεγονός ότι οι γυναίκες διαθέτουν περισσότερο χρόνο στο σπίτι και ως φυσικό επακόλουθο διεκπεραιώνουν το μεγαλύτερο μέρος των οικιακών εργασιών, ενώ αντίστοιχα οι άνδρες λόγω της πολύωρης απουσίας τους από το σπίτι αναλαμβάνουν μικρότερο μέρος των οικιακών εργασιών αναπαράγοντας τα παραδοσιακά έμφυλα πρότυπα. Οικογένεια Εργασία

Χρήση και διαθεσιμότητα του χρόνου
Συμπερασματικά, τα ευρήματα όσον αφορά στη χρήση και στη διάθεση του χρόνου βάσει φύλου για άλλη μια φορά αποδεικνύουν το γενικότερο συμπέρασμα που προκύπτει, ότι παρά το γεγονός ότι η ιδέα της κοινής φροντίδας των παιδιών για τους γονείς είναι αποδεκτή θεωρητικά δεν έχει εφαρμοστεί στην πράξη. Το πώς αντιλαμβάνονται τα άτομα τη χρήση του χρόνου είναι σαφές ότι προκύπτει από τα έμφυλα παραδοσιακά πρότυπα που όπως φαίνεται υπάρχουν σε όλα τα άτομα του δείγματος και βάσει αυτών γίνεται αντιληπτή η χρήση και η διάθεση του χρόνου και κατά πόσο αυτή είναι δίκαιη και ισότιμη. Το σημαντικότερο ίσως συμπέρασμα που αναδύεται σχετικά με το ζήτημα αυτό είναι ότι και οι γυναίκες και οι άνδρες αναπαράγουν τα πρότυπα αυτά και ηθελημένα προσπαθούν να αιτιολογήσουν τη μη άνιση κατανομή του χρόνου βάσει των κοινωνικά κατασκευασμένων έμφυλων προτύπων. Οικογένεια Εργασία

Συμφιλίωση εργασίας και οικογένειας: Αισθήματα πίεσης και άγχους
Συμφιλίωση εργασίας και οικογένειας: Αισθήματα πίεσης και άγχους Οι γυναίκες προκύπτει ότι βιώνουν πολύ πιο έντονα την πίεση της συμφιλίωσης της εργασίας με την οικογένεια, γεγονός που αποδεικνύει ότι δεν έχουν αποδεσμευτεί από τους παραδοσιακούς έμφυλους ρόλους τους. Οι γυναίκες βιώνουν ως κύρια ευθύνη τους την οικογένεια δίνοντας προτεραιότητα σε αυτή και καλούνται να αντεπεξέλθουν παράλληλα στις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις και στην πίεση του χρόνου που απορρέει από αυτές για την εκπλήρωση των οικογενειακών τους ευθυνών. Αντίθετα, οι άνδρες δε βιώνουν την ίδια πίεση, καθώς η κύρια ευθύνη τους εξακολουθεί να είναι η εργασία και η συμμετοχή τους στις οικογενειακές υποχρεώσεις προκύπτει στο βαθμό που η εργασία τους το επιτρέπει. Έτσι ενώ για τις γυναίκες και οι δύο τομείς πρέπει να συνδυαστούν οπωσδήποτε στην καθημερινότητά τους χωρίς να παραμεληθεί κανένας από τους δύο, για τους άνδρες ο συνδυασμός αυτός δεν προκύπτει ως αναγκαστικός και κατά κάποιο τρόπο έχουν την ευχέρεια επιλογής του βαθμού συμμετοχής τους στην οικογένεια. Οικογένεια Εργασία

Περιορισμοί της εργασίας και κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα
Η παρούσα εργασία ανέδειξε θέματα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος όσον αφορά στις αντιλήψεις των σύγχρονων ζευγαριών σχετικά με τη συμφιλίωση επαγγελματικής και οικογενειακής/ιδιωτικής ζωής. Ωστόσο, παρατηρούνται ορισμένοι περιορισμοί που είναι απαραίτητο να αναφερθούν προκειμένου να ληφθούν υπόψη σε μελλοντικές έρευνες. Κατ’ αρχήν το δείγμα της έρευνας περιορίστηκε σε 10 ζευγάρια (20 άτομα) από την περιοχή της Αθήνας και του Πειραιά με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όσον αφορά στην ηλικία, στην απασχόληση και στην ηλικία των παιδιών. Συνεπώς, τα ευρήματα αναφέρονται στον αντίστοιχο πληθυσμό και όχι στο σύνολο των ελληνικών ζευγαριών διπλής σταδιοδρομίας. Επίσης, η επιλογή της Αττικής μπορεί να μην καθιστά το δείγμα αντιπροσωπευτικό του γενικότερου πληθυσμού, καθώς τα άτομα που κατοικούν στην ελληνική περιφέρεια ενδέχεται, όπως συχνά υποστηρίζεται, να έχουν διαφορετική νοοτροπία και αντίληψη για το εν λόγω θέμα. Οικογένεια Εργασία

Επιπλέον, δεν υπήρχε μεγάλη ηλικιακή απόκλιση των ατόμων του δείγματος, καθώς τα περισσότερα άτομα ανήκαν στην κατηγορία ετών, ενώ όσον αφορά στην απασχόληση η πλειοψηφία του δείγματος εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα. Περαιτέρω έρευνα σε μεγαλύτερο δείγμα πληθυσμού συμπεριλαμβανομένων των προαναφερόμενων παραγόντων, θα ήταν σκόπιμη, προκειμένου να εμπλουτιστούν τα ευρήματα και να συγκριθούν τα αποτελέσματα ώστε να διαφανεί εάν υπάρχει δυνατότητα γενίκευσης. Επιπρόσθετα, η εν λόγω εργασία κάλυψε συγκεκριμένες θεματικές ενότητες όσον αφορά στο ζήτημα χωρίς να εξαντλεί όλο το εύρος και το φάσμα του. Περαιτέρω έρευνα λαμβάνοντας υπόψη και άλλους παράγοντες που ενδεχομένως επηρεάζουν τις αντιλήψεις των ζευγαριών σχετικά με το θέμα της συμφιλίωσης της εργασίας με την οικογένεια, κρίνεται απαραίτητη για καλύτερη και σφαιρικότερη κάλυψη του θέματος. Ενδεικτικά, δύναται να διερευνηθούν θεματικοί τομείς, όπως είναι οι σχετικοί πόροι των συζύγων, η θέση εργασίας, τα γονικά έμφυλα πρότυπα και συγκεκριμένα ο τρόπος ανατροφής των συζύγων, άλλες μορφές ζευγαριών πλέον των έγγαμων, ο ρόλος των εθνικών πολιτικών/δράσεων και των δομών στήριξης, καθώς και η οικονομική κατάσταση του ζευγαριού.

Περιορισμοί της εργασίας και κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα Οι τομείς αυτοί συνιστούν κρίσιμους παράγοντες που φαίνεται από τη βιβλιογραφία ότι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των αντιλήψεων και στάσεων και επομένως, για την πληρέστερη εικόνα των θεμάτων που άπτονται της συμφιλίωσης ιδιωτικής και επαγγελματικής ζωής χρήζουν συγκεκριμένης διερεύνησης και ανάλυσης. Tέλος, από μεθοδολογική άποψη, η ίδια η φύση της ποιοτικής ερευνητικής προσέγγισης στην οποία μελετάται σε βάθος ένα μικρό δείγμα ατόμων θέτει επιπλέον περιορισμούς. Μια μελλοντική έρευνα με συνδυασμό ποιοτικής και ποσοτικής ερευνητικής μεθόδου θα μπορούσε, ενδεχομένως, να καλύψει μεγαλύτερο φάσμα όσον αφορά στο δείγμα και στους θεματικούς άξονες και να διαφωτίσει περισσότερες πτυχές του θέματος, απεικονίζοντας διαφορετικά επίπεδα της κοινωνικής πραγματικότητας, παρέχοντας έτσι μια πιο ολοκληρωμένη εξήγηση του φαινομένου. Οικογένεια Εργασία

Επίλογος Με την παρούσα έρευνα, έγινε προσπάθεια διερεύνησης των αντιλήψεων σύγχρονων παντρεμένων ζευγαριών διπλής σταδιοδρομίας με παιδιά, όσον αφορά στη συμφιλίωση της επαγγελματικής με την οικογενειακή/ιδιωτική ζωή. Μέσα από τη μελέτη της υπάρχουσας βιβλιογραφίας, προηγούμενων ερευνών, όπως επίσης και διαθέσιμων πηγών σχετικά με το ζήτημα παγκοσμίως αλλά και σε εθνικό επίπεδο, διαφάνηκε ότι παρά την αύξηση της συμμετοχής των ανδρών στις οικογενειακές υποχρεώσεις το μεγαλύτερο μέρος των οικιακών εργασιών και της ανατροφής των παιδιών εξακολουθούν να επωμίζονται οι γυναίκες ανεξαρτήτως της συμμετοχής τους στην αμειβόμενη εργασία, καθώς και ότι το φύλο διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση των αντιλήψεων όσον αφορά στο συγκεκριμένο θέμα. Οικογένεια Εργασία

Επίλογος Από την ανάλυση των συνεντεύξεων των γυναικών και των ανδρών του δείγματος και βάσει του δικού τους λόγου, καθώς η γλώσσα που παρατίθενται τα κείμενα είναι αυτούσια, όπως ακριβώς ειπώθηκαν από τους/τις συμμετέχοντες/ουσες στην έρευνα, αναδύθηκε ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Προέκυψε ότι υπάρχει εμφανής έμφυλη διαφορά στον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι γυναίκες και οι άνδρες τη θέση τους στην αγορά εργασίας και στην οικογένεια και ότι οι αντιλήψεις τους περί δικαίου και ισότητας παρά το γεγονός ότι ιδεολογικά διαφαίνεται ότι τείνουν προς την ισότητα των φύλων η διαχείριση της καθημερινότητάς τους αποδεικνύει ότι η εφαρμογή τους στην πράξη απέχει πολύ από το να γίνει πραγματικότητα. Οικογένεια Εργασία

Επίλογος Δεδομένου, ότι η ανάγκη συμφιλίωσης προέκυψε ως αναγκαίο και αναγκαστικό αποτέλεσμα της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας παρατηρείται μια προσπάθεια προσαρμογής της έμφυλης νοοτροπίας των ζευγαριών στα νέα δεδομένα χωρίς αυτό να έχει καταστεί απόλυτα επιθυμητό, κυρίως από τους άνδρες αλλά και σε πολλές περιπτώσεις και από τις γυναίκες. Το εύρημα αυτό έγινε αισθητό από όλο το φάσμα των απαντήσεων των ζευγαριών κατά τις συνεντεύξεις, αφήνοντας να διαφανεί η σύγκρουση που βιώνουν τα άτομα εσωτερικά αλλά και μέσα στην οικογένεια και το γάμο τους. Οι άνδρες επιθυμούν να είναι πιο συμμετοχικοί και να συμβάλουν στις οικογενειακές τους υποχρεώσεις στο βαθμό όμως που αυτό δεν έρχεται σε σύγκρουση με το φύλο τους και τον παραδοσιακό ρόλο τους. Στις περιπτώσεις που αυτή η σύγκρουση γίνεται εμφανής νιώθουν καταπίεση και έρχονται συχνότερα σε ρήξη με τις συζύγους τους. Αντίστοιχα οι γυναίκες προσπαθούν να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους και το δικαίωμα της ίσης συμμετοχής τους στην αγορά εργασίας στο βαθμό όμως που δεν έρχονται σε ρήξη με το ρόλο τους ως μητέρες και ως γυναίκες στην οικογένεια. Οικογένεια Εργασία

Επίλογος Η σύγκρουση μέσα στο ζευγάρι επέρχεται όταν η γυναίκα αποκλίνει από το ρόλο αυτό και δε δίνει την αναμενόμενη βάσει φύλου προτεραιότητα στην οικογένεια. Σε όλες τις περιπτώσεις η προσπάθεια επίτευξης της συμφιλίωσης της εργασίας με την οικογένεια, επιφορτίζει με πολλαπλούς ρόλους τις γυναίκες και εκδηλώνεται με συναισθήματα άγχους και πίεσης μόνο από τη μεριά των μητέρων αποδεικνύοντας ότι στις αντιλήψεις των ατόμων η συμφιλίωση εξακολουθεί να αφορά μόνο σε αυτές. Η ανάγκη εναρμόνισης της οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτή ως κοινό πρόβλημα και των δύο φύλων, προκειμένου να διαρραγεί η επικρατούσα νοοτροπία, να υπαναχωρήσουν τα στερεότυπα για τους ρόλους των δύο φύλων και να επιτευχθεί ουσιαστική ισότητα στον εργασιακό και τον οικογενειακό τομέα (Αρβανίτης, Ξυδοπούλου & Παπαγιαννοπούλου, 2007). Η οικονομική ανάπτυξη, η αύξηση της απασχόλησης και η κοινωνική συνοχή θα παραμείνουν ευχολόγιο, εάν δεν αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά τα προβλήματα που ανακύπτουν κατά την προσπάθεια των ατόμων να συνδυάσουν επιτυχώς τους σύνθετους και αντικρουόμενους ρόλους τους οποίους είναι υποχρεωμένοι να εκπληρώνουν (Μουρίκη, 2006). Οικογένεια Εργασία

Επίλογος Δέσποινα (ζευγάρι 7ο): «Το στοίχημα της σημερινής εποχής πιστεύω ότι είναι να συμφιλιώσουμε την πραγματικότητα με τα στερεότυπα που εξακολουθούν να είναι βαθιά ριζωμένα στο υποσυνείδητό μας. Και να γίνει αυτό με τις λιγότερες δυνατές απώλειες στην ψυχή ενηλίκων αλλά κυρίως στις παιδικές ψυχές, σε αυτούς που θα στήσουν τις οικογένειες του μέλλοντος». Οικογένεια Εργασία

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Ελληνόγλωσση Αλιπράντη, Λ.(1998). Καταμερισμός ή συνέργεια; Ένα δίλημμα για άντρες και γυναίκες. Τάσεις και προοπτικές. Πρακτικά Ευρωπαϊκού Φόρουμ. Ίδρυμα για το Παιδί και την Οικογένεια, Οικογένεια-Ευρώπη-21ος αιώνας: ΄Οραμα-Θεσμοί. Αθήνα: Νέα Σύνορα, Λιβάνης, , σελ Αλιµπράντη-Μαράτου, Λ. (2007). Εισαγωγή στις θεωρίες έµφυλης κατανοµής των ενδοοικογενειακών ρόλων. ∆ιάλεξη στη διατµηµατική δράση του Φύλου του Πανεπιστηµίου Αιγαίου. Αλιπράντη Μαράτου, Λ. & Νικολάου, Α. (2007). Πολιτικές εναρμόνισης της οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής στην Ελλάδα και πολιτικός λόγος. Πρακτικά Συνεδρίου “Η συμφιλίωση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής» Λευκωσία: Παρατηρητήριο Ισότητας Κύπρου (υπό έκδοση). Αλιµπράντη-Μαράτου, Λ. (συνεργ. Τσακμάκης, Δ.) (2008). Παλαιά και νέα επαγγέλματα. Μια προσέγγιση από την πλευρά του φύλου. Αθήνα: Κ.Ε.Θ.Ι. Αρβανίτης, Κ., Ξυδοπούλου, Ε. & Παπαγιαννοπούλου, Μ. (2007). Εγχειρίδιο για το ρόλο των ανδρών/ πατέρων στην εξισορρόπηση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής. Αθήνα: Κ.Ε.Θ.Ι. Βιτσιλάκη-Σορωνιάτη, Χρ., Μαράτου-Αλιπράντη, Λ., & Καπέλλα, Α. (2001). Εκπαίδευση και φύλο: Μελέτη βιβλιογραφικής επισκόπησης. Αθήνα: Κ.Ε.Θ.Ι. Βλιάμος, Σ. (2007). Εταιρική κοινωνική ευθύνη: η διάσταση της πατρότητας. Πρακτικά ευρωπαϊκού συνεδρίου με τίτλο «Ισότητα των φύλων. Ο ρόλος των ανδρών στην εργασία και την οικογένεια. Τάσεις και προβληματισμοί» Δεκεμβρίου Αθήνα: Κ.Ε.Θ.Ι. Βρυωνίδης, Μ. (2009-α). Τι είναι η ποιοτική έρευνα;. Εισαγωγικό σημείωμα της 1ης διάλεξης του μαθήματος Ποσοτικές - Ποιοτικές Μέθοδοι και Τεχνικές Έρευνας - Ποιοτικές Μέθοδοι Εαρινό εξάμηνο Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Ρόδος. Βρυωνίδης, Μ. (2009-β). Η συνέντευξη στην ποιοτική έρευνα. Εισαγωγικό σημείωμα της 3ης διάλεξης του μαθήματος Ποσοτικές - Ποιοτικές Μέθοδοι και Τεχνικές Έρευνας - Ποιοτικές Μέθοδοι Εαρινό εξάμηνο , Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Ρόδος. Γκασούκα, Μ. (2007-α). Μεθοδολογία διαμόρφωσης ολοκληρωμένων πλάνων ισότητας για τη συμφιλίωση επαγγελματικής και οικογενειακής Ζωής. ΑΣ ΕΛΑΝΗ, Έργο: Ανοιχτές Πόρτες. Γκασούκα, Μ. (2007-β). Οδηγός ισότητας και συµφιλίωσης οικογενειακής και επαγγελµατικής ζωής, SEMELI. Αθήνα: Κ.Ε.Θ.Ι. Γκασούκα, Μ. & Τσουκαλά, Φ. (2008). Η επαγγελµατική ζωή στη σύγχρονη Ελλάδα (µερικές γενικές διαπιστώσεις). Ημερομηνία πρόσβασης: (3 Οκτωβρίου 2009) από: Γκασούκα, Μ. (2008). Πολιτισμικές επιδράσεις στις συζυγικές ανταλλαγές. Εισηγητικό Σημείωμα της Διάλεξης 9 του μαθήματος «Διεπιστημονικές προσεγγίσεις στη διαμόρφωση του ρόλου του φύλου». Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Ρόδος.

Ελληνόγλωσση Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2006). Έκθεση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών – COM(2006)71 τελικό. Ιωσηφίδης, Θ. (2003). Η ποιοτική έρευνα στην ανθρωπογεωγραφία: παραδείγματα από την διεθνή και την ελληνική εμπειρία. Σημειώσεις Διδάσκοντος, Εργαστήριο Ποιοτικών Μεθόδων (ΕΠΜ), Τµήµα Γεωγραφίας, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Μυτιλήνη. Ιωσηφίδης, Ι. (2008). Ποιοτικές μέθοδοι έρευνας στις Κοινωνικές επιστήμες. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική. Kaufmann, J.C. (1998). Τα άπλυτα του ζευγαριού. Αθήνα: Μαραθιάς. Κ.Ε.Θ.Ι. (2007). Ισότητα των φύλων. Ο ρόλος των ανδρών στην εργασία και την οικογένεια. Τάσεις και προβληματισμοί. Πρακτικά ευρωπαϊκού συνεδρίου Δεκεμβρίου Αθήνα: Κ.Ε.Θ.Ι. ΚΕΚ ΓΣΕΒΒΕΕ, (2003). Έρευνα: «Συνεργασία στην οικογένεια και στην εργασία». Ημερομηνία πρόσβασης: (12 Οκτωβρίου 2009) από: Κορωναίου, Α. (1996). Κοινωνιολογία του ελεύθερου χρόνου. Αθήνα: Νήσος. Κορωναίου, Α., Πρεπούδης, Χ., Σιώτου, Ι. & Τικταπανίδου, Α. (2006). Ο ρόλος των πατέρων στην εξισορρόπηση της επαγγελματικής και οικογενειακής - προσωπικής ζωής, Αθήνα: Κ.Ε.Θ.Ι. Κυριαζή, Ν. (2002). Κοινωνιολογική έρευνα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Μαράτου-Αλιπράντη, Λ. (1999). Η οικογένεια στην Αθήνα. Πρότυπα οικογένειας και συζυγικές πρακτικές. Πρόλογος: Ιωάννα Λαμπίρη-Δημάκη. Β’ έκδοση, Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, EKKE. Μαράτου-Αλιπράντη, Λ. (2000). «Οι ρόλοι των δυο φύλων στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία: Καταμερισμός ή συνέργεια;» στο Δομές και σχέσεις εξουσίας στη σημερινή Ελλάδα, Αθήνα: Ιδρυμα Σ. Καράγιωργα, σελ Μαράτου-Αλιπράντη, Λ. (2008). Συγγραφή του λήμματος «Φύλο και οικογενειακός βίος» στο λεξικό με τίτλο «Φυλο-Παιδεία» (Fylo-paedia) στο πλαίσιο του διατμηματικού Προγράμματος του Πανεπιστημίου Αθηνών ΘΕ.ΦΥΛ.ΙΣ. Ημερομηνία πρόσβασης: (3 Οκτωβρίου 2009) από: ιστότοπος Μάρη, Ε. (επιστ. επιμ.) (2007). Οδηγός καλών και αναποτελεσματικών πρακτικών για την εναρμόνιση επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής. Εθνικό Θεματικό Δίκτυο για την Εναρμόνιση της Επαγγελματικής και Ιδιωτικής Ζωής Έργο: Διευκόλυνση της επαγγελματικής ζωής των γυναικών χωρίς διακρίσεις με την εφαρμογή κοινωνικών ωραρίων-κοινωνικό ωράριο. Αναπτυξιακή Σύμπραξη «Παρέμβαση Συμφιλίωσης» Mason, J. (2008). Η διεξαγωγή της Ποιοτικής Έρευνας. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Μουρίκη, Α. (2006). Πολιτικές προτεραιότητες και σημαντικά ζητήματα που αναδύονται σε σχέση με τη συμφιλίωση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής. Ινστιτούτο Κοινωνικής Πολιτικής- Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών -Έργο Άλκηστις- ΚΠ EQUAL. Μουρίκη, Α. (2008-α). Συμφιλίωση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής. To θεσμικό πλαίσιο στην Ελλάδα για την ισότητα και τη συμφιλίωση. Κ.Π. Equal – Εθνικό Θεματικό Δίκτυο

Ελληνόγλωσση Μουρίκη, Α. (2008-β). Πολιτικές προτεραιότητες και σημαντικά ζητήματα που αναδύονται σε σχέση με τη συμφιλίωση οικογένειας και επαγγελματικής ζωής. Εθνικό Κέντρο Ερευνών (ΕΚΚΕ). Τσουκαλά, Φ. (2007). Ανάπτυξη μεθοδολογίας για τα πλάνα συμφιλίωσης επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής. Έργο: «Διευκόλυνση της επαγγελματικής ζωής των γυναικών χωρίς διακρίσεις με την εφαρμογή των κοινωνικών ωραρίων-κοινωνικό ωράριο». Μέτρο 4.1. Συνδυασμός οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής της Κοινοτικής πρωτοβουλίας EQUAL. Δημοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης Βούλας. Φώκιαλη, Π. (2008-α). Η συμφιλίωση οικογένειας εργασίας: προσέγγιση του θέματος στον ευρωπαϊκό κοινωνικό διάλογο στον τραπεζικό τομέα. 3ο παράλληλο κείμενο της 9ης διάλεξης του μαθήματος «Απασχόληση και Αγορά Εργασίας στην Εποχή της Παγκοσμιοποίησης», Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών: Φύλο και Νέα Εκπαιδευτικά και Εργασιακά Περιβάλλοντα στην Κοινωνία της Πληροφορίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Ρόδος. Φώκιαλη, Π. (2008-β). Συμφιλίωση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής. Εισαγωγικό σημείωμα της 9ης διάλεξης του μαθήματος «Απασχόληση και Αγορά Εργασίας στην Εποχή της Παγκοσμιοποίησης». Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών: Φύλο και Νέα Εκπαιδευτικά και Εργασιακά Περιβάλλοντα στην Κοινωνία της Πληροφορίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Ρόδος.

Ξενόγλωσση Alipranti, L. & Nikolaou, A. (2008). Participation of Women in the Labour Market and Reconciliation Policy in Greece. Available online at: (Last Accessed: 2 October 2009) Baxter, J. (2002). Patterns of Change and Stability in the Gender Division of Household Labour in Australia, 1986–1997. Journal of Sociology. Vol. 38, nο. 4, pp Berardo, H. D, Shehan, L. C. & Leslie, R. G. (1987). A Residue of Tradition: Jobs, Careers and Spouses Time in Housework. Journal of Marriage and the Family. Vol. 49, pp Blood, R. &. Wolfe D. (1960). Husbands and Wives. The Dynamics of Married Living. New York: Free Press. Borgatti, S. (1996). Introduction to Grounded Theory. Available on line at: (Last Accessed 2 January 2010) Bovenberg, A. (2005). Balancing Work and Family Life during the Life Course. Available on line at: (Last Accessed 2 January 2010) Brines, J. (1994). Economic Dependency, Gender, and the Division of Labor at Home. The American Journal of Sociology. Vol. 100, pp Bryman, A. (2001). Social Research Methods, Oxford: Oxford University Press. Buhlmann, F., Elcheroth, G. & Tettamanti, M. (2009). The Division of Labour among European Couples: The Effects of Life Course and Welfare Policy on Value–Practice Configurations. European Sociological Review. Vol. 00, no. 00, pp.1–18. Cohen, L. and Manion, L. (1994). Research Methods in Education. London: Routledge. Coverman, S. & Sheley, F. J., (1986). Change in Men's Housework and Child-Care Time, Journal of Marriage and the Family . Vol.48, pp Craig, L. (2006). Does Father Care Mean Fathers Share? Gender & Society. Vol. 20 no. 2, pp Dempsy, C. K. (1999). Attempting to Explain Women’s Perceptions of the Fairness of the Division of Housework. Journal of Family Studies. Vol.5, no.1, pp. 3–24. Diefenbach, H. (2002). Gender Ideologies, Relative Resources, and the Division of Housework in Intimate Relationships: A Test of Hyman Rodman's Theory of Resources in Cultural Context. International Journal of Comparative Sociology. Vol. 43, no.1, pp

Ξενόγλωσση Edwards, J. & Rothbard, N. (2000). Mechanisms linking Work and Family: Clarifying the Relationship between Work and Family Constructs. Academy of Management Review. Vol. 1, pp European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, (2005). First European Quality of Life Survey: Families, Work and Social Networks. Ireland: European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions. EWERC, The University of Manchester, (2005). Reconciliation of work and private life in Greece. EGGSIE – EC’s Expert Group on Gender, Social Inclusion and Employment. Ferree, M.M. (1990). Beyond Separate spheres: Feminism and Family Research. Journal of Marriage and Family. Vol.52, pp Fuwa, M. & Cohen, P. (2004). Gender Segregation Regimes and the Division of Household Labor Available online at: (Last Accessed:10 October, 2009). Gager, T.C. (1998). The Role of Valued Outcomes, Justifications, and Comparison Referents in Perceptions of Fairness among Dual-EarnerCouples’. Journal of Family Issues Vol.19, no.5, pp. 622–648. Glaser, B. G., & Strauss, A. L. (1967). The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research. New York: Aldine Publishing Company. Greenstein, N. T. (1996). Gender Ideology and Perceptions of the Fairness of the Division of Household Labor: Effects on Marital Quality, Social Forces Vol.74, no.3, pp. 1029–1042. Hattery, A. (2001). Women, Work and Family: Balancing and Weaving. London: Sage. HM Treasury, (2003). Balancing Work and Family Life: Enhancing Choice and Support for Parents London: HM Treasury. Hobson, B. (1990). No Exit, No Voice: Women’s Economic Dependency and the Welfare State, Acta Sociologica. Vol.33, no. 3, pp. 235–250. Hochschild, Α. (1989). The Second Shift. Avon Books

Ξενόγλωσση Hofstede, G. (1980). Culture’s Consequences: International Differences in Work Related Values. Newbury Park: Sage. Hook, L.J. (2006). Care in Context: Men's Unpaid Work in 20 Countries, American Sociological Review. Vol. 71, pp Kalliath, Τ. & Brough, P. (2008). Work-Life Balance: A Review of the Meaning of the Balance Construct. Journal of Management and Organisation. Vol. 14, no. 3, pp Kvale, S. (1996). Interviews: An Introduction to Qualitative Research Interviewing. London: Sage Publications. Lacey, A. & Luff, D. (2001). Trent Focus for Research and Development in Primary Health Care Qualitative Data Analysis. Trent Focus. Lewis, J. (2006). Work/Family Reconciliation, Equal Opportunities, and Social Policies: The Interpretation of Policy Trajectories at the EU Level and the Meaning of Gender Equality, Journal of European Public Policy. Vol. 13, no. 3, pp Maratou-Alipranti L. (2007). Private Sphere and Gendered Differentiation in Gendered Differentiations. Conference proceedings . Rethymnon: University of Crete, pp Marks, S.R., & MacDermid, S. M. (1996). Multiple roles and the self: A theory of role balance. Journal of Marriage and the Family. Vol. 58, pp Mattingly, J.M. & Bianchi, M. S. (2003). Gender Differences in the Quantity and Quality of Free Time: The U.S. Experience. Social Forces. Vol. 81, no.3, pp Mattingly, M. & Sayer L., (2006). Under Pressure: Gender Differences in the Relationship between Free Time and Feeling Rushed. Journal of Marriage and Family. Vol..68, pp. 205–221. Nomaguchi, Κ., Milkie, Μ. & Bianchi, S. (2005). Psychological Well-Being Dual-Earner Mothers and Fathers Differ? Journal of Family Issues. Vol.26, no.6, pp Nordenmark, M. & Nyman, C. (2003). Fair or Unfair? Perceived Fairness of Household Division of Labour and Gender Equality among Women and Men: The Swedish Case. The European Journal of Women’s Studies. Vol. 10, no.2, pp. 181–209. Perry-Jenkins, M., Repetti, R.L, & Crouter, A.C. (2000). Work and Family in the 1990’s. Journal of Marriage and the Family. Vol.62, pp Peters, P. (1999). Time Allocation in Times of Structural Transformation: A synchronic view on (gender) differences in The Netherlands. Time & Society. Vol. 8, nο. 2, pp. 329–356. Rodman, H. (1967). Marital Power in France, Greece, Yugoslavia, and the United States: A Cross-National Discussion. Journal of Marriage and the Family. Vol.29, p.p Rones, P.,Ilg, R. & Gardner, J. (1997). Hours of Work Since the Mid-70's. Monthly Labor Review, Bureau of Labor Statistics. Ruppanner, L. (2009). Conflict and Housework: Does Country Context Matter? European Sociological Review Vol. 00 no.00, pp. 1–14. Sayer, L., Cohen, P. & Casper L. (2004). Women, Men and Work. The American People Census Russell Sage Foundation and Population Reference Bureau.

Ξενόγλωσση Sayer, L. (2005). Gender, Time and Inequality: Trends in Women's and Men's Paid Work, Unpaid Work and Free Time. Social Forces. Vol. 84, no 1, pp Silverman D. (2000). Doing Qualitative Research. A Practical Handbook. London: Sage Publication. Smith, H., Gager, C. & Morgan, S. (1998). Identifying Underlying Dimensions in Spouses’ Evaluations of Fairness in the Division of Household Labor. Social Science Research. Vol.27, pp. 305–327. South, J. S. & Spitze, G. (1994). Housework in Marital and Non marital Households. American Sociological Review. Vol.59, pp Sullivan, O. (2000). The Division of Domestic Labour: Twenty Years of Change?, Sociology. Vol. 34, no. 3, pp Stratigaki, M. (2004). Cooptation of Gender Concepts in EU Policies. Social Politics. Vol. 11, no. 1, pp Oxford University Press. Symeonidou, H. (2005). The division of paid and unpaid labor in Greece. Εισήγηση στο Διεθνές Συνέδριο με τίτλο ‘Changing Gender! Research, Theory and Policy for Gendered Realities of the 21st Century’ June 2-3, 2005, Αθήνα: Πάντειο Πανεπιστήμιο. Thompson, L. (1991). Family Work: Women’s Sense of Fairness. Journal of Family Issues. Vol.12, no.2, pp.181–196. Thompson, L. & Walker, A. (1995). The Place of Feminism in Family Studies. Journal of Marriage and the Family. Vol. 57, pp Visser, F. & Williams, L. (2006). “Work-Life Balance: Rhetoric Versus Reality?” UNISON Voicu, M., Voicu, B. & Strapcova, K. (2008-a). Housework’s Division in 24 European Societies: A Cross-National Comparison. CALITATEA VIEŢII, XIX. No. 3–4, pp. 268–283. Voicu, M., Voicu, B. & Strapcova, K. (2008-b). Housework and Gender Inequality in European Countries. European Sociological Review. Vol. 00 no.00 pp. 1–13. Vryonides, M. (2008). A Sociological Inquiry into Time Management in Postgraduate Studies by e-Learning in Greece. The Electronic Journal of e-Learning, Volume 6, issue 1, pp

ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρουσίαση με θέμα: "ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια

Είσοδος

Σύνδεση μέσω των κοινωνικών δικτύων:

ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρουσίαση με θέμα: "ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια